1. Teoria wychowania jako nauka

- Przedmiotem teorii wychowania jest wychowanie związane z działalnością i poziomem społecznym.

- Teoria wychowania zajmuje się przede wszystkim wychowaniem dzieci i młodzieży.

- Głównym przedmiotem zainteresowań teorii wychowania jest wychowanie w wąskim jego rozumieniu, to jest kształtowanie postaw i innych cech osobowości dzieci i młodzieży łącznie ze stworzeniem im warunków do samo aktualizacji drzemiących w nich konstruktywnych możliwości. W tym sensie teorię wychowania interesuje szczególnie rozwój moralny, kulturalny, społeczny i fizyczny dzieci i młodzieży, mniej natomiast ich rozwój umysłowy w procesie uczenia się czym zajmują się głównie teoretyczne podstawy wychowania.

- Ujmując szerzej teorię wychowania poza gromadzeniem i systematyzacją wiedzy na temat dotychczasowych osiągnięć w zakresie wąsko pojętego wychowania zajmują się:

1) formułowaniem celów jakie mogłyby lub jakie powinny być realizowane w procesie wychowawczym i ukazywaniem związanych z nimi wartości, a zwłaszcza różnego rodzaju powinności jak normy, ideały, dezyderaty moralne głoszone w filozofii, religii, aksjologii i etyce.

2) projektowaniem działalności wychowawczej czyli sposobami umożliwiającymi realizowanie określonych celów wychowania jak również ułatwiającymi wychowankom samo aktualizację własnych szans rozwojowych w sferze pozytywnych cech osobowości.

3) różnymi czynnikami zwłaszcza psychospołecznymi warunkującymi powodzenie lub niepowodzenie zaprojektowanej działalności wychowawczej do której zalicza się m.in. podmiotowe traktowanie dzieci i młodzieży, racjonalne organizowanie ich życia i pracy, umiejętność nawiązania z nimi kontaktów interpersonalnych, poznawanie ich i umożliwienie im kierowania własnym rozwojem.

Zadania teorii wychowania jako nauki:

1) określenie ideału wychowawczego oraz wyprowadzenie z niego, formułowanie i uzasadnienie bardziej szczegółowych celów wychowania.

2) dostarczanie zasad stawiania diagnoz dotyczących rzeczywistości , a więc dochodzenia do znajomości stanu wyjściowego, warunków oraz osiągnięć wychowania.

3) wyjaśnienie procesów, zjawisk i mechanizmów rozwoju i kształtowania możliwości wychowanka.

4) gromadzenie, sprawdzanie oraz systematyzacja wiedzy o tym jak zorganizować i realizować działania wychowawcze.

5) gromadzenie i systematyzowanie wiedzy mówiącej o warunkach skuteczności działań wychowawczych.

Głównym zadaniem teorii wychowania jest wykrywanie, gromadzenie i systematyzacja wiedzy, mówiącej o prawidłowościach organizacji, zasadach, formach i metodach wychowawczego oddziaływania oraz warunkach jego efektywności.

Status naukowy teorii wychowania jest ciężki do określenia, ponieważ:

• brak jest precyzyjnego przedmiotu badań i obszaru badań

• brak aparatury pojęciowej

• brak gromadzenia informacji o zjawiskach społecznych

• nazwa jest nieadekwatna do obszaru zainteresowania, nie prezentuje jednej ale wiele teorii

• wykorzystuje wyniki badań wielu różnych nauk społecznych (psychologii i socjologii)

• teoria wychowania nie jest ujednolicona tak jak np. matematyka.

• F. Znaniecki uważa, że nie istnieje taka dziedzina nauki jak teoria wychowania gdyż zjawiska jakie bada można w całości wyjaśnić na gruncie innych nauk społecznych

2. Orientacja badawcza w teorii wychowania

Pojęcie to wskazuje na kierunek poszukiwań zarówno problematyki jak też sposobu gromadzenia wiedzy (oznacza koncentrację na jakimś określonym kierunku poszukiwań)

Orientacja badawcza może wypływać z głębokiego przeświadczenia udokumentowanego już zgromadzonymi wynikami badań empirycznych, przeświadczenia wynikającego też z tradycji, ale może też być ona inspirowana tylko przez intuicje badawczą.

1) Orientacja tradycjonalistyczna - poszukiwała ona wspólnych pól zainteresowań badawczych teorii wychowania i nauk blisko z nią współdziałających. Problemy wychowawcze sytuuje się wówczas w kontekście zainteresowań badawczych innej nauki i przez zastosowanie różnych jej teorii próbuje się ją rozwiązać. Sytuuje się w historycznym kontekście rozwoju pedagogiki, podkreśla się tu ciągłość problematyki wychowawczej i niemożliwości oderwania się od wspólnego pnia intelektualnego jakim była zawsze dla pedagogiki filozofia.

2) Orientacja fenomenologiczna - próbowała wprost opisywać praktykę i ją objaśniać bez podejmowania jakichkolwiek założeń teoretycznych, światopoglądowych czy filozoficznych przez ciągłe odwoływanie się do praktyki.

3) Orientacja scjentystyczna - niektórzy badacze wzorowali się na naukach przyrodniczych, gdyż uznawali, że to one są najlepiej rozwinięte, są znacznie dojrzalsze pod względem metodologicznym a ich tezy poparte licznymi eksperymentami. Próbowali oni przenieść te wzorce z rozwiniętych nauk przyrodniczych na grunt teorii wychowania i stosować tu procedurę wziętą wprost z tamtych dyscyplin wiedzy. Tutaj bada się zjawiska lub procesy zachodzące między różnymi podmiotami za pomocą metod eksperymentu poprzez maksymalną obiektywizację procesu badania zjawisk wychowawczych.

Orientacja fenomenologiczna i scjentystyczna próbują przezwyciężyć pogranicza teorii wychowania wynikających z jej bliskich związków z innymi dziedzinami nauki.

3. Metody, formy wg. Górniewicza

Metody wychowania - są pewną drogą postępowania wychowawcy z wychowankiem, metody dostosowuje się do wcześniej postawionych celów. Metoda nabiera znaczenia dopiero w praktycznym zastosowaniu. Występuje wiele metod wychowania indywidualnych i grupowych.

Metody indywidualne: 1. Nagradzanie i karanie - występują łącznie, najczęściej stosowane, wywodzą się z behawioryzmu. Skuteczniejszą metodą wychowania jest nagradzanie niż karanie. Kara bywa skuteczna tylko do pewnego momentu, gdy przekroczymy pewną granicę przynosi negatywne skutki. Należy karać i nagradzać natychmiast. Kary fizyczne są zabronione.

Nagradzanie - wzmacnianie pozytywne

Karanie - wzmacnianie negatywne

Normy:

• norma ma być znana dla dziecka i wypowiedziana wprost

• norma adekwatna do wieku

• norma musi być znana ale i rozumiana przez dziecko

• norma musi być akceptowana

Karanie może być stosowane do osiągnięcia 2 oddziaływań: 1) eliminacji pewnej czynności z repertuaru odpowiedzi jednostkom na pewną sytuację 2) intensyfikacja czynności postrzeganych przez otoczenie jako pozytywne

Warunki efektywności metody karania:

• kara adekwatna do wieku

• adekwatna do poziomu rozwoju psychofizycznego wychowania

• adekwatna do nagannego zachowania

• stopniowana (intensyfikowana) w zależności od wzrostu zachowań nagannych wymierzona w czasie jak najkrótszym od momentu wystąpienia zachowania nagannego (im dziecko młodsze tym okres ten powinien być jak najkrótszy)

• za jedno przewinienie jedna kara

Zasady:

1. gdy kara nie skutkuje: zmień formę lub zbadaj przyczynę, być może przyczyna zachowania leży gdzie indziej 2. karać można tylko wtedy gdy dziecko zna, rozumie i akceptuje normę którą naruszyło

3. im dziecko starsze tym mniej należy negocjować kary 4. najskuteczniejsze są kary naturalne

5. nie dopuszczalne w wychowaniu SA kary fizyczne- biją tylko barbarzyńcy

4. Modelowanie - kształtowanie zachowań wychowanków według określonego wzoru uznanego przez wychowawców za cenny. Metoda ta polega na tym, że dziecko naśladuje zachowanie wzorca lub wzoru, identyfikuje się z nimi w poglądach, zachowaniach społecznych, działaniach w środowisku. Występuje od najwcześniejszych lat życia. Wraz z rozwojem wychowanka zmieniają się wzorce i wzory wychowawcze, mogą być odrzucane

Mechanizm modelowania zasadza się na 2 typach zachowań: 1. Imitacji - naśladownictwa cechy zewnętrzne stroju, zachowania 2. Identyfikacji - świadomy wybór czy cecha jako upodobnienie się do określonych zachowa, cecha człowieka

Warunki skuteczności metody modelowania: 1. Właściwości modela a) obiektywne - związane z rodzajem postaci i sposobem życia w świeci b) subiektywne - ze względu na kategorię podobieństwa statusu i kompetencji i opiekuńczości

2. Cechy modelowanej czynności: a) złożoność - im bardziej złożone precyzyjnie i motorycznie czynności tym bardziej naśladownictwo cech dystynktywnych. (znaczących) b) interpretowalność - im trudniejsze do zrozumienia zdarzenia, wzór, zachowanie, tym trudniej o naśladownictwo lub identyfikację

3. Właściwości obserwatora: a) wiek, dyspozycje osobowościowe

b) motywacja do uczenia się, rozwiązywania problemu

Wraz z osiąganiem przez wychowanka coraz wyższych jego rozwoju fizycznego, umysłowego i moralnego zmieniają się też wzorce i wzory wychowawcze. Proces ten przebiega od raczej bezwarunkowej akceptacji oferty wychowawcy w okresie dzieciństwa, a zwłaszcza w okresie przedszkolnym i młodszym wieku szkolnym do etapu samodzielnego wybierania przez młodzież bohaterów kulturowych czy wzorów wychowawczych jako przedmiotu identyfikacji.

W metodzie modelowania ważne jest to, że wychowanek chce upodobnić się do owego modelu, kształtuje swoją osobowość na jego podobieństwo, naśladuje go w formułowaniu myśli werbalizowaniu problemów i w wypowiedziach, w zachowaniach społecznych w konkretnych działaniach. Jej skuteczność zależy od stopnia atrakcyjności modelu w świadomości wychowanka, od trafności decyzji wychowawcy oferującego wychowankowi taki właśnie wzór czy wzorzec wychowania, od panującej mody w środowisku młodzieżowym na określony typ człowieka wreszcie od wiedzy i doświadczenia wychowanka człowieku jako istocie społecznej i religijnej, istocie uosabiającej wartości moralne i estetyczne.

5. Metoda zadaniowa (stawianie zadań) - wychowawca stawia zadania do wykonania wychowankowi zgodne z wiekiem, rozwojem fizycznym i psychicznym. Jej skuteczność zależy od rodzaju stawianych wychowankowi zadań do wykonania, klimatu psychologicznego i społecznego, jaki towarzyszy tym zadaniom, ocenie ich wykonania i sensowności podejmowania określonego trudu fizycznego lub psychicznego. Ważnym momentem jest adekwatność. Jednak w wychowaniu zwłaszcza dzieci młodszych stawia się różnorodne zadania związane z samoobsługą z zaspokajaniem ich potrzeb fizjologicznych i psychicznych, zadania na miarę dziecka. Celem tych działań jest przygotowanie dziecka do coraz pełniejszego uczestnictwa w życiu środowiska lokalnego. Jednak stawiane zadania, aby były efektywne wychowawczo muszą mieć swoje uzasadnienie związane zarówno z etapem rozwojowym danej osoby jak i rozwojem środowiska.

6. Metoda perswazji - polega na tłumaczeniu, objaśnianiu dziecku norm i zasad moralnych, błędów w jego postępowaniu i bliskich jemu osób. Perswadowanie to także przekonywanie kogoś do własnego stanowiska wyrażanego w określonych ważnych dla perswadującego, sprawach. Skuteczne przekonywanie występuje przeważnie, wówczas kiedy wychowawca wskazuje na dodatnie i ujemne strony ocenianego wydarzenia lub zachowania wychowanka i daje mu szansę obrony jego stanowiska w tej sprawie. Niekiedy czynione wyrzuty tonem spokojnym aczkolwiek stanowczym dają także pozytywne rezultaty wychowawcze. Kiedy jednak wrogo nastawiony do wychowanka wychowawca perswaduje mu o jego przewinieniach i krzykiem zmusza do słuchania swoich racji a wychowanek przyjmuje postawę buntu i kontestuje te wypowiedzi wówczas taka sytuacja prowadzi wprost do konfliktu.

Do zestawu metod oddziaływania poprzez grupę zalicza się:

1. Kształtowanie norm i wartości grupowych – metoda ta staje się skuteczna szczególnie wtedy, kiedy wychowawca jest akceptowanym członkiem grupy albo nawet jej przywódcą. Ma on wpływ na tworzenie się określonych reguł współżycia społecznego w tej grupie, na zachowania poszczególnych osób, na swoisty język zrozumiały tylko dla członków tej grupy.

2. Restrukturalizacja polega na spontanicznie ukształtowanych w grupie relacjach interpersonalnych opartych na zasadzie atrakcyjności poszczególnych członków i tworzących pewną strukturę socjometryczną czyli układ pozycji zajmowanych przez dzieci w grupie. Znając układ relacji interpersonalnych wychowawca może realizować swoje cele związane np. ze zmianą postaw jednego z wychowanków poprzez restrukturowanie niektórych powiązań między określonymi uczniami w klasie czy grupie wychowanków

3. Metoda kreowania przywództwa grupowego – oferowanie grupie wychowanków niechcianego przez nich przywódcy formalnego może spowodować głęboki konflikt w obrębie zespołu. Jedni będą posłuszni woli wychowawcy inni będą wprost zwalczać takiego kandydata doprowadzając do rozłamu w grupie.

7. Formy wychowania - celowo organizowane działania wywołujące określone rodzaje aktywności wychowanków. Wychowanek sam może konstruować formy wychowania.

Klasyfikacja form:

Aktywność, dziedzina życia społecznego w której uczestniczy wychowanek:

1) forma wychowania poprzez wytwórczość - występują wówczas gdy wychowawca (nauczyciel, rodzic, wychowanek) inicjuje proces produkcyjny prowadzący do wytworzenia nowego przedmiotu przez wychowanka, wychowawca kontroluje i służy pomocą. Podczas technicznych prac stanowionych przez nauczycieli, rodziców 2) forma wychowania poprzez zabawę - występuje wówczas gdy nauczyciel realizuje swój program poprzez zabawę z dziećmi. Zabawa rozwija wyobraźnię dziecka, wyzwala spontaniczne zachowania. Wychowawca kieruje zabawą i realizuje określone cele. Dziecko uczy się współdziałania, rozwijają się postawy przywódcze i podporządkowania. 3) wychowanie przez działalność artystyczną- dokonuje się w klasie na zajęciach pozalekcyjnych, ośrodkach kultury i społecznych. Może pokazać swoje uczucia, uczy się współdziałania, uczy się cierpliwości, uwagi, określonych zdolności

4) wychowanie przez działalność naukową - związana jest z kształceniem szkolnym, uczniowie zdobywają wiedzę nową dla nich, dziecko dąży do pozyskania wiedzy, rozwija cierpliwość, konsekwencję, planowanie kolejnych działań jak również uczy przekazywania wiedzy innym osobom. 5) wychowanie przez działalność usługową - rozwija wiele dyspozycji osobowościowych i cech psychicznych wychowanka, uczy go staranności w wykonywaniu tych działań, przyjmuje pozytywny stosunek do przedmiotu usługi. W wychowaniu większe znaczenie przywiązuje się do samoobsługi, czynności higienicznych, ubierania się, spożywania posiłków.

6) wychowanie przez działalność społeczną - działalność w różnych organizacjach formalnych i nieformalnych spełnia szczególną rolę wychowawczą (organizacje dziecięce i młodzieżowe) dziecko dostosowuje się do wymagań społeczeństwa, grupy społeczne

Relacje w jakie wchodzi wychowanek z innymi osobami:

Formy wychowania wyróżnione ze względu na kryterium relacji, w jakie wchodzi wychowanek z innymi ludźmi, osobami, angażuje niektóre jego dyspozycje osobowościowe. Rozwijają się także takie cechy jak: cierpliwość, skupienie na przedmiocie działania, wytrwałość, dokładność, lojalność, współdziałanie w grupie, rzetelność wychowania, uczciwość. Także ta forma wychowania wywołuje czasami negatywne skutki w osobowości.

8. Techniki wg Łobockiego

I. Techniki wymiany opinii:

1. Techniki wymiany opinii - umożliwia dziewczętom i chłopcom zgłaszanie własnych pomysłów dotyczących konkretnej sprawy. Odbywa się to w sposób całkowicie swobodny i nieskrępowany. Jednocześnie świadomie i celowo unika się uzasadniania czy komentowania zgłaszanych pomysłów. Technika ,, burzy mózgów” przebiega na ogół w 3 etapach. W pierwszym etapie ustala się i formułuje problem. Drugi etap ,,burzy mózgów” polega na zgłaszaniu pomysłów na postawione pytanie i pytanie szczegółowe. Zgłasza się je zazwyczaj ustnie niekiedy także pisemnie. Trzeci etap ,,burzy mózgów” pozwala na krytyczną ocenę zgłaszanych pomysłów.

2. Technika decyzji grupowej - pomaga ona szczególnie w przezwyciężaniu sprzeczności jakie zaistnieć może między przepisami regulaminowymi szkoły lub placówki opiekuńczo – wychowawczej a normami społecznymi obowiązującymi w nieformalnym nurcie życia szkolnego czy zakładowego. W ten sposób pragnie się ograniczyć czy wręcz wyeliminować przejawy nieprzystosowania społecznego dzieci i młodzieży. Chodzi tu szczególnie o przeciwstawianie się różnego rodzaju konfliktom jakie mają wśród nich miejsce. Zmiany w postępowaniu chłopców i dziewcząt oczekuje się głównie w wyniku omawiania z nimi różnych aspektów zachowań nie przystosowawczych i podjęcia wspólnej decyzji w sprawie przestrzegania powszechnie uznawanych norm społecznych w tym również moralnych.

3. Technika sondażu opinii - jest ona próbą uprzystępnienia jednemu z uczniów klasy (lub wychowankowi grupy wychowawczej) tego jak widzą go koledzy(koleżanki) szczególną uwagę przywiązuje się do sondażu pozytywnych o nim opinii. Pragnie się w ten sposób pogłębić u niego poczucie własnej wartości i zjednać mu nowych przyjaciół. Technika sondażu opinii może być dwojakiego rodzaju: technika sondażu pozytywnych i negatywnych opinii o uczniu (wychowanku) oraz technika sondażu wyłącznie pozytywnych o nim opinii klasy czy grupy wychowawczej.

4. Technika kontaktów międzyludzkich - składa się na nią pewien zestaw różnych ćwiczeń mających na celu m.in. rozwijanie umiejętności uczniów w uważnym słuchaniu swych rozmówców umożliwianie im nabycia doświadczeń w nawiązywaniu bliskich kontaktów z innymi ludźmi i zapoznanie uczniów z zasadami poprawnego porozumiewania się oraz z przyswajaniem im tych zasad.

5. Technika swobodnej ekspresji słownej - polega na umożliwianiu dzieciom i młodzieży swobodnego wyrażania swych myśli i uczuć w formie utworu pisanego a następnie na wspólnym omawianiu i doskonaleniu go zwłaszcza w warunkach zajęć lekcyjnych. Zastosowanie techniki swobodnych tekstów sprzyja także uatrakcyjnianiu lekcji, wzbogaceniu sposobów wyrażania własnych myśli i uczuć oraz rozwojowi zdolności twórczych uczniów.

II. Techniki oparte na dramatyzacji:

1. Technika socjodrama tyczna (socjodrama) - polega przede wszystkim na wspólnym omawianiu problemów nurtujących młodzież zwłaszcza z tytułu jej przynależności do określonej grupy i spontanicznym ich przedstawianiu w formie improwizowanej dramatyzacji. Osobliwą cechą techniki socjodrama tycznej jest w szczególności spontaniczne odegranie sceniczne owych problemów. Technika socjodrama tyczna przebiega na ogół w 3 etapach. W pierwszym omawia się nurtujące młodzież problemy ukazywane na tle konkretnych przykładów z życia lub wyobraźni. Drugi etap dotyczy spontanicznego dramatyzowania sytuacji lub zdarzeń związanych z problemem uznanym za najbardziej dokuczliwy i możliwy do rozwiązania. W trzecim etapie następuje ustosunkowanie się do zaimprowizowanej sytuacji czy zdarzeń.

2. Technika gier dramatycznych(zabawa w teatr) - uwzględnia problemy o szerszym znaczeniu społeczno – kulturowym dotyczą one nie rzadko zachowania uczniów poza obrębem klasy i szkoły obejmują wiele spraw z którymi mogą się oni spotkać w dalszym życiu w tym także różne aspekty przestrzegania lub nieprzestrzegania ogólnoludzkich norm czy zasad postępowania społeczno moralnego i obowiązujących w kraju praw.

3. Technika dramy - w technice dramy przedmiotem improwizowanej dramatyzacji nie są przeżywane przez jej uczestników ich własne problemy jak ma to miejsce w socjodramie. Są nimi przeżywane różnego rodzaju sytuacje konfliktowe wymyślone lub zapożyczone z literatury. Zastosowana wobec dzieci i młodzieży technika dramy przyczynia się do zmiany ich zachowania i myślenia. Mówi się o niej zarówno jako sposobie organizowania procesu uczenia się jak również jako sposobie wielostronnego rozwijania osobowości dzieci i młodzieży czyli przypisuje się jej niemal w równym stopniu wywieranie wpływu na ich rozwój intelektualny i emocjonalny jak i społeczno – kulturowy. Niekiedy technika dramy utożsamiana jest z techniką gier dramatycznych. Jednak różnią się one między sobą stopniem złożoności spontanicznej dramatyzacji, charakterystycznej dla obu tego rodzaju technik. Wyższy stopień złożoności przypada technice dramy.

III. Techniki wzmacniania pozytywnego i negatywnego:

Pozytywne to:

1. Technika bezpośredniej gratyfikacji - nazywana również techniką natychmiastowej gratyfikacji przewiduje odwoływanie się do wzmocnień zaraz po wystąpieniu szczególnych oznak poprawy w nauce lub zachowaniu. Najczęściej wykorzystywanymi wzmocnieniami są wyrażanie pochwały i uznania, czyli sygnalizowanie dziewczynie czy chłopcu swego zadowolenia z racji ich osiągnięć w nauce lub zachowaniu, zwrócenie na nich szczególnej uwagi co może przejawiać się w ufnym na nich spojrzeniu, nachyleniu się nad nimi, lekkim dotknięciu ich ramion czy po prostu zbliżeniu się do nich.

2. Technika zawierania kontraktu - stosowana była m.in. przez Janusza Korczaka. Polegała na sporządzaniu umowy między wychowawcą a wychowankiem np. w sprawie przestrzegania higieny, przychodzenia w porę na posiłki i systematycznego odrabiania lekcji. Kontrakt ten był dostosowany do realnych ich możliwości. Ponadto przewiduje się wspólne ustalanie warunków umowy.

3. Technika sukcesywnej gratyfikacji - w technice tej wzmocnienia pozytywnego dokonuje się najpierw za pomocą punktacji lub symbolicznych pamiątek (żetonów) a dopiero później w formie nagradzania materialnego lub niematerialnego. Otrzymane przez zainteresowanego punkty czyli pamiątki stanowią zamienniki późniejszego nagradzania. Technikę tą zaleca się stosować zwłaszcza wobec dzieci i młodzieży specjalnej troski z zaburzeniami emocjonalnymi i społecznie nieprzystosowanych. Z powodzeniem stosowano ją również wobec dzieci autystycznych i schizofrenicznych. Jednak należy pamiętać że niewłaściwe jej stosowanie przez wychowawców czy nauczycieli może przynieść więcej szkód niż pożytku.

Negatywne to:

1. Technika szybkiej interwencji (reagowania) - stanowi próbę natychmiastowego reagowania wychowawcy lub nauczyciela na niewłaściwe zachowanie wychowanków. Chodzi tu o takie zachowania niepożądane jak: przeszkadzanie w prowadzeniu z nimi zajęć czy w ogóle brak zdyscyplinowania. Reakcje nauczyciela mogą być różne np. stukanie długopisem w blat biurka, chwilowe wyłączenie się

2. Techniki słownego upominania - polega na dyskretnym i w miarę serdecznym zwracaniu dzieciom uwagi na ich niestosowne zachowanie.

3. Technika potrącanych punktów - jest równoznaczna z przydzieleniem wychowankom określonej liczby punktów w granicach 25, 50, 100 które dzieci mogą utracić w wyniku niewłaściwego zachowania. Całkowita utrata punktów pociąga za sobą przykre dla wychowanka lub ucznia następstwa.

4. Technika chwilowej izolacji - polega na krótkotrwałym wyłączeniu wychowanka z prowadzonych zajęć z powodu przeszkadzania w ich prowadzeniu. Technika ta może być stosowana jedynie wobec dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym.

IV. Techniki oddziaływań niewerbalnych:

1. Technika swobodnej ekspresji plastycznej - stanowi samorzutne uzewnętrznianie swych przeżyć, doświadczeń i wiedzy o otaczającym świecie za pomocą rysowania, malowania, lepienia i wycinani. Umożliwia wyrażanie w ten sposób przez dzieci młodzież swych myśli i uczuć dotyczących wielu nurtujących ich problemów. Ta technika pozwala też ujawnić uzdolnienia w tym zakresie.

2. Technika ignorowania zachowań niepożądanych - polega ona na bagatelizowaniu przez wychowawcę lub nauczyciela drobnych i szybko przemijających uchybień wychowanków. Należą do nich takie zachowania jak: chwilowa dekoncentracja, wyglądanie przez okno, zagadywanie kolegi, zerkanie na zegarek i inne. Słabą stroną tej techniki jest to iż nie ona pociąga natychmiastowych skutków i że okazuje się skuteczna zwłaszcza w przypadku postępowania będącego mniej lub bardziej jawną prowokacją pod adresem nauczyciela czy wychowawcy. Na pewno jest wskazana w przypadku wyraźnie destruktywnych zachowań oraz zagrażających bezpieczeństwu dzieci młodzieży.

V. Techniki organizowania czasu wolnego:

1. Techniki rekreacji kulturowo – rozrywkowej - technika rekreacji biernej to oglądanie telewizji, czytanie książek, słuchanie nagrań magnetofonowych, chodzenie do kina. Natomiast techniki rekreacji czynnej charakteryzuje się organizowaniem gier, zabaw ruchowo – zręcznościowych, dydaktycznych typu harcerskiego a także imprez i uroczystości przy wydatnym udziale dzieci i młodzieży. Zaleca się aby korzystać z różnych form rekreacji biernej czyli nie preferować głównie jednej z nich. Duże znaczenie wychowawcze przypisuje się czytelnictwu książek i prasy. Dopomóc w tym może sprawnie funkcjonująca biblioteka czy czytelnia.

2. Techniki rekreacji twórczej - obejmuje ona szeroki zakres różnego rodzaju zajęć np. zajęcia plastyczne(rysowanie, malowanie) zajęcia techniczne i konstrukcyjne o charakterze zabawowym albo praktyczno – użytecznym(drobne naprawy sprzętu domowego, roweru, budowanie modeli z gotowych elementów) zajęcia umuzykalniające które polegają na organizowaniu zespołów śpiewaczych tanecznych i orkiestrowych, organizowaniu miniturniejów piosenek lub gry na instrumencie. Technikom tym przypisuje się doskonałą rolę w wychowaniu pozwalają dzieciom i młodzieży dowartościować się, odkryć u siebie nowe możliwości i zdolności, odzyskać pewność siebie.

3. Techniki rekreacji fizycznej - są łatwe do stosowania i cieszą się dużym uznaniem zarówno dzieci jak i młodzieży. Służą ich zdrowiu fizycznemu i dobremu samopoczuciu. Polegają na organizowaniu takich form rekreacji jak np. wycieczki piesze, rowerowe, gry i zabawy sportowe, zabawy ruchowe, zabawy i gry terenowe.

4. Techniki rekreacji przez działalność społeczną - mają one na celu gównie przyswojenie przez dzieci i młodzież zachowań podporządkowanych dobru wspólnemu. Uczestnictwo dzieci i młodzieży w rekreacji przez działalność społeczną odbywa się nierzadko z ich własnej inicjatywy lub inspiracji dorosłych.

9. Wychowanie, socjalizacja

Wychowanie - od chowanie które oznaczało przebywanie dorastającej jednostki w jakimś środowisku społecznym, który w sposób naturalny chociaż zamierzony przekazywało wartości i normy funkcjonowania w określonej grupie osób prowadziło do utożsamiania się danej osoby z innymi z nią współżyjącymi. Jednostka nabywała kompetencji do pewnego i aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym w takim rozumieniu pojęcie chowanie było bliskie dzisiejszej socjalizacji.

Wychowanie - to świadome, celowe, specyficzne, pedagogiczne działanie dokonane głównie przez słowo lub inne postacie interakcji zmierzające do wywołania względnie trwałych zmian w rozwoju fizycznym, psychicznym, intelektualnym, społecznym, duchowym i kulturowym jednostki ludzkiej.

Wychowanie wg. Małgorzaty Mikszy - to przeplecione miłością i szacunkiem interakcyjne wywoływanie pozytywnych przeżyć w celu wyzwolenia sił twórczych dziecka, które rozwijając się doprowadzą go do pełni społeczeństwa.

Socjalizacja - uspołecznienie

wg. Górniewicza : jest procesem wywierania wpływu na jednostkę przez ogół mniej lub bardziej kompetentnych członków społeczeństwa .

Powoduje modyfikacje zachowań ludzkich w sposób dowolny

- 80% to socjalizacja

- w socjalizacji ograniczone są wszystkie wpływy na jednostkę (dobra i zła)

- osoby które wpływają na nas, są kompetentne i niekompetentne

- cel jest określony

- czas socjalizacji: trwa całe życie

10. Ideał wychowawczy

Ideał wychowania to nie tylko teoria nauczania i wychowania oraz szeroko pojęta praktyka edukacyjna, ale to także rezultaty tej teorii i praktyki. Tym rezultatem jest obraz psychiczny człowieka złożony ze składników subiektywnych i obiektywnych dla teorii rezultat ten stanowi psychologiczną stronę … i kształceniu, dla praktyki zaś swoistość społeczeństwa czyli jego stronę obiektywną.

Rezultat jako ideał wychowania jest czynnikiem kontrolującym zarówno teorię jak i praktykę pedagogiczną.

Sprawą najistotniejszą przy budowaniu ideału wychowania jest zagadnienie stosunku ideału do systemu pedagogicznego tj. do teorii nauczania i wychowania do organizacji oraz kierunku szkolnictwa i oświaty oraz do celów nauczania i wychowania.

Bez systemu ideał jest pusty. Cele bez ideału są puste, dopiero ideał wypełnia je treścią określając osobowość jednostki i merytoryczne znaczenie kształcenia.

11. Aksjologia - nauka o wartościach
Teleologia - nauka o wychowaniu

Aksjologia wychowania – jest to dział filozofii ukierunkowany na wartości ale również zajmuje się analizą źródeł wartości w wychowaniu, ustalaniem ich hierarchii ich analizą treściową i uzasadnianiem.

Teleologia wychowania – określa zasady ustanawiania ideałów i celów wychowania, bada ich współzależności i warunki wcielania w praktykę.

Teleologia wychowania postuluje odpowiedzi na pytania czym są jakie znaczenie mają cele wychowania w działalności wychowawczej i co dzięki nim osiągamy.

Cele wychowania wywodzą się ze świadomie ustalonych i wybranych dla wychowania wartości i norm. Najogólniej można powiedzieć że odpowiadają na pytania dokąd, dlaczego i w jakim celu

Cel wychowania wg W. Okonia

,,Pożądane i oczekiwane zmiany jakie kształtują się w osobowości wychowanka w postaci poglądów, postaw, nawyków i innych cech osobowości pod wpływem respektowania odpowiednich metod, środków i warunków”.

Cele wychowania mogą być tworzone albo ze względu na jedną właściwość(cechę człowieka) albo ze względu na określoną ich grupę. Cele wychowania powstają również ze względu na całościowe(globalne) ujęcie rozwoju człowieka.

Źródła wyprowadzania celów wychowania:

1. Dzieje oświaty i pedagogiki oraz wychowania i pedagogiki porównawczej a szczególnie wiedza o różnych współczesnych systemach pedagogicznych

2. Nauki podstawowe(biologia, psychologia, socjologia)

3. Analiza pedagogiki naukowej

4. Ideologia społeczeństwa

5. Natura ludzka

6. Odwoływanie się do mędrców

7. Światopogląd

8. Wartości i normy społeczne