Metodologia badań społecznych.

Wykład 1. 04.10.2010

Literatura:

1. Babiński Grzegorz ,, Wybrane zagadnienia z metodologii socjologicznych badań empirycznych”.

2. Babbie ,, Podstawy badań społecznych”.

3. Nowak S. ,, Metodologia badań społecznych”.

4. Łobocki M. ,,Metody i techniki badań pedagogicznych”.

5. Nachmiast ,,Metody badawcze w naukach społecznych”.

SPECYFIKA METODOLOGII BADAŃ W NAUKACH SPOŁECZNYCH.

Nauki społeczne: dwa nurty: wzorują się na technikach i metodach przyrodoznawstwa i diametralnie się różnią.

Funkcja nomotetyczna- zdolność do tworzenia praw, słaba punkcja, co świadczy o zapóźnieniu
(wg Ossowskiego).

Słabo wykształciła należyte narzędzia.

Obiekt badań to społeczeństwo jest zmienny i dynamiczny w czasie.

Bardzo niska wartość prognostyczna.

Bardzo małe wykorzystanie statystyki na podstawie analizy wyników i na etapie doboru próby.

Problem z oceną trafności badania.

Relacja pomiędzy technikami zorientowanymi na badanie opinii i obserwacji.

Obiektem badań jest określona populacja ludzi (badany odcinek) np. studenci.

Przedmiot- zjawisko lub proces, który przebiega w tej populacji np. proces podejmowania decyzji w dalszym kształceniu.

Metoda- ogólna czynność, którą należy podjąć by rozstrzygnąć problem.

Procedura- skonkretyzowana czynność np. sondaż.

Technika- gromadzenie informacji o przebiegu procesu.

Wykład II. 11.10.2010

TEORIE I TWIERDZENIA TEORETYCZNE.

Od czasów nowożytnych wykształciły się dwa nurty:

1). O zewnętrznej rzeczywistości i psychicznym wnętrzu człowieka.

2). O sposobie poznawania rzeczywistości społecznej i wnętrza.

2 pytania:

1. Jaki jest świat? - wyłoniło ontologię, jako dział filozofii.

2. Dlaczego sądzę, że taki jest świat? - wyłoniło epistemologię i metodologię, jako dwa główne działy filozofii.

Szczegółowe pytania o sposoby poznawania rzeczywistości dały początek terminowi metodologii- gr. Methodos tj. sposób albo droga.

Każda nauka wykształca swoją metodologię.

Metodologia jest swego rodzaju metanauką tj. nauką o nauce.

Prawdziwe jest to, co jest zgodne z rzeczywistością.

Koncepcje prawdy:

1. Konwencjonalizm- ujmuje ustalenia naukowe jako wynik umowny. W nauce nie ma pojęcia większości. (nauki społeczne).

2. Instrumentalis tyczna- traktuje naukę, jako narzędzie ułatwiające pogląd świata a nie jego poznanie.

Podziały metodologii:

1. Nauki realne (metodologia nauk realnych).

Błędnymi narzędziami poznania w obrębie nauk realnych są: obserwacja, eksperyment.

Metodologia nauk realnych stosuje dedukcję gdzie jest to możliwe, lecz jej stosowanie jest ograniczone przez fakt, że wiedza w naukach realnych jest obciążona wieloma nieścisłościami i nie ma stosunkowo mocnej racji logicznej. Częściej więc, stosuje się podejście indukcyjne (tzn. na podstawie analizy szkoły, orzeka się o całości edukacyjnej w szkołach np. statystycznie)

Wiedza w naukach realnych ma charakter historyczny. Pewne jej fragmenty dezaktualizują się tkwiąc w niej jednocześnie.

Metoda historyczno- porównawcza jest w naukach społecznych metodą fundamentalną.

W ramach metodologii nauk realnych ostatecznym sprawdzeniem możliwości jest badanie empiryczne.

Każda wiedza w naukach realnych, która nie ma odniesień empirycznych jest wiedzą spekulatywną.

Grupy nauk realnych:

- przyrodnicze- fizyka, chemia,

- humanistyczne- nauki o wartościach np. filologia, nauka o sztuce,

- społeczne- socjologia, pedagogika, psychologia, etnologia, ekonomia, prawo (nie nauka lecz doktryna).

2. Nauki formalne (metodologia nauk formalnych).

Narzędzia poznania:

- reguły rachunku zdań, systemy relacyjne, kategorie zbiorów, wszędzie pojawiają się kwanty.

Innymi słowy to głownie świat liczb i relacji na tych liczbach oraz między nimi oraz świat operacji.

Przykładem jest matematyka, której językiem jest logika.

Metodologia nauk formalnych bazuje na logice dedukcji, dopuszczając indukcję jedynie tam , gdzie istnieje nierozwiązywalność.

O prawdziwości zdania nie decyduje prawdziwość epistemologiczna, ale logiczna. Innymi słowy te systemy prawdziwe, które są wewnętrznie niesprzeczne, spójne i zupełne.

Systemy nauk formalnych cechuje zasksjoschematyzowanie.

Podział wg Kazimierza Hajdukiewicza (Jerzy Chmiba):

1. Metodologia opisowa- charakteryzuje czynności badawcze i ich rezultaty.

2. Metodologia normatywna- która w oparciu o przyjęte racjonalizacje (modelu adekwatnego postępowania naukowego) charakteryzuje realne czynności uczonych, wskazując w którym miejscu ich praktyka odbiega od wzorców. Formułuje zalecenia i dyrektywy w postępowaniu badawczym.

3. Metodologia genetyczna- jest opisem czynności i wytworów badacza wraz z jego strukturą i uporządkowaniem w czasie. Dodatkowo bada, dlaczego w danym miejscu i czasie upowszechnił się określony wzorzec uprawiania nauk.

4. Metodologia funkcjonalna- zawiera sobie deoroklerystykę metodologii opisowej, wzbogaconej o analizę czynności uczonych wraz z ich następstwami oraz umysłowością epoki, w której realizują poznania.

POJĘCIE TEORII.

Teoria- jest różnie rozumiana przez określone dyscypliny naukowe. Nie ma jednej wizji teorii. Podejście do roli teorii w poznaniu możemy podzielić na restrykcyjne i łagodne).

Strukturalne ujęcie teorii.

Teoria to zespół twierdzeń teoretycznych uporządkowanych semantycznie (schematycznie) lub syntaktycznie.

W ujęciu semantycznym za teorię uznaje się zespół twierdzeń teoretycznych ……. Relacjami wynikania, a więc mającymi wspólne odniesienie do teorii.

Ujęcie syntaktyczne- teorie to zespół twierdzeń teoretycznych powiązanych ze sobą relacjami wynikania logicznego (wynikanie- schemat logiczny, w którym z racji wyprowadzamy następstwa, a z następstw inferencyjne konsekwencje).

Eksplonacyjne ujęcie teorii (eksplonacja- wyjaśnienie): za teorię uznaje się zespół zdań sprawdzonych (tj. dających się sprawdzić empirycznie), potwierdzonych w sposób umożliwiający kontrolę przez innych badaczy, które to zadania wyjaśniają jakąś klasę faktów i pozwalają w oparciu o te wyjaśnienia bądź to adekwatniej rozumieć świat bądź efektywniej praktycznie działać.

Tak rozumiane pojęcie teorii jest w naukach społecznych względnie rozpowszechnione.

Twierdzenia teoretyczne:

1. Są to takie zdania, które orzekają o związkach, a nie o uwarunkowaniach ( jest to wzajemny wpływ czynników).

2. Twierdzenia teoretyczne powinny mieć postać implikacji (p→q).

3. Twierdzenia teoretyczne muszą być maksymalnie generalne (tzn, zawsze, wszędzie, bez wyjątku). W żadnej nauce poza logiką nie ma maksymalnej generalności.

4. Twierdzenia teoretyczne powinny być wysoce ogólne (ogólność- zdolność do wyprowadzania z twierdzeń inferencyjnych konsekwencji).

5. Twierdzenia teoretyczne to takie zdania, które zawierają terminy teoretyczne. Terminy teoretyczne nie posiadają …..predyktów empirycznych.

W naukach społecznych obowiązuje ujęcie teorii- zespół zdań uzasadnionych powiązanych sematycznie orzekających o związkach względnie generalnych i ogólnych.

W wersji restrykcyjnej konieczne jest utrzymanie okresu warunku.

Funkcje teorii w naukach społecznych:

- diagnostyczna,

- eksploracyjna- teoria pozwala wyjaśnić zjawiska i procesy,

- predykcji- przewidywanie- teoria umożliwia prognozowanie i przewidywanie,

- praktyczna- związana ze zmianą rzeczywistości. Nauka nie musi się ba ć zmian rzeczywistości.

---