Definicje : rozwoju, wrastania, różnicowania, morfogenezy.
ROZWÓJ – seria progresywnych i uporządkowanych spójnie zmian, które mają wpływ na ukształtowanie organizmu ludzkiego. Następstwo zmian jakościowych i ilościowych.
RÓŻNICOWANIE – pojawienie się nowych właściwości biochemicznych i strukturalnych, łańcuch zmian uczestniczących w progresywnym narastaniu odrębności w strukturze i funkcji komórek.
WRASTANIE – stały przyrost, powiększenie się ogólnej masy towarzyszącej rozwojowi.
MORFOGENEZA – określa ukształtowanie formy, przyjmowanie nowego kształtu lub nowej formy.
Komórka zwierzęca jako elementarna jednostka życia.
Fazy rozwoju ontogenetycznego :
(ontogeneza – zmiany w życiu człowieka, które towarzyszą mu od zapłodnienia aż do śmierci)
-zapłodnienie
-pierwszy trymestr – zapłodnienie do 12 tygodnia
-drugi trymestr – 4-6msc księżycowego
-trzeci trymestr – od 7msc do momentu rozwiązania
-narodziny.
-GŁOWNE ZDARZENIA ROZWOJE OKRESU PRENATALNEGO (wewnątrzmacicznego)
(ciąża trwa ok. 266dni)
* do 12 tygodnia tworzą się podstawowe narządy,
* tydzień 3 zaczyna wykształcać się serce, w 4 tygodniu zaczyna już pracować wykonując ok. 60 skurczy na minutę,
*między 4 a 5 tygodniem pojawia się przywiązanie płodu do matki,
*następnie wykształcają się : mózg, nerki (zaczynają działać już w 4 tygodniu ciąży, płód w małych ilościach oddaje już mocz), oczy,
* między 7 a 8 tygodniem płód zaczyna się poruszać, ale nie jest to odczuwalne,
* w piątym miesiącu można już wyczuć ruchy dziecka.
- CZYNNIKI WARUNKUJĄCE PRAWIDŁOWY STAN ROZWOJU NOWORODKA
*odruchy bezwarunkowe (oddychanie, połykanie, ssanie)
*prawidłowa masa ciała noworodka, u dziewczynek 3200, u chłopców 3300/3400
*silne napięcie mięśni
- KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA OKRESU NIEMOWLĘCEGO I DZIECIŃSTWA
*okres niemowlęcy
-od 2 miesiąca, do końca laktacji, czyli do końca 24 miesiąca
-od odcięcia pępowiny, odpadnięcia strupka, zagojenia się blizny, aż do uzyskanie spionizowanej postawy ciała
-bardzo szybkie tępo rozwoju, powiększenie masy ciała trzykrotnie, dostosowanie się do dobowego rytmu życia
*okres dzieciństwa
Dzielimy na :
Dzieciństwo wczesne – 2/6 lat, uzębienie mleczne
Dzieciństwo środkowe – 7/10 lat, początek wymiany uzębienia z mlecznego na stałe
Dzieciństwo późne – 10 lat aż do pokwitania ( dziewczynki 12-15 lat/chłopcy 13/16lat)
OKRES MŁODSZEGO DZIECIŃSTWA 1/2 – 7 lat
- obojętność jeśli chodzi cechy płciowe,
-formowanie stopy,
-zmiana postawy ciała,
-wyrzynanie zębów mlecznych oraz początek wymiany na zęby stałe,
-spowolnione tępo wzrastania
OKRES STARSZEGO DZIECIŃSTWA 7-16 lat
-całkowita wymiana uzębienia na stałe,
-bardzo szybkie tępo wzrastania,
-pokwitanie.
Charakterystyka okresu pokwitania :
POKWITANIE – zmiany psychiczne i fizyczne u chłopców i dziewczynek, osiągnięcie całkowitej dojrzałości biologicznej oraz możliwości rodzenia i spłodzenia dzieci. Są to różnice płciowe między chłopcami i dziewczynkami.
*charakterystyka zmian fizycznych u chłopców i dziewcząt :
Chłopcy:
- rozwój jąder i całkowita dojrzałość ich funkcji,
- trądzik młodzieńczy,
- mutacja,
- rozbudowa muskulatury, zmiana w wyglądzie ciała,
- owłosienie łonowe, twarzy, ciała,
- rozwój genitaliów.
Dziewczynki :
- rozwój piersi,
- trądzik młodzieńczy,
- rozwój jajników i pochwy,
- zmiana w wyglądzie ciała,
- menstruacja = płodność.
*działanie osi podwzgórze – przysadka- gonady w okresie pokwitania u chłopców i dziewcząt.
*następstwo zmian rozwojowych w okresie pokwitania u dziewcząt i chłopców:
1.pierwszorzędowe : dziewczynki – rozwój jajników/chłopcy – rozwój jąder
2.drugorzędowe : dziewczynki – rozwój pochwy/ chłopcy – rozwój penisa
3.trzeciorzędowe : dziewczynki – rozwój gruczołów mlecznych, owłosienie łonowe/ chłopcy – mutacja głosu
Biologiczne przejawy starzenia się człowieka.
KOBIETY – menopauza, między 35 a 60 rokiem życia, menopauza nie jest chorobą, ale u kobiet młodszych może być ryzyko chorób naczyniowych, zaś u kobiet starszych występuje ryzyko raka piersi.
-menopauza to choroba o wielkim zasięgu, dotyka jednostki jak i całej populacji,
-jest to ostatnia w życiu kobiety miesiączka, która wydłuża się, a na końcu zanika, jajniki zaprzestają wydawać hormony płciowe.
Menopauza ma aspekty:
*biologiczne : całkowite ustanie fuknij rozrodczych i utrata płodności,
*endoktrynne : stopniowo obniża się sprawność hormonalna jajników,
*kliniczne.
Ten okres w życiu kobiety wywołuje silne zmiany psychiczne i fizyczne, jest to pewnego rodzaju kryzys. Z drugiej strony zaś kobieta dożywotnio pozbywa się obawy przed nie chcianą ciążą i może cieszyć się z możliwości opieki nad wnukami.
MĘŻCZYŹNI – andropauza, po 50 roku życia, znaczne pogorszenie się jakości życia,
-duże zmiany biochemiczne i psychofizyczne, które pojawiają się w okresie starzenia.
* objawy andropauzy :
-zawroty/bóle głowy,
-pocenie się,
-bóle stawów i mięśni,
-drażliwość,
-zaburzenia snu,
-nadwaga/otyłość
-wypadanie włosów,
-słaba erekcja,
-mało lub brak stosunków,
Przekwitanie u kobiet MENOPAUZA (całkowite ustanie funkcji rozrodczych), u mężczyzn ANDROPAUZA.
Czynniki odpowiedzialne za zmienność cech u człowieka, w różnych fazach ontogenezy (genetyczne i środowiskowe).
*czynniki biologiczne (genetyczne), najważniejsze jest wyposażenie genetyczne ( świadectwem tego są choroby recesywne i dominujące, które mogą spowodować upośledzenie umysłowe), układ nerwowy oraz konstytucja ciała,
*bardzo ważnym jest aby znać budowę układu nerwowego oraz zwrócić szczególną uwagę na KORĘ MÓZGOWĄ, która jest najważniejsza ponieważ odpowiada za nasze życie psychiczne i dzieli się na 4 płaty:
-czołowy
-skroniowy
-potyliczny
-ciemieniowy, wszystkie odpowiadają za różne funkcje,
Uszkodzenia kory mózgowej prowadzą do zaburzenia niektórych funkcji (mowy, zapamiętywania, działania).
*czynniki środowiskowe to trwały układ otoczenia ważny dla życia i funkcjonowania jednostki.
Rodzaje środowisk : społeczne (najważniejsze), biologiczne, kulturowe, fizyczne.
Środowisko pozwala nam na ukazywanie : empatii, naśladowanie, na dawania kary i nagrody, na wypełnianie różnych ról społecznych oraz proponowanie pewnych sugestii.
Układ nerwowy : kontrola, regulacja zachowań człowieka.
*włókna czuciowe – bodziec który czuć np. na skórze, impuls wysyłany do mięśnia, który wykonuje określone reakcje.
*wyróżniamy dwa rodzaje mediatorów w synapsach
POBUDZAJĄCE – pobudzenie następnej komórki
HAMUJĄCE – dezaktywują mediatory pobudzające.
Rodzaje odruchów : chwytu, obejmowania, Babińskiego/ bezwarunkowe odruchy: wrodzone (oddychania i połykania).
*odruchy warunkowe : nabyte, nie są niezmienne ( pojawiają się, utrwalają lub zanikają), zachodzą przy udziale kory mózgowej.
Podział kory mózgowej na płaty:
- CZOŁOWY : myślenie, chodzenie, mowa, uczucia, czynności ruchowe/ uszkodzenie: niedowład kończyn.
- CIEMIENOWY : smak, dotyk, wzrok, ręka/oko, rozpoznawanie obrazu.
- POTYLICZNY : widzenia, ośrodki wzrokowe/ uszkodzenie : zaburzenie w polu widzenia.
- SKRONIOWY : pamięć/uczucia, węch, słuch/ uszkodzenie : zostają zaburzone formy zapamiętywania, wydarzeń, nazwisk czy wcześniej przeczytanego artykułu.
NEURON- najważniejsza jednostka układu nerwowego, przyjmuje, przetwarza i przekazuje informacje do mózgu.
MÓZG najpóźniej rozwijająca się część układu nerwowego. Odpowiada za nasz nastrój, jest narządem psychiki.