Aleksander Puszkin
Eugeniusz Oniegin, romans wierszem,
przeł. Adam Ważyk, wstęp Ryszard Łużny, BN II 35.
WSTĘP
Motto: „Najoryginalniejszy jego poemat, romans będzie czytany z przyjemnością we wszystkich kra ach słowiańskich i pozostanie na zawsze pomnikiem tej epoki.”
A. Mickiewicz, Literatura słowiańska, Kurs drugi, wykład XXVIII
Puszkin pisze Oniegina: pomysł w 1823, a wiosną 1833 wychodzi pierwsze wydanie.
Dzieło nie tylko stało się czołowym osiągnięciem jego twórcy, ale też jednym z ważkich ogniw w rozwoju tej literatury, a z czasem weszło na stałe do świadomości ideowej i artystycznej Rosjan.
Utwór to najbardziej osobisty, wyrażający jego osobowość.
Przełomowe znaczenie dla twórcy i dla literatury rosyjskiej.
E. Oniegin - postać o charakterze autobiograficznym i pochodzący z bystrej obserwacji zachodzących współcześnie procesów społeczno -obyczajowych.
Puszkin uchodził za jednego z czołowych opozycjonistów politycznych.
Debiut Puszkina był w 1814 roku -wydanie pierwszego wiersza.
Jego początkowe utwory uznane były za przejaw współczesnej, dekabrystowskiej literatury, stały się przyczyna śledztwa, i zesłania poety ze stolicy do pracy urzędniczej daleko na południu.
Wyjazd na południe- nowy 6 -letni okres.
Olśnienie poezja Byrona -powstał cykl romantycznych utworów: Jeniec Kaukazu, Zgasło już światło dnia, Bracia rozbójnicy, Cyganie.
Zdobycz artystyczno -warsztatowe i nowe spojrzenie na bohatera: ma wewnętrzne sprzeczności, uwikłany w dramatyczny splot wydarzeń.
Przeszczepił na grunt rosyjski właściwości poematu bajronicznego: pomysły fabularno -sytuacyjne, schematy treściowo -wątkowe, typologia bohaterów, uliryczniona i subiektywna narracja, typy pejzażu i tła.
Dwuletnie zesłanie do rodzinnego majątku Michajłowskoje w guberni pskowskiej.
Teoretyczne refleksje nad rola narodu w procesie historycznym, problemem ludowości w literaturze,
Odwołany z zesłania, wiąże duże nadzieje z osobą cara.
Dopiero 1839 rok przyniósł ustabilizowanie: małżeństwo z Natalią Gonczarową, sprzyja twórczości, więc kończy Oniegina.
W latach trzydziestych powstają utwory prozaiczne: Jeździec Miedziany, Dama pikowa, Dubrowski, Córka kapitana.
Lata 1820 -1830 to: od dekabrystowskiego młodzieńczego frondyzmu do dojrzałego poczucia racji stanu, od egzotycznego, ulirycznionego poematu „południowego” do zwykłej prozy.
Liczył się z możliwością sprzeciwu cenzury na druk.
To było zaskoczenie dla czytelników, bo zamiast romantycznych, tajemniczych postaci, był bohater osadzony w konkretnej rzeczywistości, w niepoetyckim momencie życiowym, więc zarzucano Puszkinowi cynizm i satyryczność dzieła
Puszkin odżegnuje się od satyryczności i związków z Don Juanem, na które sam zresztą wskazywał wcześniej. Widać tłumaczy to, że nie chce po prostu uznać tego za satyrę polityczną.
Wyjątkowa harmonia sfery treściowo problemowej z formalna dzieła.
Wprowadzenie do całości -dedykacja dla Piotra Pletniowa:
„Daję co mam! -bierz w ręce chętne/ Nieskładny twór mojej roboty:/ Są tu półśmieszne i półsmętne/ Rzeczy ludowe, ideały,/ Płody igraszki mej niedbałej./ Bezsennych nocy i natchnienia,/ Młodości zbiegłej mi przed laty/ Umysłu chłodne postrzeżenia/ I serca gorzkie są notaty.”
Gatunek: dramat romantyczny: połączenie płaszczyzny epickiej i lirycznej, utożsamienie się narratora z bohaterem, luźna kompozycja, fragmentaryczność wątku, samodzielność poszczególnych epizodów, bogaty styl, uliryczniona narracja.
Narrator i podmiot liryczny w jednym ciąży nad fabułą, dominuje, uczestniczy
Poemat dygresyjny: niezbyt obszerny, ale różnorodność budowy zew.
Podzielił sam na części:
Chandra, Poeta, Panna w drodze na wieś do umierającego stryja, cofnięcie akcji do czasów dzieciństwa, zawiązanie romansu.
Wieś, Imieniny, Pojedynek: pogłębienie wizerunku psychologicznego bohaterów.
Moskwa, Wędrówka, Wielki świat. Tatiana wyjeżdża do Moskwy i wychodzi za mąż, podróż Eugeniusza, ostatnie spotkanie.
Narracja uliryczniająca i czasem tez sprawozdawcza.
Opowiadanie unaoczniające.
Monologi: właściwe, stylowo -kompozycyjnie autonomiczne, niewypowiedziane(np. cyniczne myśli o nudzie przy umierającym stryju).
Dialogi: narrator nie komentuje i nie wprowadza, żywy język, iluzja potoczności.
Maksymalna kondensacja treści.
Funkcje narratora: normalne funkcje, ingeruje w tok fabuły, komentator i sędzia, składnik świata przedstawionego, jako przyjaciel bohatera.
Dygresje autora: np. zwierzenia o nadziejach na sławę u przyszłych pokoleń, niepoważne, np.: „I tchu zaczerpnąć wielki czas; na dłuższy spacer mam ochotę, a resztę jakoś sklecę potem”, zapowiedź porzucenia poezji na rzecz prozy, deklaracja pisarska przejścia do życiowego minimalizmu.
Kompozycja utworu: trójczłonowa, proporcjonalność, we wprowadzeniu każda z trzech części przedstawia kolejno trzech bohaterów: Oniegina, Leńskiego, Tatianę.
Akcja obejmuje pięć lat, zachowuje pory roku.
Doskonała synteza języka staro -cerkiewno -słowiańskiego z żywą mową rosyjską; polifoniczny charakter językowy.
Mnóstwo archaizmów, potocznych słów, barbaryzmów, prozaizmów
Przy przechodzeniu do innego wątku lub postaci dyskretnie zmienia tonację stylową.
Budowa wierszowa; strofy po 14 wersów, przypominają skomplikowaną strukturę zwrotkową sonetu, ale wew. Związek składowy jest jeszcze bardziej ścisły.
„strofa onieginowska” pisana jambem, tok: tetrapodia jambiczna, ze stopa hiperkatalektyczna, siatka rytmiczna zróżnicowana, układ rytmiczny nie jest monotonny, rymy różne.
Oniegin: na tle społeczeństwa ros. Reprezentowanego przez jego czołowa wówczas warstwę ziemiaństwo. Losy jednego pokolenia, które osiąga dojrzałość na początku lat 20 -tych XIX wieku.. Eugeniusz ze środowiska petersburskiej młodzieży przeniesiony w warunki życia na wsi. Przezywa rozczarowanie, nie odwzajemnia uczucia zakochanej Tatiany, konflikt z Leńskim, zakończony pojedynkiem i śmiercią przeciwnika, podróż po Rosji, wraca w świat salonów, rozpoznaje w światowej damie, mężatce Tatianę i zakochuje się w niej, ale ona nie odwzajemnia, potem autor przerywa narracje, zostawia czytelnika, aby sam ocenił bohatera i przewidział jego dalsze losy.
20 lat, niezłe wykształcenie, ma pasję „czuła sztuka miłowania”, w końcu przesyt i przeżywa chandrę, jest zgorzkniałym mizantropem, sceptykiem, egoista. Leński pozwala mu odzyc duchowo, Tatiana go intryguje, ale błahy konflikt z Leńskim sprawia, że jest pojedynek i Leński ginie. Oniegin nie umie zapomnieć o zabójstwie. W czasie podróży zwiedza stare miasta: Kaukaz, Krym, Odessę. Miały dać nowe przemyślenia i doświadczenia.
Powieść przerwana w momencie dla bohatera bardzo trudnym, jest bez perspektyw, bankrut. Ale zdolny jest teraz do krytycznego spojrzenia na świat , w którym sam dawniej uczestniczył.
10. rozdział spalony -być może miałby być w ruchu dekabrystów.
Eugeniusz jest typem „dziecięcia wieku”
Tatiana- indywidualność, przeciwwaga Eugeniusza (on negatyw ,ona pozytyw), rozwija się w czasie akcji, młoda z niezbyt zamożnego dworu, za wzorem bohaterek romansów zakochuje się i z pełna wiarą w siłę miłości czyni Eugeniuszowi namiętne wyznanie, zraniona. Tatiana reprezentuje te wartości, które zawdzięcza silnemu związkowi z rodzimym, narodowym żywiołem, tradycji, która nie uległa europeizacji, ludowej moralności.
Leński - uosabiał ten typ pokolenia młodzieży, z którego wyszli rewolucjoniści, rzuceni jak kamienie na szaniec, wzniosłej, ale wymagającej ofiar sprawy.
EO wyprzedził swą epokę, początkowo spotkał się z niezrozumieniem, dziś jest uważana za pierwszą rosyjska realistyczna powieść nowożytną.
Jest konspektem powieści
Pierwszym polskim krytykiem był Mickiewicz - doceniał. Pierwsze tłumaczenia: Benedykt Dołęga, Adam Sikorski, Leo Balmont
TREŚĆ:
MOTTO: (fr) Przeżarty próżnością, posiadał w sobie jeszcze ten typ dumy, która skłania do przyznawania się z ta samą obojętnością do dobrych, jak i do złych czynów, a która wypływa z poczucia wyższości, być może urojonej. (z listu prywatnego)
rozdział.
„Mój zacny stryj dał znać o sobie,/ Kiedy na dobre już zaniemógł”.
„Ale mój Boże, jak to nudnie/ Spędzać z nim północ i południe”.
„Bohater mój przed wami stanie/ Oniegin, mój znajomy bliski”, „Co było mu najmilszym trudem/ To - czuła sztuka miłowania”, „Niedługo stracił smak do uciech/ Do pięknych kobiet i podbojów”, „We mgle londyńskiej zwana splinem/ A po rosyjsku prościej: chandra”, „W tym czasie umarł jego ojciec/ Zbiegła się chmara wierzycieli”.
„Stryj ducha wyzionął/ Tak mój Oniegin stał się władcą (dostał spadek)”.
rozdział.
„W pobliskim dworze osiadł nowy dziedzic/ Nazywał się Włodzimierz Leński/ Podziwiał Kanta, pisał wiersze”.
zaprzyjaźnili się.
„Na imię było jej Tatiana -staroświecczyzna/ Romanse polubiła Tania”, „Poczciwe, staroświeckie gusty/ Przetrwały w praktykach rodziny”.
rozdział.
Dialog: „dokąd? Ach, gadaj tu z poetą!”-/ „Bądź zdrów mój drogi, na mnie pora.:/ „Nie zatrzymuję ale gdzie to/ Składasz wizyty co wieczora?”.
„Minując siebie heroiną/ Umiłowanych swych pisarzy,/ Klarysą, Julią czy Delfiną,/ Tatiana w ciszy leśnej marzy/ I błądzi z książką niebezpieczną”.
„Nie będę pisał ksiąg zbójeckich”, „Opowiem zwykłe dzieje domu,/ Gawędy ojca albo stryjka,/ Spotkania młodych po kryjomu/ Pod stara lipą u strumyka”.
List Tatiany do Oniegina: „Kto wie czy Pana nie zniechęcę,/ Czy Pan mnie wzgarda nie ukarze?/ To wola nieba jestem Twoja…/ Całe me Zycie zwiastowało,/ Że Ciebie spotkam nieuchronnie/ W Twe ręce los swój cały składam/ I Ciebie o obronę błagam…”.
rozdział.
„Im mniej rozkochasz się w kobiecie,/ Tym łatwiej będziesz się podobał”.
Do Tatiany: „Gdybym dał skusić się rodzinnej/ Sielance, gdybym więc wybierał/ Żonę, to w pani swój ideał/ Znalazłbym i nie szukał innej”, „I kocham panią sercem brata/ Pokocha pani znowu, ale…/ Poskramiać trzeba serca głos”.
„Coraz się bardziej kochał Leński/ W wdziękach swej młodziutkiej Oli/ I w komitywie narzeczeńskiej/ Słodkiej poddawał się niewoli”.
rozdział.
„I śni się dziwny sen Tatianie” (że porwał ją niedźwiedź, a potem doszło do kłótni między Leńskim a Onieginem i wyjęty nóż).
Bal: Leński do Tani…, „Oniegin czuwa, uśmiech skrywa,/ On zemście uniknąć nie pozwoli,/ Umyślnie zbliża się do Oli,/ I wnet do tańca ja porywa”.
„I pomknął. Niech rozstrzygnie los:/ Dwóm pistoletom, dwóm nabojom/ Gotów powierzyć przyszłość swoją”.
rozdział.
„Zarecki dał list Onieginowi/ Poeta grzecznie, jasno, chłodno/ Żądał spotkania z Eugeniuszem./ Oniegin z miejsca się obrócił/ Do posła, ze znaczącym gestem/ Powiedział: zawsze gotów jestem!”.
„Powinien był pomówić szczerze/ Sercem rozbroić serce młode/ A nie najeżdżać się jak zwierzę”.
„Dziś jak dziedziczni dwaj wrogowie,/ Wzajemnie śmierć gotują sobie,/ We śnie straszliwym knują zbrodnie…”.
„Leński brew ściągnął, właśnie brał/ Wroga na cel, gdy w tejże chwili/ Z przeciwnej lufy huknął strzał…”.
„Oniegin biegnie, patrzy z bliska,/ Woła, okrzykiem głośnym wzywa:/ Nie ma poety. W otchłań spadł”.
„A cóż gdy od twe kuli padnie/ Młody przyjaciel za to tylko,/ Że spojrzał hardo lub szkaradnie
rozdział.
„Tatiana ogląda książki w dawnym mieszkaniu Oniegina/ Zachował Giaura i Juana/ Dołączył dwie lub trzy powieści/ Nieraz dojrzała na stronicy/ Kreskę paznokciem naznaczoną/ I wyłaniała się z nich dusza/ Nieobecnego Eugeniusza”.
„Czas mija; w domu czeka matka/ I dwóch sąsiadów tam zasiadło/ O córce toczy się rozmowa;/ Co robić, moi wy kochani?/ Przechodzą latka mojej Tani”.
Tatiana do Moskwy.
rozdział.
Po latach: „Czyżby to miał być…nie , do licha!/ Skąd tu Oniegin? Czyżby On?/ Tak, on to właśnie. Wrócił cało”.
„Kosmopolita, patryjota,/ Czy może inna jeszcze maska?/ Czy może będzie chłop do rzeczy?”
„Porzucił wiejskie owe strony,/ Gdzie mu się zjawiał w każdej dobie/ Cień przyjaciela okrwawiony,/ I w podróż puścił się bez celu?”.
„Zauważ Książe, koło ściany,/ Naprzeciw hiszpańskiego posła,/ W tym malinowym bereciku,/ Kto to tam siedzi?” - gdzie? Ach tam?/ Widać, żeś dawno, podróżniku,/ Nie bywał w świecie…” -„znasz ją?”/ „znam. Przedstawię cię…” -„ a któż jest ona?/ Powiedz mi przedtem.” -„Moja żona”.
Nie widzi śladu dawnej Tani.
List Oniegina do Tani: „Więc niech się stanie, bo już więcej/ Walczyć ze sobą nie mam siły,/ Sam się oddaję w pani ręce/ I oby losy się spełniły!”.
„A ona milczy. On zawzięcie/ Pisze list drugi, trzeci, czeka”, „Całego świata się wyrzeka”.
Idzie do niej pewnego ranka, widzi ją płaczącą, klęka u jej stóp, „I dawna Tanię, biedną Tanię/ W tej księżnej oto każdy pozna”.
Mówi, że kiedyś, gdy ona napisała do niego list, on dał jej surową lekcję, teraz ona mu powie coś ważnego: „Żyłam sobie skromnie,/ Nie pociągałam wtedy pana…/ Dlaczego dzisiaj lgnie pan do mnie?/ Bo weszłam w krąg wielkiego świata,/ Bo mógłby pan odświeżyć blask/ uwodzicielskiej swojej chwały/ nie tak mnie rani/ cierpki, surowy ton perory,/ nie tak poniża mnie nagana,/ jak ta namiętność obraźliwa,/ której pan dzisiaj nie ukrywa”, „dziś jeszcze/ ja pana kocham, ale pan…/ pan to potrafi uszanować,/ dziś do innego już należę./ Wtem zabrzęczały gdzieś ostrogi,/ To mąż Tatiany drzwi otwiera,/ I tu naszego bohatera/ W chwili dla niego tak złowrogiej/ Pozostawimy, czytelniku”.
rozdział (dopisany) urywki z podróży Oniegina.
Z Moskwy do Niżnego Nowogorodu, do Astrachania, na Kaukaz, na Taurydę, do Odessy.
rozdział.
krytyka cara Aleksandra I
charakterystyka wczesnego etapu spiskowej działalności.
„zdawało się………./ Węzły do węzłów/ I krok za krokiem siecią tajną/ Rosja……………/ Nasz cesarz drzemał……/ …………….”.
1