1.Fun. NoPu:f.opisowa,f.wyjaśniająca (wyjaśnia powiązania przyczyny i skutku, odwołuje się do szerokiej wiedzy, kultury, historii), f.prognozująca, f.instrumentalno-praktyczna (dostarcza wiedzy o tym, jak wygrać wybory, doradztwo pol., marketing pol.)2.Zagadnienia: UNESCO ('48):1.teoria polityki2.instytucje polityczne3.partie, grupy i opinia publiczna4.stosunki międzynarodowe

3.Konfl. Koncp. poch. państwa.

T. Hobbes - okres przedpaństwowy był zły, ludzie wyniszczali się wzajemnie, więc stworzyli umowę społeczną, która dała początek państwu (umowa ludu z władcą);Człowiek z natury jest zły, egoistyczny, dąży do własnych pragnień. Umowa społeczna była jakby podporządkowaniem się suwerenowi (można ją jednak złamać, jeśli suweren nie zapewnia bezpieczeństwa). Państwo jest jak Lewiatan(1651r.), który wszystko wchłania, ale daje też bezpieczeństwo.

T. podboju i przemocy - Ludwik Gumplowicz. Twierdził on, że państwo jest ważnym tworem, bo służy zachowaniu gatunku, stwarza ludziom lepsze warunki do życia. Niezmienny jest w nim podział na rządzonych i rządzących. walka ras - silniejsza grupa zawsze podbija słabszą.

Teoria marksistowska Engels - powstanie państwa dokonało się w szeregu przeobrażeń - państwo niewolnicze na drodze ewolucyjnej stało się państwem feudalnym, to przeobraziło się w kapitalistyczne. Kolejnym etapem ma być państwo komunistyczne bez granic, ze wspólną własnością. Koncepcja zakłada, że państwo jest organizacją przymusową, służącą władzy, w którym jedna klasa panuje nad drugą. Nierówny podział pracy doprowadził do podziału społeczeństwa na klasy, państwo zaś miało dać bezpieczeństwo w tej walce klas, ale dało je jedynie klasie posiadającej. 4. Integ. Konc. Poch. p. Arystoteles - koncepcja naturalistyczna; ludzie, nie mogąc samodzielnie uchronić się przed niebezpieczeństwami, zaczęli w sposób naturalny łączyć się w grupy, a ostatecznie w państwa, które jest jednym z etapów rozwoju człowieka, w którym może się realizować. Człowiek z natury stworzony jest do życia w grupie, bo nie jest samowystarczalny.

Patriarchalna - źródłem państwa jest rodzina, te łączą się w rody, plemiona, w końcu państwa plemienne, na czele których stał władca (jak ojciec w rodzinie). Teoria głoszona przez Roberta Filmera.

Umowy społecznej - państwo powstało na skutek szczególnej umowy zawartej między członkami społeczeństwa lub między nimi a władcą J. Locke - państwo i społeczeństwo powstało w wyniku porozumienia się jednostek, które poprzednio żyły w stanie natury. Okres przedpaństwowy był epoką wolności i dobrobytu. - J.J. Rousseau - w okresie przedpaństwowym istniały liczne nierówności społeczne - nierówny podział prac, klasowość, więc ludzi stworzyli państwo, w którym mogą bronić swych praw. psychologiczna - jej prekursorem był Platon, a kontynuował Leon Petrażycki - ludzie z natury muszą być czemuś lub komuś podporządkowani, mieć zakazy i nakazy, a państwo jest pewnym przeżyciem. 5. Państwo etymologi starożytność - polis (miasto państwo, gmina państwo), Grecja., Civitas (wspólnota), Res Publica-Rzym średniowiecze-Civitas (np św Augustyn), regnum, terra Pierwszy raz określenia państwo (stato) użył N. Machiavelli w Księciu 1532r. Było to pierwsze określenie całościowe. Wcześniejsze określenia odnosiły sie do formy rządów ( res publica ), wspólnoty ( civitas ), miasta państwa ( polis ) - okreslenie Machiavellego dość szybko się rozprzestrzeniło. ( estate, staad, estat itp )

W dawnej Polsce słowo państwo oznaczało ziemstwo, lub kasztelanię. Na określenie państwa stosowano np : korona, królestwo lub rzeczpospolita (A. Frycz Modrzewski)

6.Ewolucja idei genezy państwa w myśli pol. Myśl antyczna - koncepcja naturalistyczna - powstanie w sposób naturalny - Platon, Arystoteles, porównanie państwa do organizmu, w którym występują określone zadania.

Platon - o powstaniu państwa mogło przesądzić zarówno strach, jak i odwaga i dobro. Państwo jest idealną instytucją. Podkreśla istnienie dobra wspólnego, uważa, że niewolnictwo temu nie zaprzecza.

Arystoteles - jw.

Myśl średniowieczna - koncepcja teistyczna - przejęła po części doktrynę Starożytnego Wschodu - państwo i władza pochodzą od Boga. Św. Augustyn - uważa, że choć państwo pochodzi od Boga, to jednocześnie jest `biczem bożym' - karą od Boga jest to, że władca nie zawsze jest dobry, często jest tyranem. Z drugiej strony - człowiek z natury zły, musi być w pełni podporządkowany władcy, by uzyskać zbawienie.

Św. Tomasz z Akwinu - uzasadniał, że zasada władzy pochodzi od Boga, a istniejące konkretne państwa są dziełem ludzi. Prowadzi to do wniosku, że są państwa zarówno dobre i złe. Państwo daje pokój i jedność. XVI - XVII wiek - patriarchalna XVIII wiek - umowy społecznej XIX wiek - podboju i przemocy L. Gumplowicza XIX/XX wiek - psychologiczna L. Petrażyckiego

XXw. - marksistowska

7.Państwo w koncepcji wg Arystotelesa.

Państwo wspólnotą dobra ogółu: Każda wspólnota dąży do jakiegoś dobra. Państwo jako wspólnota „najprzedniejsza” dąży do dobra ogółu. Najwyższym dobrem w państwie jest sprawiedliwość. Celem państwa jest zorganizowanie ludziom dobrego życia tj. poczucia bezpieczeństwa, dostatecznych warunków materialnych, warunków rozwoju duchowego.

Klasyfikacja ustrojów, ustroje dobre i zdegenerowane

Monarchia (rządy mądrego władcy) - Tyrania (rządy władcy zdegenerowanego)Arystokracja (rządy mądrych) - Oligarchia ( rządy bogatych )Politea (rządy „klasy średniej”) Demokracja (rządy biedy)

wg Platona

Krytyka demokracji: gdyż powstaje „kiedy ubodzy zwyciężają i jednych bogaczów pozabijają, drugich wygnają z kraju, a pozostałych dopuszczą na równych prawach do udziału w ustroju i rządach”- ponadto w demokracji wolność mylona jet z dowolnością- tak jak każdy ustrój demokracja wpływa na kształtowanie obyczajów- obyczajów tym ustroju poddane są one działaniu nieposkromionych namiętności.

-Demos to dzika, nieokiełznana bestia. Kontrola demagogów nad tłumem jest bardzo niepewna. Demokracja jest tylko namiastką ustroju, gdyż nie obowiązują w niej żadne trwałe zasady Prawo powinno być zbiorem bezpośrednich nakazów rozumu- prawo nie ma na celu uszczęśliwienie jednej grupy- jego celem jest zapewnienie względnego szczęścia całemu państwu, które w ten sposób jest w stanie zachować jednolitość

- Ową jednolitość, niezmienność ma zapewnić również wdrożenie teorii organicystycznej („zgodnie z naturą powinien zajmować się czymś jednym”; „człowiek nie potrafi naśladować pięknie wielu rzeczy”)

- Społeczeństwo powinno być podzielone na strażników państwa i wytwórców. Z grupy tych pierwszych część powinna zająć się rządzeniem.

- Wspólność kobiet (dostępnych tyko strażnikom), lecz prywatnie żaden nie powinien mieszkać z kobietą

Kładzie wielki nacisk na wychowanie jako instrument kształtowania odpowiednich postaw obywatelskich - obywatelskich tym celu nie cofnie się nawet przed zniszczeniem dotychczasowego dziedzictwa kulturalnego: Homer pisał złe dzieła - należy je napisać od nowa - kształtowanie prawdziwych, cnotliwych obywateli powinno się odbywać również poprzez gimnastykę, muzykę, dietę - wszystko w umiarze (np. jeżeli chodzi o instrumenty to wystarczy lira i kitara).

8.Przymusowy charakter organ. Pań. dotyczy współczesności/

Przymus państwa - wymuszanie posłuszeństwa, łagodzenie konfliktów społecznych, przestrzeganie reguł współżycia społecznego.

Każde państwo stosuje przymus, ale w mniej lub bardziej okrutny sposób. Również robi to państwo demokratyczne, tyle że w ramach prawa. Podstawowymi środkami przymusu jest przemoc i groźba, np. kodeks karny. W celu stosowania przymusu powołane są specjalne organy: policja, prokuratura, sądy, administracja publiczna (w dziedzinie stosunków wewnętrznych) , oddziały zbrojne (w stosunkach zewnętrznych). Organy państwowe mają wyłączność dysponowania środkami przymusu fizycznego, choć aktywnie zwalczają jego stosowanie.

9.Terytorialny charakter organizacji państwowej.

WYKŁAD: /o terytorium państwa/

Terytorium państwa - obszar geograficzny, na którym rozciąga się suwerenne zwierzchnictwo państwa. Każde państwo od czasów powstania wykazywało chęć powiększania terytorium, co jednocześnie dawało rozszerzenie władztwa suwerennego. Składa się z przestrzeni lądowej, morskiej, powietrznej. Państwo obejmuje zwierzchnictwo nad terytorium, tj. sprawuje działania i funkcje właściwe państwui zapobiega ingerencji innych podmiotów. Na określonym terytorium może istnieć tylko jedno państwo.

10.Suwerenność państwa

Suwerenność państwa -jedna z cech przymiotnych państwa, jest to niezależność władzy państwowej od innych państw i organizacji międzynarodowych. Jest wyłącznie atrybutem państwa i obejmuje wszystkich członków społeczeństwa. Zapewnia niezależność od kogokolwiek z zewnątrz i pełną niezawisłość poddanych. Tylko władza państwowa w państwie suwerennym może tworzyć i znosić prawo. Oznacza wyższość władzy państwowej nad innymi ośrodkami władzy społecznej. Suwerenne państwo samodzielnie podejmuje decyzje. Może, na drodze umowy międzynarodowej zobowiązać się do przyznania określonych praw i przywilejów. Państwa suwerenne coraz częściej tworzą związki integracyjne (np. UE).

11.Trójelementowa koncepcja państwa

Państwo = ludność + terytorium + władza Ludność - ogół osób fizycznych zamieszkujących na terytorium państwa i podlegających jego jurysdykcji;obywatelstwo; 194 państwa na świecie Terytorium - jest to obszar geograficzny, lub przestrzenna sfera ludzkiej aktywności, na którym rozciąga się władza suwerena, zwierzchnictwo państwa, podległość władzy państwowejskłada się z przestrzeni morskiej, lądowej i powietrznejWładza - jest nieodzownym atrybutem państwa, cechuje ją zdolność do narzucania i egzekwowania decyzji czyli wpływania na ludzi by zachowywali się w sposób oczekiwany i pożądany. 12.Koncepcja umowy społ. Hobbesa i Locke'a - porównajUmowa społeczna -państwo powstało na skutek szczególnej umowy zawartej między członkami społeczeństwa lub między nimi a władcą: T. Hobbes - „Lewiatan” - okres przedpaństwowy był zły, ludzie wyniszczali się wzajemnie, więc stworzyli umowę społeczną, która dała początek państwu;Człowiek z natury jest zły, egoistyczny, dąży do własnych pragnień. Kierując się rozsądkiem ludzie zawarli umowę na zasadzie `każdy z każdym' i powierzyli pełnię władzy suwerenowi. Jest to umowa jednostronna, poddani zrzekają się praw do swej naturalnej wolności, w całości przekazują ją na rzecz suwerena. Władza suwerenne jest niepodzielna i niepozbywalna i to niezależnie od tego, czy suwerenem jest jednostka, czy zbiorowość. Umowa społeczna była jakby podporządkowaniem się suwerenowi (można ją jednak złamać, jeśli suweren nie zapewnia bezpieczeństwa). Państwo jest jak Lewiatan, który wszystko wchłania, ale daje też bezpieczeństwo, wszyscy są mu podporządkowani.J. Locke państwo i społeczeństwo powstało w wyniku porozumienia się jednostek, które poprzednio żyły w stanie natury. Okres przedpaństwowy był epoką wolności i dobrobytu.J.J. Rousseau - w okresie przedpaństwowym istniały liczne nierówności społeczne - nierówny podział prac, klasowość, więc ludzi stworzyli państwo, w którym mogą bronić swych praw. Rozwój wytwórczości dóbr materialnych stał się przyczyną wykształcenie organizacji życia społecznego, sprawiającej pojawienie się prywatnej własności i grup społecznych oraz wywiązania się na tym tle konkurencji między jednostkami. Społeczeństwo, pragnąc wyjść z powstałego chaosu zgodziło się na zawiązanie zrębów władzy politycznej, przystępując do umowy zrzeszania. Powstało państwo. Utrwaliła się nierówność społeczna, nie tylko w podziale na bogatych i biednych, ale i na rządzonych i rządzących. Rousseau postuluje powrót do umowy społecznej, znalezienie formy zrzeszenia zgodnej z ludzkim poczuciem sprawiedliwości. Istotą umowy - wolność wszystkich ludzi, jako podstawa wszelkiej wolności. Konstrukcja ta jest nad wyraz egalitarna - dotyczy wszystkich i wszystkich wiąże jednakowo. Przetwarza naturalną wolność w wolność cywilizacyjną. Państwo jest instytucją służebną, poza tym jednostka może zachować swą wolność w państwie, a nawet ją rozwijać. Treścią umowy społecznej jest bowiem podkreślenie zasady suwerenności ludu.

Pojęcie państwa w filozofii.Filozofia zastanawia się, czy państwo powinno być dobrem wspólnym. Poszukuje wzoru najlepszej organizacji państwowej. Współcześnie filozofia krytycznie ocenia państwo. Michael Fouchou mówi, że państwo jest najokrutniejszy z potworów (podążając za myślą Nietschego)w naukach prawnych.Nauka o państwie jest gałęzią nauk prawnych. Wg nich państwo jest podmiotem prawa i porządkiem prawa. Wg opracowania Winczorka i Staweckiego istotne spory toczą się wokół objęcia zakresem nauk prawnych problematyki państwa. Spotykamy tu różne stanowiska, od zwolenników nauki, (teorii) państwa i prawa, zdaniem których prawo jest przejawem istnienia państwa i nie sposób prawa wyjaśnić bez analizowania go w ścisłym związku z państwem., aż po autorów, którzy kwestionują nierozerwalność państwa i prawa twierdząc, że problemy państwa stanowią przedmiot socjologii polityki bądź politologii, ale nie nauk prawnych. W tej kwestii najbardziej uzasadnione wydaje się jednak umiarkowane stanowisko. Pewne zagadnienia dotyczące państwa, zwłaszcza sposobu jego organizacji i zasad działania poszczególnych organów władzy publicznej, powinny być uznawane za przedmiot nauk prawnych. We współczesnym świecie występuje bowiem nadal silny związek między strukturą państwową a prawem obowiązującym. Przyjęcie takiego wniosku nie powinno jednak prowadzić do wniosku, że o prawie można mówić wyłącznie w związku z państwem, a o państwie nie można w żadnym razie mówić odrywając się od rozważań nad prawem.w nauce o polityce.Nauka o polityce jest nauką interdyscyplinarną; rozwinęła się po I WŚ ; zaczęła tłumaczyć politykę jako systemowy układ.Państwo traktowane jest jako twór centralistyczny.Nie da się stworzyć jednej koncepcji państw w dziedzinie nauk politycznych: państwo jako porządek instytucji - dba o stworzenie takiego systemu decyzji, które będzie miał trwałą legitymizacjępaństwo jako element systemu politycznegoneomarksizm - państwo jest aparatem urzeczywistniającym interesy klasy panującej; odzwierciedla układ sił - kto rządzi, a kto podlega władzyeminizm - państwo jako związek mężczyzn pomijającym kobietyneokorporacjonizm - państwo jest najwyższą instytucją, ale tylko sterowania i organizowania społeczeństwtatyzm (szkoła realizmu) - państwo posiada swoje preferencje, zasoby, środki, jest wszechobecne

Można je rozumieć:wąsko - państwo aparatem władzy (jak u Engelsa) - państwo utożsamiamy z tym wszystkim, co robi rząd (wg koncepcji anglosaskiej), reguluje konflikty społecznezeroko - państwo obejmuje ludność, terytorium, funkcjonalność, normatywność i instytucjonalizm; jest systemem obejmującym terytorium, ludność i zakres władzy; funkcje - urzeczywistnia interesy obywateli - organizuje podział dóbr i wartościWspółcześnie autorzy dochodzą do wniosku, że państwo jest tematem kontrowersyjnym, definiuje się je na różne sposoby:teoria organiczna - państwo jako całościowa organizacja posiadająca funkcje, cele i strukturęteoria indywidualistyczna - państwo to zbiór organizacji urzędników administracji publicznej. teoria dychotomiczna - państwo przeciwstawione innym organizacjom - państwo a jednostka, państwo a społeczeństwo.

16.Pojęcie państwa według Webera

definiuje państwo jako organizację, która posiada monopol na użycie legalnychśrodków przymusu na danym terytorium. Państwo jest aparatem sprawowania władzy, ma monopol na jej sprawowanie, a władza ma charakter prawomocny. Państwo jest organizacja opartą na zasadzie terytorialnej, a nie więzach rodowych czy krwi Cechy Weberowskiej koncepcji państwa: Weber traktował państwo jako instytucję o charakterze ponadklasowym, ogólnonarodowym, która służy wszystkim, reprezentuje wolę narodu - jest to strażnik dobra ogółu, bezstronny arbiter; nie jest instrumentem klasy panującej, jak twierdzili marksiści. Państwo jest jedyną instytucją, która ma monopol na legalne użycie siły i przymusu, może ich użyć w majestacie prawa; zwrócenie uwagi na biurokrację - państwo jest organizacją biurokratyczną, co jest specyficzne, biurokracja również jest grupą ponadklasową, która powinna służyć dobru ogółu.

Państwo i naród

Państwo odegrało ważną rolę w kształtowaniu narodu. Nie zawsze identyfikowało się ze wszystkimi elementami, jakie obejmuje, np. w państwie feudalnym państwo identyfikowało się tylko z wąską elitą rządzącą a nie z całym narodem. Państwo może być czynnikiem narodowotwórczym, ale i odwrotnie - naród może być czynnikiem wtórnego powstania państwa poprzez:

- terytorium, na którym ukształtował się naród

- język, wspólnota pochodzenia, wspólny sposób życia, obyczajów, religii

- wspólne losy historyczne, polityczne oraz wspólna tradycja.

Naród jest organizacja homogeniczną, więc państwo tworzy ramy zewnętrzne, w środku których naród się kształtuje. Można wyróżnić dwie koncepcje tradycji w wytworzeniu narodu (rozumieniu narodu):republikańska (obywatelska) - wywodzi się z idei oświeceniowej (Rew. Franc.); członkami narodu są osoby, które są obywatelami państwa; obowiązuje prawo ziemi - kto rodzi się na danej ziemi, ma prawo do poczucia przynależności do danego narodu, jest jego obywatelem etniczna - bierze pod uwagę pokrewieństwo, wspólnotę języka, kultury i obyczajów. W Niemczech do dziś w konstytucji są zasady, że Niemcem jest osoba urodzona w Niemczech bądź jeśli udowodni z nimi pokrewieństwo (wówczas może domagać się przyznania mu obywatelstwa).

W czasach współczesnych obie te koncepcje zmieniają się. Koncepcja etniczna wzbogaciła się o prawo ziemi, wspólnotę pieniądza. Państwa i narody uzupełniają się, nie zachodzą między nimi sprzeczności.

19.Państwo i jednostka.`państwo minimum' - skierowane na wyczulenie na ochronę jednostki ludzkiej i grup społecznych przed wszechwładnością aparatu państwowego. państwo socjalne - zapewnienie wolności wszystkim obywatelom, a w szczególności tym, którzy nie mogą sobie poradzić w życiu sami. Rozszerzając zakres interwencji może naruszać wolność ludzi.

W relacjach między państwem a jednostką najważniejsze miejsce zajmują prawa człowieka. Przybierają postać podmiotowych praw publicznych - roszczeń, jakie osoba ma prawo wysuwać wobec państwa / uprawnień przysługujących każdemu człowiekowi w stosunku do władzy państwowej. Są służebne, gdy zyskają instytucjonalizacje państwa i przewidziane odpowiednie gwarancje prawne. Wśród wielu praw człowieka wyróżnia się podstawowe prawa człowieka i wolności obywatelskie, a w nich zawierają się m.in.:

- prawa do wolności osobistej - nietykalność ciała i życia, wolność religii, przekonań, wolność sumienia, wolność posiadania własności, opinii i pracy, wolność nauki i sztuki, wolność zgromadzeń i zrzeszania się, tajemnica korespondencji

-prawo do politycznego współudziału w życiu publicznym

- socjalne prawa podstawowe

20.Koncepcja narodu w koncepcji Ernesta Gelnera.

W dziele „Narody i nacjonalizm” Ernest Gelner mówi o dwóch koncepcjach narodu: (obie mieszczą się w koncepcji republikańskiej i etnicznej)

1) Kulturowa - rozwój społeczeństwa można podzielić na 3 etapy - przedagrarny, agrarny i industrialny - dopiero w tej trzeciej fazie można mówić o wytworzeniu narodu. W epoce industrialne mają miejsce takie zjawiska jak równość, uwolnienie, mobilność, upowszechnienie się pisma - to ono doprowadza do rozpowszechnienia edukacji - jest to powszechna, wręcz globalna edukacja historyczna, polityczna. Następuję identyfikacja całych rzesz zbiorowości, edukacja jest więc twórcą nowoczesnych narodów. Poczucie przynależności do pewnej grupy kulturowej. Etnos - udowodnienie przynależności.

2) Woluntarystyczna - przynależność do narodu poprzez wybór, poprzez wspólnotę kultury, obyczajów. Koncepcja ta jest wykorzystywana przez mniejszości narodowe w poszczególnych państwach. Przynależę, bo poczuwam się do przynależności. Szczególnie wiele odniesień w Europie. Jest to koncepcja obywatelska, republikańska np. we Francji.

21.Państwo narodowe.

Państwo narodowe to państwo, którego prawie wszyscy mieszkańcy stanowią jeden naród i zdecydowana większość członków tego narodu zamieszkuje to właśnie państwo. Taka forma państwa wynika min. z postulowanego przez ONZ prawa narodów do samostanowienia zawartego w art. 1 Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych oraz Paktu Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych.

Jeśli przyjąć etniczną definicję narodu, to państwa narodowe praktycznie nie istnieją. Z drugiej strony, jeśli przyjąć polityczną definicję narodu jako mieszkańców jednego państwa, to każde państwo jest państwem narodowym.W koloniach, które uzyskały później niepodległość, granice zależały w większym stopniu od struktury administracji kolonialnej niż od różnic etnicznych, językowych i innych między grupami ludności, napływowej czy też autochtonicznej. Narody tworzyły się dopiero w obrębie istniejących państw. O ile na terytoriach, gdzie przeważała ludność napływowa (Ameryki, Australia, itd.), procesy narodotwórcze były dość silne, to tam, gdzie przeważała ludność miejscowa (w szczególności w Afryce), a granice były prowadzone bez zwracania uwagi na związki etniczne i historię tych ziem, więzy narodowe są słabe.Największe państwa Azji, takie jak Chiny, Indie, Rosja, obejmują ziemie zamieszkałe przez wiele niespokrewnionych grup etnicznych. Jest tu jednak też wiele państw typowo narodowych, takich jak Japonia, obie Koree, itd.W Europie istnieją zarówno państwa narodowe, jak i wielonarodowe, jednak trudno wyznaczyć między nimi wyraźną granicę. Raczej jednonarodowy charakter ma większość państw Europy środkowej, północnej i wschodniej. Wiele z tych państw powstało w wyniku działań ruchów narodowyzwoleńczych w XX wieku, zwłaszcza po I wojnie światowej oraz po upadku komunizmu w Europie. Typowo wielonarodowe są takie państwa, jak Wielka Brytania czy Hiszpania. Wiele państw trudno jest jednoznacznie zakwalifikować - np. czy Belgia to państwo narodowe zamieszkiwane przez Belgów, czy raczej dwunarodowe państwo Walonów i Flamandów.

Państwo kapitalistyczne

a ) Państwo wczesnokapitalistyczne -jest organizacją społeczno polityczną społeczeństwa kapitalistycznego nastawioną na ochronę i sprzyjanie rozwojowi społeczno - gospodarczemu oraz zapewnianie bezpieczeństwa zew. i wew. Ludności wykształciło się w XVIII w. Po rewolucjach burżuazyjnych -wyraźne podziały społeczne - kapitaliści i robotnicy ( bogaci i biedni ) -państwo nocny stróż -decydujący wpływ na rządzenie ma młoda burżuazja -państwo ewoluowało ku większemu interwencjonizmowi, prawom człowieka, w konsekwencji ku państwu liberalno - demokratycznemu.

b) Państwo faszystowskie - ( Włochy 1922 - 1943, Niemcy 1933 - 1945 )-Powstało w wyniku kryzysu-Brak korzeni demokratycznych-Państwo totalne - państwo celem a nie środkiem-Państwo stanu wyjątkowego Ryszka-Państwo faszystowskie przyjęło się określać jako terrorystyczną dyktaturę kapitału monopolistycznego, występującą w okresie zagrożenia państwa przez nastroje rewolucyjne mas ludowych. Jest to przykład państwa totalitarnego w konkretnych warunkach historycznych. Elity rozwiązuję problemy społ.

c) Państwo liberalno - demokratyczne - jest organizacją społeczeństwa kapitalistycznego wysoko rozwiniętego, które wprowadziło minimum wolności dla jednostek i demokrację dla społeczeństwa.-funkcjonuje w środowisku społeczeństwa obywatelskiego i posiada stabilny system polityczny-występuje wysoki stopień nowoczesnej wytwórczości opartej na związkach nauki i techniki, duża specjalizacja-społeczeństwo konsumpcyjne-interwencjonizm państwowy ( np. państwo dobrobytu - Myrdal )-demokracja polityczna-liberalna koncepcja praw pol. i wolności obywatelskich-„Nowe państwo przemysłowe” ( J.K. Galbraith ) - wykorzystywanie wiedzy naukowej w tworzeniu stosunków społecznych, rządzą elity profesjonalistów. Władza związana z przemysłem

d) Państwo trzeciego świata - państwa 3 świata stanowią grupę państw o swoistych cechach, które powstały do niepodległego bytu po rozpadnie kolonializmu, po II wojnie światowej. Państwa te mają wiele cech wspólnych:-wyzwoliły się z panowania kolonialnego-posiadają stosunkowo niski poziom rozwoju gospodarczego-prezentują niezwykle zróżnicowaną strukturę społeczną-słabo rozwinięte są struktury polityczne.-Przyznają zróżnicowany zakres praw i swobód obywatelskich-Lokalizacja : Azja i Afryka a nawet Ameryka Łacińska-Bieda, niestabilność-Często ogromną rolę odgrywa wojsko ( pucze, junty etc. -Konflikty rasowe lub religijne

Dylematy wokół pojęcia typ państwa.

Pojęcie typu państwa nie zawsze jest stosowane w literaturze zagranicznej. Typologia może być rozłączna i w jednym typie może zawierać się kilka typów państw. Podstawowe kryteria typów państw to : stosunki społeczno-ekonomiczne, stosunki polityczne, status publiczny ludzi w danym państwie. Państwo kapitalistyczne vs. państwo socjalistyczne.

Pojęcie formy państwa.

Forma państwa jest to struktura organizacji i funkcjonowania państwa i jego władzy. Można o niej mówić w trzech aspektach:

1. terytorium

2. forma rządów

3. reżim polityczny

Determinują je też czynniki zewnętrzne, tradycja polityczna, czynniki geopolityczne, narodowościowe.

Państwo unitarne

Mówiąc o formie państwa poruszamy się po takich obszarach jak relacje między naczelnymi instytucjami władzy, relacjach między państwem a społeczeństwem, relacjach między organami centralnymi a lokalnymi.

TERYTORIUM - na ogół państwa są zdecentralizowane lub scentralizowane, unitarne lub złożone:

unitarne - tu władze lokalne mają ograniczoną autonomię np. Polska, Szwecja-zwartość strukturalna, organizacyjna i terytorialna wspólnoty państwowej-centralizacja. ( występuje samorząd terytorialny o stosunkowo niewielkich kompetencjach )

w szczególnych przypadkach autonomia

Państwo złożone/federalne

• (Niemcy, USA)

złożoność organizmu państwowego składającego się z różnych jednostek państwowych.

-Podział władzy na władzę federalną i członków federacji ( strategiczne dziedziny polityki prowadzi jednak władza federalna ) -Autonomia regionalna i samorząd terytorialny

a) federacja, w której części składowe mają określone prawa - np. Niemcy składają z wielu landów, które mają własne organy przedstawicielskie, których reprezentanci mają swój udział w parlamencie (Bundesracie). Mają szeroką autonomię, ale sprawy zewnętrzne kraju czy obrony narodowej należą do władzy centralnej

b) jednostki terytorialne mają bardzo dużą samodzielność, federacja luźna - Szwajcaria, USA

c) federacja, której poszczególne części nie mają dużej autonomii (federacja wynika raczej z takiego podziału administracyjnego), np.: Austria(landy), Włochy, Hiszpania.

Federacja często nazywana jest `dyfuzją władzy', wpływa na decentralizację władzy w państwie. Oprócz monteskiuszowskiego podziału władzy pojawiła się władza lokalna, która ma duży wpływ na działania ustawodawcze. Federacja jest modelem państwa bardziej demokratycznego.

Konfederacje - forma doraźna, ale mniej trwała niż federacja np. Senegambia.

27.Forma rządów

- układ stosunków między naczelnymi organami władzy. Arystoteles dzielił państwa ze względu na rządy na: monarchie i republiki. Dziś ten podział nic nie wnosi, współczesne monarchie są nowoczesne, oparte na demokratyzmie lub autokratyczne, wręcz absolutystyczne.

Wyróżnia się nast. republiki:

- o przewadze władzy ustawodawczej nad wykonawczą, rząd jest komitetem wykonawczym parlamentu np. Szwajcaria

- względna równowaga między władzą ustawodawczą a wykonawczą (system prezydencki, parlamentarny, kanclerski) np. Wielka Brytania.

- separacji władzy ustawodawczej, sądowniczej i wykonawczej USA, gdzie występuje wzajemne uwarunkowanie tych władz np. USA, check and balance.

28.Reżimy totalitarne i autorytarne.

REZIM POLITYCZNY - metody, techniki i zasady jakimi posługuje się władza państwowa wobec obywateli. Dużą rolę odgrywają tu stosunek do praw i wolności obywateli, działalności partii politycznych, a także relacje między poszczególnymi organami władzy. Podział reżimów na demokratyczne i niedemokratyczne jest bardzo trudny. Wśród tych niedemokratycznych wyróżniamy: autorytarne, totalitarne, policyjne i wojskowe. Do systemu niedemokratycznego może doprowadzić kryzys parlamentaryzmu i demagogia, która wprowadza plebiscytarną formę tworzenia komuś karier politycznych i wzrostu znaczenia populistów.Nazwę totalitaryzm wprowadził Benito Mussolini, od totus -cały - wszystko w państwie, nic poza państwem, nic przeciw panstwu.

• TOTALITARYZM

1. ideologia

2.jedna partia

3.propaganda

4. brak opozycji

5.wymagana aktywność społeczeństwa

• AUTORYTARYZM

1. jeden wódz

2.ograniczony pluralizm polityczny

3.semi-opozycja

4.pewna swoboda w dziedzinie gospodarki

5.mile widziana bierność społeczeństwa

29.Cechy totalitaryzmu.

Carl J.Friedrich, wybitny politolog amerykański, charakteryzując reżim totalitarny stwierdza, iż stanowi on specyficzny system polityczny o swoistych cechach. Wspólnie ze Zbigniewem Brzezińskim wyróżniają pięć cech systemu totalitarnego

1.oficjalna ideologia

2.masowa partia kontrolowana przez oligarchię

3.monopol rządu na broń

4.rządowy monopol dysponowania środkami masowego przekazu

5.terrorystyczny system policyjny

6.(cecha opcjonalna, dodana później w wywiadach) scentralizowane zarządzanie

30.Państwo faszystowskie.

Państwo faszystowskie to państwo występujące we Włoszech w latach 1922-1943 i w Niemczech w latach 1933-1945, niekiedy przypisuje się również Hiszpanii i Portugalii.

Geneza i początki:

-powstaje w warunkach kryzysu społecznego społeczeństwa kapitalistycznego - niezadowolenie z położenia społecznego, a także rezultaty wojny i postanowienia traktatu wersalskiego

- 1919r. - Związek Kombatantów we Włoszech (Mussolini), 1920r. Narodowo Socjalistyczna Partia Robotnicza (NSDAP - Hitler)

-partie odwołują się do haseł sprawiedliwości społecznej, krytyka liberalizmu politycznego i ekonomicznego

-hasło zniesienia podziałów klasowych poprzez wprowadzenie jednego miernika - pracy dla dobra wspólnego, zewnętrznym wyrazem miało być zorganizowanie społeczeństwa na zasadzie korporacji (stanów)

- programy socjalne, obietnice nie wprowadzone, ale przysparzały popularności (likwidacja bezrobocia, 8-godzinny dzień pracy, reforma rolna, godziwe płace, itd.)

Grupy popierające - wielcy kapitaliści, masy średniej burżuazji, drobnomieszczaństwo, pewna grupa robotników przemysłowych i rolnych, część chłopstwa oraz znaczny odłam warstwy inteligencko-urzędniczej.

Państwo totalne wg Mussoliniego - „wszystko mieści się w państwie i poza państwem nie istnieje nic ludzkiego ani duchowego, ani tym bardziej nie posiada jakiejkolwiek wartości (…). Państwo jako synteza i zjednoczenie wszelkich wartości, daje właściwy sens całemu życiu narodu, rozwija je i potęguje” - w praktyce jest to dążenie do takiej organizacji życia społecznego, by zakres działań państwa pokrywał się z aktywnością całego społeczeństwa. Inne cechy charakterystyczne:

- funkcjonariusze partyjni pełnili jednocześnie odpowiedzialne funkcje państwowe na szczeblu centralnym i terenowym

- wszystkie inne organizacje polityczne podlegają likwidacji (upaństwowienie partii faszystowskiej)

- znikoma rola parlamentów, wodzostwo

- ograniczenie praw i swobód obywatelskich

-terror, aparat policyjny, obozy

Def. : Państwo faszystowskie przyjęło się określać jako terrorystyczną dyktaturę kapitału monopolistycznego, występującą w okresie zagrożenia państwa przez rewolucyjne nastroje mas ludowych i nieporadność rozwiązania złożonych problemów społecznych przez ówczesne reżimy polityczne niestabilnej demokracji parlamentarnej. Państwo faszystowskie jest przykładem państwa totalitarnego w konkretnych warunkach historycznych. Wyrosło ono w sytuacji wystąpienia społecznych okoliczności i zeszło ze sceny dziejowej w warunkach kataklizmu wojennego wywołanego przez ten rodzaj państwa.

31.Modele państw federacyjnych.

Federacje:

a) federacja, w której części składowe mają określone prawa - np. Niemcy składają z wielu landów, które mają własne organy przedstawicielskie, których reprezentanci mają swój udział w parlamencie (Bundesracie). Mają szeroką autonomię, ale sprawy zewnętrzne kraju czy obrony narodowej należą do władzy centralnej

b) federacja luźna - Szwajcaria, USA

c) federacja, której poszczególne części nie mają dużej autonomii (federacja wynika raczej z takiego podziału administracyjnego), np.: Austria, Włochy, Hiszpania.

32.Zadania i funkcje państwa.

Wg M.Maneli - „W pojęciu funkcja odzwierciedla się całość istotnych cech działalności państwa, lecz nie całokształt tej działalności”

Funkcja państwa jest więc pewnym kierunkiem jego działalności, rodzaj aktywności podejmowanej w określonej dziedzinie życia publicznego.

Dwie koncepcje funkcji państwa - solidarystyczna i klasowa (patrz pyt. 28)

Kryteria wyodrębnienia funkcji państwa - patrz pytanie 27

Na treść społeczną funkcji państwa wpływają grupy rządzące kierując się interesami narodowymi i poszczególnych grup społecznych oraz położeniem państwa w stosunkach międzynarodowych. Funkcje państwa realizuje się w drodze działalności prawodawczej, wykonawczej, wymiaru sprawiedliwości i kontrolnej.

Funkcje to pewne oczekiwania społeczeństwa w związku z istnieniem państwa. Zadania to konkretne kompetencje.

33.Funkcja socjalna państwa

• Funkcje Państwa - -S. Erhlich - podstawowe kierunki działalności państwa-A. Łopatka - całokształt działalności państwa w określonej sferze życia publicznego-S. Zawadzki - kryterialne wyróżnienie funkcji państwa ( zakres działalności państwa w danej sferze, znaczenie tej działalności, specyficzne cechy tej działalności )

Podział funkcji:

Wewnętrzna, gospodarczo organizatorska, socjalna, , kulturalno wychowawcza, zewnętrzna

• Funkcja Socjalna - Całokształt działalności państwa w sferze socjalnej, zmierzającej do zapewnienia bezpieczeństwa socjalnego jednostek.„Społeczeństwo ryzyka” Ulricha Becka - wszystkim ludziom przypisywane jest ryzyko, zagrożenie klimatyczne, militarne, zdrowotne-przeciwdziałanie niepokojom społecznym-ubezpieczenia społeczne ( renty, emerytury, zasiłki )-ochrona zdrowia ( ubezp. Zdrowotne )-pomoc społeczna ( instytucje publiczne oraz działanie charytatywne i dobroczynne )-zapewnienie zatrudnienia siły roboczej ( wspieranie inwestycji, programy przekwalifikowania ) -polityka ochrony pracy ( ochrona stosunków pracy, gwarancje etc. )

- zabezpieczenie przed zagrożeniami pracy ( np. zasiłki dla bezrobotnych )

34.Funkcja kulturalno-wychowawcza

Całokształt działań państwa w sferze kultury i wychowania

• wpajanie wiedzy i zdobyczy cywilizacyjnych. ( system edukacji )

• rozpowszechnianie dóbr kulturowych ( mecenat, różne programy wsparcia )

• upowszechnianie idei i wartości ideologicznych wyznawanych przez siły rządzące

kształtowanie postaw i zachowań obywatelskich ( rozpowszechnianie wzorów odpowiadających charakterowi państwa ). Powszechna edukacja jest ważnym elementem budowania tożsamości, istotne dla budowania identyfikacji z państwem. Narodowa legitymizacja daje całym rzeszom świadomość związku z państwem, teraz państwo, poprzez szkolnictwo niepubliczne, ten monopol straciło.

35.Funkcja zewnętrzna państwa.

Funkcja zewnętrzna państwa jest to całokształt działalności państwa w stosunkach z innymi państwami oraz organizacjami i wspólnotami międzynarodowymi. Wyróżnia się:

1. zabezpieczenie bezpieczeństwa państwa na zewnątrz - podejmowanie działań na rzecz trwałości niepodległości państwa, suwerenności i integralności terytorialnej państwa oraz rozwoju wewnętrznego państwa. By zapewnić to bezpieczeństwo państwo organizuje armię, policję, straż graniczną, a także podejmuje działania dyplomatyczne na arenie międzynarodowej, włącza się w struktury organizacji międzynarodowych.

2. rozwijanie stosunków politycznych, gospodarczych i kulturalnych z innymi państwami - stałe wzajemne prezentacje poglądów na kwestie współpracy i rozwoju wzajemnych stosunków, rozwiązywanie problemów wynikających z tej współpracy, ustosunkowanie się do zagadnień występujących w świecie oraz wspólne podejmowanie działań pozytywnych służących bezpieczeństwu i współżyciu narodów.

3. Rozwijanie przepływu informacji i kontaktów międzyludzkich

Krytyka koncepcji państwa narodowego.

Najwcześniejsze pytania o sens państwa:

- Hegel - państwo jako organizacja społeczna musi być przezwyciężona

- Engels - zakładał upadek państwa, a powstanie komuny

- Fukuyama -„Czy koniec ideologii?”

O kryzysie, końcu czy przemianach państwa można mówić w koncepcjach:

a) anarchistycznej - państwo jest organizacją niepotrzebną, którą trzeba zwalczyć

b) konserwatywnej - Karl Schmidt (jurysta III Rzeszy) zakładał detronizację znakomitego dzieła europejskiego - państwa.

Kryzys państwa widziany po kryzysie 1929 roku

c) neomarksizm - nie mówi ani o kryzysie ani o jego końcu, ale o przemianach, które są dla niego groźne (?)

d) liberalne - po IIWŚ zarysował się dystans do państwa narodowego, którego tezy zostały pozbawione przez obie wojny światowe. Myślano o stworzeniu reżimu ponadnarodowego, który powinien regulować przyczyny konfliktu

W krytyce tej przodowali filozofowie niemieccy, m.in. Karl Jaspers (lata 40-50-te XXw.) - państwo narodowe jest niebezpieczne, jest siłą niszczycielską, trzeba je unicestwić, bo jest odpowiedzialne za wojnę i jej skutki.

W efekcie wzrosła rola obszaru ponadnarodowego (integracja), a także pojawiły się nowe, modernistyczne koncepcje państwa, takie jak autopojetyczna czy feministyczna - obie uważały, że państwo jest przeżytkiem, społeczeństwo może się rozwijać bez instytucji państwa, a także państwo nie jest jedynym nośnikiem stosunków międzynarodowych (takim nośnikiem mogą być same społeczeństwa).

Jednak w latach 70-tych zauważono, że obecność państwa jest niezbędna w procesie integracji, znaczenie państwa narodowego zostało przywrócone, a dotychczasowi krytycy tacy jak Karl Dench czy Urlich Beck stają się jego propagatorami.

37.Pojęcie rewolucji

Rewolucja to przejście od jednej formacji społeczno-ekonomicznej do drugiej w dłuższym okresie czasu - zmienia się struktura klasowa, co też prowadzi do zmian w strukturze polityki. Rewolucja dzieli się na społeczną i polityczną, ale procesów tych nie da się od siebie oddzielić. Schemat - przewrót, dojście do władzy umiarkowanego przywódcy, radykalizacja nastrojów, nowy porządek. Rewolucja zjada własne dzieci.

W społeczeństwie istnieją następujące prawa rozwoju społecznego, wg których są zgodności 1)stosunków produkcyjnych i 2) charakteru sił wytwórczych. W miarę rozwoju zgodność ta zostaje naruszona, gdy siły wytwórcze rozwijają się szybciej, co prowadzi do konieczności wyższego rozwoju produkcyjnego społeczeństwa.

Rewolucja polityczna - walka między klasami o władzę, prowadzi do zmiany typu państwa i instytucji ustrojowo-prawnych.

Rewolucja społeczna - wg Marksa - likwiduje stare społeczeństwo

Przesłanki rewolucji:

- obiektywne - niemożliwość utrzymania władzy przez klasę panującą w formie niezmiennej (kryzys `z góry') ; wzrost niezadowolonych mas

- subiektywne - świadomość trudnego położenia klas i niesprawiedliwości; polityczny kryzys władzy sprawującej rządy; stopień zorganizowania i aktywność klas niezadowolonych z dotychczasowej sytuacji

Przebieg rewolucji:

I faza - działania ku zdobyciu władzy politycznej

II faza - wprowadzanie i utrwalanie przemian w sferach ekonomicznej, socjalnej i kulturowej

III faza - może zakończyć się zwycięstwem - wprowadzenie nowego ładu, lub klęską - czyli zwycięstwem przeciwników rewolucji. Możliwy jest również kompromis.

Inne ważne informacje/ koncepcje:

- S. Huntington -podkreśla następstwa rewolucji - rezultatem jest wymiana jednej grupy sprawującej władzę na inną

-modele rzeczywistości rewolucyjnej - wyidealizowane:

a) syndykalistyczny - im większy zasięg sytuacji rewolucyjnej i odwrotnie

b) marksistowski - (Lenin, G.Ramschi) - jest odwrotna do modelu syndykalistycznego - wiele sytuacji rewolucyjnych nie wytwarza rewolucyjnych rezultatów.

c) brintonowski - Crane Brinton wskazał, że dla stworzenia jakiejkolwiek sytuacji rewolucyjnej istnieją ograniczenia wewnętrzne; im bardziej sytuacja rewolucyjna tym mniej rewolucyjny rezultat

38.Pojęcie transformacji

Rewolucja w drodze reform. Transformacja - określa proces przemian wiodących od socjalistycznego systemu do państwa liberalno- demokratycznego i gospodarki rynkowej. Proces ten dotyczy państw Europy Środkowo-Wschodniej i państw byłego ZSRR. Oprócz tego Niemcy faszystowskie, Japonia, Hiszpania w latach 70. Przeobrażenia dokonujące się mają charakter globalny, dotyczą wszystkich sfer życia, stąd nazwa transformacja systemowa, a przeobrażenia związane z państwem - transformacja ustrojowa.

Najważniejsze przemiany transformacji to przeobrażenia:

1. modelu władzy politycznej - przejście z automatyzmu na demokrację

2. modelu systemu partyjnego - dopuszczanie do życia publicznego kolejnych partii, przerwanie monopolu partii komunistycznej

3. powstanie elity politycznej - zerwano z nomenklaturą partyjną na rzecz pluralistycznej elity politycznej - inne partie są dopuszczone do stanowisk

4. sposób wyłaniania organów władzy publicznej - wybieralność po transformacji stała się w pełni demokratyczna, stała się normalną drogą do sprawowania funkcji publicznych posła, senatora, prezydenta i powoływanych: premiera, ministrów. Zdobycie mandatu sprowadza się do spełnienia wymogów jak cenzus wieku, niekaralność i uzyskanie poparcia większości.

Sprawowanie władzy publicznej - przemiany skupiły władzę publiczną w rządzie powołanym z większości parlamentarnej, a na szczeblu lokalnym wyboru rad (zarządy gmin i miast)

39.Pojęcie reformy

Reforma - zmiana w danym systemie społecznym, nie oznaczająca radykalnego i jakościowego przekształcenia się tego systemu. Reforma to z reguły zmiana społeczno polityczna lub ekonomiczna nie naruszająca podstaw istniejącego systemu, charakteryzuję ja fragmentaryczność zmian. Ma wycinkowy charakter. Realizują je instytucje władzy. Przeprowadzana odgórnie zgodnie z obowiązującym porządkiem z inspiracji rządu lib społeczeństwa. Dopiero z perspektywy czasu można ocenić skutki reform.

• reforma zmienia stare ale też nie wprowadza nowego

• przebiega ewolucyjnie i zwykle długotrwale

• reformy zwykle przeprowadzane są przez władze państwa, mają na celu jej umocnienie lub są reakcją na naciski społeczne

Źródła reform:

• niska efektywność systemu społeczno politycznego

• społeczne niezadowolenie

• pojawienie się żądań zmiany sposobu rozdziału dóbr

• postulaty zmian wewnątrz elity politycznej

• zwiększanie się konfliktów i napięć społecznych

• przenikanie się wzorców i potrzeba regulacji międzynarodowej

Charakter reform:

• adaptacyjny - potwierdzenie zmian dojrzałych i koniecznych

• regulacyjny - regulacja procesów

• innowacyjny - wprowadzenie nowych rozwiązań

Rodzaje reform:

Polityczne, Gospodarcze, Socjalne, Administracyjne, Oświatowe

Reformy posiadają podmiot ( podmiot regulacji ) i zakres przedmiotowy ( to co jest reformowane ). Najszerszy podmiot i zakres regulacji mają reformy polityczne. Reformy mogą mieć ogromne znaczenie społeczne.

40.Reformy w dziejach państwa

Reforma - sięgają po nią rządzący w celu dokonania zmian w życiu publicznym, politycznym, gospodarczym. Nie jest jednak radykalnym przekształceniem i nie narusza istniejącego ustroju; często wprowadzana etapowo, pod kontrolą rządu; w przeciwieństwie do rewolucji długi jest okres jej zakończenia, nie wymaga przemocy do jej powodzenia; z natury jest fragmentaryczna - obejmuje jedną lub kilka dziedzin, ale już przeprowadzona udoskonala życie ludzi.

Przyczyny wprowadzania reform:

- nieefektywność systemu powodująca niezadowolenie społeczne ludzi

- pojawienie się żądań zmian ze strony różnych grup społecznych

- przenikanie wzorców lub potrzeba regulacji otoczenia międzynarodowego

Cel przeprowadzania reform:

- przystosowanie państwa do wymagań jakie narzucają przemiany gospodarcze czy kulturalne

- większość reform to reformy adaptacyjne

- rzadkie są reformy regulacyjne czy innowacyjne

Rodzaje reform - polityczne, gospodarcze, socjalne, oświatowe, administracyjne

42.Państwo a wojny.

Clausewitz- wojna to akt przemocy w celu zmuszenia przeciwników do wykonania naszej woli, wojna to kontynuacja polityki przy użyciu innych środków. Wojna ma własną gramatykę i towarzyszy jej idea zniszczenia. Wojna jest najwyższym wyrazem narodowej woli. Wojna wg Cicerona jest to rozsztrzygnięcie konfliktu za pomocą siły.

Typologia wojen:

1. niepaństwowe - toczące się w okresie niepaństwowym głównie w celach pobieżnych, miała charakter feudalny

2. państwowe - toczone między państwami

3. domowe - toczone w ramach jednej organizacji państwowej

Absolutyzm zapoczątkował państwo nowożytne - ściśle związane z wojną (wojna 30-letnia) - państwo staje się terytorialne, o którego suwerenność musi dbać państwo:

-rozszerza się wpływ państwa na kontrolę i rządzenie siłą militarną

- nikt nie może posiadać monopolu na wojnę oprócz państwa

- wojny niezwiązane z państwami uważane są za nielegalne, tylko państwo zgodnie z prawem, może prowadzić wojnę. Karl Schmidt - wojna jest prawem suwerena, a suwerenem jest ten, który decyduje też o stanie wyjątkowym. Podjęcie decyzji przez państwo staje się decyzją absolutną, suwerenną. Jednak skutki wojny dotyczą ludności, co wywołuje zgrzyt. Wojna jest też jednym z naturalnych czynników rozwoju państwa.

Od Rewolucji Francuskiej kształtuje się państwo narodowe - zupełnie państwo zdobyło legitymację na prowadzenie wojny przez społeczeństwo - `uspołecznienie wojny' ; mobilizacja całego społeczeństwa, powszechny obowiązek służby wojskowej.

Wojna - inne ważne uwagi:

- dawała szerszą możliwość do panowania - Weber mówił, że skoro nastąpiło zjednoczenie Niemiec, to nie można tego zaniechać, a trzeba powiększać państwo niemieckie

- wojna przyspiesza socjalizację z ludu na naród

- wojna staje się głównym elementem rozwoju państwa narodowego, co było widać w państwach niedemokratycznych, faszystowskich;

XIV w. - Sum-Cu - „Sztuka wojny” - pisze, że wojna jest niezbędnym elementem, ale odradza jej wszczynanie: „Prowadzenie wojny to sprawa najwyższej wagi i nie można jej wszczynać z byle błahostek. Jak już do niej dojdzie, trzeba się do niej dobrze przygotować, dokonać analizy wszelkich elementów za i przeciw.” Podejście to jest aktualne współcześnie.

Czy bez polityki nie byłoby tylu wojen? Raczej słabość państwa, a nie jego brak powoduje wojny, np. wojny domowe w Afryce wynikają z niemożności podejmowania suwerennych decyzji o stanie wyjątkowym i móc je kontrolować.

- wojna jako element musi być kontrolowana, by nie doszło do wojny totalnej, gdzie nie ma neutralności

- teoretycznie państwa demokratyczne nie powinny korzystać z instrumentu wojny, praktycznie jednak go stosują, zwykle przeciwko państwom niedemokratycznym

43.Państwo narodowe a proces integracji europejskiej.

Integracja - proces świadomy i uzależniony od woli państwa.

Skutki integracji dla państwa narodowego:

- przemiana państwa, ale nie prowadzi do upadku czy kryzysu

- państwo traci funkcje kontrolne w dużej mierze

- nie chroni w pełni przed wpływami z zewnątrz

- deficyt w legitymizowaniu procesu legislacyjnego a pojawienie się wpływów z decyzji UE

- rosnąca niezdolność do podejmowania interwencji np. w czasie kryzysu.

Wpływ integracji na państwo przyjęło się nazywać EUROPEIZACJĄ:

- jest to przekazywanie suwerenności na instytucje wspólnotowe (dzielenie się z nimi władzą)

- jest to tworzenie się systemu instytucji wspólnotowych

- jest to dwustronność między państwem narodowym a UE, w wyniku której rozwiązywane są wspólne problemy. Wpływ integracji jest szczególny na struktury, procesy i funkcje.

44.Pojęcie polityki u Webera i Ryszki.

Max Weber - polityka to dążenie do udziału we władzy lub wywierania wpływu na działania i podział władzy między państwami lub ludźmi w obrębie danego państwa. Według niego państwo ma monopol na stosowanie przymusu i przemocy, co doprowadziło do podjęcia rozważań polityki z moralnością i etyką. Okazuje się, że nie w każdej kwestii pokrywają się. Przyzwolenie na władzę w polityce pochodzi z przyzwolenia: racjonalnego, tradycjonalistycznego, charyzmatycznego.

F. Ryszka - polityka to planowe i zorganizowane dążenie do zdobycia bądź utrzymania władzy w konkretnych działaniach ludzi. Polityka występuje nie tylko we władzy, ale i między ludźmi.

45.Typy kultury politycznej.

I. Kultura polityczna to(wg Jana Garlickiego) zmienny w czasie, wytworzony głownie pod wpływem tradycji historycznej oraz struktury instytucji politycznych i zasad funkcjonowania danego systemu- całokształt orientacji społeczeństwa, grupy społecznej, jednostek wobec polityki. Jest to sfera subiektywna polityki (wewnętrzne przekonanie) znajdująca wyraz w zachowaniach konkretnych i werbalnych. Składają się na nią:

- Zainteresowanie polityka, wiedza o niej i znajomość faktów politycznych.

-wartości uznawane i pożądane dotyczące systemu politycznego i mechanizmów funkcjonowania jego instytucji

-ocena zjawisk politycznych i sądy wartościujące na temat instytucji politycznych

-uznane wzory zachowań w sferze polityki i wypróbowane typy działań politycznych

wg Almonda i Verby

1. zaściankowa- społeczeństwo nie uznaje systemu politycznego za centrum

brak żądań politycznych, nie uznawanie autorytetu władzy,brak samoświadomości politycznej, nie występują wyspecjalizowane role polityczne, np. afrykańska społeczność plemienna

2.poddańcza- świadomość systemu politycznego jako centrum, brak żądań politycznych,akceptacja pasywność np. systemy autorytarne, kształtujące się systemy demokratyczne

3. uczestnicząca-świadomość systemu politycznego i jego akceptacja, aktywność, realizacja własnych interesów i żądań, akceptacja decyzji, wysoki stopień wiedzy politycznej, w rzeczywistości najczęściej typy pośrednie, (typy mieszane: kultura polityczna zaściankowa i podporządkowania/ podporządkowania i uczestnictwa/ zaściankowości i uczestnictwa)

spójność/ niespójność systemu politycznego i kultury politycznej

46.Koncepcja polityczności u Karla Schmidta.

Schmidt - prawnik, myśliciel polityczy, zm. W 1985r. od maja 33 był w NSDAP. Wg Karla Schmidta nie można zdefiniować pojęcia polityka, natomiast można wyróżnić co jest polityczne, co to jest polityczność. Dla każdej dziedziny życia można wyodrębnić antynomię pojęć; dla moralności - dobro i zło; dla estetyki - piękno i brzydota; dla gospodarki - zysk i strata; dla polityki - wróg i przyjaciel. Schmidt kierował się antynomiami, próbował zdefiniować, co nie jest politycznością. Wprowadził antynomię WRÓG - PRZYJACIEL (sojusznik) - jest to wystarczające kryterium. Można ich inaczej określić „my” i „oni”. Kryterium to uzmysłowiło też, że polityka zawsze wiąże się z konfliktem, znalezieniem kompromisu, consensusu. Kryterium tego nie odnosimy do jednostek, osób prywatnych, ich działań, ale do spraw publicznych. Polityczne przeciwieństwo to największe z możliwych przeciwieństw. Wojna jest zjawiskiem czysto politycznym, nie ma wojen religijnych czy ekonomicznych. Żądanie poświęcenia krwi jest uzasadnione tylko przy walce politycznej. Liberalizm jest błędny, bo nie ma w nim dychotomicznego podziału, nie mam wroga, nie ma więc polityki. Polityki nie da się wyeliminować, będzie zawsze trwała.

47.Pojęcie wojny.

WOJNA, zjawisko społ.-polit. stanowiące integralną część dziejów ludzkości od początków organizacji społ., o zasięgu rosnącym wraz z rozwojem technologii; od zbudowania broni jądr. (1945) i środków jej przenoszenia zagraża całkowitą zagładą człowieka i życia na Ziemi. Pojęciu wojna nadawano różne znaczenia; we współcz. języku pol. najczęściej jest określana jako zorganizowana walka zbrojna między państwami, narodami lub grupami społecznymi.

Wojna w prawie międzynarodowym. Współczesne prawo międzynar. odeszło od prób stworzenia definicji wojny, co wynika z niemożności ujęcia w jednej definicji różnorodnych sytuacji, zachowań, postaw i działań, składających się na to zjawisko; dawne określenie przez prawo międzynarodowe wojny, jako stanu walki orężnej między państwami i jako przeciwstawienie stanu pokoju, nie odpowiada współcz. tendencjom, zmierzającym do objęcia przepisami prawa międzynar. działań o charakterze zbrojnym także wówczas, gdy państwa z różnych przyczyn nie uważają tych działań za wojenne. Coraz częściej znajduje zastosowanie szersze określenie konflikt zbrojny. Konwencje genewskie (1949) o ochronie ofiar wojny stosuje się w razie wypowiedzenia wojny lub powstania jakiegokolwiek innego konfliktu zbrojnego między 2 lub więcej umawiającymi się stronami, nawet gdyby jedna z nich nie uznała stanu wojny (artykuł 2, wspólny dla 4 konwencji genewskich); ustanawiają one minimum obowiązków państw w odniesieniu do konfliktu nie mającego charakteru międzynar. i powstającego na terytorium jednej z umawiających się stron (art. 3). W 1974-77 pojęcie konflikt zbrojny rozszerzono także na konflikty zbrojne, w których narody walczą przeciwko panowaniu kolonialnemu, obcej okupacji oraz przeciwko reżimowi rasistowskiemu; sprecyzowano też zakres konfliktu zbrojnego nie mającego charakteru międzynarodowego. Określeniem jeszcze szerszym niż wojna i konflikt zbrojny, stosowanym w prawie międzynar., jest użycie siły, którym posługuje się Karta Narodów Zjednoczonych; obejmuje ono nie tylko przypadki, w których odbywa się starcie sił zbrojnych 2 lub więcej przeciwników, ale akcje zbrojne, które nie napotykają zbrojnego oporu, jak to zdarza się często przy interwencjach zbrojnych.

48.Politic, policy, politics.

Politics to jest kategoria nadrzędna, sztuka rządzenia państwem, stanowienia i realizacji decyzji politycznych, ekonomicznych, socjalnych i kulturowych obszarów systemu ogólnospołecznego, dotyczy zajmowania się państwem jako całością. Jeśli schodzimy na poziomy konkretnych dziedzin, zaczynamy mówić o policy -np. foreign policy, social policy - gdzie celem jest działanie doprowadzające do jakiegoś rezultatu, nie odnosi się to tylko do państwa, ale także np. polityka firmy wobec nowych wyzwań rynku to też policy.
Politic to przymiotnik oznaczający działanie wyważone, rozsądne, przemyślane.

49.Państwo narodowe a globalizacja.

Globalizacja - proces informatyczno-technologiczny, ale też ekonomiczny, którego państwo nie może kontrolować, jest niezależny. Globalizacja- wyznacza przebieg procesów transformacyjnych, jest globalną tendencją cywilizacyjną. Pojęcie „globalizacja” upowszechniło się w naukach społecznych w latach '90, stało się pojęciem-kluczem, pojęciem-wytrychem pozwalającym zrozumieć czasy ponowoczesne.
Globalizacja oznacza nową fazę w rozwoju kapitalizmu, w którą świat wkroczył z końcem lat '70. Faza na nazywana jest także megakapitalizmem i cechuje się rozwojem wielkich ponadnarodowych organizacji ekonomicznych i politycznych. Pojawiają się nowe tendencje w rozwoju kultury i komunikacji masowej, kultura również przestaje mieć wymiar wyłącznie narodowy, w coraz większym stopniu staje się globalna. Globalizacja to umiędzynarodowienie gospodarki,kultury. Globalizacja jest procesem bardzo złożonym, wieloaspektowym: aspekt ekonomiczny, polityczny, kulturowy, społeczny, militarny. W skutek procesów globalizacyjnych państwo jest nieuchronnie w nie włączone, co widać na przykładzie ponadnarodowych koncernów - państwo musi się liczyć z ich obecnością, stwarzać im dogodne warunki (podatki, etc.) W globalizującym się świecie identyfikacja narodowa przestaje być tak ważna i silna, traci dotychczasową wartość. Ludzie migrują, zmieniają kraje zamieszkania, zmieniają nawyki kulturowe, bardziej czują się kosmopolitami, problem tożsamości narodowej jest słabiej przezywany. W czasach globalizacji słabnie rola państw narodowych, to, co kiedyś było domeną państwa narodowego, stało się domeną decyzji różnych ponadnarodowych struktur, organizacji, dotyczy to szczególnie gospodarki i regulacji prawnych. Wyraźnie obserwowana jest tendencja, że rządy narodowe mają coraz mniej do powiedzenia we własnych krajach, nie mają wpływu na tworzenie miejsc pracy w swoich krajach, co zależy od międzynarodowych koncernów - rząd może tylko zachęcać i stwarzać warunki, ma ograniczony wpływ na rynek pracy. Władza odpływa ze struktur demokratycznych państwa w kierunku międzynarodowych megastruktur politycznych i gospodarczych. Trzeba na nowo sformułować pojęcie suwerenności i demokratycznej władzy. Generalnie proces globalizacji przynosi ze sobą przesuwanie się decyzji ze szczebla narodowego na instytucje międzynarodowe, które odgrywają coraz większą rolę. 1909r. - 176 organizacji międzynarodowych w1989r. już ponad 4.600 tys. takich organizacji. Poszczególne rządy narodowe w coraz mniejszym stopniu są zdolne regulować procesy gospodarcze we własnych krajach, coraz większa jest rola ponadnarodowych korporacji - to one wpływają na kierunek i charakter inwestycji w danym kraju, co daje im tam ogromne wpływy polityczne (około 40% światowych transakcji handlowych dokonuje się w obrębie korporacji ponadnarodowych). Państwo narodowe nie kontroluje ani produkcji ani przepływu towarów zgodnie ze swoimi interesami. Koncerny kierują się tylko logiką zysku i koncentrują produkcję w krajach o taniej sile roboczej i rynkach zbytu, skutkiem czego jest zamykanie fabryk i bezrobocie w macierzystych krajach - motyw zysku jest dominujący. Państwa narodowe maja coraz mniej do powiedzenia jeśli chodzi o sferę gospodarki, muszą rezygnować ze swojej suwerenności na rzecz działających w skali globalnej firm i organizacji - czy państwo narodowe traci więc racje bytu? Czy odchodzi w przeszłość? Daniel Bell twierdzi, że państwo jest dziś za duże do rozwiązywania pewnych problemów w skali regionalnej, ale jest również za małe do rozwiązywania problemów w skali globalnej.Socjologowie i ekonomiści mają różne wizje porządku globalnego. Jedna z prognoz przewiduje zanik państw narodowych, unifikację na poziomie regionalnym i globalnym pod egidą ponadnarodowego rządu światowego - jest to jednak wizja skrajna.W dyskusjach podkreśla się, że procesy globalizacji kulturowej wpływają na kształtowanie się ponadnarodowej sfery publicznej, w której funkcjonuje wielość konkurencyjnych treści kulturowych, alternatywnych idei, wartości, ideologii. Uważa się, że jedna tradycję narodową zastąpi wielość tradycji. Świat odejdzie od silnego zakorzenienia w tradycjach lokalnych w kierunku unifikacji. Wizje te wywołują reakcje obronne społeczeństw, jakby ludzie bali się życia w globalnym świecie. Zagrożenie poczucia tożsamości narodowej wzmacnia tendencje do samoobrony, renesans lokalizmu, odżywanie więzi lokalnych, nostalgię historyczną,rozkwit zainteresowania własną historią. U Giddensa mamy do czynienia z wizją światowego społeczeństwa obywatelskiego, ewolucją od wspólnot opartych na więziach etniczno-kulturowych do wspólnot opartych na solidarności obywatelskiej - naród kosmopolityczny. Propozycje takie traktuje się jednak jako pewną nową utopię. Po doświadczeniach XX w. i dwóch wojen światowych świat wyraźnie boi się erupcji etnicznych resentymentów, dlatego ucieka w stronę globalności świata bez granic i bez historii. Emanuel Castells stworzył pojęcie elektronicznego kosmopolityzmu, elektronicznej republiki, gdzie tożsamość narodowa nie będzie się liczyła, świat bez historii, przywiązania do miejsc, przodków, symboli narodowych, „świat bez historii, który jest pustynią” (Finkelkraut), który redukuje tożsamość człowieka do świadomości „turysty-cybernauty”. Świat ucieka w globalność, wspólną totalną przestrzeń - filozofowie ostrzegają przed perspektywą świata bez historii i bez granic.

Pojęcie decyzji politycznych.

mianem tym przyjęło się określać świadomy i ukierunkowany akt nieprzypadkowego wyboru jednego ze zbioru działań politycznych lub powstrzymanie się od działania.

Podział decyzji ze względu na kryterium celu i czasu reakcji.:1decyzje strategiczne ( długofalowe, perspektywiczne cele grup )2decyzje taktyczne ( wskazują w skali miesięcy, bądź lat cele, sposoby etapowej realizacji decyzji strategicznych )3decyzje operacyjne ( krótkookresowe i bezpośrednie działania wykonawcze )

Podział ze względu na kryterium złożoności warunków podejmowania decyzji:1decyzje podejmowane w warunkach optymalnych 2decyzje podejmowane w warunkach ryzyka3decyzje podejmowane w warunkach niepewności

Podział ze względu na kryterium procedury:1decyzje jednoosobowe2decyzje zespołowe

Trafność decyzji uwarunkowana jest teoretycznie dwoma czynnikami:1Wiedzą decydenta2sprawnością sterowania działaniem

Czynniki wpływające na proces decyzyjny:1zasoby i środki materialne i ludzkie2potrzeby i interesy grup ludzkich3stan świadomości grup społecznych4struktura i organizacja ośrodka decyzyjnego5znane i akceptowane procedury decyzyjne6cele ośrodka decyzyjnego7sprawność ośrodka decyzyjnego8efekty decyzji

Dostojewski w „Biesach” pisze o władzy

• wiedza pełna, cała

• niewiedza - może być dobra, bo decydenci są wtedy pokorni

• pół-wiedza - najgorsza, bo ośmiela do robienia głupstw

Etyka przekonań i odpowiedzialności

Weber porusza także kwestie etyki -na licznych porównaniach z etyka religijna pokazuje, ze nie zawsze jest miejsce dla etyki w polityce. Można wyróżnić w tej dziedzinie dwa typy etyki:

1. etyka przekonań - jej wyznawca czuje się odpowiedzialny jedynie za to, by nie zgasł płomień `czystych' przekonań

2. etyka odpowiedzialności - polityk potrafi zmienić swoje przekonania w obliczu sytuacji, umie ponieść odpowiedzialność za sytuacje i działania

Kto chce uprawiać politykę, musi być świadom paradoksów wynikających z różnic miedzy tymi etykami. Musi stawić czoła sytuacjom konfliktowym, musi umieć pogodzić te dwa rodzaje etyki, dopiero wtedy stworzy prawdziwego człowieka, który może mieć powołanie do polityki.

Etyka odpowiedzialności w ujęciu politycznym wg Maxa Webera:

- każdy polityk powinien kierować się odpowiedzialnością, a nie przekonaniami.

- cenić trzeba wyżej skutki niż wartości czy cele - podejmować decyzje w kryterium skutków

- polityk ponosi odpowiedzialność za swoje decyzje, jej skutki, co zawsze wiąże się z ryzykiem

- polityk musi być przewidujący i prognozujący

Weber potępia trzymanie władzy dla samej władzy

52.Reżim demokratyczny

Reżim polityczny - jest to ogół metod jakimi posługuje się władza państwowa w stosunkach z ludnością, a także zasady jakimi się ona kieruje w tychże stosunkach.

• reżim oddaje sedno ustroju politycznego

• charakteryzuje nie tylko oblicze władzy ale i całego społeczeństwa

w ramy reżimu politycznego wchodzą też działania partii politycznych

Reżim Demokratyczny - cechy państwa

• demokratyczny system rządów, kontrolowany i odpowiedzialny przed społeczeństwem

• wolne wybory

• pluralizm systemu politycznego

• zapewnione wolności i swobody obywatelskie, ochrona prawna

• zapewnienie i prawna ochrona wolności prasy i przekonań

Ład demokratyczny stanowi przeciwieństwo ładu autorytarnego, ale nie jest doskonały, ma szereg mankamentów, jest narażony na patologie - jednak lepszego nie wynaleziono i jest to ustrój optymalny. Z tego m.in. powodu Francis Fukuyama ogłosił koniec historii, bo ludzkość osiągnęła najbardziej optymalną formę rozwojową - demokrację i wolny rynek, świat przestał ewoluować, ale jest to kontrowersyjna teza.
Trzy stanowiska teorii demokracji:
Ad 1. Proceduralne rozumienie demokracji (najpowszechniejsze)
Demokracja to pewna procedura zdobywania władzy i rządzenia, polega na konkurencji o głosy wyborców, w ten sposób wyłaniane jest przywództwo polityczne, a także technika rządzenia - wygrywa to rozwiązanie, za którym opowiada się większość. Jest to minimalistyczne traktowanie demokracji.Procedura wymaga spełnienia szeregu warunków:musi istnieć wolność demokratycznej konkurencji,wolność słowa,wolność działania partii politycznych,wolne wybory,legalna opozycja,prawo ubiegania się o urzędy publiczne,pluralizm mediów - alternatywne źródła informacji i wiedzy.Tylko wówczas demokracja jako procedura przynosi oczekiwane efekty.Główną zaletą demokracji jako procedury jest to, że demokratyczny wybór chroni społeczeństwo przed arbitralnym uznaniem się kogoś za przywódcę i przed arbitralnym podejmowaniem decyzji dotyczących społeczeństwa.Schumpeter, jako przedstawiciel realistycznego podejścia do demokracji, dostrzega mankamenty:nie należy traktować demokracji jako celu samego w sobie, jest ona raczej środkiem, instrumentem, metodą podejmowania decyzji politycznych, należy oceniać, czy demokratyczny wybór jest słuszny, niebezpieczny jest mit demokracji jako ideału ustroju, pojęcie demokracji opiera się na pojęciu dobra wspólnego, ale co ono oznacza? Czy w złożonym współczesnym społeczeństwie da się ustalić coś takiego, czy da się je wynegocjować metodą demokratyczną?klasyczna teoria demokracji (arystotelesowska) zakładała, że obywatel to istota rozumna, racjonalna, politycznie wyrobiona, a zatem decyzje obywatela są przemyślane - ale czy tak jest? Schumpeter uznaje to za kolejny mit - większość obywateli nie ma wykrystalizowanych przekonań politycznych, są one zmienne, niekonsekwentne i trudno oczekiwać po nich racjonalności. Obywatele często kierują się przesądami, stereotypami, emocjonalność przeważa nad racjonalnością, reakcje są stadne, działa na nie manipulacja i propaganda. Jest to podważenie ideału obywatela jako istoty świadomej, obniżenie wagi demokratycznego wyboru, który nie zawsze jest dobry - kolizja dwóch wartości, wybór pomiędzy tym, co wybiera większość a tym, co słuszne.Inne warunki istnienia liberalnej demokracji: w liberalnej demokracji niemożliwa jest sytuacja, że odbywają się wolne wybory, ale wyłonione rządy są pod kontrolą np. służb specjalnych, wojska - demokracja jest wówczas fasadą, a wyborcy nie mają na nic wpływu;
cechą liberalnej demokracji jest kontrola jednych urzędów przez inne; istnieje gwarancja faktycznego, szeroko rozumianego pluralizmu (zagwarantowanie praw mniejszości itd.). wiele państw, które uważają się za demokratyczne, nie są takie - sam fakt odbywania się w nich wolnych wyborów o niczym nie przesądza.
Ad 2. Substancjalne rozumienie demokracji
Odpowiedź na pytanie, co jest istotą demokracji?
Demokracja to taki ustrój, w którym urzeczywistniane są określone wartości, które w sumie stanowią dobro wspólne. Dokonuje się to przez realizację wartości kardynalnych:
równość, sprawiedliwość, praworządność, dobrobyt, wolność.
Istnieją jednak filozoficzne problemy z określeniem i rozpoznawaniem dobra wspólnego. W społeczeństwach homogenicznych, gdzie brakuje konfliktów, możliwe jest określenie dobra wspólnego. W dzisiejszych złożonych wspólnotach politycznych, gdzie ścierają się interesy różnych grup, dobro wspólne trudno jest zdefiniować, bo nawet jeśli zgodzimy się co do jakiegoś kanonu wartości, to pozostaje kwestia różnej interpretacji tych wartości.
Ad 3. Partycypacyjne rozumienie demokracji
Wywodzi się z klasycznej greckiej koncepcji demokracji, z tradycji polis, demokracji bezpośredniej - udział obywateli w debatach publicznych, zgromadzeniach, pełnieniu funkcji, współudział obywateli w polityce. Czy we współczesnych zróżnicowanych społeczeństwach taka demokracja bezpośrednia jest możliwa? (Choć teoretycznie jest możliwa do wyobrażenia jej realizacja dzięki np. internetowi.) Stanowisko partycypacyjne jest szczególnie związane z kulturą anglosaską, która rozwinęła lokalną samorządność - specyfika kultury amerykańskiej.
Każda demokracja jest w jakimś sensie partycypacyjna, minimum partycypacji to wolne wybory. Model partycypacyjny zakłada jednak coś więcej - dobrowolny udział w organizacjach, stowarzyszeniach.

53.Interwencjonizm państwowy

Interwencjonizm to teoria ekonomiczna zalecająca bezpośrednie interwencje państwa w rynek.Interwencjonizm może przybierać różne formy. Może to być:bezpośrednie finansowanie niektórych inwestycji gospodarczych z kasy państwowej, np. budowy autostrad "ratowanie" upadających przedsiębiorstw przez preferencyjne kredyty, oddłużanie i ew. przejmowanie upadłych przedsiębiorstw na własność skarbu państwa

bezpośrednie dotacje do nierentownej produkcji lub usług skupowanie przez państwo nadmiaru niektórych towarów i ich późniejsze sprzedawanie w celu utrzymania stałego poziomu cen. uczestniczenie przez państwo w grze na rynkach finansowych poprzez posiadanie pakietów akcji wybranych przedsiębiorstw oraz emisję własnych papierów wartościowych (np. obligacji) bezpośrednia interwencja państwa w rynek walutowy - polegająca np. na utrzymaniu kursu własnej waluty przez wykupywanie obcych walut na rynku wewnętrznym wprowadzanie monopolu państwowego w niektórych sektorach gospodarki, np. produkcji mocnych alkoholi regulacja rynku poprzez wprowadzanie systemu koncesjonowania niektórych form działalności gospodarczej np. w celu obrony słabszych podmiotów przed silniejszymi płynną regulację podstawowych stóp procentowych, nie wynikających z bezpośredniej podaży pieniądza na rynku lecz przeciwnie zapobiegającej potencjalnym, niekorzystnym zjawiskom na rynku. "pompowanie" pieniędzy na rynek poprzez pomoc socjalną (np. zasiłki dla bezrobotnych) stosowanie systemu podatkowego, którego celem jest nie tylko pozyskiwanie środków do budżetu państwa ale także regulacja rynku przez np. różnicowanie stóp podatkowych w różnych sektorach gospodarki, czy ulgi inwestycje. regulacja rynku poprzez nakazowe rozbijanie naturalnych i wymuszonych monopoli zagrażających utrzymywaniu prawdziwej konkurencji. Teorię interwencjonizmu stworzył John Maynard Keynes, który twierdził, że w okresie dekoniunktury państwo może łagodzić jej skutki społeczne i ekonomiczne przez bezpośrednie "wpompowanie" pieniędzy podatników w gospodarkę. W okresie dekoniunktury zachodziło jego zdaniem zjawisko samonapędzającego się "zwijania" gospodarki, polegającego na jednoczesnym spadku produkcji wynikającego ze zmniejszania się podaży na rynku i automatycznym ubożeniem społeczeństwa powodującego dalsze zmniejszanie podaży. Aby zlikwidować to niekorzystne zjawisko należało zdaniem Keynesa wpompować w tym okresie pieniądze do gospodarki przez tworzenie miejsc pracy bezpośrednio finansowanych przez państwo, zaś w okresie koniunktury "przykręcać finansową śrubę", poprzez ograniczanie podaży pieniądza.Wśród ekonomistów do dzisiaj istnieją spory o faktyczne efekty różnych form interwencjonizmu. Zdaniem np. zwolenników monetaryzmu na dłuższą metę szkodliwe jest doprowadzanie do deficytu budżetowego przez bezpośrednie inwestycje, oraz regulacja stóp procentowych nie wynikająca z bieżącej podaży pieniądza. Dopuszczają oni jednak takie formy interwencjonizmu, które nie naruszają bilansu budżetu państwa. Z kolei zwolennicy skrajnego liberalizmu ekonomicznego negują pozytywny wpływ jakichkolwiek form interwencjonizmu łącznie z pomocą socjalną, administracyjnym rozbijaniem monopoli oraz regulowaniem rynku przez system podatkowy. Przykłady stosowania interwencjonizmu:

polityka New Deal w USA w czasie wielkiego kryzysu lat '30. plan Marshalla w państwach Europy Zachodniej, plan Erhardta w Niemczech po drugiej wojnie światowej, kontrolowana przez państwo powojenna odbudowa gospodarek Japonii, Republiki Chińskiej (Tajwanu) i Korei Południowej. Gospodarka Chińskiej Republiki Ludowej od roku 1975 do czasów współczesnych, polityka rolna Unii Europejskiej, częściowa nacjonalizacja gospodarki w Argentynie w latach '30 i '70, częściowa nacjonalizacja gospodarki w Meksyku w latach '60 i '70

interwencjonizm państwowy w Brazylii w latach '70, interwencjonistyczna polityka rządów kontrolowanych przez Narodowy Kongres Indyjski, w Indiach latach '50 '60 i '70. Aktualnie praktycznie wszystkie wysokorozwinięte kraje świata stosują różne formy interwencjonizmu, na mniejszą lub większą skalę, łącznie z krajami uważanymi za najbardziej "liberalne" takimi jak USA, Malezja czy Chile.

54.Teorie i koncepcje władzy politycznej.

4 znaczenia pojęcia władza [wg Winczorka]:

- znaczenie substancjonalne[przedmiotowe]

• Władza jako przedmiot posiadania

- jako stosunek między ludźmi

Władza jako relacja między ludźmi[postać racjonalna]

- w sensie podmiotowym

Władza to możliwość wydawania poleceń, zakazów i nakazów innym podmiotom. Jest to właściwość faktyczna lub na mocy prawa

-jako proces decyzyjny

Władza to proces, od gromadzenia informacji i ustalania stanu faktycznego, do wprowadzania zarządzań w życie

-władza w małych grupach-stosunki osobiste

-władza w dużych grupach- więzi mają charakter bezosobowy, wszyscy podlegają tym samym normom, a w działaniach pojawiają sie fakty publiczne[to jest władza polityczna]

-władza społeczna- występuje we wszelkich stos. międzyludzkich, najszersze pojęcie, nieograniczony zakres występowania

-władza publiczna-sformalizowana, posługuje się przymusem, realizowana przez podmioty państwowe albo np. władze kościelne, samorząd itp

-władza polityczna- zorganizowana w oparciu o przemoc, w społeczeństwie zróżnicowanym społecznie, znaczenie węższe niż publiczne, bo realizowana tylko w strukturze państwowej.

- władza państwowa- posługuje się aparatem przemocy, działa na podstawie i w ramach obowiązujących norm prawnych, przyznanych mu kompetencji

O typie władzy przesądza rodzaj uznania[legitymizacji?]

We współczesnych społeczeństwach najpowszechniejsza, najbardziej uznana jest władza polityczna. charakteryzują ją:

- stosunki między ludźmi- wielkie grupy społ. zorganizowane na zasadzie nadrzędności i podporządkowania

- te stosunki uzewnętrzniają się w postaci podziału na rządzących i rządzonych

- zorganizowana w formie instytucjonalnej[na ogół]

- proces decyzyjny wynikiem działania wielu podmiotów politycznych

z wykładów:

„Każda władza pochodzi z lufy karabinu” - Mao Tse-Tung - motym siły

1.Wladza- relacja asymetryczna, hierarchiczna, można o niej mówić, gdy trzeba się podporządkować ze względu na karę i/lub sumienie[ władza dba o porządek, ludzie są z natury źli]. Władza to możliwość rozkazywania w warunkach, w których ten komu się rozkazuje, winien nam posłuszeństwo.

Idealny motyw władzy : trochę siły, trochę wiedzy i trochę autorytetu.

Posłuszeństwo wynika zatem z siły lub autorytetu[gdy wierzymy, że posłuszeństwo przyniesie nam korzyści]

2.wg Tofflera Źródłem władzy jest wiedza i każdy może ją posiąść, jeden z najbardziej demokratycznych motywów

3.teorie psychologiczne

Hobbes - dążenie do władzy jest podstawowym popędem

- jednocześnie u niektórych dążność do posłuszeństwa[pragnienie spokoju, bezpieczeństwa]

- relacje władzy kształtują czynniki pozamaterialne

- władza musi być silna by hamować popędy jednych i zapenić bezpieczeństwo

4.koncepcje instytucjonalne -Władza to zespól środków do zdobywania celów - czynniki ekonomiczne i militarne

5. teleologiczne [Parsons] - Władza to możliwość wytwarzania zamierzonych skutków; zdolność do uruchamiania zasobów społecznych, by osiągnąć cel.

6.instrumentalne - władza to możliwość stosowania szczególnych środków przymusu

7.strukturalne -władza jako układ miedzy rządzącymi i rządzonymi

8. konfliktowe - władza to możliwość podejmowania decyzji o podziale dóbr w sytuacjach konfliktowych

55.Legitymizacja władzy politycznej

Władza legitymizowana to taka, która opiera się na czynnym, dobrowolny przyzwoleniu rządzonych. Wskazuje się na dwie legitymizacje:1,normatywna podmiotu władzy - polega na uznaniu, że dana grupa rządzących doszła do władzy i sprawuję ją zgodnie z zasadami i normami przyjętymi w konstytucji państwa i innych aktach prawnych. Legitymizacja dotyczy dojścia do władzy i sposobu jej sprawowania.2. Społeczna podmiotu władzy - polega na przeświadczeniu, że dana grupa rządząca lub sposób sprawowani władzy uchodzą w opinii społecznej za uprawnione, należyte, godne akceptacji. Dotyczy więc grupy rządzącej i sposobu sprawowania władzy.

D. Easton mówi o 3 wymiarach legitymizacji władzy:

1) ideologiczna - opiera się na akceptacji głównych zasad, wg których władza jest zorganizowana w systemie politycznym i rozprzestrzeniona. Na tę legitymizację składają się równocześnie elementy: a) określenia celów i podstawowych zasad systemu, czyli swego rodzaju systemu wartości b) wyróżnienie tych ideałów, celów i zasad, które pomagają w interpretacji przeszłości, tworzą podstawę do oceny teraźniejszości, wyznaczają wizję przyszłości

2) strukturalna - opiera się na przekonaniu o prawowitym, legalnym i praworządnym charakterze norm reżimu politycznego. W zakres tego rozumienia wchodzi również akceptacja społeczna dla panującego porządku prawnego. Normy prawne nie mają absolutnej zdolności do legitymowania instytucji, mogą się zmieniać i legitymować nowe instytucje.

3) personalna - wyraża się w szacunku dla konkretnych osób sprawujących funkcje publiczne. Rolę podstawową spełniają tu zachowania osób pełniących funkcje polityczne, ich sposób politycznego działania i osobowość.

D. Beetham - wg niego pojęcie legitymizacji zawiera trzy odrębne, jakościowo różne elementy:

1) jest zgodna z ustalonymi regułami

2) reguły te znajdują usprawiedliwienie w przekonaniach, zarówno sprawujących władzę, jak i podporządkowanych

3) istnieje czynne przyzwolenie ze strony podporządkowanego na zależności władcze - przyzwolenie wyrażające się w konkretnych zachowaniach.

Istnieją trzy poziomy legitymizacji: reguł, przekonań i zachowań

56.Władza polityczna jako zdolność i uprawnienie.

Władza jako zdolność:

możliwość narzucania relacji hierarchicznej [siłą lub intelektem]

Koncepcja hegemonii kulturowej [G.Ramschi]

- by zdobyć władzę nie jest potrzebna żadna rewolucja, wystarczy hegemonia kulturowa by zdobyć posłuszeństwo -> więc władze zdobywają inne sfery[media jako czwarta władza]

Ten posiada władze, kto może ograniczyć uprawnienia innych[Luhmann]

Władza jako uprawnienie:

nadane uprawnienie dzięki:

Weber - charyzma, tradycja, legalność

Locke - umowa społeczna [takie uprawnienie może być cofnięte]

Hobbes -uprawnienie bezzwrotnie otrzymane

57.Państwo a społeczeństwo

dojrzałe społeczeństwo chroni siebie nawzajem.

Liberałowie: chcą rozdziału państwa od społeczeństwa

Hegel: społeczeństwo jest autonomiczne, państwo ma zagwarantować mu wolność. Społeczeństwo wg liberałów to zbiór jednostek, a interesy społeczności nie mogą być stawiane przed interesami jednostki. Państwo nie jest największą wartością społeczną, równość 3 podmiotów- państwa, społeczeństwa i jednostek. Państwo jest klamrą spinającą.

Anarchiści: Państwo jako wróg jednostki, anarchiści żądają więc zniesienia państwa. Zamiast tego naturalna solidarność jednostek stworzy społeczeństwo i wystarcza w stos. między jednostkami, solidaryzm jest naturalną skłonnością ludzi. Człowiek też ma naturalną skłonność samoorganizowania się.

Neomarksizm: Społeczeństwo systemem klasowym, państwo to sankcjonuje. Jedna grupa rządzi drugą.

Szkoła anglosaska: upodmiotowienie społeczeństwa

Koncepcja autopojetyczna - samo-organizacji, degraduje państwo do jednego z elementów systemu politycznego.. Potrzeba, podział pracy i samo-organizacji to kwintesencja państwa.

Myśl współczesna: Społeczeństwo jako system zorganizowanych jednostek, państwo należy do tego systemu. Postulat państwa zredukowanego, gdyż nie potrzebne jest centrum w postaci państwa, stawianie na samoorganizowanie się, budowanie organizacji społeczeństwa opartej na podziale pracy i potrzebach. Współczesne koncepcje państwa sceptyczne, krytyczne, co do jego roli; detronizują silną pozycję państwa u Hegla.

58.Modele podejmowania decyzji w systemie politycznym.

3 modele podejmowania decyzji w systemie politycznym :

1.hierarchiczny - decyzje oparte na pewnej hierarchii, przejrzysty charakter, bo zazwyczaj biurokratyczne, hierarchiczne instytucje są uporządkowane.

2.większościowy - klarowne zasady dokonywania wyboru, ale słabością większościowego systemu jest to, że mniejszości mogą być pokrzywdzone.

3. konsensualny - ma odpowiadać na braki modelu większościowego i hierarchicznego. Jest to model czasochłonny i kosztochłonny. Instytucje są powoływane ad hoc do rozwiązywania problemów.

59.Typy panowania prawomocnego według Webera.

Max Weber - legitymizacje:

a) legalna - posłuszeństwo wynika z faktu istnienia prawa stanowionego i przestrzegania go przez reprezentantów władzy

b) tradycyjna - opiera się na mocy wiary w świętość istniejących od dawna porządków i potęgi panujących. Odziedziczony status jest głównym źródłem sprawowania władzy politycznej. Zakres władzy wyznacza tradycja. Typem jest władza patriarchalna.

c)charyzmatyczna - wynika z mocy uczuciowego oddania osobie pana oraz uznania dla jego niezwykłych talentów, w szczególności zdolności magicznych, bohaterstwa, na mocy ducha i mowy.

60. Zadania państwa w ujęciu historycznym.

Zadania to obszary kompetencji, w których państwo prowadzi konkretną działalność.

I etap - na początku zadania państwa miały charakter władczo-regulacyjny.

II etap - zadania o charakterze interwencyjnym- państwo musi wspierać poprzez interwencję niektóre dziedziny życia

III etap - zadanie : podmiot świadczący usługi na rzecz społeczeństwa. Zadania nie rentowne muszę być finansowane przez państwo. Podmiot koordynujący zadania. W krajach ustabilizowanych taki schemat jest dobry. W państwach w procesie transformacji nie sprawdził się taki charakter państwa.

SPIS TREŚCI

Zagadnienia Koncepcja pochodzenia p. Państwo etymologia euwolucja ideii państwa w mysli politycznej Państwo - kon. Arysto i Platona. Przymusowy charakter organizacji pańswtow. Terytorialny charakter organizacji państwowej Suwerennosc państwa 3elementowa koncepcja państwa Koncepcja umowy społ. Hobbesa i Locke'a - porównaj Pojecie państwa-filozofia, prawo,nop Pojęcie państwa według Webera Państwo i naród Państwo, a jednostka .Koncepcja narodu w koncepcji Ernesta Gelnera. Państwo narodowe Państwo kapitalistyczne Pojecie formy państwa Państwo unitarne Państwo złożone Forma rządów Reżim, totalitaryzm Cechy totalitaryzmu Modele państw federacyjnych Zadania i funkcje państwa Krytyka koncepcji państwa narodowego rewolucja transformacja reforma państwo, a wojna Państwo narodowe a proces integracji europejskiej. Pojęcie polityki u Webera i Ryszki. Typy kultury politycznej. .Koncepcja polityczności u Karla Schmidta. Wojna .Politic, policy, politics. Państwo narodowe, a globalizacja decyzja polityczna Etyka przekonań i odpowiedzialności Reżim demokratyczny + rozumienie demokracji Interwencjonizm państwowy Teorie i koncepcje władzy politycznej. Legitymizacja władzy politycznej Władza polityczna jako zdolność i uprawnienie. Państwo a społeczeństwo Modele podejmowania decyzji w systemie politycznym Typy panowania prawomocnego według Webera. Zadania państwa w ujęciu historycznym.

---