www.mateusz.pl/goscie/ligamm/
ISSN 1234 8112
ie do pomyślenia jest dziś pod- nego lą ku przed niepo ądaną cią ą . śnionej sprą ynki Graefenberga oraz
ją cie tematu współ ycia W gronie entuzjastów antykoncepcji prezerwatywy i krą ka pochwowego.
Nseksualnego i prokreacji bez hormonalnej znalazł sią nawet prof. Owe odwroty i nawroty utrzymują sil
odniesienia do antykoncepcji, czyli Gerhard Doering, ongiś pionier i pro- do dziś. Przemysł farmaceutyczny usi-
ubezpłodnienia. Odnosi sią wra enie, pagator metody termicznej w natural- łuje zminimalizować szkodliwe od-
e współczesny człowiek nie potrafi nej regulacji począ ć. Pigułką nazwał działywanie swych wytworów, resztą
yć jako istota z natury płodna. Aby Doering genialnym trickiem . Czy pozostawiając kosztownej pro-
ŻYĆ, musi sią UBEZPAODNIĆ. Nor- nie jest strzałem w dziesiątką zablo- pagandzie i reklamie, które agresywnie
malne, zgodne z wymogami ekologii, kowanie owulacji, i to w dodatku za zabiegają o nabywców, roztaczając kli-
realizowanie sił człowieka bą dącego pomocą hormonów wytwarzanych w mat zaufania i komfortu. Kolejne ge-
istotą płciową wydaje sią czymś ab- naturalnych warunkach przez orga- neracje udoskonalonej pigułki mają być
surdalnym. nizm kobiecy? Tym argumentem lubił niemal całkowicie wolne od niepo ą-
sil posługiwać współtwórca pigułki danych działań. Jednocześnie jednak
(obok Pincusa), dr John Rock, który pojawiają sil malkontenckie stwierdze-
W latach pią ćdziesiątych naszego chą tnie powoływał sią na swój katoli- nia, e poprzednia generacja, zachwa-
stulecia z ogromnym entuzjazmem cyzm w walce z opozycją. Niestety, lana podobnie, nic była najlepsza.
przyją to wyniki masowego stosowa- słowo naturalny w odniesieniu do
nia przez Amerykanów antykoncep- hormonów stosowanych w pigułce ma Dokończenie na s. 4
cyjnego środka hormonalnego, zwane- jedynie wartość demagogiczną. Na
go pigułką antykoncepcyjną. Nazwa czym polega skojarzone działanie es-
a a e
nie była ścisła. Słowo antykoncepcyj- trogenu i progesteronu? Na
a e a
ny znaczy tyle co przeciwpoczą cio- wprowadzeniu fałszywej informacji do
wy . Tymczasem pigułka od czasu jej systemu sprzą eń zwrotnych kobiece- e a
wynalezieniu poprzez wszystkie kolej- go układu hormonalnego. W nastą p- a a a a e
e a a e
ne generacje posiada potrójne działanie: stwie dochodzi do wielu zakłóceń w
a a a .
hamuje lub blokuje owulacją zmienia normalnych funkcjach ustrojowych.
właściwości śluzu szyjkowego i wpro- Jest to powa ny koszt efektu w posta- a a a a e a
wadza zmiany w błonie śluzowej maci- ci ubezpłodnienia - pozbawienia orga- e a e
a e
cy utrudniające bądz uniemo liwiające nizmu jego normalnej funkcji. Ju w
a e e a.
zagnie d enie sią zarodka ludzkiego w latach sześćdziesiątych zaczą ły sią
e a e
stadium blastocysty. W niektórych od- ukazywać w fachowej prasie lekarskiej
e e a e
mianach pigułki działanie przeciwza- doniesienia o zagra ających zdrowiu
e a e a
gnie d eniowe wysuwa sią na pierwszy a nawet yciu skutkach stosowania
e a e a
plan. Pigułka RU 486 wywołuje aborcją pigułki. W latach siedemdziesiątych
do 6 tygodnia wewnątrzmacicznego roz- ostrze enia wzrosty na sile, co pocią- a e a .
e a a
woju począ tego dziecka. gną ło za sobą masowe odchodzenie od
Według zało eń jej twórców piguł- tego sposobu ubezpładniania sią . Wte- a a e a a . .
ka miała uwolnić kobietą od panicz- dy to przyszedł renesans unowocze-
DEMOGRAFiA
ci rodziły kobiety w wieku 20 - 24 lata. mniej dzieci. Odpowiedz okazała sią
Wszystko to sprawia, e kurczy sią prosta - bo nie chcemy ich mieć. Bo
okres rozrodczości kobiet, co powo- rodziny czą sto muszą wybierać, czy
duje, e wiele rodzin poprzestaje na zdecydować sią na jeszcze jedno
jednym, a najwy ej na dwójce dzieci i dziecko, czy utrzymać pracą , dającą
w naszym kraju coraz bardziej upo- utrzymanie ju istniejącej rodzinie. Bo
wszechnia sią ten model rodziny ma- instytucje opieki nad dziećmi, nawet
egoroczne statystyki demogra- łodzietnej. Je eli sią wezmie ponadto publiczne łobki i przedszkola, stały
ficzne nie wyglądają obiecują- pod uwagą to, e sporo rodzin nie sią , ze wzglą du na koszty, niedostą p-
Tco: po raz pierwszy w powo- mo e mieć dzieci (problemy z posia- ne dla wielu rodzin, zwłaszcza tych
daniem potomstwa ma co szósta para), młodych, na dorobku. Bo pracodaw-
jennej historii Polski mamy ujemny
przy obecnym poziomie urodzin osią- cy nie chcą zatrudniać młodych kobiet,
przyrost naturalny. W tym roku bą dzie
gamy zaledwie 68 proc. wskaznika które mogą mieć dzieci, a je eli ju to
nas, według szacunków GUS, 38 mln
prostej zastą powalności pokoleń. robią, to wymuszają na nich testy cią-
654 tys. rok wcześniej Polaków było
o ok. 13 tys. wią cej. W roku 1999 uro- Prognozy GUS na najbli sze 25 lat owe i deklaracją , e w razie zajścia
te nie napawają optymizmem. Staty- w cią ą zwolnią sią z pracy na własną
dziło sią do połowy grudnia ok. 382
stycy szacują, e do połowy przyszłe- prośbą .
tys. dzieci, zmarło natomiast 383 tys.
osób. Jeszcze dziewią ć lat temu przy- go stulecia liczba ludzi w Polsce nie
Dokończenie na s. 18
osiągnie 40 milionów. Przypuszcza sią ,
rost naturalny (ró nica mią dzy liczbą
e w ciągu najbli szych 5 lat przyrost
osób nowo urodzonych i zmarłych)
wynosił 145 tys., a w okresie wy u de- naturalny nadal bą dzie nieznacznie
ujemny i wyniesie ok. minus 14 tys.
mograficznego w 1983 roku - 346 tys.
W tym roku przyrost naturalny wynie- Na lata 2006 - 2015 przewidziany jest
sie minus 1000. Ubytek kolejnych 12 o około 370 tysią cy - wzrost liczby
ludności Polski. W 2018 roku wkro-
tysią cy naszych obywateli to skutek
czymy ponownie w ujemny przyrost
migracji zagranicznych. Zaskoczyło to
demografów. W 1996 roku GUS opra- naturalny, tym razem na dłu ej i na
wią kszą skalą . Obecnie w Polsce jest
cował prognozą , według której 1999
rok miał być rokiem powolnego wy- dwukrotnie wią cej osób poni ej 18 lat
ni w wieku poprodukcyjnym. Pod
chodzenia z demograficznego dołka.
koniec ćwierćwiecza ludzi starych bą -
Zakładano, e urodzi sią wią cej dzieci
l
dzie wią cej ni młodych.
ni w poprzednich latach, poniewa
l
bą dzie wią cej młodych kobiet. Tym- Dziennikarka Rzeczpospolitej ,
l
Eliza Olczyk, tak komentuje te infor-
czasem w tym roku utrzymały sią
wszystkie negatywne tendencje demo- macje: Zmieniamy sią . Nie chcemy
graficzne, które trapią nas od począt- mieć du o dzieci, a zdarza sią , e nie
l
chcemy mieć ich wcale. Coraz pózniej
ku lat dziewią ćdziesiątych. Urodziło
wstą pujemy w związki mał eńskie i
sią o 14 tys. mniej dzieci ni w roku
jeszcze pózniej decydujemy sią na
poprzednim, mimo e kobiet w wieku
najwy szej prokreacji, czyli w prze- pierwsze dziecko; czą sto bywa ono l
jedyne. Coraz wią cej dzieci rodzi sią
dziale 20 - 29 lat jest o 16 tys. wią cej.
Mał eństwa rozwiązane (głównie po- w związkach pozamał eńskich. Pod
wzglą dem obyczajowym w szybkim
przez śmierć współmał onka) nadal
l
przewa ają liczebnie nad nowo zawie- tempie upodabniamy sią do krajów
ranymi związkami. Średni wiek zawar- Europy Zachodniej i tak jak one nie-
cia mał eństwa wynosi 27 lat (przy- bawem staniemy przed problemami
l
trapiącymi starzejące sią społeczeń-
puszczalnie bą dzie wynosił 29 lat), a
stwa. Demografowie od połowy lat 90.
okres najwią kszej płodności u kobiet
starają sią odpowiedzieć na pytanie,
przypada na lata 25 - 29, podczas gdy
l
jeszcze kilka lat wstecz najwią cej dzie- dlaczego z roku na rok mamy coraz
Fundamenty Rodziny nr 5/1999
MAAŻE STWO
Wszyscy, którzy obserwują swoją
płodność, potrafią z góry w przybli eniu
określić, kiedy bą dą mogli współ yć. Nie
powinno być wią c niczym trudnym przy-
gotowanie tego czasu. Mo na przecie
w jakiejś mierze zaplanować zają cia do-
mowe i inne obowiązki tak, by nie być
wówczas zmą czonym, by nie było ko-
Agata i Krzysztof Jankowiakowie
nieczności przesiadywania nad jakimiś
pracami do pózna w nocy. Mo na te
całkiem świadomie odło yć na pózniej
dy pytamy o to, kiedy ma mieć Skoro twierdziliśmy wcześniej, i czą -
inne sprawy, wcześniej zakończyć co-
miejsce akt seksualny, odpo- stość współ ycia jest sprawą całkowicie
dzienne zają cia.
Gwiedz brzmi: wtedy gdy pragną indywidualną i równie naturalne jest
To byłoby minimalne przygotowanie
tego sami mał onkowie i pragną dlate- współ ycie raz w miesiącu, jak i kilka
czasu na zjednoczenie mał eńskie. Mi-
go, e chcą wyrazić łączącą ich miłość. razy dziennie (o ile tylko wynika z praw-
nimalne, za to mo liwe zawsze i w ka -
Jednak nie jest to cała odpowiedz. dziwych potrzeb mał onków), to nie
dym mał eństwie. Jednak wiele par mo e
Bowiem oprócz pragnień mał eństwo, mo emy teraz czynić w tym zakresie ja-
ten czas przygotować jeszcze lepiej na
aby móc prze yć zbli enie seksualne, kichkolwiek sugestii.
przykład gdzieś wyjechać, zapewnić so-
musi mieć na to czas. I znów choć wy- Zresztą wią kszość mał eństw tak na-
bie kilka dni wypoczynku, a mo e tylko
daje sią , e to stwierdzenie banalne, wła- prawdą wcale nie współ yje zbyt czą sto.
wybrać sią razem do kina, oderwać sią
śnie ono w dzisiejszej epoce jest jednym Mo liwość prze ywania zbli enia wyni-
jakoś od codzienności. Tu inwencja mał-
z kluczy do udanego po ycia. ka przede wszystkim z rytmu płodności
onków mo e właściwie nie mieć gra-
Dzisiaj yjemy wszyscy w ogrom- i planów odnośnie do rodzicielstwa.
nic. Oczywiście, nie wszyscy mogą so-
nym tempie. Staramy sią załatwić jak naj- Oprócz tego właśnie przy naszym tem-
bie pozwolić na jakieś wią ksze
wią cej spraw w jak najkrótszym czasie. pie ycia są ró ne przeszkody uniemo -
przedsią wzią cia. Obowiązki zawodowe
Wiele ju napisano i wiele by jeszcze liwiające współ ycie, jak wyjazdy, wie-
i rodzinne mało komu pozwolą w ka -
mo na mówić, jak negatywnie wpływa logodzinne przebywanie poza domem,
dym miesiącu urządzić sobie wypad we
to na ycie mał eńskie i rodzinne. Mał- choroby itd. I choć podkreśla sią , e wy-
dwoje. Konieczność opieki nad małymi
eńskie ycie seksualne nie stanowi tu- nikające z metod naturalnych okresy
dziećmi mo e niekiedy uniemo liwić
taj adnego wyjątku. wstrzemią zliwości wzmagają atrakcyj-
nawet wspólne wyjście do kina czy ka-
Bardzo czą sto jakość prze ycia sek- ność aktu seksualnego i odświe ają wra-
wiarni. Jednak w sytuacji takiego du e-
sualnego ustą puje miejsca ilości. Po ak- enia erotyczne , to sam fakt rzadszego
go obcią enia obowiązkami tym bardziej
cie odbytym w pośpiechu, mią dzy zała- współ ycia niewiele co mo e zmienić.
warto przynajmniej raz na jakiś czas sta-
twieniem jednej i drugiej sprawy Nie chodzi o to, by współ yć rzadziej
nąć na głowie, aby stworzyć sobie jakieś
pozostaje bowiem poczucie niedosytu, lecz by współ yć w lepszym czasie. Są
ekstra warunki. Wtedy te szczególnie
wra enie powierzchowności prze ycia. to dwie ró ne sprawy. Jeśli mał onko-
wa ne jest, by zawsze co najmniej w mi-
Stąd rodzi sią pragnienie jak najszybsze- wie zaczną biernie czekać a bą dą mieli
nimalny sposób przygotować czas
go ponownego zbli enia, które niestety dobry czas na intymne zbli enie, to z całą
współ ycia.
prze ywane jest dokładnie tak samo i pewnością ten czas nigdy nie nadejdzie.
Czy takie przygotowania nie zabija-
pozostawia po sobie takie same odczu- Zawsze bą dą inne wa ne rzeczy do zro-
ją spontaniczności? Być mo e, co komu
cia. Tymczasem ka dy akt mał eński ma bienia, a akt seksualny pozostanie na
jednak po spontaniczności, jeśli ycie
być świą tem, chwilą wyjątkową. Prze- ostatnim miejscu w dziennym rozkładzie
seksualne mieliby prowadzić ludzie
ywany czą sto i w pośpiechu staje sią rze- zają ć. To zaś, co jest robione na końcu,
zmą czeni psychicznie i fizycznie, wy-
czą zwyczajną, prostą czynnością relak- bywa robione niewłaściwie.
kończeni codziennymi obowiązkami?
sową, traci znaczenie czegoś Chodzi wią c o to, by mał onkowie
Je eli aktywni yciowo mał onkowie
szczytowego i upragnionego. świadomie tworzyli swój dobry czas na
pozostawią swoje po ycie samej tylko
Warto przytoczyć świadectwo mał- intymne spotkanie. Wszyscy zgadzają sią ,
spontaniczności, bardzo prą dko oka e
eństwa, które postanowiło sobie, e bą - e sfera seksualna nale y do wa nych
dzie współ yć tylko wówczas, gdy na- dziedzin ycia mał eńskiego. Trzeba tyl- sią , e do zbli eń dochodzi nieczą sto, a
prawdą ma na to czas: Od momentu, ko wyciągnąć z tego praktyczne wnioski. jeśli ju mają miejsce, to najczą ściej są
kiedy stosujemy się do tej zasady, do- Na to, co dla nas wa ne, zawsze one prze yciami powierzchownymi,
Swiadczamy jakiejS pełni, jakiegoS uko- mamy czas. Potrafimy ten czas zaplano- szybkimi, nie dającymi pełnej satysfak-
jenia, jakiejS radoSci cielesnej, której nie wać, odpowiednio przygotować, odsunąć
cji. Naprawdą , warto zrezygnować ze
doznawaliSmy dotąd nigdy. na bok inne obowiązki i przedsią wzią -
spontaniczności, by doświadczyć całej
Niech jednak nikomu sią nie wydaje, cia. Dokładnie tak samo ka de mał eń-
pełni prze yć. (cdn.)
e mamy zamiar zachą cać mał eństwa, stwo powinno wią c traktować swoje po-
by swoje zbli enia prze ywały rzadziej. ycie seksualne.
( Wieczernik Domowy , XII 1999)
Fundamenty Rodziny nr 5/1999
ZDROWiE
sów. Dobrego nastroju nie jest w sta-
nie popsuć napis informujący o tym,
e pan minister zdrowia wie o szko-
dliwości i ostrzega.
Mam przed sobą ulotką firmy Sche-
ring zalecającą preparat an-
tykoncepcyjny Triquilar. Na kolejnych
stronach odpowiedniemu obrazkowi
towarzyszy napis:
str. l: Dzięki temu, że jest oryginal-
ny, możemy przechowywać go w tem-
peraturze powyżej 25C (na plaży),
obecnie tylko (!) 6 razy czą ściej wy- str. 2: Dzięki temu, że jest oryginal-
Dokończenie ze s. 1
ny, możemy przechowywać go w tem-
stą puje u kobiet stosujących pigułką w
Zresztą nawet współcześnie rekla- porównaniu z populacją kobiet nie sto- peraturze poniżej 15C (w igloo),
mowana pigułka o nazwie Femoden z sujących tego środka. Nie sądzą , aby str. 3: Dzięki temu, że jest oryginal-
ny, możemy przechowywać go również
zachą cającym zaproszeniem: Co jest ta pokrzepiająca informacja niosła ze
w miejscach wilgotnych (podczas ule-
dobre dla Basi jest dobre dla Asi i Kasi, sobą komfort psychiczny.
nie pozwala uwolnić sią od rozterki. Badania statystyczne epidemiolo- wy),
Dysonans wprowadza nastą pująca in- gów onkologicznych z Harvardu ( Br. str. 4: Dzięki temu, że zawiera opa-
formacja zawarta w ulotce obok foto- J. Cancer 12, 1990), wskazują, i skut- kowanie kalendarzowe, sam wpada do
grafii Basi: Prawie połowa kobiet re- ki biologiczne propagowanej antykon- ręki (kółko z zaznaczonymi dniami ty-
zygnuje w ciągu pierwszego roku z cepcji hormonalnej mają nie tylko do- godnia).
Uzbroiwszy sią jednak w silniejsze
antykoncepcji hormonalnej, głównie z razny charakter. Wyniki tych badań
okulary mo na u dołu ka dej strony
powodu problemów związanych z kon- wskazują, e zwią kszone ryzyko
znalezć kilka interesujących i wa nych
trolą cyklu. Na 4 stronie ulotki odno- zachorowania na raka piersi w grupie
informacji, jak np.:
towano drobnym drukiem przeciw- wieku 40-45 lat mają kobiety, które
Wskazania do natychmiastowego
wskazania oraz działania uboczne, stosowały antykoncepcją hormonalną
odstawienia preparatu: wystąpienie po
ponadto ostrze enia i niebezpieczeń- przez 3-4 lata przed 30 rokiem ycia.
raz pierwszy bólów migrenowych lub
stwa interakcji z innymi lekami. Podobne wnioski zawiera publikacja
Ów zwrot: z innymi lekami su- współpracowników Światowej Orga- częstsze bóle głowy, nagle zaburzenia
zmysłów (np. zaburzenia wzroku i słu-
geruje, e pigułka jest lekiem. Sformu- nizacji Zdrowia (Br. J. Cancer 65,
chu), pierwsze oznaki zapalenia zakrze-
łowanie to nie mo e nie budzić mery- 1992), w której omówiono związek
torycznych zastrze eń. Nazwa lek mią dzy czasokresem u ywania środ- powego lub procesu zakrzepowo - zato-
rowego (np. bóle lub obrzęki kończyn,
powinna chyba być zastrze ona dla ków hormonalnych a zapadaniem na
tych środków farmakologicznych, któ- raka piersi. W ostatnich latach posze- klujące bóle przy oddychaniu lub ka-
re słu ą zwalczaniu jakiejś choroby lub rza sią zakres badań dotyczących od- szel z nie wyjaSnionej przyczyny), bo-
profilaktyce przed jej wystąpieniem. ległych nastą pstw antykoncepcji hor- lesnoSć i uczucie ucisku w klatce pier-
siowej, planowane operacje,
Pigułką w zało eniu stosuje sią u oso- monalnej. Z nowszych badań (prof.
by zdrowej w celu spowodowania za- Warenik - Poznań) wynika, e anty- unieruchomienie po wypadku. Wtedy
może zaistnieć zwiększone ryzyko
burzeń w jej organizmie. Nie jest to koncepcja hormonalna nie tylko nie
oczywiście cel sam w sobie, ale ko- zapobiega, ale stanowi czynnik ryzy- zakrzepowe.
nieczny warunek pozbawienia jej nor- ka dla osteoporozy.
malnej funkcji, jaką jest płodność.
Uszkodzenie funkcji układu hor-
monalnego jest działaniem podstawo-
wym, zaś ubezpłodnienie - działaniem
ubocznym. To, co w ulotce określa sią Kolorowe ulotki
jako działanie uboczne, w rzeczywi- pokaznych rozmiarów,
stości dotyczy powikłań po zastosowa- wykonane z wysoko-
niu danego środka. Niewątpliwie tych gatunkowego tworzy-
powikłań jest coraz mniej. Jak poda- wa, przypominają pla-
no w piśmie Lancet w 1995 roku na- katy zdobiące miasta i
stąpiło zmniejszenie sią czą stości za- wsie, poświą cone apo-
krzepowego zapaleniu ył tak, i teozie palenia papiero-
Fundamenty Rodziny nr 5/1999
MAAŻE STWO
przez dłu szy czas (no, mo e jeszcze czeń. Ka dego miesiąca, analizując
W numerze 2/99 nie mo na powiedzieć, e dłu szy, ale kartą wstecz, wyciągałam wnioski co
zamieściIiśmy Iisty ponad pół roku to te nie byle co) było do tego, kiedy powinnam przyjąć po-
małżeństwa, które kłopotliwe, albo eby czynności z nią czątek fazy płodnej. Oczywiście, te-
postanowiło zrezygnować związane były mo liwe do wykonania raz te kontynuują te analizy , ale
z antykoncepcji. tylko przez szczególnie predestynowa- coraz odwa niej korzystamy z 1 fazy,
Teraz przedstawiamy daIszy ne do tego jednostki. Ponad pół roku a dłu szy czas obserwacji dał mi wią -
ciąg tej korespondencji, to dość czasu, aby wypracować sobie cej pewności, zwłaszcza e nigdy nie
a naszych CzyteIników własną metodą . Chodzi mi o to, e zakładam, e nastą pny cykl bą dzie
zachęcamy, by napisaIi ksią ki czy kursy dają nam ogólny podobny do poprzedniego. Czas wło-
do nas o swoim wyborze przepis i reguły stosowane w interpre- ony w porządne opanowanie wła-
metod naturaInego tacji, natomiast ka de mał eństwo, po snych objawów płodności, nawet jeśli
pIanowania rodziny okresie nauki metody, wpisuje ją nie- początkowo mo e okazać sią zbyt dłu-
jako w cykle ony i dlatego mo e mieć gi, zwraca sią stokrotnie w spokoju i
łaśnie mija kolejny miesiąc, swoją własną odmianą NPR. Oczywi- wią kszej ilości czasu dla nas . Mie-
od kiedy podją liśmy decy- ście, reguły interpretacji są nienaru- rzenie temperatury te nie jest takim
Wzją o stosowaniu metody szalne, ale wiele innych rzeczy mo - koszmarem, jak to sią na ogół przesta-
objawowo termicznej. Nasze niedłu- na wygodnie dostosować do siebie. A wia. Zaczynamy mierzyć ok. 10 dnia
gie doświadczenia zdą yły ostatecznie poniewa NRP pozwala nam wziąć cyklu i mierzymy do 4 5 temperatu-
obalić wszelkie stereotypy i uprzedze- pełną odpowiedzialność za to, co ro- ry wy szej, je eli pozostałe objawy
nia, z jakimi mo na sią spotkać w od- bimy, wią c równie pozwala nam de- wystą pują równolegle. W sumie nie
niesieniu do metod NPR. Po pierwsze, cydować, jak bą dziemy postą pować w wią cej ni 12 pomiarów.
metoda nie zawiodła. Po drugie, opa- ramach metody. To proste jest odpo- Zupełnie odrą bna sprawa to moje
nowanie reguł i stosowanie ich w prak- wiedzialność, wią c są te prawa i to samopoczucie od czasu wdro enia
tyce nie stanowiło dla nas adnego dodaje wiele uroku tej metodzie. Ja po- metody. Czują sią świetnie, bo prze-
problemu. Trochą lekcji, uwa na lek- świą ciłam trochą wią cej czasu, ni jest stałam traktować mój organizm jak
tura ksią ek i konsekwencja to to zalecane, aby dokładnie nauczyć sią wroga, którego muszą obezwładniać
wszystko, co musieliśmy zrobić, aby swoich objawów płodności, zwłaszcza podstą pnymi metodami, ale który i tak
stosować tą metodą . Po trzecie, nie w odniesieniu do 1. fazy. Z trzeciej ko- ciągle na mnie czyha, ale jak przyja-
zauwa amy, aby stosowanie metody rzystaliśmy od początku bez ograni- ciela, który pracuje dla mnie. ( s.6)
Inne powody odstawienia leku znaczne: antykoncepcja hormonalna ka. Wzruszające stwierdzenie. Gdyby
(od siebie dodają znak zapytania przy uszkadza układ odpornościowy tak udało sią uwolnić go całkowicie od
słowie lek ): wystąpienie zółtaczki, . najmniejszego nawet wysiłku? Naj-
zapalenie wątroby lub świądu całego wy szym osiągnią ciem byłby ten rodzaj
ciała, zwią kszenie liczby napadów pa- wolności, która umo liwiałaby czło-
daczkowych, ostry wzrost ciśnienia Wróćmy na chwil do przyciągają- wiekowi niczym nieograniczone UŻY-
tą tniczego, cią a. cej reklamy pigułki Femoden. Na WANIE. Czego? Wszystkiego, a przede
Tak, tak, to nie pomyłka. Gdy lek pierwszej stronie ulotki najhardziej wszystkim... drugiego człowieka.
zawiedzie, mo e dojść do począ cia godne uwagi wydaje mi sią jedno zda-
(Fragment najnowszej książki
dziecka. Wiec jednak nie 100% za- nie, zamieszczone tu obok piknie za- Włodzimierza Fijałkowskiego:
Rodzicielstwo w zgodzie z naturą ,
bezpieczenia . Wypada te wyjaśnić rysowanego czoła uroczej Basi: Fak-
Fundacja Głos dla Życia ,1999
przyczyni włączenia do spisu zagro- tyczna skutecznoSć danej metody
(adres wydawnictwa na s. 15.
eń planowanej operacji oraz unieru- (antykoncepcyjnej) jest zawsze niższa
Dziękujemy autorowi za zgodę
chomienia. Wyjaśnienie jest jedno- ze względu na udział w niej człowie-
na przedruk)
Fundamenty Rodziny nr 5/1999
MAAŻE STWO
rodziny równie mają
Dokończenie ze s. 5
przykre doświadczenia
Ta zmiana nastawienia nie jest taka z ich stosowaniem.
oczywista wcześniej nie miałam po- Tutaj oczywiście mo -
ją cia, jak w rzeczywistości traktują na powiedzieć, e z
samą siebie. Teraz mam na bie ąco pewnością miałyśmy zle dobraną pi- powiedzieć, kiedy zrobiła błąd. U nas
informacje, co sią we mnie dzieje i gułką . Dobre sobie. Ja wypróbowa- pigułki nie są tak popularne, jak np. w
mogą to wykorzystywać, eby zajść w łam dwa rodzaje, ka da z tamtych Stanach. Dlatego prawdopodobnie rza-
cią ą , albo eby jej uniknąć. Mój or- kobiet podobno te . Czy by było tylu dziej słyszymy o przypadkach począ -
ganizm odwdzią cza mi sią lepszym niedouczonych ginekologów? A mo e cia w czasie ich stosowania. Ale czy-
funkcjonowaniem, wią c współpraca pigułka nie jest tak bezpiecznym środ- tając ró ne obcoją zyczne grupy
układa nam sią znakomicie. kiem, na jaki sią ją kreuje. Kolejna dyskusyjne na temat antykoncepcji
Ciekawe jest, jak bardzo nasze cza- sprawa to cią a w trakcie stosowania stale widzą listy od kobiet, które są w
sy pozbawiły nas ufności we własne pigułki. Moja kuzynka twierdzi, e zna cią y, mimo stosowania tabletek. To
ciała. Wydaje nam sią , e organizmu dwie kobiety, które zaszły w cią ą , samo dotyczy innych środków, np.
nie da sią okiełznać, e nigdy nie wia- biorąc pigułką . Ka da z nich upiera sią , spirali, a nawet podwiązania jajowo-
domo, co zrobi, e człowiek nie jest e nie pominą ła adnej tabletki. W ta- dów (brrr). Wniosek z tego prosty: nie-
w stanie ani zapanować nad sobą ani kim razie absolutną skuteczność zale nie od tego, jak cią kie armaty
nawet rozpoznać, co sią z nim dzieje. tych lekarstw te mo na wło yć mią - wytoczymy przeciwko własnym orga-
A wystarczy tylko słuchać. Sama jesz- dzy bajki. Nawet jeśli te kobiety po- nizmom, one i tak zrobią wszystko,
cze niedawno byłam przekonana, e pełniły błąd w stosowaniu, to przecie eby funkcjonować normalnie. A mo -
kobieta nie jest w stanie w sposób mia- pigułki są reklamowane jako środek na tak łatwo yć w harmonii ze sobą, z
rodajny obserwować objawów płodno- niezawodny i prosty w stosowaniu. naturą i nie okaleczając sią , świadomie
ści tak to sią na ogół przedstawia: Widocznie nie tak prosty, skoro są planować rozmiary własnej rodziny.
metody naturalne byłyby idealne, ale przypadki, e kobieta nie umie nawet
niestety, niemo liwa jest niezawodna
obserwacja, bo: (tu nastą puje litania)
przesunią cia cyklu, stres, dwukrotna
iNTERNET
owulacja, nagła owulacja, leki, stany
zapalne... Teraz, kiedy sama przeko-
nałam sią , e wystarczy uwa nie ob-
serwować i kiedy uwierzyłam, e to
jest mo liwe, śmieją sią sama z sie- www.mateusz.pI/goscie/Iigamm/
bie, e tak dałam sią omotać tego ro-
dzaju opiniom. Pocieszam sią , e nie
a stronach internetowych Ligi stami lekcji kursu domowego okazuje
tylko ja, a przecie wią kszość kobiet
NMał eństwo Mał eństwu wcią sią pomocny wielu mał eństwom
nadal tkwi w nieświadomości.
coś sią dzieje. Cieszymy sią z du ego tak e z zagranicy. Dodaliśmy te wy-
Teraz coś o moim ulubionym tema-
zainteresowania internautów - o czym szukiwarką ułatwiającą odnalezienie
cie, czyli tabletkach hormonalnych. Od
świadczy zarówno ilość odwiedzają- konkretnych treści, poniewa tekstów
kiedy rozstałam sią z nimi na dobre,
cych (właśnie uruchomilismy statysty- jest coraz wią cej. Cały czas wzboga-
jestem nie tylko szczą śliwsza, ale te
ką odwiedzin) jak i liczba zamówień camy internetową czytelnią .
mogą bardziej obiektywnie przyglądać
materiałów oraz nadchodzące listy i Na początku grudnia prezentowa-
sią temu, co wyczyniają ich producen-
prośby o poradą . Ukończyliśmy ju liśmy nasze doświadczenia w wyko-
ci, byle tylko pozyskać wią cej klien-
reorganizacją serwisu, a niedawno rzystaniu Internetu dla promocji NPR
tek. Parą dni temu rozmawiałam z
uzupełniliśmy brakujące audycje ra- na odbywającej sie w Warszawie kon-
moją daleką kuzynką na ten temat.
diowego kursu naturalnego planowa- ferencji Płodność - Odpowiedzialne
Okazuje sią , e ona i kilka kobiet z jej
nia rodziny, który w połączeniu z tek- Rodzicielstwo - Zdrowie Rodziny .
Fundamenty Rodziny nr 5/1999
Rys. Beata Piskór
MAAŻE STWO
ZAPROSZENIE NA SPOTKANIA MAŁŻEŃSKIE
rze ywaliśmy ostatnio dość dzą odpowiednio do tego przygotowa- Warszawa, 10-12.03, 31.03-02.04 i
trudny okres w naszym mał eń- ne mał eństwa i kapłan. Rekolekcje te 02-04.06 Bo ena i Piotr Stańczyk,
Pstwie. Dlatego zdecydowali- okazały sią owocne tak e dla wielu tel. (0-22)643-96-70
śmy sią przyjechać do Lasek. Ten mał eństw prze ywających powa ne Wrocław, 09-11.06 - Kaja i Zbigniew
weekend był dla nas dość trudny, ale trudności z wzajemna wią zią, co jest Kordylewscy, tel. (0-71)347-75-77
bardzo owocny. Udało nam sią rozwią- jednak uwarunkowane dalszą wspól- Zielona Góra, 31.03-02.04 Mario-
zać parą problemów, które do tej pory ną pracą mą a i ony nad treścią prze- la i Piotr Narowscy, (0-68)326-88-01
wydawały nam sią nierozwiązywalne. ytych rekolekcji. Informacje o Spotkaniach Mał eń-
Po prostu nauczyliśmy sią ze sobą roz- skich w Białymstoku, tel. (0-85)651-
mawiać... powiedziało nam mał eń- 08-86
stwo z pią tnastoletnim sta em dwa A ponadto rekolekcje dla mał-
miesiące po uczestniczeniu w week- Bielsko-Biała, 26-28.05 - Krystyna eństw cywilnych w powtórnych
endzie rekolekcyjnym Spotkania i Krzysztof Jonkiszowie, tel. (0- związkach po rozwodzie: w Opolu 17-
Mał eńskie . A młodzi ludzie, nie- 33)818-65-33 19.03, zgłoszenia: Teresa i Tomasz
spełna dwa lata po ślubie, powiedzie- Gdynia, 24-26.03 Maria i Janusz Jurosowie, tel. (0-77) 465-13-69 oraz
li: Jeszcze przed ślubem zastanawiali- Długońscy, tel. (0-58)629-41-14 w Warszawie 24-26.03, zgłoszenia:
śmy sią co robić, eby mał eństwo z Jaworzno, 31.03-02.04 Małgorzata Irmina i Krzysztof Antoszkiewiczo-
kilkunastoletnim czy nawet kilkudzie- i Andrzej Ką dziorscy, tel. (0-32)615- wie, tel. (0-22) 815-30-97
sią cioletnim sta em zachowało świe- 52-91 W sytuacjach szczególnych mo -
ość wzajemnych uczuć i autentyczną Jelenia Góra, 07-09.04 - Teresa i na zwracać sią do krajowych modera-
postawą miłości. Tu, zobaczyliśmy Adam Smolińscy, tel. (0-75)754-15-16 torów: Ireny i Jerzego Grzybowskich,
starsze mał eństwa, które tą świe ość Kalisz, 09-11.06 Zenia i Piotr Szy- skr. poczt. 34, 02-792 Warszawa 78,
mają nadal, a ich wypowiedzi napeł- mańscy, tel. (0-62)764-50-97 tel. (0-22)649-66-14e-mail:spotk-
niły nas optymizmem i nadzieją, e Kielce, 03-05.03 Izabela i Zbi- mal@qdnet.pl.
jedność i trwałość mał eństwa jest gniew Złonkiewiczowie, tel. (0-
naprawdą mo liwa. Pierwsza z przy- 41)368-87-90
toczonych wypowiedzi świadczy, e Kraków, 24-26.03 i 02-04.06 Jo-
owoce tych rekolekcji mogą być trwa- lanta i Tomasz Basistowie, tel. (0- I
łe. Druga, e warto pielą gnować wła- 12)412-09-08 ł
sne mał eństwo ju na początku dro- Aódz, 17-19.03 Maria i Marek Stra- .
gi, by miłość mogła rozwijać sią delowie, tel. (0-42)645-04-54
pomimo ró nych trudności zewną trz- Opole, 10-12.03 Teresa i Tomasz t. I: Karol Wojtyła dorastanie
nych i wewną trznych, na jakie ka de Jurosowie, tel.(0-77)465-13-69 do papiestwa (360 s., cena 42 zł)
mał eństwo napotyka. Poznań, 26-28.05 Violetta i Ma- t. II: Jan Paweł II niezwykły
Spotkania Mał eńskie to rekolek- rek Barszczewscy, tel. (0-61)87-60- pontyfikat (360 s., cena 42 zł)
cje, których celem jest odnowienie, 469 t. III: Pielgrzymki do Polski
pogłą bienie, a w wielu przypadkach Przemyśl, 10-12.03 Jadwiga i Wie-
Miesią cznik Ziemia Bocheńska ,
odbudowanie wią zi mał eńskiej. sław Solarzowie, tel.(0-16)670-12-22
Punktem oparcia jest treść sakramen- Szczecin, 28-30.04 Jolanta i An- 32 700 Bochnia, Proszówki 361,
tel ((0 14) 611 00 91
tu mał eństwa. Rekolekcje te rozpo- drzej Litwińscy, tel.(0-91)439-38-19
Dziękujemy redakcji
czynają sią w piątki o godz. 17,30, a Tarnobrzeg, 10-12.03 Irena i Jan
Ziemi Bocheńskiej za pomoc
kończą w niedziele ok. godz. 15,00. Pieńczakowie, tel. (0-15)822-62-09
w przygotowaniu do druku
Odbywają sią w domach rekolekcyj- Toruń, 07-09.04 Mirosława i Ja-
Fundamentów Rodziny
nych na terenie całego kraju. Prowa- cek Piszczkowie, tel. (0-58)652-92-29
Fundamenty Rodziny nr 5/1999
Rys. Beata Piskór
MiLLENiUM
Ks. dr Janusz Kaleta ydowskiego kalendarza ksią ycowe-
go z kalendarzem słonecznym obowią-
zującym w cesarstwie rzymskim.
Szczególnie wa ne było to przy usta-
leniu daty obchodzenia świąt wielka-
nocnych. Żydowska pascha jest obcho-
dzona przez ydów 21, lub 22 miesiąca
Nisan. Na soborze w Nicei (325 r.)
Na przełomie tysiącIeci W roku 48 p.Ch. Juliusz Cezar po poczyniono odpowiednie ustalenia i
dobrze jest przypomnieć konsultacji z aleksandryjskim astrono- wszystko funkcjonowało bardzo dłu-
niektóre fakty związane mem Sosingenesem postanowił doko- go prawidłowo. Z biegiem lat jednak
z obecnie używanym nać reformy kalendarza. Aby go na- owe jedenaście minut z sekundami
w naszym kręgu kuIturowym prawić , ustalono, e rok 46 p.Ch., urastało do godzin i dni. W trzynastym
sposobem odmierzania czyli r. 709 a.u.c. bą dzie trwał a 445 wieku ró nica ta wynosiła ju siedem,
czasu. Ważne to aby uniknąć dni. Postanowiono tak e, e ka dy w wieku XVI dziesią ć dni. Wiosenne
pokusy magicznego normalny rok trwa 365 dni a co cztery zrównanie dnia z nocą, wa ne dla usta-
traktowania Iiczb, kreowania lata nale y dodać jeden dzień. Podział lenia daty świąt wielkanocnych przy-
sensacji, mających roku na dwanaście miesią cy i 365 dni padało coraz pózniej.
przyprawić o dreszczyk z jednym dodatkowym dniem co czte- Konieczność reformy kalendarza
emocji. Z chrześcijańskiego ry lata jest identyczny z kalendarzem była rozwa ana na kolejnych sobo-
punktu widzenia warto aleksandryjskiego astronoma Aristra- rach w Konstancji, Bazylei, Latera-
zobaczyć Jezusa Chrystusa chusa (Aristracha) opracowanego oko- nie i wreszcie na ostatniej sesji sobo-
jako Pana czasu i historii, ło 239 r. p.Ch. Prawdopodobnie jed- ru trydenckiego w 1563 r. Konsultacje
przez którego wszystko się nak ju babilończycy mierzyli czas w na temat jak dokonać odpowiednich
stało. (Por. J, 1,3). podobny sposób. zmian poczynił ju papie Paweł III.
Reforma Juliusza mimo pewnych Powszechnie uwa a sią , e du ą role
trudności (przez pewien czas na po- w przygotowaniu tej reformy odegrali
czątku dodawano dni przestą pne nie jezuita Krzysztof Clavius (1537
Podobnie jak wiele instytucji pu- co cztery, lecz co trzy lata) przyją ła 1612) oraz astronom i lekarz Luigi
blicznych, tak e nasz kalendarz za- sią za jego nastą pcy Cezara Augusta. Lilio (+1576). Dzieła reformy doko-
wdzią czamy staro ytnym. Trudno po- Na cześć tych dwu cesarzy miesiące nał jednak dopiero papie Grzegorz
wiedzieć od kiedy wiadomo, e rok lipiec i sierpień w ją zyku łacińskim, a XIII w 1582 r.
słoneczny trwa nieco wią cej ni 365 w nastą pstwie tego w wielu ją zykach Rozwa ane były m.in. dwa pyta-
dni. W Rzymie, licząc lata od zało e- europejskich, z angielskim, niemiec- nia: co zrobić z błą dem dziesią ciu dni
nia miasta ab urbe condita (a.u.c.), kim i włoskim na czele, noszą ich ró nicy obowiązującego kalendarza i
bardzo długo przyjmowano długość imiona. Wtedy te postanowiono, e cyklu słonecznego oraz w jaki spo-
trwania roku właśnie na 365 dni. W zarówno lipiec (Julius) jak i sierpień sób mo na zapobiec na przeszłość po-
rzeczywistości czas pełnego obiegu (Augustus) maja mieć po 31 dni, aby wstawaniu podobnych błą dów? Na te
ziemi dookoła słońca (rok słoneczny), nie pokrzywdzić cezara Augusta tym, pytania odpowiedział papie w ency-
wynosi jak wynika z obliczeń astro- e jego miesiąc miałby mieć trwać klice Inter gravissimas ogłoszonej
nomów, około 365 dni, 5 godzin i 48 30 dni. W konsekwencji obcią to do 28 24 lutego 1582 r. Pierwsza kwestią
minut i 46 sekund czyli prawie sześć a w latach przestą pnych do 29 liczbą rozwiązano postanawiając, e po
godzin wią cej. Fakt, i długo nie wie- dni lutego. czwartku 4 pazdziernika 1582 r. na-
dziano o tych sześciu godzinach i nie stą puje piątek, ale ju 15 pazdzierni-
uwzglą dniano ich istnienia w mierze- ka rzeczonego roku. Rozwiązanie
niu kolejnych lat, stosunkowo szybko drugiego problemu polega na pomi-
doprowadził do bałaganu w kalenda- Wprowadzając reformą kalendarza nią ciu niektórych lat przestą pnych.
rzu: poszczególne miesiące zaczyna- w roku 46 p.Ch. nie wiedziano, e do Obliczono, e rezygnując z dodawa-
ły zmieniać swoje normalne odniesie- 365 dni i sześciu godzin roku słonecz- nia dnia przestą pnego w latach, któ-
nie wobec takich zjawisk jak np. nego brakuje około 11 minut i 14 se- rych cyfra podzielna jest przez 4 oraz
zmieniające sią pory roku. Poniewa kund. Z biegiem setek lat ta ró nica przez 100 a nie jest podzielna przez
co cztery lata brakowało jednego dnia, rosła do całych dni. Problem mierze- 400 zachowana bą dzie stabilność ka-
styczeń przesuwał sią coraz bardziej nia czasu był bardzo wa ny dla chrze- lendarza. Innymi słowami: rok prze-
w kierunku jesieni, w kwietniu nato- ścijaństwa, które u swoich początków stą pny przypada w wypadku lat set-
miast trwała jeszcze na dobre zima... staną ło przed zadaniem uzgodnienia nych tylko co 400 lat: Przestą pnym
Fundamenty Rodziny nr 5/1999
MiLLENiUM
był rok 1600, w nastą pnych lata set-
nych: 1700, 1800, 1900 opuszczano W zale ności od potrzeby mówi-
dzień przestą pny. W roku 2000 (po- my o roku administracyjnym (cywil-
dzielny przez 400) znowu bą dziemy nym), o roku rozrachunkowym, kie-
mieli 29 lutego. dy nale y zakończyć bilansowanie
Papie Grzegorz XIII w swojej zysków i strat. Poszczególne Kościo-
bulli podał tak e zasady określania ły i religie świą tują początek roku w
daty paschy (świąt wielkanocnych), charakterystycznym dla siebie czasie:
oraz przyjął, e początkiem roku cy- katolicy rozpoczynają rok kościelny
wilnego (zmiany daty) jest pierwszy w pierwszą niedzielą adwentu, pra-
stycznia. wosławni pierwszego pazdziernika
wg kalendarza juliańskiego, ydzi ob-
chodzą Rosh Hashana na przełomie
września i pazdziernika, dla wyznaw-
Równocześnie z promulgacją en- ców islamu początkiem ich ery jest
cykliki Inter gravissimas reformą dzień Hidiry ucieczki Mahometa z
kalendarza przeprowadzono w kra- Mekki do Medyny 16 lipca 622 r.
jach katolickich: Italii, Hiszpanii, Por- Pierwszy stycznia jest świą towa-
tugalii i w Polsce. Nieco pózniej zro- ny w Kościele katolickim jako uro- Dionizego. Wydaje sią bowiem, bio-
biono to we Francji i Luksemburgu. czystość Bo ej Rodzicielki. Fakt, i rąc pod uwagą dosyć dokładne osa-
W nastą pnym roku w katolickich re- to właśnie ten dzień jest pierwszym dzenie biblijnych realiów przez św.
gionach Niemiec, Belgii, Holandii i dniem nowego roku ma jednak nie- Aukasza, e Jezus nie mógł sią uro-
Szwajcarii. W 1587 r. na Wą grzech. chrześcijańską tradycją . Dzień ten stał dzić przed rokiem 6 p.n.e., kiedy to
W latach 1699 1701 w pozostałych sią w państwie rzymskim początkiem cesarz August zarządził spis ludno-
regionach Niemiec, Danii, Holandii i nowego roku cywilnego, dniem zmia- ści a rokiem 4 n.e., kiedy umarł He-
Szwajcarii. Wielka Brytania zrefor- ny daty, od roku 153 p.Ch. Od tego rod. Obchodzimy wią c jubileusz dwu-
mowała swój kalendarz dopiero w właśnie roku konsulowie rozpoczą li tysiąclecia od narodzenia Chrystusa
1752 r., Szwecja w 1753 r., Japonia przejmować swój urząd pierwszego w zasadzie ju po upłynią ciu tych
w 1873, Egipt w 1785 r. Turcja w stycznia. Ta data została te przyją ta dwu tysią cy lat.
1927 r. Jednym z wyników rewolucji przez kalendarze juliański i grego- Co przyniesie nam jubileuszowy,
bolszewickiej było wprowadzenie riański, mimo ró nych kontrowersji, dwutysią czny rok? Jako chrześcijanie
gregoriańskiej reformy kalendarza. jako pierwszy dzień roku cywilnego. oczekujemy szczególnej obfitości Bo-
Zadekretowano, e po 31 stycznia Co ciekawe, w Wielkiej Brytanii i ko- ego błogosławieństwa w ciągu jego
1918 r. nastą puje 14 lutego tego loniach brytyjskich długo utrzymywał trwania. Patrzymy w nadchodzące dni
roku. Niestety w kościele prawosław- sią zwyczaj, e nowy rok rozpoczy- z nadzieją, e Chrystus zostanie przez
nym obowiązuje nadal kalendarz ju- nał sią 25 marca, w świą to Niepoka- wielu rozpoznany jak Pan czasu i hi-
liański, co sprawia, e te same świą ta lanego Począ cia. storii. Ufamy, e ka dy z nas mo e
obchodzone są o dwa tygodnie póz- znalezć swoje miejsce w tym świecie
niej, aczkolwiek Kościoły Wschodnie OOO tak wspaniale zaprojektowanym
na swój u ytek wprowadziły swoje przez Boga.
zasady opuszczenia i uwzglą dniania Z punktu widzenia matematyki Zadumajmy sią nad tą precyzją i
dni przestą pnych: ma to być czynio- sprawa jest prosta: ostatni rok stule- wspaniałością: od setek tysią cy lat
ne w tych latach setnych, które po- cia nale y jeszcze do kończącej sią ziemia obiegając dookoła słońce,
dzielone przez dziewią ć pozostawia- setki. Nowy wiek i nowe tysiąclecie, przemierzając miliardy kilometrów,
ją liczbą dwa, lub 4. Jak wynika z rozpoczyna sią , idąc tym tokiem my- trafia z dokładnością do ułamków se-
obliczeń rok dwutysią czny bą dzie ślenia w roku 2001 a ściślej mówiąc kund na przewidziane miejsce, by
tak e dla nich przestą pny (2000 : 9 = pierwszego stycznia 2001 r. Trzeba mogło na niej rozwijać sią ycie, by
222, 2(2)), nastą pnie 366 dni bą dzie jednak zwrócić uwagą na fakt, i rok mogło sią nam wydawać, e to my
w 2200 i 2900 roku (wg kalendarza urodzenia naszego Zbawiciela nie jest jesteśmy władcami naszego czasu.
gregoriańskiego 2400 i 2800 r.). W bynajmniej pewna datą. Obliczył ja
praktyce prawosławny Kościół w Ro- dopiero w 525 r. rzymski mnich Dio-
sji posługuje sią nadal kalendarzem nizy Exiguus analizując terminy ob-
juliańskim, tzn. Bo e Narodzenie ob- chodzenia paschy. Dzisiaj historycy
chodzą 25 grudnia, lecz dwa tygodnie są przekonani, e Jezus urodził sią
od nas pózniej. kilka lat przed datą obliczoną przez
Fundamenty Rodziny nr 5/1999
Rys. Beata Piskór
\MiER
DZiECKA
czesnym rankiem 4 grudnia Gdy umiera noworodek, strata nie jest Proszą , nie ignorujcie bolejących
1992 roku rozpoczął sią ani mniejsza, ani wią ksza ni w przy- rodziców ani ich tragedii. Gdy ludzie
Wporód mojego czwartego padku śmierci starszego dziecka, a stają przed pogrą onymi w smutku
dziecka. Byłam w domu, otoczona poronienie czą sto jest przyczyną rodzicami i widzą ich cierpienie, stają
przez najbli szych; z radością oczeki- ogromnej boleści matki i reszty rodzi- twarzą w twarz z własnymi uczuciami
waliśmy na moment powitania nowe- ny. Wiele osób nie zdaje sobie spra- dotyczącymi śmierci. Mo e to być
go członka rodziny. Poród nie trwał wy, e nie ka da cią a mnoga kończy bardzo niepokojące i trudne doświad-
długo i wkrótce urodził sią Michael. I sią szczą śliwym urodzeniem kilkorga czenie. Uznanie własnych uczuć i wy-
wtedy nasz świat zatrząsł sią w posa- dzieci. Rodzice, którzy utracili jedno ra enie własnego smutku jest o wiele
dach: Michael urodził sią z trisomią. z blizniąt lub trojaczków, prze ywają bardziej pocieszające ni bycie sil-
Żył 32 godziny, wią kszość z nich spą - taki sam ból jak rodzice tracący dzieci nym w oczach rodziny. Je eli jesteś
dził w moich ramionach na oddziale w innych okolicznościach. Przygoto- zakłopotany, albo nie wiesz co powie-
intensywnej opieki neonatologicznej. wywanie się do wychowywania dwój- dzieć, uścisk, obją cie, współczujące
Gdy umarł, wróciliśmy do domu z ki dzieci, a bycie matką tylko jednego, dotknią cie ramienia powiedzą wiele.
pustymi, pą knią tymi sercami, odrą - to najtrudniejsza sprawa z jaką się kie- Choć wyra anie współczucia jest
twiali z bólu i smutku. Nasze ycie dykolwiek mierzyłam. - mówi Laura zawsze mile widziane, prawdopodob-
legło w gruzach. Od tego czasu zdoła- Jerbi, współzało ycielka Chicago nie o wiele bardziej ni sią to osobie
liśmy je odbudować, ale blizny pozo- Connection for Loss in Multiple Birth. współczującej wydaje, nale y uwa ać
stały ju na zawsze. Tak bardzo starałam się dobrze kar- na to, co sią mówi. Nie ma nic złego
Wią kszość z nas prą dzej czy póz- mić, bolało mnie nacięcie, byłam zmę- w prostym, serdecznym: Przykro mi,
niej stanie przed faktem utraty kogoś czona, zdenerwowana... Płakałam o tak bardzo ci współczuję. Jednak po
bliskiego. Związane są z tym wyda- byle głupstwo, przede wszystkim dla- śmierci Michaela od osób, o których
rzeniem bardzo silne i bardzo bolesne tego, że przygniatało mnie to ciężkie wiem, e były naprawdą przeją te i z
emocje, którym trudno stawić czoła. doSwiadczenie, nie mówiąc już o zmia- najlepszą wolą chciały ul yć mi w
Nie wiadomo, co zrobić, jak sobie z nach poporodowych! Gdy pierwszy raz smutku, usłyszałam zdania, które na-
tym poradzić. Chciałabym podzielić przystawiłam Katie do piersi, miałam prawdą zabolały. Nie mówcie matce,
sią niektórymi pomysłami z mojego przed oczami tylko widziane w książ- e wiecie, jak sią czuje, nawet jeśli
własnego doświadczenia i z rozmów kach zdjęcia dwójki dzieci przystawio- prze yliście podobną tragedią . To ni-
z innymi osobami, które utraciły dziec- nych do dwóch piersi. Takie rodziny gdy nie jest tak samo. Unikajcie komen-
ko. muszą radzić sobie nie tylko ze śmier- tarzy w stylu: jesteS młoda, możesz mieć
Smutek, jak inne yciowe doświad- cią jednego dziecka, ale tak e ze jeszcze dzieci (nie chciałam innego
czenia, wyra a sią u ró nych osób w wszystkimi stresami, które wią ą sią dziecka, chciałam Michaela!) albo:
ró ny sposób i nie mo na mówić o re- z przybyciem do rodziny noworodka Masz szczęScie, jeszcze masz troje
gułach, ustalonych procesach, które (albo dwóch). Na dodatek dziecko lub wspaniałych dzieci (mo ecie sobie wy-
mogą pomóc uchronić sią przed nie- dzieci pozostające przy yciu mogą obrazić, jaka czułam sią szczą śliwa!)
sionymi przezeń spustoszeniami. Jest spą dzić jakiś czas po narodzeniu w czy Teraz masz małego aniołka w nie-
to długi, nieprzewidywalny proces. szpitalu, co niesie kolejną porcją za- bie (nie chciałam mieć go w niebie,
Kobiety prze ywające tą tragedią czą - mieszania i smutku. chciałam, by był w moich ramionach!).
sto otrzymują sprzeczne rady od przy- Takie uwagi atakują zrozpaczone serce
jaciół i rodziny. Tak jak nie ma jedne- i mogą sprawić, e matka zwątpi w
go ustalonego wzorca bycia matką, tak słuszność swoich własnych uczuć.
te nie ma jednej właściwej drogi prze- W sytuacji straty dziecka wszystko,
ywania smutku, niezale nie od tego, co pomaga rodzicom prze yć to do-
czy śmierć dziecka była niespodziewa- świadczenie, jest dla nich dobre. Tak Najlepsze, co mo esz ofiarować
na, w wyniku wypadku, poronienia, jak zawierzamy wewną trznej intuicji zrozpaczonej matce, to siąść przy niej
zespołu nagłej śmierci, urodzenia mar- rodziców, by wybierali co jest właści- i słuchać, jeśli chce mówić, tak długo
twego dziecka, sytuacji takich jak u we dla ich rodziny w innych sytuacjach, jak chce mówić. Matka mo e potrze-
Michaela, czy te gdy śmierć nastąpi- tak te nale y zaufać, e lepiej ni inni bować mówić o swoim dziecku i jego
ła po długiej, przewlekłej chorobie. bą dą wiedzieli, jaki jest najlepszy spo- śmierci przez tygodnie, miesiące, a
Wiek umierającego dziecka nie jest sób przeprowadzenia swojej rodziny nawet lata. Nie osądzaj, nie proponuj
właściwą miarą alu i bólu rodziny. przez doświadczenie smutku i straty. adnych rozwiązań i nie próbuj mó-
Fundamenty Rodziny nr 5/1999
\MiER
DZiECKA
wieniem wpływać na jej uczucia. Bądz ce w zało eniu Funduszu Pamią ci
bezpiecznym odbiorcą jej smutku. Słu- albo doło yć sią do istniejącego. Po-
chaj czynnie, powtarzając to, co ci proś, by pokazała ci fotografie dziec-
powiedziała o sytuacji i swoich uczu- ka, jeśli je ma. Nie wahaj sią rozma-
ciach w sposób, który uka e jej twoje wiać z nią o jej dziecku.. Nie martw
zrozumienie i akceptacją . W ten spo- sią , e bą dziesz rozdrapywać stare
sób mo esz jej ofiarować bardzo po- rany albo przypominać matce o tym,
trzebne wytchnienie od uwag sugeru- o czym ju zapomniała. Ona nigdy nie
jących jak powinna czuć. John zapomni o swoim dziecku, ale mo e
DeFrain, w ksią ce Stillborn pisze: sią obawiać, e zapomną o nim inni.
Najbardziej pomogli mi ludzie, którzy Michael był z nami bardzo krótko, nie
nie bali się mówić o Smierci. Nie pa- mamy wielu jego zdją ć i jest mi bar-
trzyli w inną stronę, nie zmieniali te- dzo smutno, gdy pomyślą , e inni choć mo e na to nie wyglądać. Czą sto
matu, nie przechodzili do ważnych za- mogą nawet nie pamią tać o jego ist- widać, jak na pogrzebie dzieci biegają
dań. Byli ze mną. Trwali. Bali się, ale nieniu. Nie powinieneś być zakłopo- i śmieją sią . To zachowanie nie ozna-
nie bali się tak bardzo, by nie móc być tany, gdy matka płacze, kiedy rozma- cza, e nic ich nie obchodzi: po prostu
ze mną... Dziękuję za nich Bogu. wiasz z nią o dziecku. Płacze ich umysł potrzebuje przerw mią dzy
Jedną z najwa niejszych rzeczy, niezale nie od ciebie, to nie ty spowo- nawrotami smutku. Jeden z najbardziej
jakie mo esz zrobić, pomagając zroz- dowałeś te łzy. przera ających komentarzy, jaki usły-
paczonej matce (lub komuś innemu), szałam po śmierci Michalea, nie był
to zapytać, czego potrzebuje, poniewa skierowany do mnie. Wią cej ni jedna
jest to sprawa indywidualna. Niektóre osoba mówiła mojej najstarszej córce,
kobiety bą dą chciały rozmawiać, inne Pamią taj, ze inni te przezywają która wówczas miała jedynie 10 lat:
bą dą chciały, by zostawić je w spoko- stratą , nie tylko matka. Ból ka dej oso- Teraz musisz być silna za twoją mamę,
ju. Niektórzy ludzie rzucają sią w wir by ma inne natą enie i czas trwania, jest ona ciebie potrzebuje. Ostatnią rzeczą,
aktywności, inni nie są w stanie wyjść niepodobny do bólu innej osoby, nawet jaka w tym momencie była jej potrzeb-
z łó ka przez całe dnie. Wiele zrozpa- cierpiącej po utracie tego samego dziec- na, to to, eby ukryła swój ból i próbo-
czonych matek jest tak odrą twiałych, ka. Bonnie Douglas, matka, której syn wała sobie radzić z moim.
e nie są w stanie myśleć. Konkretna zmarł na zespół nagłej smierci nowo- Dzieci mogą być przera one siłą
propozycja, jak na przykład przynie- rodka , wspomina: Mój mąż wydawał swojego bólu i bólu innych wokół nich.
sienie posiłku, zrobienie prania, zała- się cierpieć bardziej ode mnie na po- Mogą nie mieć jasnego obrazu tego, co
twienie zakupów to o wiele wią ksza czątku, ale pozbierał się szybciej.... sią stało, mogą czuć sią winnymi, wy-
pomoc ni ogólnikowa propozycja: Wydaje mi się, że moje cierpienie trwa- obra ając sobie, e to jakieś ich działa-
JeSli mogę w czymS pomóc, zadzwoń. ło dłużej. Czą sto zdarza sią , e mą - nie spowodowało tragedią , mogą czuć
Pogrą ona w smutku matka mo e nie czyzni i kobiety prze ywają ból po stra- sią odsunią te od zrozpaczonych rodzi-
być w stanie podnieść słuchawki i za- cie w inny sposób, inaczej swój ból ców albo mogą obawiać sią o swoje
dzwonić po pomoc, niezale nie od wyra ają i mają ró ne potrzeby podczas własne bezpieczeństwo. Dzieci mogą
tego, jak bardzo jej potrzebuje czy jak trwania ałoby. Ojciec, który stracił płakać albo nie, a je eli płaczą, mogą
dobrze sią znacie. dziecko, mo e negatywnie reagować na nie pozwolić ci tego zobaczyć. Pomoc
Dla matki, której dziecko zmarło, coś, co pomaga matce dziecka. Nale y dzieciom w prze yciu smutku to wiel-
jest bardzo wa ne, gdy ludzie o nim to uszanować. Jak piszą Susan Borg i kie wyzwanie. Czasem potrzebne jest
pamią tają, szczególnie gdy upływa Judith Lasker w ksią ce When Pregnan- twórcze podejście, by pomóc znalezć
wią cej czasu. Mówiąc o dziecku u y- cy Fails: Ojciec, który wydaje się zaję- ujście dla smutku, które sprawi im ulgą .
waj jego imienia - to muzyka dla jej ty i opanowany często wyraża swój ból Niektóre dzieci bą dą opowiadać lub
uszu. Pamią taj o urodzinach dziecka, w samotnoSci. Jeden z ojców, którzy pisać opowieści o swoim bracie lub sio-
przyślij jej liścik, kartką , kwiaty. Mo- stracili, dziecko nie uronił ani jednej łzy strze; inne bą dą bawić sią , odgrywając
esz zrobić lub kupić specjalną deko- przy innych, ale w noc, w którą umarło je. Jedne przylgną do ciebie; inne bą dą
racją upamią tniającą dziecko, wysłać dziecko, kilka godzin płakał na ze- wydawać sią dalekie i zachowywać re-
rodzinie wiersz czy zło yć w imieniu wnątrz, na Sniegu, pod krzewem róży. zerwą . Jedna z moich córek nie lubiła
dziecka ofiarą dla ulubionej organiza- Rodzeństwo tak e jest zdruzgotane mówić o śmierci Michaela.
cji dobroczynnej. Mo esz pomóc mat- śmiercią innego dziecka w rodzinie,
Dokończenie na s. 16
Fundamenty Rodziny nr 5/1999
Rys. Beata Piskór
\MiER
DZiECKA
Niech cią to nie przera a. To wszystko
jest czą ścią procesu ałoby.
Jedną z rzeczy, które były dla mnie
najwią kszą pomocą w przejściu przez
cały proces ałoby, było przyłączenie
W tamtym momencie, gdybym nie sią do grupy wsparcia dla rodziców po
Dokończenie ze s. 15
miała dzieci, którym byłam potrzeb- stracie dziecka działającej przy naszym
Wyra ała swoje uczucia przez ry- na, nie zale ałoby mi na yciu. Wiele szpitalu. Przez jakiś czas przychodził
sowanie. Podobnie jak dorośli, dzieci osób proponowało: zabiorę dzieci na tam ze mną mą i równie wiele mu to
ró nią sią mią dzy sobą. Niech wiedza, kilka godzin, abyS mogła być trochę dało, choć jego potrzeby zostały zaspo-
e pamią tasz o nich i jesteś dla nich, sama. Była to yczliwa myśl i mo e kojone wcześniej ni moje. Bardzo po-
ale pozwól im na bycie sobą. byłaby pomocą dla innej kobiety, ale mogła nam świadomość, e są na świe-
dla mnie to tylko pogorszyłoby spra- cie inni ludzie tak samo połamani jak
wą . Nie chciałam być sama, a i dzieci my. Opowiadaliśmy sobie o yciu i
tak e chciały być ze mną. Musiały śmierci naszych dzieci wiele razy (o
Autorki ksią ki When Pregnancy przejść przez swój własny smutek i lą k. wiele wią cej ni wytrzymałby którykol-
Fails przywołują radą rabbiego Earla Nie tylko ich brat umarł, ale jeszcze wiek z naszych przyjaciół). Odbyliśmy
Grollmana, wydawcy Explaining De- widziały, jak roztrzą sieni są rodzice. wiele łzawych rozmów telefonicznych,
ath to Children. Przyznaje on: Łatwiej Rozdzielenie sią było czymś nie do ratowaliśmy sią za pomocą czarnego
jest doradzić rodzicom, czego nie na- pomyślenia. humoru i pomogliśmy sobie w wielu
leży mówić o Smierci. Nie ma jedne- trudnych momentach. Wcią mam kon-
go, zawsze odpowiedniego wzorca. takt z niektórymi osobami z tamtej gru-
Grollman proponuje wprowadzenie Wią kszość rodziców po stracie dziec- py. (...) Ten rodzaj pomocy mo e nie
poją cia i rzeczywistości śmierci we ka nie traci zmysłów, choć to, co mó- odpowiadać wszystkim rodzicom,
wczesnym dzieciństwie na przykładzie wią, mo e wydawać ci sią bardzo dziw- mo e tez nie być pomocny na ka dym
kwiatów i zwierząt, aby tragedia ro- ne. Reakcje emocjonalne są silne; etapie ałoby, ale dla wielu osób był
dzinna nie była pierwszym spotkaniem rodzice mogą być zdezorientowani, mieć ogromną pociechą. (...) Wcią cierpią
dziecka ze śmiercią. Najlepiej, aby depresje, być zgorzkniali i wycofać sią po śmierci mego syna i zawsze tak bą -
pogrą eni w smutku rodzice przedsta- na wiele miesią cy, a nawet lat. Czą sto dzie. Michael mo e ju nie yje z nami
wili fakty prosto i jasno, biorąc pod wystą pują te objawy fizyczne jak bez- na ziemi, ale yje w naszych sercach.
uwagą wiek i doświadczenie dziecka. senność i brak apetytu. Puste ramiona to Choć na początku nie byłam tego taka
Nawet teraz, po pią ciu latach moje rzeczywistość, wią c niektóre matki pra- pewna, wiem ju , e dojdziemy do sie-
dzieci płaczą, gdy wspominają, jak gną brać na rą ce ka de spotkane nie- bie po naszej stracie, wiele zawdzią cza-
przyszły do szpitala do swojego bra- mowlą , inne całymi latami nie czują sią jąc przyjaciołom z La Leche League.
ciszka, wiedząc, e jest chory, ale nie dobrze wśród dzieci. Wkrótce po śmierci Jestem teraz zają ta bardziej ni kiedy-
zdając sobie sprawy, e tylko godziny Michaela gorączkowo przeszukiwałam kolwiek, nie pogrą ona przez cały czas
dzieliły go od śmierci. Mój mą i ja stos lalek i wypchanych zwierzątek mo- w bólu i nauczyłam sią z radością wi-
nie chcieliśmy opuszczać szpitala. ich dzieci, szukając czegoś, co przypo- tać łzy przychodzące, gdy myślą o Mi-
Byliśmy świadomi, jak niewiele cza- minałoby dotyk noworodka. Całymi chaelu i o tym, co mogłoby być. One
su mogliśmy jeszcze spą dzić z Micha- miesiącami nie mogłam spać bez tego łączą mnie z nim. Gdy pewnego dnia
elem, ale nie wydawało sią nam słusz- misia w ramionach. staniecie w obliczu rodziny pogrą onej
ne informowanie o tym dzieci przez Pogrą eni w smutku rodzice czą sto w ałobie, proszą , pamią tajcie, e mo-
telefon. Tak wią c przez prawie cały wybuchają płaczem w pozornie dziw- ecie wesprzeć ich na wiele sposobów.
dzień nie wiedziały, w jakim jest sta- nych momentach. Pewna pora dnia, mo ecie zaofiarować pomoc w codzien-
nie, dopóki nie przyjechały do szpita- dzień tygodnia czy szczególne sytuacje nych sprawach yciowych, mo ecie
la i nie przyszło im do głowy, e przy- mogą być dla nich trudne przez długi wskazać przynoszące pomoc ksią ki,
je d ają sią po egnać. Jednak chwile czas. Rocznica urodzin i śmierci, rocz- mo ecie zaakceptować ich indywidual-
gdy trzymały go w ramionach, zanim nica spodziewanej daty narodzin, spe- ny sposób prze ywania ałoby i przede
poznały prawdą i gdy ju ją znały, nale- cjalne okazje i świą ta jak Dzień Matki wszystkim mo ecie słuchać.
ą do ich najcenniejszych wspomnień. czy Dzień Ojca w nieunikniony sposób
Gdy Michael umarł, du o płakałam i przypominają o tym, co mogłoby być.
(Przedruk z: New Beginnings ,
przylgną łam do mą a i trójki yjących Drobne rzeczy, normalne, zwykłe chwi-
Vol. 15 No. 2, 1998.
dzieci. Oni trzymali mnie przy yciu. le mogą nieść bolesne wspomnienia.
Fundamenty Rodziny nr 5/1999
\MiER
DZiECKA
amieszczony obok artykuł jest
cenny dla osób, które doświad-
Zczyły straty dziecka. Autorka
dzieli sią swoimi prze yciami i spo-
strze eniami dotyczącymi sposobu w
jaki ona i jej rodzina poradziła sobie z
bolesnym doświadczeniem. Świadec- o
two jest tym bardziej cenne, e za-
wiera wiele sugestii jak mo na kon-
kretnie pomóc rodzinie, która straciła ierpienie po stracie dziecka, cierpienia. Pragnie on nieprzemijają-
dziecko. oprócz wymiaru emocjonalne- cego szczą ścia dla ka dego człowie-
Śmierć dziecka stawia przed rodzi- Cgo ma tak e charakter ducho- ka. Temu zaś, którego doświadcza daje
cami i rodzeństwem trudne zadanie. wy. W obliczu śmierci człowiek zaczy- równie siłą i pomaga cierpienie
Nie tylko muszą opłakać i zaakcepto- na widzieć swoje ycie w innej per- znieść.
wać rozstanie z bliską osobą, ale na- spektywie. Po śmierci bliskiej osoby Bóg dopuszczając śmierć dziecka
uczyć sią yć na nowo w innej sytu- inaczej spostrzegamy ró ne sprawy: niezawinioną bezpośrednio przez rodzi-
acji. Wobec tragedii i cierpienia problemy wydają sią mniejsze, a nie- ców zaprasza ich do złączenia własne-
człowiek jest bezsilny. Śmierć jest fak- które słowa, gesty czy zdarzenia na- go cierpienia z Jego odkupieńczym cier-
tem nieodwracalnym. Nie mo na po- bierają wyjątkowego znaczenia. Tak pieniem na krzy u, a przez to do
móc osieroconym szybko i skutecznie. bolesne doświadczenia zawsze są dla współudziału w zbawianiu świata. Bóg
Na cierpienie nie ma lekarstwa nie człowieka próbą: albo wyjdzie z niej zaprasza do wynagradzania Mu za grze-
pomaga znieczulanie sią lekami chą t- szlachetniejszy, mądrzejszy, zaharto- chy swoje i innych, do wielkoduszne-
nie zapisywanymi przez lekarzy psy- wany, a jednocześnie bardziej wra - go przebaczania, do wzrostu duchowe-
chiatrów ani szukanie zapomnienia w liwy na krzywdą innych, albo zgorzk- go, do głą bszego zawierzenia i do
alkoholu. Środki chemiczne powodu- niały i zamknią ty w swoim świecie. jeszcze wią kszej z Nim bliskości.
ją jedynie chwilową poprawą nastroju W perspektywie wyłącznie ludzkiej
lub zoboją tnienie, a dłu sze ich za y- cierpienie i śmierć są bezsensowne.
wanie wią e sią z ryzykiem uzale nie- Szczególnie śmierć dziecka wydaje
nia. sią pozbawiona sensu: bą dąc na pro-
Cierpienie zaś mo na dzielić sta- gu ycia nie zdołało wiele dokonać,
je sią przez to łatwiejsze do zniesie- a bliskim przyniosło tylko wielkie na-
nia. W cierpieniu powinniśmy sobie dzieje, a potem jeszcze wią ksze cier-
towarzyszyć, dlatego słuszna jest in- pienie i rozpacz.
tuicja autorki, aby nie rozdzielać dzieci Mimo to osieroceni rodzice mają
i rodziców. Ka da osoba w rodzinie potrzebą znalezienia sensu, przewar-
inaczej prze ywa ałobą : inaczej prze- tościowania , a przynajmniej zweryfi-
ywa ją kobieta, inaczej mą czyzna, a kowania swoich postaw i odpowiedze-
jeszcze inaczej dzieci. Wa ne jest aby nia sobie na trudne pytania: dlaczego
rodzina spą dzała ze sobą czas, rozma- właśnie nas dotkną ła ta tragedia, czy
wiała na temat utraconej osoby i z to jest sprawiedliwe, czy to ma sens,
wyrozumiałością odnosiła sią do sie- czym na to zasłu yliśmy i co zanie-
bie nawzajem. W przeciwnym wypad- dbaliśmy... Pytania egzystencjalne - o
ku skłonność do izolowania sią i cier- sens ycia i cierpienia - w obliczu
pienia w samotności mo e być śmierci wydają sią mieć zasadnicze
przyczyną osłabienia wią zi, wzajem- znaczenie. Człowiek wierzący czy nie-
nego obwiniania, a nawet powa nego wierzący stawia pytanie dlaczego?
W
kryzysu w mał eństwie. Szczególna Znalezienie na nie zadowalającej od-
.
uwaga i troska nale y sią pozostałym powiedzi bywa trudne. Dla osoby wie-
dzieciom, które w skrajnych przypad- rzącej dramat śmierci własnego dziec-
kach mogą sobie przypisywać winą za ka mo e być próbą wiary poniewa
śmierć brata lub siostry, czuć sią od- sprawdza jak wielkie zaufanie czło-
rzucone i niekochane gdy zmarłe ro- wiek pokłada w Bogu. Z drugiej jed-
.
dzeństwo było długo w centrum zain- nak strony głą boko wierzący ma pew-
teresowania (np. w związku z ność, e Bóg, który jest Miłością,
przewlekłą chorobą). pragnie dla człowieka szczą ścia a nie
Fundamenty Rodziny nr 5/1999
KARMiENiE
dr Magdalena Nehring Gugulska
dzi dziecku trzeba znać jego stą enie który jest bezpieczniejszy, np. parace-
we krwi matki, stą enie w pokarmie, tamol zamiast aspiryny.
stopień wchłaniania z pokarmu, stą e- 4. Nie ka odstawiać dziecka od piersi
nie we krwi dziecka, a przede wszyst- profilaktycznie , lepiej dotrzyj do
kim oddziaływanie na dziecko, naj- wiarygodnych, aktualnych danych o
chą tniej obserwowane w okresie co leku.
okresie zimowym zdecy najmniej kilkuletnim. Takie badania są 5. Jeśli musisz podać lek, który mo e
dowanie czą ściej choruje trudne do prowadzenia i bardzo kosz- dawać objawy uboczne u dziecka, roz-
Wmy. W związku z tym czą - towne. W przypadku starszych leków, wa mo liwość monitorowania stą e-
ściej zaglądamy do domowej aptecz- łatwiej takie badania zgromadzić i na nia leku we krwi dziecka.
ki. Czą ściej te korzystamy z porad ich podstawie wydać wią ącą opinią 6. Wcześniak słabiej metabolizuje leki
lekarzy, którzy zapisują nam medyka- o leku. W przypadku leków nowo re- ni donoszony niemowlak, małe nie-
menty. Zadajemy sobie wtedy pytania, jestrowanych takich danych zwykle mowlą słabiej metabolizuje leki ni
czy karmiąc dziecko piersią, mogą nie ma. Dlatego wią kszość firm far- starsze niemowlą , nawet 2 tygodnie
brać leki? Czy to jest bezpieczne dla maceutycznych woli napisać na ulot- pózniej podany lek mo e być ju
dziecka? To samo pytanie zadają so- ce: W okresie cią y i laktacji stoso- sprawniej usuwany z organizmu dziec-
bie leczący nas lekarze, bo sprawa nie wać z ostro nością . Lekarz te ka.
jest taka prosta. czasem woli profilaktycznie zalecić 7. Im dziecko starsze, im cią sze, im
Leki są substancjami chemicznymi odstawienie dziecka od piersi, ni ry- wią cej spo ywa pokarmów uzupełnia-
o ró norakich właściwościach. W zykować. Same matki te bywają jących karmienie piersią, tym ryzyko
związku z tym ró nie zachowują sią zdezorientowane, gdy otrzymają od mniejsze.
w organizmie matki i w ró nym stop- lekarza lek, który według zaleceń 8. Im krótsza terapia, tym bezpiecz-
niu przenikają do organizmu dziecka. mogą u ywać w czasie karmienia, a w niejsza.
Im wią kszą cząsteczką ma substancja domu na ulotce przeczytają powy sze 9. Skoreluj czas brania leku z aktami
tym gorzej przenika do pokarmu np. ostrze enie. karmienia, wykorzystując wiedzą o
insulina, czy heparyna. Jeśli lek dzia- Odstawienie malucha od piersi na czasie półtrwania leku.
ła miejscowo np. w przewodzie pokar- okres przyjmowania leku, czyli 1 2 10. Jeśli musisz podać lek zdecydowa-
mowym lub na skórze i wiemy, e nie tygodni łączy sią z ogromnym stresem, nie toksyczny dla dziecka, pomó mat-
wchłania sią do krwi matki, bą dzie wyrzutami sumienia i ogólnym zamie- ce utrzymać laktacją i wspieraj ją w
całkowicie bezpieczny dla dziecka. szaniem w domu. Wielokrotne odcią- tym trudnym okresie.
Dobrze do pokarmu penetrują substan- ganie pokarmu, podawanie dziecku
cje o odczynie zasadowym np. erytro- butelką mieszanki czy innego pokar-
Dr Ewa Rlizień - Kuczapska
mycyna, ale to wcale nie znaczy, e mu, czą sto prowadzi do zaburzeń me-
zaprasza do przychodni
szkodzą dziecku. Lek podany do yl- chanizmu ssania u młodszych nie-
nie szybciej dostanie sią do pokarmu mowląt. U matek z kolei nie tak rzadko
Pro FamiIia 2000
ni lek podany doustnie. Lek podany obserwuje sią zniechą cenie, zaniedby-
w wią kszej dawce osiąga wy sze stą - wanie laktacji i chą ć porzucenia kar-
Warszawa
enie w organizmie dziecka ni ten mienia w ogóle.
Pasaż Ursynowski 1
sam lek podany w mniejszej ilości.
Pediatra, ginekolog - położnik,
Wią kszy kłopot mo e być z substan-
internista, porady laktacyjne,
cjami, które są słabo metabolizowane
psycholog rodzinny,
przez organizm dziecka i ulegają ku- 1. Jeśli mo na nie podawać leku, to go
porady w zakresie metod
mulacji ni z takimi, które osiągają nie podawaj.
naturalnego planowania rodziny
nawet wysokie stą enie w organizmie 2. Jeśli niezbą dne jest podanie leku,
dziecka, ale są szybko eliminowane. szukaj takiego, który jest stosowany u
TeI. (0-22) 641 20 44
Skomplikowane, prawda? Żeby tak dzieci.
Iub 0-501 376 996
naprawdą wiedzieć, czy lek nie szko- 3. Zawsze z grupy leków wybieraj ten,
Fundamenty Rodziny nr 5/1999
KARMiENiE
Gripex). Jest przeciwwskazana w cią-
y, osiąga wysokie stą enie w pokarmie,
1. Jeśli chcesz maksymalnie zmniej- ale nie stanowi zagro enia dla karmio-
szyć ilość leku, którą wraz z pokarmem nego piersią dziecka. Bez obaw mo na
przyjmie dziecko, przyjmuj lekarstwo przyjmować preparaty witaminowe,
tu po karmieniu. Jeśli lek mo na wapniowe, syropy wykrztuśne i prze-
... na przykład
przyjmować 1 raz dziennie, wez go po ciwkaszlowe (nawet z kodeiną, bo sła-
z popularnego poradnika
wieczornym karmieniu, tu przed naj- bo przenika do pokarmu) oraz mieszan-
Magdaleny Nehring Gugulskiej:
dłu szą przerwą nocną. ki ziołowe. Mamy dzieci alergicznych
Warto karmić piersią
2. Jeśli w czasie przyjmowania przez muszą jednak pamią tać, e ich dziecko
ciebie leku u dziecka pojawi sią : bie- mo e zle tolerować niektóre zioła, a tak- Można w nim znalexć oparte na
gunka, wysypka, rozdra nienie, nad- e sztuczne barwniki u yte do produk- gruntownej wiedzy, własnym
mierna senność, zgłoś to lekarzowi. W cji tabletek powlekanych i syropów. doSwiadczeniu i praktyce
takiej sytuacji trzeba lek zmienić na W okresie karmienia zdecydowanie lekarskiej autorki
podobnie działający, ale z innej grupy przeciwwskazane są leki przeciwnowo- rady dotyczące
chemicznej. tworowe, preparaty radioaktywne, sub- następujących kwestii:
3. Nie zaprzestawaj karmienia profi- stancje o działaniu halucynogennym. Dlaczego warto karmić piersią?
laktycznie . Nale y unikać spośród antybiotyków: Jak zmienia się pokarm?
4. Jeśli musisz zaniechać karmienia, chloramfenikolu, tetracyklin, sulfona- Jak zacząć karmić?
odciągaj pokarm i utrzymuj karmienie midów, chinolonów, metronidazolu. Co robić, aby był pokarm?
pamią tając o tym, e ten okres bą dzie Ponadto unikamy leków psychotropo- Czy moje dziecko się najada?
bardzo krótki w porównaniu z czasem wych, przeciwpadaczkowych, litu, Kilka słów o stolcach
karmienia dziecka piersią, który masz jodu, a spośród leków stosowanych w Kiedy odciągać pokarm?
jeszcze przed sobą. chorobach przewodu pokarmowego: Mam płaskie brodawki.
5. Nie obwiniaj sią , nie dopatruj na siłą metoklopramidu i cymetydyny. Wśród Mam bolesne brodawki.
objawów ubocznych, otocz dziecko przeciwtarczycowych bezpieczny jest Jak postępować w okresie
spokojem. propylthiouracyl. Spośród antyhistami- nawału pokarmu?
Poniewa sporo leków, mo na ku- nowych staramy sią unikać starszych Zastój pokarmu.
pić bez recepty, niejednokrotnie bą dzie- leków: clemastinu, dipherganu, benzhy- Zapalenie piersi.
cie same decydowały, czy mo na brać draminy, a stosujemy nowsze genera- Karmienie po cesarskim cięciu.
lek. Najczą ściej stosowaną grupą le- cje tych leków (np. Zyrtec, Claritine). Jak karmić blixniaki?
ków, są leki niesterydowe przeciwza- Niektóre leki zmniejszają laktacją i dla- Jak karmić wczeSniaka?
palne. Mają one działanie przeciwgo- tego nie są polecane mamom karmią- Dziecko, które słabo ssie.
rączkowe, przeciwbólowe i cym, są to: bromokryptyna, środki an- Moje dziecko ma żółtaczkę.
przeciwzapalne. Wśród stosowanych tykoncepcyjne zawierające estrogeny (z Mam za mało pokarmu.
przeciwgorączkowo, najbezpieczniej- wyłączeniem minipigułek), tiazydowe i Moje dziecko ma kolkę.
szy jest paracetamol (np. Panadol, pą tlowe leki moczopedne, ergometryna. Czy moje dziecko ulewa?
APAP, Acenol). Z leków stosowanych Ka dą sytuacją trzeba rozpatrywać Czy moje dziecko ma zaparcie?
przeciwzapalnie najlepiej poznane jest indywidualnie, zwa ając na wszelkie Moje dziecko ma biegunkę
działanie ibuprofenu (np. Ibuprom) i dane na temat organizmu matki i dziec- Czy da się żyć z alergią?
mo na go stosować całkowicie bez- ka. Warto zawsze sią gnąć do literatury Karmienie i praca.
piecznie. Z tej grupy przeciwwskazana medycznej, aby sprawdzić wszelkie Wprowadzamy nowe pokarmy.
jest indometacyna (np. Metindol), a niuanse. Amerykańska Akademia Pe- Kilka słów dla rodziny.
unikać nale y pochodnych kwasu sa- diatrii ogłasza dane o lekach i ich wpły- Kilka słów o pielęgnacji.
licylowego (np. Aspiryna, Polopiryna). wie na laktacją i dziecko karmione pier- Karmienie, płodnoSć i seks.
Obecnie sporo leków z tej grupy wy- sią. Listą tą opracowuje sią na Odchudzanie, opalanie i sport.
stą puje w preparatach zło onych, dla- podstawie setek doniesień naukowych Jak długo karmić?
tego trzeba wnikliwie przestudiować z całego świata. Lista opatrzona reko- Jak zakończyć karmienie?
skład leku podany na opakowaniu. Np. mendacjami zamieszczana jest w ksią -
Coldrex zawiera paracetamol, ale Upsa- kach oraz publikacjach, np. w znanym
... a to jeszcze
rin C aspiryną . Dość szeroko stoso- piśmie dla lekarzy Pediatrics.
nie wszystko
wana na świecie pseudoefedryna, te
mo e wchodzić w skład leków stoso-
Gorąco poIecamy
wanych w stanach zapalnych górnych
zamówienia na s. 19
dróg oddechowych (np. Disophrol,
Fundamenty Rodziny nr 5/1999
\WiTOWANiE
rzygotowania do świąt Bo ego dzie na niej osób. Jakoś tak sią zawsze gim przypadku trzeba obdzwonić wuj-
Narodzenia zaczynamy tu składa, e i tak jest u nas, a co roku ków w rodzinie, eby zagrali role pa-
Pprzed rozpoczą ciem adwentu. przychodzi wią cej osób - tym razem sterzy, królów itp.) Przed wigilią przy-
Robimy z dziećmi wieniec adwento- dwadzieścia. Na ogół jest to ścisła ro- je d ają do mnie mama ciocia i
wy z gałązek zebranych w lesie, a nad dzina, ale bywa te ktoś biedny spoza. teściowa, eby pomóc w ostatnich
stołem wieszamy adwentowy kalen- W tym roku gościmy te kuzyna ze przygotowaniach.
darz, który co roku przybiera ró ne Szwajcarii i jego dziewczyną , czyli Nasz wigilijny stół wygląda dość
formy. W świą to Niepokalanego Począ - przedstawicieli tzw. nowej cywilizacji ciekawie, poniewa co roku utrzyma-
cia Matki Bo ej pośród czterech czer- zachodniej odartej z sentymentów i ny jest w kolorystyce, która z czymś
wonych świec stawiamy jedną białą - tradycji. Ale to nas nigdy nie peszyło sią kojarzy. Jest oczywiście świeca Ca-
symbol Najświą tszej Maryi Panny. Na - zawsze byliśmy wierni naszej trady- ritas i mały stroik; na choince robione
początku grudnia, według prawdziwe- cji wigilijnej i nigdy nie przejmowali- przez dzieci pierniczki i gwiazda. W
go staropolskiego przepisu, robią cia- śmy sią obecnością ateuszy - skoro przedsionku wielka jemioła, w holu gir-
sto na piernik, umieszczam je w glinia- zechcieli do nas przyjść, to muszą to landa ze sztucznej choiny ustrojona gli-
nym garnku i znoszą do piwnicy - jakość znieść. nianymi zabawkami od pacjentki mą a
pole y tam około trzech tygodni. oraz ze światełkami. W salonie deko-
racje wykonane przez dzieci, du o zło-
...zaczynają sią ju od 15 grudnia, tych łańcuchów i oczywiście szopka
W pierwszą niedzielą adwentu ka - kiedy to robi sią te potrawy, które zrobiona w czasie adwentu z masy sol-
dy deklaruje na modlitwie, nad czym mo na zamrozić i wydaje sią dyspo- nej. Na drzwiach wejściowych wianek
bą dzie pracował w tym czasie - wie- zycje poszczególnym kobietom w ro- z jedliny z bombkami.
szamy dzieciom tabele, na których dzinie. Zresztą ka da z nich ma swo-
zaznacza sią ró nymi symbolami ich ją wąską specjalizacją : babcia - ryby, Miejsca przy stole są wyznaczo-
osiągnią cia. Stosujemy metodą pozy- teściowa - uszka, ja - mak, kutia, pier- ne, ka dy dostaje bilecik z imieniem i
tywną, to znaczy stawiamy dobry zna- nik staropolski, itp. czymś miłym o sobie napisanym prze-
czek za udany dzień. Zadania ka dy Wtedy te powoli powstaje plan ze mnie - Lubimy cią , bo... , Ceni-
określa bardzo konkretnie - adne tam wigilii, dzieci szykują swoje jasełka - my w tobie, to... . W otaczającym nas
bą dą grzeczny , bo to nic nie znaczy, albo kukiełkowe, albo ywe (w dru- świecie jest tak mało pozytywnego
tylko na przykład: jak mama poprosi spojrzenia na drugiego człowieka,
o nakrycie do stołu, to zrobią to bez wią c uwa amy, e to właśnie w kato-
marudzenia lub codziennie bez przy- lickiej rodzinie powinniśmy sią go
pominania bą dą myć zą by itp. Ka - uczyć. Przy talerzu jest kartonik z
dy tydzień ma swój porządek: w pią- menu:
tek robimy rodzinny rachunek 1. Ryba w galarecie babci Haliny.
sumienia z całego tygodnia, w sobotą 2. Ryba po grecku cioci Marzeny.
czytamy Pismo św. i rozmawiamy z 3. Ryba po ydowsku babci Maćka.
dziećmi o tym, co ta nauka znaczy 4. Sałatka śledziowa Marzeny.
aktualnie dla nas. Około 15 grudnia 5. Śledz pod pierzyną Magdy.
robimy pierniczki, które polukrowane 6. Barszcz Haliny z uszami Celiny i
i ozdobione czekają w piwnicy na cho- Stefy.
inką i świą ta. Prezenty na ogół kupu- 7. Karp sma ony babci Stefy.
jemy ju w listopadzie, eby w grud- 8. Kapusta z grochem Małgosi.
niu nie mieć tego na głowie i 9. Kapusta z grzybami Magdy.
wykorzystać jeszcze listopadową pen- 10. Aazanki babci Stefy.
sją . Pózniej najwy ej dokupuje sią ja- 11. Sałatka z cykorii babci Celiny.
kieś zaległości, ale sprawa jest skoń- 12. Wigilijny kompot z suszonych
czona w połowie grudnia. owoców.
Przez cały adwent trwają rodzinne 13. Piernik staropolski.
targi o to, kto urządza wigilią i ile bą - 14. Mak Magdy z łamańcami Celiny.
Rys. Beata Piskór
Fundamenty Rodziny nr 5/1999
DEMOGRAFiA
15. Kutia. Wigilią rozpoczynamy czytaniem chowanie, prosi o poprawą i ogląda
16. Sernik Małgosi. Pisma św. - raz dla dorosłych, raz dla wystą py, po czym rozdaje prezenty:
dzieci, potem zagajenie (ka dy mo e Mikołaj przynosi tylko jeden stary wo-
W tym roku wigilia jest bardzo powiedzieć jakąś myśl), modlitwa rek, z upominkami zamawianymi w li-
du a, wią c ka dy dostaje jeszcze jej spontaniczna (w tym roku dzią kczyn- stach, które w naszej rodzinie piszą
program: na) no i powszechne łamanie sią opłat- wszyscy. Na koniec jasełka i kolą do-
1. Czytanie Pisma św., modlitwa ro- kiem. Siadamy i wje d ają kolejne wanie do pózna przy gitarze i pianinie.
dzinna. potrawy, czą sto związane z tradycją Patrzą czą sto ze współczuciem na
2. Opłatek. poszczególnych rodzin, które konso- świat, który robi w wigilią nerwowe
3. Potrawy od 1-12. lidują sią tego dnia. Wszystkie są bar- zakupy, oprawia choinki, biega po su-
4. Być mo e ktoś nas odwiedzi... dzo tradycyjne, niczego sią nie kupu- permarketach, a potem ogląda telewi-
5. Wystą py dzieci. je, wszystko robione z domowych zor, bo co tu robić w wigilią ?
6. Prezenty. półfabrykatów , zapasów i przetwo- Nasza zasada na rok 2000:
7. Potrawy od 13-16. rów - nieodłącznym elementem jest Im mniej się spieszysz,
8. Jasełka z udziałem gości. chleb pieczony w domu właśnie rano tym więcej zaznasz!
9. Kolą dowanie. w wigilią . W połowie wieczerzy przy-
10. Rozejście sią . chodzi Mikołaj, wypytuje dzieci o za-
ka dego chrześcijanina na miarą jego
talentów i wielkoduszności. Jej korze-
nie tkwią w Ewangelii Jezusa Chry-
stusa, prawdziwej Ewangelii ycia.
reść pierwszego w roku 2000 w Polsce w jaki sposób upomnieć
Przykładem realizowania tego powo-
numeru Głosu dla Życia oscy- sią o prawo do ycia tych dzieci, któ- łania jest tekst o zdobywającym sobie
Tluje wokół dwóch głównych te- rych polskie prawo nie chroni, jedno- coraz wią cej zwolenników Projekcie
matów: nauczania i zaanga owania cześnie nie zaprzepaszczając tego, co
Gabriela tj. systemie pomocy matkom
Kościoła w obroną ycia oraz sposo- ju osiągną liśmy? Swój punkt widze- i dzieciom, który anga uje i jednoczy
bów pomocy kobietom, dla których nia na te sprawą w artykule Dylema- całą parafią .
począ cie dziecka jest niespodziewa- ty obrońców Życia prezentuje Marek
Czytelnicy znajdą te w naszym
nym, trudnym doświadczeniem. Jurek.
numerze stałe rubryki: rozwa ania
Nauczanie Kościoła nie ogranicza sią Przykładem głosu Kościoła schył- Henryka Jarosiewicza na temat psy-
jedynie do potą pienia aborcji, ale do- ku II Tysiąclecia jest przemówienie
chologicznych uwarunkowań stosowa-
tyczy tak e strategii obrony ycia, któ- Kardynała Josepha Ratzingera pt. Od- nia metod naturalnego planowania ro-
ra wcale nie jest oczywista w skom- słonić twarz nienarodzonego. Ksią ą
dziny. Poświą cimy kilka stron
plikowanych sytuacjach, jakie Kościoła widzi sprawą obrony ycia
problemowi alkoholizmu w rodzinie.
przynosi ycie. Jako przykład mo e w perspektywie osobistego nawróce- Poza tym wiadomości o zagro eniach
słu yć tu choćby sprawa zaświadczeń nia ka dego chrześcijanina. Jego owo- i obronie ycia w Polsce i na świecie,
o konsultacjach wydawanych przez cem jest odwaga spojrzenia w twarz
reporta e oraz rubryki poświą cone
przykościelne poradnie rodzinne w drugiego człowieka, uwra liwienie na
problemom medycyny i polityki.
Niemczech. Zaświadczenie o odbytej jego cierpienie. Zabijanie dzieci począ - Prenumerata Głosu dla Życia
konsultacji jest wymagane przez nie- tych i wszelki brak szacunku dla y- kosztuje 30 zł. Adres Fundacji Głos
mieckie prawo jako warunek legalnej cia to skutek zaślepienia, spojrzenia
dla Życia : ul Forteczna 3, 61-362 Po-
aborcji. Z drugiej strony czą ść matek skierowanego tylko w stroną ja peł- znań, tel. 061/653 03 93. (ad)
daje sią nakłonić do zmiany decyzji i nego egoizmu.
urodzenia dziecka. Czy zatem zgodzić Dzieci Kościoła nie tylko mają mó-
Gorąco polecamy wydaną przez
sią na uczestniczenie w strukturach wić o budowaniu Królestwa Chrystu-
Fundację Głos dla Życia
śmierci , mając dzią ki temu szansą sa na ziemi, ale przede wszystkim dzia-
najnowszą książkę
uratowania choćby niektórych? Odpo- łać. Do tego zachą ca ksiądz Frank
Włodzimierza Fijałkowskiego:
wiedz Kościoła nauczającego jest jed- Pavone, zało yciel i koordynator ru-
Rodzicielstwo w zgodzie
noznaczna wydawanie takich za- chu Kapłani Dla Życia (Priests for
z naturą. Ekologiczne spojrzenie
świadczeń jest niedopuszczalne, gdy Life). Przesłanie jego tekstu pt. Serce
na płciowoSć .
w jakimś sensie jest to przyzwolenie i powołania chrzeScijańskiego jest kla-
Można ją zamawiać,
uczestnictwo w zbrodniczym syste- rowne: obrona ycia to nie nadobo-
pisząc na podany wyżej adres.
mie. Podobne dylematy prze ywamy wiązkowy dodatek , ale zadanie dla
Fundamenty Rodziny nr 5/1999
DEMOGRAFiA
Dokończenie ze s. 2
W tej sytuacji wydłu enie urlopów
macierzyńskich to pierwsza od 1989
roku decyzja, która mo e przychylniej
nastawić młode rodziny do posiadania roku Polska stanie sią atrakcyjnym bagatelizowania spraw nie dotyczą-
wią cej ni jednego dziecka, pod wa- miejscem pracy dla migrantów zza cych dnia dzisiejszego. O ile bowiem
runkiem e pracodawcy nie zaczną z granicy, przede wszystkim wschod- zagro enia gospodarcze od razu sią
powodu dłu szych urlopów jeszcze niej. (...) Przystąpienie Polski do UE ujawniają, o tyle skutki pewnych pro-
gorzej traktować młodych kobiet ni umo liwi zatrudnienie Polaków w za- cesów demograficznych przynoszą
obecnie. A odwrócenie dzisiejszych chodniej Europie. pozytywne lub negatywne rezultaty w
trendów byłoby wielce po ądane. W Trudno przewidzieć, ilu młodych przyszłości. Katastrofa, która mo e sią
przeciwnym razie ju za dwadzieścia ludzi znajdzie zatrudnienie i wyjedzie ujawnić za lat kilkanaście lub kilka-
pią ć lat w Polsce bą dzie wią cej eme- na stałe z Polski. W ka dym razie sta- dziesiąt, jest sprawą tak abstrakcyjną,
rytów ni młodzie y poni ej 18. roku nie sią to kolejnym impulsem do za- e nie dochodzi do świadomości spo-
ycia. To natomiast oznacza, e mo - trudniania migrantów ze wschodniej łecznej.
liwość obni enia kosztów pracy po- Europy. Procesami emigracji i imigra- W Polsce nie była prowadzona ce-
przez zmniejszenie składki emerytal- cji trzeba bą dzie sterować, tak aby lowa polityka urodzeniowa. Na proce-
no-rentowej mo e okazać sią iluzją, aspekty pozytywne przewa ały nad sy w tej dziedzinie wpływały zmien-
podobnie jak i zwią kszenie konkuren- negatywnymi. Trzeba bą dzie stworzyć ne uwarunkowania
cyjności naszej gospodarki. takie mechanizmy, aby odpływ emi- polityczno-gospodarcze. Ró norodne
Profesor demografii, Piotr Eber- gracyjny nie nabrał charakteru drenu- organizacje feministyczne, działając
hardt, w artykule zamieszczonym rów- jącego z kraju młodą siłą roboczą, na rzecz tzw. planowania rodziny, nie
nie w Rzeczpospolitej (21 XII zwłaszcza tą o wysokich kwalifika- interesowały sią konsekwencjami swo-
1999) przestrzega: Skala oczekiwa- cjach zawodowych. Z drugiej strony ich przedsią wzią ć. Prace z zakresu de-
nego regresu demograficznego jest napływ np. Ukraińców czy Białorusi- mografii miały natomiast charakter
trudna do oszacowania, poniewa ró - nów na wyludnione obszary wschod- specjalistyczny.
norodne przyszłe uwarunkowania spo- niej Polski zmieniłyby charakter na- Sytuacja dojrzała do radykalnych
łeczne mogą oddziaływać w sposób rodowościowy. Mimo e zmian. Nale y zorganizować zespół
trudny do przewidzenia. Znacznie problematyka demograficzna jest kwe- ekspertów grupujący demografów, so-
wa niejszym problemem, który sią ju stią wa ną dla przyszłości kraju i na- cjologów, geografów, politologów i
ujawnił, jest postą pujący proces sta- rodu, wiedza o tych zagadnieniach jest ekonomistów. Powinien on dokonać
rzenia sią społeczeństwa polskiego. znikoma nie tylko wśród ogółu społe- dokładnej oceny sytuacji demograficz-
Zagadnienie to jest ju powszechnie czeństwa polskiego, ale równie wśród nej Polski. Taka diagnoza powinna stać
dostrzegane, wią c nie wymaga dokład- elit intelektualnych kraju. Mo na są- sią podstawą do opracowania zaleceń
niejszego omówienia. Zwią kszanie sią dzić, e wynika to z ignorancji oraz dla poszczególnych resortów rządo-
liczby ludzi w wieku podeszłym przy- wych oraz organizacji społecznych.
niesie negatywne skutki społeczne, Powinna ona mieć charakter prouro-
ekonomiczne, a mo e i polityczne. (...) dzeniowy, zmierzający do ekonomicz-
Szczególnie niekorzystna sytuacja de- nego i presti owego umocnienia rodzi-
mograficzna jest prawdopodobna oko- ny wychowującej dzieci. Polityka w
ło 2020 roku, kiedy to liczne roczniki tej dziedzinie musi mieć charakter
z lat 50. i 60. bą dą osiągały wiek eme- kompleksowy, uwzglą dniający cało-
rytalny, a w wiek produkcyjny wejdą kształt problemów demograficznych
roczniki ni u z końca XX wieku. kraju. Nale y jedynie zaznaczyć, e
Zmniejszanie sią stanu zaludnienia bez przygotowania informacyjnego
wymagać bą dzie opracowania odpo- społeczeństwa i uzyskania jego popar-
wiedniej długookresowej polityki mi- cia wszelkie celowe działania zakoń-
gracyjnej. Narastający deficyt siły ro- czą sią niepowodzeniem.
boczej w niektórych mniej
atrakcyjnych zawodach mo e sią po-
(Opracowano na podstawie
jawić nawet przy skali 5 - 10 proc.
materiałów z Rzeczpospolitej )
bezrobocia. Zjawisko to wystą powało
we wszystkich krajach zachodnich.
Mo na wią c oczekiwać, e po 2010
Rys. Beata Piskór
Fundamenty Rodziny nr 5/1999
PROPOZYCJE
D
o !
Skorzystanie z materiałów naszego
Obserwując narastanie
Domowego kursu naturalnego planowania rodziny
wrażliwoSci ekologicznej w
to prosty i skuteczny sposób odkrycia tajników płodności -
ochronie Srodowiska nas otacza-
przekonało sią o tym ju wiele mał eństw.
jącego: gleby, powietrza i wody,
czyli Srodowiska życia, trudno nie
Czy nie warto do nich dołączyć?
zauważyć naglącej potrzeby ob-
jęcia tą wrażliwoScią również we-
wnętrznego Srodowiska człowie-
ksią ka Johna i Sheili Kippleyów: Sztuka naturalnego planowania rodziny
zeszyt do prowadzenia własnych obserwacji: trzynaście estetycznych i przejrzy- ka. NPR trafia jednak na
stych kart w wygodnym małym formacie; ogromne opory wobec pozornej
trzy dodatkowe karty obserwacji dla korespondencyjnego skonsultowania własnych
łatwoSci stosowania różnych
obserwacji pierwszych trzech cykli;
form antykoncepcji Aby je prze-
zeszyt ćwiczeń: dwadzieścia zapisanych kart z obserwacjami, wraz z ich szczegóło-
łamać, trzeba opracować prosty,
wym omówieniem, do samodzielnego zinterpretowania w ramach pracy domowej ;
przejrzysty i atrakcyjnie przedsta-
ulotki rozwijające wybrane zagadnienia
wiony system nauczania, który
a dodatkowo tak e wliczona w ceną zestawu roczną prenumeratę dwumiesią cznika
przyciągnie uwagę szerokich krę-
Fundamenty Rodziny
gów osób zainteresowanych zdro-
koszty przesyłki pokrywa LMM
wym stylem życia. Wymogi takie
spełnia w sposób chciałbym po-
wiedzieć doskonały metoda sto-
Zamówienia prosimy kierować na adres: Liga Małżeństwo Małżeństwu,
sowana przez Ligę Małżeństwo
KopaIiny 73, 32 720 Nowy Wiśnicz, teI. (0 14) 685 69 61 (wieczorem).
Małżeństwu, sprawdzona w kur-
sach radiowych. Zestaw materia-
łów "Kursu domowego NPR"
Nr Tytuł Cena IloSć NależnoSć
składa się z przewodnika, z ksiażki
1 Domowy kurs NPR
pt. "Sztuka naturalnego plano-
(UWAGA: komplet - zawiera pozycje: 2, 3, 4, 5, 6, 7) 40,00 zł
wania rodziny" J. i S. Kippleyów,
2 J.S. Kippley: Sztuka naturalnego planowania rodziny 10,00 zł
z ćwiczeń, z zeszytu obserwacji
3 "Przewodnik domowego kursu NPR 7,00 zł
codziennych, z ulotek i trzech do-
4 Zeszyt obserwacji codziennych 2,00 zł
5 icze i 2,50 zł datkowych kart obserwacji służą-
6 Ulotka: Antykoncepcyjne kłamstwa 0,20 zł
cych do skonsultowania wła-
7 ulotka: NPR - zdrowe, skuteczne, bezpieczne 0,30 zł
snych zapisów z oSrodkiem
8 NOWORĆ! La Leche League: "Sztuka karmienia piersią" - znany na
upowszechniania NPR w Pia-
cał ś iecie o3 d ik i ksze o3g iz c i 3o ce k 3 ie ie 22,00 zł
secznie. Kurs umożliwia małżon-
ekologiczne - wspaniał lekt 3 ie t lko dl k 3 i c c
kom nauczenie się w sposób bar-
9 NOWORĆ! Magdalena Nehring - Gugulska: "Warto karmić piersią " -
12,00 zł
nowe - poprawione i poszerzone wydanie tej bardzo praktycznej ksi żki
dzo konkretny podstaw metody
10 Fundamenty Rodziny (do kolportaż - i i 1 egz.
objawowo termicznej, uwzględ-
(należ ość iszcz si o ot3z i 3zes łki
1,00 zł/egz.
nia okres karmienia piersią, obej-
11 NOWORĆ! J. Pulikowski: Warto być ojcem" 15,00 zł
muje sytuacje szczególne, jak po-
12 J. Pulikowski, G. A. Urbaniakowie: Młodzi i miłoSć 13,00 zł
wrót płodnoSci po porodzie, po
13 Paweł I: Encyklika "Humanae vitae" 1,50 zł
14 Papieska Rada ds. Rodziny: "Ludzka płciowoSć: prawda i znaczenie..." 5,50 zł
odstawieniu tabletki hormonalnej,
Razem do zapłaty:
w przypadku nieregularnoSci cy-
(Do łącznej kwoty zostaną doliczone koszty przesyłki.
kli, gdy kobieta pracuje na zmia-
Nie dotyczy to tylko kompletu materiałów Kursu domowego )
ny itp. Komplet materiałów został
Zamawiam zaznaczone pozycje i zobowi z si z ł cić Podpis
wyceniony jak najtaniej, jak to
za nie w ci g t god i od d t ot3z i 3zes łki
możliwe, przy czym wydatek jest
jednorazowy, służy na całe lata.
imię i nazwisko adres telefon
Fundamenty Rodziny nr 5/1999
patrzony w tajemnicą Wcie ycia nadprzyrodzonego tego ycia, Tylko tą drogą świat mo e odkryć
lenia Syna Bo ego, Kościół które jako jedyne mo e zaspokoić naj- wzniosłe powołanie, do jakiego został
Wma przekroczyć niebawem głą bsze pragnienia ludzkiego serca. wezwany, i urzeczywistnić je dzią ki
próg trzeciego tysiąclecia. (...) Narodze- Wejście w nowe tysiąclecie zachą - zbawieniu dokonanemu przez Boga.
nie Jezusa w Betlejem nie jest faktem, ca chrześcijan, aby głosząc Królestwo (...) Jezus objawia oblicze Boga Ojca
który mo na uznać za zamknią tą prze- Bo e, spojrzeniem wiary ogarniali pełnego litości i miłosierdzia (por. Jk
szłość. Przed Nim staje bowiem cała nowe, szersze horyzonty. W tych szcze- 5, 11), a przez zesłanie Ducha Świą te-
ludzka historia: Jego obecność oświe- gólnych okolicznościach musimy odno- go ukazuje tajemnicą miłości Trójcy.
ca naszą terazniejszość i przyszłość wić naszą wierność nauczaniu Soboru Duch Chrystusa jest obecny i działa w
świata. On jest yjącym (por. Ap 1, Watykańskiego II, który rzucił nowe Kościele i w historii: to Jego głosu trze-
18), Tym Który jest, i Który był i Któ- światło na działalność misyjną Kościoła ba słuchać, aby rozpoznawać znaki no-
ry przychodzi (Ap 1, 4). Przed Nim w obliczu współczesnych potrzeb wych czasów i nieustannie o ywiać w
zgina sią ka de kolano istot niebieskich, ewangelizacji. Podczas Soboru Kościół sercach wierzących oczekiwanie na
ziemskich i podziemnych, a wszelki ją - uświadomił sobie głą biej swoją tajem- powrót Chrystusa w chwale. Rok Świą -
zyk wyznaje, e On jest Panem (por. Flp nicą i apostolskie zadanie, jakie powie- ty winien być zatem jednym nieprze-
2, 10 11). Spotykając Chrystusa, ka - rzył mu Chrystus. Ta świadomość ka e rwanym hymnem uwielbienia Boga w
dy człowiek odkrywa tajemnicą własne- wspólnocie wierzących yć w świecie Trójcy Jedynego. Przychodzą nam tu z
go ycia! i jednocześnie pamią tać, e winni być pomocą pełne poezji słowa świą tego
Jezus jest prawdziwą nowością, zaczynem i niejako duszą społeczno- Grzegorza z Nazjanzu, Teologa:
przerastającą oczekiwania ludzi, i po- ści ludzkiej, która ma sią w Chrystusie Chwała Bogu Ojcu i Synowi, Kró-
zostanie nią na zawsze, przez wszyst- odnowić i przemienić w rodziną Bo ą. lowi wszechświata. Chwała Duchowi,
kie kolejne epoki dziejów. Wcielenie Aby wypełnić skutecznie to zadanie, bo godzien jest czci i wszystek świą ty.
Syna Bo ego oraz zbawienie, jakiego chrześcijanie muszą trwać w jedności i Trójca jest jedynym Bogiem, który
dokonał przez swoją śmierć i zmar- rozwijać ycie wspólnotowe. Bliskość wszystko stworzył i napełnił: niebo isto-
twychwstanie, są zatem właściwym wydarzenia jubileuszowego jest silnym tami niebieskimi, a ziemią istotami
kryterium oceny rzeczywistości docze- bodzcem do działania w tym kierunku. ziemskimi. Morze, rzeki i strumienie
snej i wszelkich zamysłów, które mają Mimo brzemienia dwóch tysią cy lat napełnił zwierzą tami wodnymi, o y-
zapewnić człowiekowi ycie coraz bar- historii, chrześcijanie podą ający ku wiając wszystko swoim Duchem, aby
dziej ludzkie.(...) trzeciemu tysiącleciu nie czują sią by- wszelkie stworzenie śpiewało hymn
Okres jubileuszowy pozwala nam najmniej zmą czeni; przeciwnie, dodaje chwały mądremu Stwórcy, jedynej
poznać ją zyk wymownych znaków, ja- im sił świadomość, e niosą światu przyczynie ycia i trwania. Nade
kimi posługuje sią Bo a pedagogia, aby prawdziwą światłość, Chrystusa Pana. wszystko zaś niech zawsze wielbi Go
nakłonić człowieka do nawrócenia i Kościół, głosząc Jezusa z Nazaretu, stworzenie rozumne jako wielkiego
pokuty, które są początkiem i drogą jego prawdziwego Boga i doskonałego Czło- Króla i dobrego Ojca.
odnowy oraz warunkiem odzyskania wieka, otwiera przed ka dą ludzką isto- Jan Paweł II, Incarnationis Miste-
tego, czego o własnych siłach nie mógł- tą perspektywą przebóstwienia, a tym rium , Bulla ogłaszająca Wielki Jubi-
by zdobyć: przyjazni Boga, Jego łaski i samym bycia bardziej człowiekiem. leusz roku 2000
Fundamenty Rodziny dwumiesią cznik Ligi Małżeństwo Małżeństwu stowarzyszenia o charakterze niedochodowym, którego
celem jest nauczanie i popularyzowanie naturalnego planowania rodziny. Redaktor prowadzący: Maciej Tabor. Współpraca:
Magdalena Nehring Gugulska, ks. Janusz Kaleta, Ewa Ślizień Kuczapska. Sześć kolejnych numerów Fundamentów Rodziny
wysyłamy uczestnikom kursów NPR prowadzonych przez LMM oraz jako wyraz naszej wdzią czności wszystkim ofiarodawcom,
którzy wesprą działalność Ligi darowizną w kwocie co najmniej 25 zł, wysłaną przekazem na konto LMM: PKO BP O/Gostynin,
numer: 10204014 33167 270 1 (prosimy o pisanie na przekazie, e jest to dar na rzecz LMM). LMM, ul. Spokojna 5, 05 502
Piaseczno 3; tel. (0/22) 756 96 56; e mail:lmm@logonet.com.pl; www.mateusz.pl/goscie/ligamm/
Druk: UNIGRAF, tel. (0 14) 611 25 77
LMM 1999 ISSN 1234 8112
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
77 6 Grudzień 1999 Grozny prawie okrążony75 1 Grudzień 1999 Rozmawiajcie z Czeczenami31 31 Grudzień 1997 Czy mogą zrobić coś więcej82 15 Grudzień 1999 Miasto szpiegów80 11 Grudzień 1999 Koszmar drugiej czeczeńskiej78 8 Grudzień 1999 Grozny w kleszczach76 2 Grudzień 1999 Kto porwał Czeczenię84 20 Grudzień 1999 Rozmawiają i się biją79 8 Grudzień 1999 Miasto mja umrzeć86 23 Grudzień 1999 Będzie śledztwo, to nie my45 31 Grudzień 1994 Moskwa chce sądzić Dudajewa81 11 Grudzień 1999 To oni nas napadli90 27 Grudzień 1999 Polityka na wojnie zbudowana87 24 Grudzień 1999 Dorzynanie miasta83 20 Grudzień 1999 Dziś potrzebna jest wojna91 30 Grudzień 1999 Dwa prawa89 24 Grudzień 1999 Ta wojna nie skończy się nigdySwieci Na Kazdy Dzien 2008 kilka dni 25 i 26 i 31 grudzien46 31 Grudzień 1994 Mroźny podmuch pokojuwięcej podobnych podstron