Systemy podatkowe - wykłady
Do czasu ordynacji podatkowej nie było legalnej definicji podatku.
Cechy podatku mają charakter prawny; wg art. 6 ordynacji podatkowej definicja podatku to:
świadczenie pieniężne o charakterze przymusowym, bezzwrotnym, nieodpłatnym, ogólnym,
pobierane na rzecz budżetu państwa względnie samorządowych, głównie gmin.
Podatki dzieli się na dwie grupy, na:
" zasilające budżet państwa (VAT, akcyza, podatek od gier, od osób fizycznych i prawnych) i
" pozostałe  podatki samorządowe (samorządowe opłaty lokalne np. podatek od
nieruchomości czy od spadków i darowizn, opłata od posiadania psów, targowa; są podatki,
które są )
Cechy stałe podatku (lub też konstytutywne):
" świadczenie pieniężne (za PRL był podatek rzeczowy w płodach rolnych  to raczej wyjątek,
wszędzie raczej za pomocą pieniądza)
" przymusowy  wynika ze zwierzchności władzy państwowej która ma prawo nakładania
podatków, art. 84 konstytucji  tam jest stwierdzone że każdy jest zobowiązany do
ponoszenia ciężaru utrzymywania państwa, obciążenia muszą być określone ustawowo;
art. 217 konstytucji (dział 10 finanse publiczne) wszelkie daniny i podatki muszą być
nakładane w formie ustawy; wszystkie elementy konstrukcji podatku (podmiot, przedmiot,
podstawa opodatkowania, stawki, skale, organy uprawnione do udzielania zwolnień czy ulg)
muszą być nakładane w formie ustawy; w większości państw zachodnich ma zasadę że
podatki są nakładane w formie ustawy, rozwiązania szczególne:
o Belgia  podatki nakładane są na okres jednego roku
o Włochy  są podatki dochodowe i majątkowe
o Szwajcaria  w ustawie konstytucyjnej jest wymienione wszystkie podatki, które
obowiązują w tym kraju; podział między związek a kantony też określony w ustawie
konstytucyjnej
o Niemcy  w przeciwieństwie do Szwajcarii jest obowiązek ustawowego nakładania
podatków, jednak też określony podział między landy i gminy?
" Nieodpłatny  w zamian za wniesiony podatek, wpłacający nie otrzymuje żadnego
bezpośredniego świadczenia ze strony państwa, można jednak mówić o odpłatności
pośredniej  państwo finansuje pewne świadczenia, pewne potrzeby zbiorowe
społeczeństwa np. bezpieczeństwo, świadczenia zdrowotne czy edukację  w dwóch
ostatnich przypadkach państwo coraz mniej angażuje się w finansowanie tychże świadczeń
przerzucając ten obowiązek na zainteresowanych
" Bezzwrotny  raz zapłacony podatek nie podlega zwrotowi
" Jest to świadczenie ogólne  najczęściej elementy konstrukcji podatku są określone w
sposób ogólny, większe zindywidualizowanie podatków dotyczy podatków dochodowych 
uwzględnia się zdolność podatkową podatnika
Opłaty publiczno  prawne są przymusowe  jest to cecha podobieństwa między opłatą a podatkiem.
Jednak jest różnica w sposobie pobierania i również w odpłatności, są one pobierane najczęściej za
czynności organów administracji (przedpłacenie), aczkolwiek nie ma mowy o ekwiwalentności. Jest
odpłatność bezpośrednia.
1
Systemy podatkowe - wykłady
Opłaty cenowe  Nie wykazują podobieństwa do podatków, gdyż nie są przymusowe.Jest to cena za
korzystanie ze świadczeń np. bilety, gaz, światło.
Cło jako dochód zasilający budżet państwa ma coraz mniejsze znaczenie  pobierane jest w UE tylko
na granicach zewnętrznych, a po drugie nie jest to tylko dochód budżetu państwa  u nas zostaje
tylko 1/3 cła, a 2/3 idzie do UE
Elementy konstrukcji podatku/techniki podatkowej (art. 217 konstytucji)
" Podmioty zobowiązane do płacenia podatku to podatnicy, osoby fizyczne, osoby prawne,
organizacje nie posiadające osobowości prawnej, które uzyskują dochód
" Organy  izby skarbowe, organy samorządowe
" Płatnik podatku odpowiada za wyliczenie podatku i odprowadzenia do budżetu  zwykle
kiedy uzyskuje się dochód z jednego z
ródła
" Inkasent  występuje w podatkach rolnych, leśnych; celem jego jest pobranie podatku, który
ustaliła gmina, odpowiada za terminowe uiszczenie podatku
" Przedmiot opodatkowania  określa się jako rzecz lub zdarzenia, za którego zaistnieniem
wiąże się powstanie obowiązku podatkowego np. uzyskanie dochodu, spadku itp.
" Podstawa opodatkowania  skonkretyzowany przedmiot podatku, przepisy określają które
dochody wliczają się, a które podlegają wyłączenia, może być kumulacja podmiotowa
(łączenie dochodu podatnika z małoletnimi), czasowa, przedmiotowa (łączy się różne
dochody)
" Stawki podatkowe  występują różnego typu, najwięcej jest stawek procentowych np. w
podatku VAT 23%,8%,5%,0%, podatki dochodowe 18% i 32%, CIT 19%, stawki kwotowe
występują w podatkach i opłatach samorządowych, ulegają one zwiększeniu w związku z
inflacją np. podatki rolny, leśny, od nieruchomości
" Skale podatkowe  progresywne, degresywne, względne, regresywne
Konstytucja z 97 r. wprowadziła przepis o ustawowym nakładaniu podatków i ograniczyła tworzenie
rozporządzeń.
Z ustawowym nakładaniem podatku wiążą się zasady:
" Lex retro non agit  ustawa nie działa wstecz, założenia ustaw podatkowych mogą dotyczyć
tylko zdarzeń przyszłych, jest to istotne jeżeli nowe regulacje ograniczają pewne ulgi lub
wprowadzają pewne obowiązki
" Zasada jawności  wszystkie przepisy prawne zaczynają obowiązywać po ich opublikowaniu
w dzienniku ustaw; musi być wskazany termin wejścia w życie ustawy
" Zasada vacatio legis  okres ten powinien być przestrzegany przy wszystkich ustawach które
zmieniają sytuacje podatkową podatnika; jest to potrzebne aby podatnik mógł się zaznajomić
z nową regulacją i także jest to okres, który jest potrzebny do wydania przepisów
wykonawczych; zwykle od kilku miesięcy do pół roku; rozporządzania wykonawcze mogą być
charakter obligatoryjny lub fakultatywny
" Zasada jasności przepisów
" Zakaz zmieniania przepisów podatkowych w ciągu roku podatkowego (ale np. minister
finansów może podwyższyć/obniżyć akcyzę w ciągu roku podatkowego)
2
Systemy podatkowe - wykłady
" Zasada minimalnej stabilizacji prawa (brak -> podatki często są zmieniane)
" Zasada poszanowania praw nabytych
Władztwo podatkowe samorządów jest lokalne, dotyczy zazwyczaj gminy. W województwie i
powiatu jest jedynie partycypacja w dochodach budżetu państwa. Jednostka samorządu
terytorialnego musi mieć własne dochody. Gmina posiada wpływy z podatków.
Ustawa o podatkach i opłatach lokalnych reguluje:
" podatek od nieruchomości
" podatek od środków transportowa
" opłatę targową
" opłatę uzdrowiskową
" opłatę miejscową
" opłatę od posiadania psów
Gmina nie ma uprawnień do ich stanowienia, ale może w granicach określonych stawek podatkowych
ustalić stawki niższe (ustawodawca ustala stawkę maksymalną). Jeżeli gmina ustali niższe stawki nie
może domagać się refundacji środków z budżetu państwa. Gmina nie może ustalić stawki zerowej,
jedynie jeśli chodzi o opłatę od posiadania psów  jest to opłata fakultatywna.
Gmina ma szczególne uprawnienie: może prowadzić na swoim terenie tzw. samoopodatkowanie,
albo z inicjatywy rady albo z inicjatywy określonej ilości mieszkańców (około 10%). Takie referendum
oznacza że gmina chce wprowadzić dodatkowy podatek, aby doprowadzić do ustanowienia tego
podatku  musi być określony cel. Jest to niejako zaprzeczenie definicji podatku (nie są celowe; nie
ma wiązania dochodu z wydatkiem). Najczęściej celem jest rozbudowa infrastruktury. W głosowaniu
musi wziąć udział co najmniej 30% uprawnionych, a 2/3 musi się opowiedzieć za tym rozwiązaniem.
Podatek rolny i leśny  ustawa określa jego ogólną konstrukcję, ale gminy mogą ze względu na
sytuacje wprowadzać pewne ulgi. Może być to dokonane m.in. w formie generalnej (minister
finansów określa np. zaniechanie podatku albo zmniejszenie wymiaru podatku).
Systemy podatkowe w UE maja charakter narodowy. Dyrektywy określają jakieś ogólne rozwiązania
np. określony jest max. termin wkomponowania prawa do poszczególnych państw. Najwięcej
dyrektyw jest związanych z VAT, akcyzą, wypłacaniem dywidend. Wszelkie zmiany w systemie
podatkowym muszą być zaakceptowany przez wszystkich członków Unii Europejskiej.
Umowy międzynarodowe i traktaty są z
ródłami prawa  wymagają ratyfikacji. Umowy bilateralne
(obustronne) mają pierwszeństwo przed regulacjami krajowymi. y
ródła prawa mają charakter
różnorodnych, ale prawo wspólnotowe stało się istotną częścią prawa.
System podatkowy  ogół podatków obowiązujących w danym kraju, w danym czasie powiązanych
jakąś myślą przewodnią  musi być spoistość i logika. Wielkość systemów podatkowych powstaje w
podczas zmian historycznych np. zmiana ustroju itp.
3
Systemy podatkowe - wykłady
Rozróżnia się typy:
" Historyczny  znajdują się w nim akty prawne z odległych okresów
" Racjonalny  nie narusza zasad podatkowych, jest  przyjazny ; w innym kontekście: system
podatkowy budowany od nowa (tam gdzie był jakiś przełom np. zmiana ustroju
gospodarczego)
W roku 1975 został zniesiony poweszechny podatek od wynagrodzeń. Płacili tylko pracujący w
wolnych zawodach. Wproawdzono podatek bezpośredni od wyskości dochodu, a podatek od
towarów i usług zastąpił podatek obrotowy. 1991  podatek dochodowy od osób fizycznych, póz
niej
od osób prawnych, potem wprowadzenie od towarów i usług  on zastąpił dawny podatek obrotowy;
do wprowadzenia VAT szykowano się wiele lat, gdyż podatek obrotowych miał wiele stawek
podatkowych (kilkaset) - było trudne do zejścia z kilkuset do kilku stawek; podatek obrotowy miał
również dużo zwolnień podatkowych.
Zasady podatkowe w ujęciu historycznym
Za ojca tych zasad uważany jest A. Smith, który w swym traktacie (18w.) zawarł zasady podatkowe:
" Zasada pewności  podatek musiał być ściśle okreslony  powinien wynikać z przepisów
prawa i być określony co do wysokości i terminu poboru; nie może być ustalany ad hoc
" Taniość poboru  zasada, aby koszt poboru podatku nie uszczuplał wpływów do budżetu;
tani dla podatnika i państwa
" Zasada równomierności  jest to zasada ekonomiczna  wszyscy powinni ponosić ciężar
utrzymania państwa  brało się pod uwagę dwa kryteria ciężaru:
o Ekwiwalencja  w jakim stopniu obywatel korzysta z większej ochrony mienia; ten
kto ma duży majątek to powinien płacić więcej; upodobnia się do ceny
o Zdolność płatnicza  ci którzy mają niewiele powinni być obciążeni niskimi podatkami
" Zasada sprawiedliwości  uwzględnia zasadę równomierności ; poprzez określenie
zewnętrznych znamion bogactwa
Drugim przełomowym autorem, który uwzględnił jeszcze inne elementy zasad podatkowych był Adolf
Wagner
" Wprowadził do opodatkowania problem etyczny  uwzględniał w systemie podatkowym
chciał aby osoby o najniższym dochodzie były traktowane ulgowo
" Podatek nie powinien naruszać z
ródeł opodatkowania
" Obywatele powinni być traktowani sprawiedliwie
" Opowiadał się za systemem progresywnym  za redystrybucją dochodów od ludzi
zamożnych do najuboższych; te osoby które mają bardzo niskie dochody powinny być
zwolnione od podatku
" Zasada nienaruszalności z
ródeł opodatkowania  nie można stosować tak wysokich
podatków które pozbawiają możliwości podatnika do konsumpcji itp. Bez uszczuplania masy
majątkowej; powinien to być podatek nominalny
4
Systemy podatkowe - wykłady
" Zasady zarządzania podatkami  jeśli państwo przyjmuje na siebie obowiązki opiekuńcze,
socjalne  wtedy zasilanie budżetu musi być większe. Budżet powinien opierać sięna
dochodach pewnych i o dużej wydajności
" Zasady polityki finansowej  zasilanie budżetu musi być oparte na dochodach pewnych i o
dużej wydajności, powinny wykazywać również pewną elastyczność (podatki wydajne 
charakter powszechny; każda osoba fizyczna jest zobowiązana do ponoszenia świadczeń na
rzecz państwa)
" W budżecie jest układ przedmiotowy - są konkretne tytuły podatkowe (od osób fiz,
prawnych, VAT itp.) oparcie na różnych podmiotach
Funkcje podatków:
" Funkcja fiskalna  zasilenie budżetu państwa/względnie budżetów samorządowych;
niektórzy uważają że podatek powinien pełnić jedynie tę funkcję; podatki najbardziej
wydajnie fiskalne są powszechne (przedmiotowo, podmiotowo i powszechność stawki - vat)
" Regulacyjna  przesunięcie środków od bardziej do mniej zamożnych, zmniejszenie różnicy
pomiędzy nimi - związany z nią jest system progresywny
" Stymulacyjna  polega na łagodzeniu obciążeń podatkowych, to łagodzenie jest związane z
systemem progresywnym; ulgi mogą mieć różny charakter np. zwolnienie od podatku, ulgi w
wymiarze, w poborze podatku; ulgi socjalne, ulgi prorodzinne (osoby wychowujące dzieci,
również rodziny zastępcze korzystają z niej), wspólne podatkowanie ze współmałżonkiem/ z
dzieckiem
System podatkowy  zbiór podatków obwiązujący w danym państwie w danym czasie
Systemy różnią się między sobą, albo mogą być systemami wielopodatkowymi bądz
systemami
podatku jedynego (koncepcja idealistyczna, nie zapewnia zasady sprawiedliwości) wszędzie raczej
występuje system wielopodatkowy. Systemy te różnią się między sobą: mogą mieć charakter
historyczny (te dominują) bądz
racjonalny (budowane od nowa: dotyczy państw, które mają
transformację ustrojową/gospodarczą). System podatkowy powinien opierać się na z
ródłach
wydajnych oraz powinien być sprawiedliwy.
Dwie mentalności ludzi jeśli chodzi o płacenie podatku:
" Mentalność północna  nie traktuje państwa jako wroga, jest solidna w płaceniu podatków
" Mentalność południowa  raczej chce unikać płacenia podatków  oszukuje
Inne uwarunkowania które muszą być uwzględnione przy budowie systemu podatkowego:
" Ogólna sytuacja gospodarcza, nie tylko w kraju ale i na świecie (istotną przyczyną która
powoduje konieczność podwyższania podatków jest wzrost długu publicznego)
" Podatki mają względne granice, nie mogą przekraczać pewnej wysokości gdyż niszczą z
ródła
opodatkowania
5
Systemy podatkowe - wykłady
Podział podatków:
podział oparty na przedmiocie opodatkowania:
" podatki dochodowe
" podatki majątkowe (podatek od nieruchomości)
" podatki majątkowo  przychodowe
Klasyfikacja podatków:
" Kryterium podmiotowe  dotyczące osób fizycznych
" Kryterium przedmiotowe
o Przychodowe (przedmiotem opodatkowania jest przychód, bez potrącania kosztów
uzyskania przychodów)
o Dochodowe (idealny  jest określony na podstawie zdolności podatkowej; jej
zewnętrznym przejawem jest wysokość dochodu  nie jest ona równoważna z
zamożnością rodziny) ; wady: opóz
niony rytm rozliczeń, wpływ aktywności
gospodarczej  jest on wrażliwy na spadek aktywności
o Majątkowe  opodatkowany stan posiadania, przyrost majątku  odpłatny (podatek
od czynności cywilno  prawny) i nieodpłatny (spadki, darowizny, zasiedzenie)
o Konsumpcyjne  łatwe w wymiarze i poborze (akcyza, vat; podatki pośrednie i
bezpośrednie), ale niesprawiedliwe; jest łatwo akceptowalny przez podatników 
brak bezpośredniej ingerecji w dochód
" podatki  czy podatek jest płacony z dochód bieżących
o nominalne
o realne
Organy podatkowe i zobowiązania podatkowe(zawarte w ustawie ordynacja podatkowa)
Jeśli jest stosunek podatkowy występuje podmiot czynny i bierny. Podmiot czynny to państwo bądz

gmina, a podmiotem biernym jest podatnik/płatnik/inkasent. Organy podatkowe to podmioty które
reprezentują państwo lub gminę w postępowaniu podatkowym.
Art. 13 ordynacji wymienia organy:
" naczelnik urzędu skarbowego
" naczelnik urzędu celnego
" dyrektor izby skarbowej
" dyrektor izby celnej
" wójt, burmistrz, prezydent miasta/gminy
" samorządowe kolegium odwoławcze
" minister finansów
6
Systemy podatkowe - wykłady
podział organów podatkowych:
" ze względu na to kogo reprezentują
o państwowe: naczelnik urzędu skarbowego, urzędu celnego, dyrektor izby skarbowej,
izby celnej i minister finansów
o samorządowe: SKO, wójt/burmistrz/prezydent
" ze względu na instancję w której występują (dwuinstancyjne postępowanie podatkowe: są
organy pierwszej instancji których decyzje mogą być odwoływane i dalej idą do organu
drugiej instancji której decyzja jest ostateczna)
o pierwszej instancji: naczelnik urzędu skarbowego, urzędu celnego,
wójt/burmistrz/prezydent
o drugiej instancji: SKO, dyrektor izby skarbowej, celnej
minister finansów  występuje w pierwszej jak i w drugiej instancji
najważniejsi są naczelnicy urzędów skarbowych  z nimi podatnicy mają najwięcej kontaktu;
naczelnicy są zobowiązani do:
" określania i pobierania podatków (zajmują się wszystkimi podatkami chyba że zastrzeżono w
ustawie inaczej)
" rejestrowania podatników (wydawanie numeru NIP)
" przyjmowania deklaracji podatkowych
" prowadzenia kontroli podatkowej
" prowadzenia egzekucji podatkowych
dyrektor izby skarbowej zajmuje się rozstrzyganiem spraw które w pierwszej instancji należą do
naczelników izby skarbowej
naczelnicy urzędów celnych zajmują się podatkiem akcyzowym  w całości; oraz podatkiem VAT ale
tylko w zakresie importu
dyrektor izby celnej zajmuje się rozstrzyganiem spraw które w pierwszej instancji należą do
naczelników izby celnej
minister finansów
" sprawuje ogólny nadzór w sprawach podatkowych
" interpretacja przepisów podatkowych (jednolite stosowanie prawa podatkowego)
o ogólne  kierowane do organów podatkowych aby jednakowo stosowały przepisy
podatkowe, są do wiadomości publicznej, ale nie wiążą organów podatkowych (nie
musi się do nich stosować organ)
o indywidualne  wydawana na wniosek osoby która jest zainteresowana w danej
sprawie (podatnik, płatnik, inkasent) musi przedstawić czego ta interpretacja ma
dotyczyć (stan faktyczny zaistniały bądz
przyszły), musi również przedstawić swoje
stanowisko, musi mieć uzasadnienie prawne
o zasada nieszkodzenia temu który dostosował się do interpretacji: jeżeli podatnik
postąpił zgodnie z interpretacją to ma pewność, że organy podatkowe nie mają
7
Systemy podatkowe - wykłady
prawa zakwestionować jego działania; minister może zmienić interpretacje, dopóki
dana interpretacja obowiązuje to działa ta zasada?
Organy samorządowe
" Wójt/burmistrz/prezydent: zajmują się podatkami i opłatami lokalnym
" SKO  jest organem odwoławczym od decyzji podatkowych wójtów/burmistrzów i
prezydentów
Właściwość organów podatkowych  oznacza zdolność danego organu do zajęcia się sprawami
określonego rodzaju (jaki podatkami się zajmuje, którzy podatnicy itp.)
" rzeczowa  określa jakimi podatkami dany organ się zajmuje
" miejscowa  jaki jest terytorium/obszar działania danego organu podatkowego
" instancyjna  mówi w której instancji występuje dany organ
" delegacyjna  zdarza się że jeden organ musi przekazać sprawę innemu organowi - wtedy
jest ta właściwość
zobowiązania podatkowe
obowiązek podatkowy  centralna instytucja stosunku podatkowego; nieskonkretyzowana
powinność poniesienia przymusowego świadczenia pieniężnego w związku z zaistnieniem zdarzenia
określonego w ustawie
" zindywidualizowany  ciążący na konkretnej osobie;
" abstrakcyjny  określony w poszczególnych ustawach podatkowych, obejmuje stan faktyczny
i jego następstwa prawne
cechy obowiązku:
" ma charakter ogólny i dzięki temu ma bardzo szerokie oddziaływanie  obejmuje wszystkich
" niezależny od woli stron, wynika tylko z mocy prawa
" zawsze powstaje samoistnie  z mocy prawa
" kategoria prawna i faktyczna zobiektywizowana
" niezbywalność obowiązku podatkowego np. w drodze czynności cywilno  prawnych
" potencjalny nakaz zapłaty który jest głównym obowiązkiem podatnika
zobowiązanie podatkowe  (jest przedłużeniem obowiązku podatkowego) wynikające z obowiązku
podatkowego zobowiązanie podatnika do zapłaty podatku w wysokości, w terminie oraz w miejscu
określonych w przepisach prawa podatkowego
" jest to normatywne następstwo obowiązku podatkowego
" jest konkretne
" ma również konkretne skutki  podatnik odpowiada całym swoim majątkiem
8
Systemy podatkowe - wykłady
powstawanie zobowiązań podatkowych
art. 21 ordynacji określa sposoby powstawania zobowiązań podatkowych:
" z dniem zaistnienia zdarzenia z którym ustawa podatkowa wiąże powstanie takiego
zobowiązania (z mocy prawa): zobowiązanie powstaje samoistnie, zakłada się że podatnik
zna przepisy i wie ile, komu i w jaki sposób ma zapłacić podatek; samo obliczenie przez
podatnika, ew. robi to płatnik jeżeli występuje; występuje najczęściej; organ podatkowy
pojawia się kiedy chce coś sprawdzić, skontrolować  dawno po powstaniu (mała rola
organu)
" z dniem doręczenia decyzji organu podatkowego ustalającej wysokość tego zobowiązania:
organ podatkowy musi wydać decyzji, a w niej określa wysokość zobowiązania podatkowego
i dopiero po otrzymaniu tej decyzji (są to decyzje konstytutywne  one tworzą prawo)
powstaje zobowiązanie podatkowe (występuje w podatkach takich jak: podatek od spadku i
darowizn, karta podatkowa, podatki i opłaty lokalne + podatek rolny i leśny)
wygasanie zobowiązań podatkowych
" wygaśnięcie efektywne  kiedy państwo lub gmina realizuje swoje dochody, czyli kiedy
podatek faktycznie jest zapłacony
o formy wygaśnięć:
zapłata podatku
pobranie podatku przez płatnika/inkasenta
zaliczenie nadpłaty lub zwrotu podatku
potrącenie (zapłata podatku z potrącenia wierzytelności podatnika wobec
gminy/skarbu państwa)
przeniesienie własności rzeczy lub praw majątkowych w zamian za zaległości
podatkowe
przejęcie własności nieruchomości lub prawa majątkowego w postępowaniu
egzekucyjnym
" wygaśnięcie nieefektywne  kiedy państwo lub gmina nie realizuje swoich dochodów, czyli
podatek nie jest płacony
o formy wygaśnięć:
zaniechanie poboru podatku
umorzenie zaległości podatkowej
przedawnienie zobowiązania podatkowego
podatki pośrednie  łatwe w poborze, płaci się je w momencie wydatkowania. Nie przestrzegana tu
jest zasada sprawiedliwości -> biedniejsi bardziej odczuwają ten podatek przy kupowaniu np.
jedzenia.
System podatkowy musi się opierać na stałych dochodach, zróżnicowanych w zakresie podmiotowym
i przedmiotowym. System jednopodatkowy nigdy realnie nie sprawidz się jako zasilający budżet.
Wszystkie podatki pośrednie sięgają do już opodatkowanego dochodu (czyli mamy podwójne
opodatkowanie) Są też obciążenia fiskalne - składki ubezpieczeniowe, zdrowotne itp. System musi
choć minimalnie uwzględniać zasadę sprawiedliwości.
9
Systemy podatkowe - wykłady
Doktryna pozytywistyczna  nieważne czy prawo uwzględnia przyzwolenie ogólne na podatki, trzeba
je płacić z woli czy przymusu.
Brak poparcia dla podatków przez podatników wynika z braku ekwiwalencji (państwo nic nie daje w
zamian za podatki)
Granice opodatkowania
" Ekonomiczne
" Absolutne (uzależnione od globalnego poziomu)
" Względne  przekroczenie ich ujawnia się po fakcie
Racjonalny system podatkowy:
" Z prawa naturalnego  prawo powinno uwzględniać min. Zasady sprawiedliwości
" Doktryna pozytywistyczna  nie jest istotne czy prawo uwzględnia wewnętrzną akceptację
systemu, bo póki nie zostało usunięte podatnik musi się do niego stosować
Zryczałtowane formy opodatkowania
Regulacja prawna dotyczy:
" Karty podatkowej
" Zryczałtowanego podatku dochodowego od przychód ewidencyjnych (pierwsze regulacje w
94)
" Podatek zryczałtowany od duchownych
Są to preferencyjne formy opodatkowania przyznawana na wniosek podatnika dotyczą osób
prowadzących działalność gospodarczą (małe zakłady)
Ryczałt  jest to forma przyznawana na wniosek podatnika, jej cechą szczególną są małe obowiązki
ewidencyjne lub ich nie ma: najprostsza forma to karta podatkowa
Karta podatkowa jest oparta na zewnętrznych znamionach: wysokość zależy od rodzaju działalności
(usługowa, drobna rzemieślnicza), [jeśli ktoś chce zrezygnować z karty też musi złożyć wniosek], ilość
osób zatrudnionych (najniższe opłaty przy zerowym zatrudnionych) oraz miejscowości w której
znajduje się firma (do 5 tys mieszkańców najmniejsze stawki) ; Ulgi  po przekroczeniu wieku
emerytalnego można uzyskać ulgę 20-30% jeśli same prowadzą działalność; Zaletą karty jest to żę
podatnik nie musi prowadzić ewidencji, ale musi przechowywać rachunki przez 5 lat. Jest to
korzystne dla podatników ale liczba osób uprawinonych jest ogranioczna. Do zatrudnionych nie wlicz
się osób sprzątających, pracowników sezonowych lub ci którzy wykonują specjalistyczną pracę np.
naprawa; działalność musi być umieszczona w załączniku: drobna działalność usługowa, rzemieślicza
Zryczałtowany podatek dochodowy od przychodów ewidencjonowanych  graniczna kwota
uprawniająca do tej formy: obroty nieprzekraczające 150 tys. Euro, w tej formie opodatkowany jest
przychód, nie odlicza się kosztów; zróżnicowane stawki (3-20%); musi być prowadzona ewidencja
kupno  sprzedaż. Wyeliminowane są wolne zawody, apteki, kantory, lombardy. Karta podatkowa
wpływa do budżetu samorządowego, a podatek od przychodów ewidencjonowanych do budżetu
państwa.
10
Systemy podatkowe - wykłady
podatnicy mogą odliczać od podstawy:
" składki na ubezpieczenie społeczne,
" mogą też dokonać darowizn do wysokości 6 procent przychodu,
" od wielkości podatku składkę zdrowotną
" mogą przekazywać 1 procent na organizacje pożytku publicznego
" nie ma łącznego opodatkowania małżonków ani ulgi prorodzinnej (złamana zasada
sprawiedliwości, ale racja po stronie fikusa: są wpływy z podatków  przeciętny podatek od
przychodów ewidencjonowanych jest bardzo mały  a po odliczeniu ulg w ogóle by go nie
było)
Ryczałt duchownych  obejmuje proboszczów, wikariuszy; wysokość uzależniona od wielkości
parafii  ustalane corocznie; księża mogą odliczać składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne;
jeśli księża prowadzą inną działalność gospodarczą  mają obowiązek płacić podatek dochodowy od
osób fizycznych; w innych państwach europejskich jest podatek kościelny np. w kościołach
protestanckich; podatki uzależnione są od wysokości dochodu, do kościoła trzeba się zapisać
Podatki majątkowe
" Dotyczące stanu, posiadania: podatek od nieruchomości, podatek od środków transportu
" Dotyczące przyrostu majątku: może być przyrost odpłatny (podatek od czynności cywilno 
prawnych) i nieodpłatny (podatek od spadku i darowizn)
Podatek/opłata od posiadania psów  osoby posiadające gospodarstwo są zwolnieni z płacenia jeśli
mają dwa lub mniej; opłata fakultatywna : gmina może ustalić albo i nie
Podatek od spadków i darowizn (ustawa 1983)  geneza: dwa dekrety o reformie rolnej, potem
nacjonalizacja przemysłu  pozbawiono dużych właścicieli własności; początkowo w latach 50
dotyczył nieodpłatnego nabywania (dziedziczenie, zapis, polecenie, zasiedzenie); ma szeroki zakres
przedmiotowy; podatnicy: spadkobiorcy, zapisobiorcy itp. Wartość majątku ocenia sięna podstawie
wartości rynkowej: jest ona okreśona w spefcjalnych tablicach taksacyjnych. Opodatkowaniu podlega
czysta wartość spadku (po odliczeniu kosztów leczenia, pochówku);
Można przyjmować spadek
" wprost (odpowiadam całym swoim majątkiem za wszystkie długi ciążące na nieruchomości)
albo
" z tzn. dobrodziejstwem inwentarza (odpowiadamy za jego długi ale tylko do czystej wartości
spadku, nie uszczuplamy swojego majątku; trzeba założyć oświadczenie że w ten sposób
chcemy dziedziczyć);
wysokość podatku zależy od:
" stopnia pokrewieństwa (3%  12%)  im bliższa rodzina tym mniejszy podatek. Kwota wolna
od podatku w grupie pierwszej wynosi 9 tysięcy złotych.
11
Systemy podatkowe - wykłady
Grupy spadkowe:
" Grupa pierwsza: małżonkowie, dzieci, wnkui, macocha, zięć, synowa& Z grupy pierwszej
wydzielono grupę zerową, która ma istotny przywilej: małżonkowie, rodzice, dzieci, wnuki,
rodzeństwo, ojczym i macocha (bez synowej i zięcia). Chodzi o nie niszczenie majątku
rodzinnego. Grupa zerowa została zwolniona z tego podatku pod pewnymi warunkami: musi
zgłosić wszystko co dostała na specjalnym formularzu w terminie 6 miesięcy. Jeżeli ktoś się
póz
niej dowiedział, że jest spadkobiercą, czas ten liczy się od chwili dowiedzenia się.
Konsekwencje jeśli nie dokonamy zgłoszenia do Urzędu Skarbowego: jeśli nabywamy coś
drogiego, urząd będzie nas sprawdzał, jeżeli nie doniesiemy, że otrzymaliśmy spadek jest
sankcja 20%, a jeżeli nie mamy dowodów skąd mamy taki dochód stawka sankcyjna wynosi
75%.
" Grupa druga: siostrzeńcy, bratanice, dalsza rodzina
" Grupa trzecia: dziesiąta woda po kisielu
Kwoty wolne od opodatkowania (podatek od spadków i darowizn):
" Grupa pierwsza: około 9 tysięcy zł
" Grupa druga: 7225 zł
" Grupa trzecia: około 4 tysięcy zł
Te kwoty są tak niskie, bo liczy się wskaz
nik cen artykułów nieżywnościowych. Waloryzacja tych kwot
jest zmieniana przy wzroście cen art. Niekonsumpcyjnych o 20 procent.
Zwolnieniu podlega nabycie zakładu rzemieślicznego zmarłego małżonka czy budynki gospodarcze ->
gdy taka działalność była podstawą utrzymania rodziny.
Podatek ten jest przekazywany do budżetu gminy mimo że wymierza go Urząd Skarbowy. Darowizny
kumulują się w przeciągu 5 lat. Do grupy pierwszej zaliczają się dzieci adoptowane, traktowane są na
równiz dziećmi urodzonymi w rodzinie. Konkubenci nie są traktowani jak rodzina, małżeństwo.
Podatek od nieruchomości
Regulowany ustawą o podatkach i opłatach lokalnych. Dotyczy gruntów, budynków i budowli.
Obciąża zarówno osoby fizyczne jak i prawne. Jest to podatek typowo majątkowy (wszystko co jest na
stanie naszego majątku podlega opodatkowaniu) jeśli chodzi o grunty to wartość liczy się od
powierzchni gruntów, to samo z budynkami; budowle (elektrownie, oczyszczalnie). Sposób
określania wartości -> znamiona zewnętrzne. Stawki kwotowe podatków  dotyczą gruntów i
budynków ; nie mogą być wyższe od stawek maksymalnych (ale na rok 2011 stawki są wyższe niż
max.) Ustala je gmina. Wymierzany jest na podstawie decyzji: Otrzymujemy decyzję i płacimy
podatek. Nie jest to podatek przychodowy (firma może nie mieć zysku a podatek i tak musi płacić)
Przy budowlach bierze się wartość tejże budowli oraz amortyzację. Jest to najważniejsze i najbardziej
wydajne z
ródło zasilania budżetu gmin. Gminy mają zróżnicowany charakter (miejskie, wiejskie,
miejsko  wiejskie). W gminach wiejskich najbardziej efektywny jest podatek rolny i leśny. Projekt
przebudowy tego podatku: katastralny -> oceniać wartość na podstawie lokalizacji, roku budowy.
Żeby wprowadzić podatek katastralny trzeba uregulować własność pod względem prawnym.
12