MÓZGOWIEM-nazywamy cześć ośrodkowego układu nerwowego umieszczony w jamie czaszki. W skład mózgowia wchodzi:

- mózg

- móżdżek

- rdzeń przedłużony

Dla celów fizjologicznych mózgowie dzielimy na:

- mózg-to 2 półkule mózgowe i cześć wzrokowa podwzgórza

- pień mózgowy- to pozostałe części, czyli móżdżek i rdzeń przedłużony

Mózgowie człowieka jest najbardziej zróżnicowanym i najlepiej wykształconym mózgowiem w rozwoju filogenetycznym kręgowców. Cechy, które wyróżniają mózgowie człowieka są następujące:

-przewaga rozwoju mózgowia nad rdzeniem kręgowym

Masa mózgowia człowieka jest 43 razy większa od masy rdzenia kręgowego. Przeciętna masa mózgowia człowieka wynosi 1300g.natomiast przeciętna masa rdzenia kręgowego wynosi 30g.np.u małp naczelnych(makaków) masa mózgowia jest 8 razy większa od masy rdzenia kręgowego, a u kota 4 razy. U człowieka masa rdzenia kręgowego stanowi jedynie 2% masy mózgowia.

-Mózg człowieka pod wzgl. masy nie jest jednak na 1-szym miejscu (u słonia 5500g, u wieloryba 7700g) jednak stosunek do masy ciała jest największy np. (u drapieżników masa mózgowia stanowi 0, 14% masy ciała, u delfinów stosunek ten to 6, 25%, u małp człekokształtnych -7, 35%, u słoni – 10%-5500g, natomiast u człowieka stosunek ten to 32% -1300g.

Przewaga mózgu nad pniem mózgu, czyli przewaga istoty szarej(płaszcza) stanowi 53, 7% masy całego mózgu, natomiast istota szara jąder podkorowych stanowi 3,7%.

- Największy rozwój płata czołowego, u człowieka jest on najbardziej rozwinięty i wynosi 30%powierzchni mózgu. Na płat czołowy u niższych małp przypada 8-12% powierzchni mózgu, u małp człekokształtnych 16%.

- Największe pofałdowania płaszcza –powoduje to zwiększenie masy płaszcza i powierzchni, a także ilości istoty szarej, co za tym idzie, do zwiększenia autonomicznego podłoża, dla złożonych czynności płaszcza. 2/3 Kory mózgowej znajduje się wewnątrz zakrętów i bruzd, czyli jest schowana.

- Lepsze wykształtowanie powierzchniowych warstw kory mózgu.

Cechą charakterystyczną mózgowia człowieka jest przewaga struktur młodych filogenetycznie nad starymi, czyli nad rdzeniem kręgowym. Nowa kora jest to kora SZEŚCIOWARSTWOWA, natomiast stara kora jest mniej niż sześciowarstwową. Nowa kora znajduje się w warstwach powierzchniowych, a stara w warstwach głębszych.

Masa mózgowia u noworodka wynosi 400g.W pierwszych 9-ciu miesiącach życia po urodzeniu masa wzrasta, do 500g.W 6-tym roku życia masa mózgowia dziecka wynosi 800g, natomiast w 20-tym roku życia masa osiąga masę ostateczną, czyli średnio 1300g.Wzrost masy mózgowia następuje w wyniku powiększania się wypustek nerwowych i rozrostu gleju. Masa mózgowia człowieka prawidłowo rozwiniętego wynosi 1100-2000g.Masa zawarta w wymienionym przedziale występuje u ludzi o rozwiniętym intelekcie, lecz także u osób przeciętnych, a także u ludzi mało inteligentnych. Najbardziej znanym mózgowiem o największej masie było 2850g, należał do niedorozwiniętego epileptyka, który zmarł w wieku 21 lat. Nie można, zatem ustanowić prostej, zależności między masą mózgu a intelektem. Również obwód głowy nie świadczy o intelekcie. Można być intelektualistą z małym mózgiem i idiotą z dużym. Charakterystyczna jest różnica średniej masy mózgowia między kobieta a mężczyzną. U mężczyzn średnia masa wynosi 1370-1405g, a u kobiet masa ta wynosi 1245-1275g. Wynika to jednak z mniejszej, przeciętnej masy ciała kobiet.

Mózgowie człowieka rozwija się najintensywniej od urodzenia do 6-go roku życia, osiągając 85% swej masy i wymiarów. W okresie starzenia masa mózgowia zmniejsza się zwiększając objętość swych komór. Zmniejszenie się istoty szarej wynosi od 10% do, 35% przy czym jest ono mniejsze przy intensywnej działalności intelektualnej.

06-12-2008

BUDOWA MÓZGU

Mózg ma kształt jajowaty. Jego dolna powierzchnia jest spłaszczona i nosi nazwę PODSTAWY MÓZGU, natomiast powierzchnie boczne i górna są wypukłe. W linii środkowej na powierzchni przedniej, górnej i tylnej jest widoczna głęboka SZCZELINA PODŁUŻNA MÓZGU, która dzieli mózg na dwie półkule: prawą i lewą. Półkule mózgowe od zewnątrz zakrywają całkowicie PIEŃ MÓZGU. Jest również SZCZELINA POPRZECZNA, która oddziela mózg od móżdżku. Powierzchnię półkul mózgowych pokrywa cienka warstwa istoty szarej zwana KORA MÓZGOWĄ, która stanowi skupienie komórek mózgowych. Korę mózgowa nazywamy również PŁASZCZEM. Większa część płaszcza składa się z 6-ciu warstw komórek nerwowych i taki płaszcz nazywamy NOWYM. Jest on filogenetycznie najmłodszy i stanowi 85%-95% powierzchni kory mózgowej. Ta budowa kory wykształciła się między 6-tym a 8-ym miesiącem życia płodowego. Płaszcz zbudowany z mniejszej liczby warstw komórek nerwowych stanowi PŁASZCZ DAWNY, lub PRAPŁASZCZ. Stanowi on 10% powierzchni kory mózgowej. Kora mózgu stanowi największą cześć płaszcza, pokrywa całą powierzchnię górno-boczną i prawie całą powierzchnię dolną i ok. połowy powierzchni przyśrodkowej półkuli. U człowieka kora zbudowana jest z ok. 9-25mld komórek nerwowych. Każdy neuron kory mózgowej ma 5-6tyś.Synaps(połączeń), Chociaż kora ma dużą liczbę neuronów to liczba rodzajów komórek, z których jest zbudowana jest stała. Dominują komórki PIRAMIDALNE, najbardziej charakterystyczne dla kory. Inne komórki to komórki GWIAŹDZISTE, które znajdują się głownie w 4-tej warstwie kory, oraz komórki WRZECIONOWATE, które zlokalizowane są w najgłębszych warstwach kory. Objętość kory u mężczyzn wynosi ok. 610cm³, a u kobiet 545cm³. Powierzchnia kory wynosi 200cm². Kora w różnych okolicach ma różną grubość 1, 5-5mm, średnio jednak 3mm.Najgrubsza kora jest w zakręcie przedśrodkowym płata czołowego, gdzie znajduje się reprezentacja ruchowa. Kora dzieli się na płaty. Płaty są podzielone przez bruzdy, które dzielą płaty na zakręty, czyli zwoje. W mózgu wyróżniamy bruzdy 1-go, 2-go i 3-go rzędu. Najbardziej stałe i najgłębsze są bruzdy 1-go rzędu, które występują u wszystkich.3-Go rzędu (oczodołowe) występują różnie od 3 do 5. Każdy mózg ma swoje własne pofałdowania, (gryfikacje), które jest cecha indywidualną każdego człowieka. Celem pofałdowania jest zwiększenie powierzchni kory, przy czym 2/3 powierzchni kory schowana jest w głębi bruzd. W podziale kory na płaty i ich ograniczeniu, główną rolę odgrywają 3 główne bruzdy 1-wszo- rzędowe: (występują u wszystkich ludzi)

-BRUZDA ŚRODKOWA (ROLANDA) -przebiega na powierzchni górno-bocznej, mniej więcej od połowy brzegu górnego półkuli ku dołowi i przodowi tworząc na swym przebiegu kolankowate wygięcie. Bruzda ta dzieli mózg na płat czołowy i ciemieniowy. Jest zlokalizowana na zewnętrznej powierzchni mózgu.

-BRUZDA BOCZNA (SYLWIUSZA) -przebiega na powierzchni górno- bocznej, od zagłębienia między biegunem skroniowym, a płatem czołowym. Bruzda ta oddziela płat czołowy od skroniowego i częściowo ciemieniowego.

-BRUZDZ OBRĘCZY- występuje na powierzchni przyśrodkowej półkuli i otacza ona zakręt obręczy od zewnątrz. Bruzda ta znajduje się wewnątrz mózgu.

W mózgu wyróżniamy 4 płaty:

- czołowy

- ciemieniowy

- skroniowy

-potyliczny.

06-12-2008

PŁAT CZOŁOWY- występuje we wszystkich 3 –ech powierzchniach półkuli. Na powierzchni górno-bocznej jest odgraniczony od tyłu przez bruzdę środkową mózgu. Natomiast od dołu przez bruzdę boczną mózgu. Na powierzchni przyśrodkowej jest odgraniczony przez linię umowną przebiegającą przez środek PŁACIKA OKOŁOŚRODKOWEGO, a od tyłu przez zakręt obręczy. Na powierzchni dolnej granicę jego stanowi TRÓJKĄT WĘCHOWY. W obrębie płata czołowego wyróżniamy następujące zakręty i bruzdy:

BRUZDY:

-środkowa, przedśrodkowa

-czołowa górna i czołowa dolna

-boczna i bruzda obręczy

- oczodołowe i węchowa

ZAKRĘTY:

-ZAKRĘT PRZEDŚRODKOWY- położony na powierzchni górno-bocznej i odgraniczony jest od tyłu przez bruzdę środkową, a od przodu przez bruzdę przedśrodkową. Zakręt przedśrodkowy na powierzchni przyśrodkowej przechodzi w płacik okołośrodkowy od przodu. To najważniejszy zakręt w płacie czołowym. Tu znajduje się reprezentacja ruchowa kory.

-ZAKRĘT CZOLOWY GÓRNY-znajduje się na powierzchni górno-bocznej i zawarty jest między brzegiem górnym mózgu, a bruzdą czołową górną od dołu.

- ZAKRĘT CZOŁOWY ŚRODKOWY-występuje na powierzchni górno-bocznej, od góry odgranicza go górny brzeg mózgu. Zawarty jest między bruzdą czołową górną (od przodu) i bruzda czołowa dolną (od tyłu w górnej części)

-ZAKRĘT CZOŁOWY DOLNY-jest położony na powierzchni górno-bocznej i zawarty jest między bruzdą czołowa dolną i bruzda boczną(od dołu). W pobliżu zakrętu czołowego dolnego znajduje się OŚRODEK BROKA jest to ośrodek ruchowy –mowy. Uszkodzenie tego ośrodka powoduje, że pacjęt nie jest w stanie przekazać myśli słowami, czyli porozumieć się słowami z otoczeniem. Ma mowę dyzartryczną (bełkotliwą) nie zrozumiałą dla otoczenia, ale rozumie, co do niego się mówi i jest w stanie wykonać proste polecenia.

-ZAKRĘT CZOŁOWY PRZYŚRODKOWY-mieści się na powierzchni przyśrodkowej(wewn.) Mózgu, między bruzdą obręczy(od dołu), a brzegiem górnym półkuli (od góry), od tyłu przez bruzdę płacika okołośrodkowego.

- PŁACIK OKOŁOŚRODKOWY-(PRZEDNI) leży na powierzchni przyśrodkowej i odgraniczony jest od dołu przez bruzdę obręczy, a od przodu i tyłu przez jej odgałęzienia. Cześć płacika (większa) należy do płata czołowego i jest to płacik okołośrodkowy przedni, w niej znajduje się reprezentacja ruchowa ……………………. Strony przedniej, (…….)unerwia kończynę dolną. Natomiast druga cześć(mniejsza) należy do płata ciemieniowego i jest to płacik okołośrodkowy tylni, (ośrodki czuciowe, …….,kończyny dolne)

-ZAKRĘTY OCZODOŁOWE- znajdują się na podstawie mózgu, na powierzchni dolnej i są rozgraniczone przez bruzdy oczodołowe

-ZAKRĘT PROSTY-jest położony na powierzchni dolnej między szczeliną węchową a szczelina podłużną mózgu

PŁAT CIEMIENIOWY-znajduje się na powierzchni górno-bocznej i przyśrodkowej półkuli mózgowej. Na powierzchni górno-bocznej odgraniczony jest bruzda środkową(od przodu), od góry przez górny brzeg mózgu i bruzdą boczną(od dołu), a od tyłu linią umowną łączącą miejsce, w którym bruzda ciemieniowo-potyliczna nacina górny brzeg półkuli. Na powierzchni przyśrodkowej odgraniczony jest od dołu przez zakręt obręczy bruzdę podciemieniową a od przodu przez zakręt okołośrodkowy przedni, od tyłu przez bruzdę ciemieniowo-potyliczną. Z przodu znajduje się reprezentacja ruchowa. W obrębie płata ciemieniowego wyróżniamy następujące bruzdy i zakręty:

BRUZDY:

- środkowa i boczna

- ciemieniowo-potyliczna, potyliczno-poprzeczna

-podciemieniowa, śródciemieniowa

- zaśrodkowa

ZAKRĘTY:

- ZAKRĘT ZAŚRODKOWY- tu znajduje się reprezentacja czuciowa kory. Znajduje się na powierzchni górno-bocznej między bruzdą środkową a bruzdą zarodkową. Na powierzchni przyśrodkowej przechodzi w tylną cześć płacika okołośrodkowego.

-ZAKRĘT CIEMIENIOWY GÓRNY-zawarty jest na powierzchni górno-bocznej między bruzdą zaśrodkową a bruzdą potyliczną poprzeczną, brzegiem górnym półkuli i bruzdą śródciemieniową

-ZAKRĘT CIEMIENIOWY DOLNY-znajduje się poniżej zakrętu ciemieniowego górnego, od przodu odgraniczony jest przez bruzdę zaśrodkową, od tyłu przez bruzdę potyliczno poprzeczną, od góry przez bruzdę śródciemieniową, ku dołowi przechodzi bez wyraźnej granicy w płat potyliczny.

-ZAKRĘT PRZEDKLINEK- znajduje się na części przyśrodkowej miedzy płacikiem okołośrodkowym, bruzdą ciemieniowo-potyliczną i brzegiem górnym półkuli. 06-12-2008

PŁAT SKRONIOWY-znajduje się na powierzchni górno-bocznej i powierzchni dolnej mózgu. Cześć płata znajduje się na powierzchni wewnętrznej. Na powierzchni górno-bocznej płat skroniowy od góry odgraniczony jest bruzda boczną, jego dolne odgraniczenie stanowi dolny brzeg półkuli mózgu. Na powierzchni przyśrodkowej jego rozgraniczenie stanowi bruzda zakrętu Hypokampa. W płacie skroniowym rozróżniamy:

-ZAKRĘT SKRONIOWY GÓRNY-znajduje się na powierzchni górno-bocznej pomiędzy bruzdą boczną, a bruzdą skroniową górną. W tylnej części zakrętu skroniowo górnego znajduje się KOROWY OŚRODEK SŁUCHU w okolicy ZAKRĘTU NADBRZEŻNEGO

–ZAKRĘTY POPRZECZNE- wyniosłości poprzeczne, znajdują się w tylnej części tego płata od bruzdy bocznej, rozgraniczone są przez bruzdy skroniowo poprzeczne.

-ZAKRĘT ŚRODKOWY SKRONIOWY-znajduje się on na powierzchni górno-bocznej pomiędzy bruzdą środkowo-górną, a środkowo-dolną.

-ZAKRĘT KONTROWY- znajduje się na zakończeniu bruzdy środkowo-górnej, znajduje się w nim OŚRODEK KOROWY ROZUMIENIA MOWY (OŚRODEK BERNICKIEGO).Uszkodzenie tego ośrodka powoduje, że osoba chora nie rozumie wypowiadanych do niej słów przy zachowaniu mowy spontanicznej, czyli sama wypowiada słowa, które są zrozumiałe przez otoczenie. W przypadku uszkodzenia tego ośrodka pacjęt nie jest w stanie zrozumieć słów, tak jakby ktoś mówił do niego w obcym języku.

OŚRODEK BROKA jest to ośrodek ruchowy –mowy, ten ośrodek zlokalizowany jest w pobliżu zakrętu czołowego dolnego, który należy do płata czołowego. Uszkodzenie tego ośrodka powoduje, że pacjęt nie jest w stanie przekazać myśli słowami, czyli porozumieć się słowami z otoczeniem. W przypadku uszkodzenia ośrodka ruchowego-mowy pacjęt ma mowę dyzartryczną (bełkotliwą) nie zrozumiałą dla otoczenia, ale rozumie, co do niego się mówi i jest w stanie wykonać proste polecenia.

-ZAKRĘT SKRONIOWY-DOLNY- jest zlokalizowany na powierzchni górno-bocznej pomiędzy bruzd a skroniowo-dolną, a bruzdą skroniowo-potyliczną.

-ZAKRĘT POTYLICZNO-SKRONIOWO BOCZNY-znajduje się na powierzchni wewnątrz płata skroniowego pomiędzy bruzdą skroniowo-potyliczną, a bruzdą poboczną. Cześć tego zakrętu należy do płata potylicznego

–ZAKRĘT HIPOKAMPA- (MÓZG PRZEDNI) znajduje się na wewnętrznej powierzchni płata skroniowego. Jest miejscem odpowiadającym za możliwość uczenia się, pamięci, a także jest odpowiedzialny za czynności narządów wewnętrznych, oraz odpowiada m.in. za popędy seksualne.

PŁAT POTYLICZNY- zajmuje cześć tylną mózgu od bruzdy ciemieniowo-potylicznej. W płacie tym znajdują się KOROWE OŚRODKI WZROKU.

-ZAKRĘTY POTYLICZNE-są zlokalizowane na powierzchni górno-bocznej, rozgraniczone przez jednoimienne bruzdy.

-KLINEK-znajduje się na powierzchni wewnętrznej płata potylicznego. Jest to zakręt odgraniczony od przodu przez bruzdę ciemieniowo-potyliczną, a od dołu przez bruzdę ostrogową.

10-01-2009

FIZJOLOGIA MÓZGU 10-01-2009

CECHY USZKODZENIA PŁATÓW CZOŁOWYCH

Uszkodzenie pól ruchowych płata czołowego, czyli ZAKRĘTU PRZEDŚRODKOWEGO powoduje przeciwstawny niedowład połowiczny, spastyczny obejmujący mięśnie twarzy, ręki i tułowia strony przeciwnej.

ZAKRĘTPRZEDŚRODKOWY = PORAŻENIE MIĘŚNI STRONY PRZECIWNEJ OD CZUBKA GŁOWY DO PASA

PŁACIK OKOŁOŚRODKOWY PRZEDNI-jego uszkodzenie powoduje uszkodzenie zwieraczy i niedowład przeciwstronnej kończyny dolnej. Uszkodzenie POLA BROKA, czyli okolic zakrętu czołowego dolnego powoduje zmienianie ekspresji słownej oraz, że mowa staje się dyzartryczna, dysmelodyjna i wypowiadanie słów jest utrudnione przy zachowanej umiejętności rozpoznawania mowy. Te 2 zakręty należące do płata czołowego: ZAKRĘT CZOŁOWY GÓRNY I ŚRODKOWY są zwane, przedruchowymi. Maja one specyficzne i wymierne funkcje, biorą one udział w planowaniu czynności ruchowych oraz kontroli zachowania. Powodują zmiany napędu, motywacji, kontroli emocjonalnej, oraz zmiany osobowości. Przy uszkodzeniach górnych części okolic przedruchowych płata czołowego mamy doczynienia z impulsywnością, drażliwością i odhamowaniem, w tym funkcji seksualnych. W przypadku uszkodzenia dolnych części okolic przedruchowych płatów czołowych występuje moria czołowa w postaci spowolnienia, braku inicjatywy, apatii, bezczynności. W przypadku uszkodzenia płatów czołowych występuje sztywność psychiczna, osłabienie abstrakcyjnego rozumowania, trudności w przechodzeniu z jednego problemu do drugiego, ubóstwo wewnętrzne myśli oraz perswazja słowna, polegają one na tym, że powtarza się te same słowa. W przypadku uszkodzenia dolnych części płata czołowego występuje anosmia, czyli ogólna utrata węchu. W przypadku uszkodzenia dolnych płatów czołowych występuje niezdolność skupienia uwagi, rozwiązywania złożonych problemów, sztywność myślenia i lawilnośc, czyli zmiana nastroju.

CECHY USZKODZENIA PŁATÓW POTYLICZNYCH

Płat potyliczny to głównie obszar odbierania bodźców wzrokowych, czyli widzenie linii, figur, ruchu i koloru. Każda z tych czynności ma swoją oddzielną lokalizację w korze płatów potylicznych. Uszkodzenie płata potylicznego powoduje przeciwstronne niedowidzenie połowiczne. Natomiast uszkodzenie obydwu płatów potylicznych powoduje ślepotę korową, czyli stan ślepoty bez zmian na dnie oka oraz zmian odruchowych źrenic.Uszkodzenie płata potylicznego powoduje niezdolność rozpoznawania przedmiotów odbieranych wzrokowo, mimo, że osoba badana w testach ostrości wzroku wypada wystarczająco dobrze. Osoba taka ma również niezdolność do czytania, reprezentuje tzw. Ślepotę słowną, czyli pac jęci tacy mogą widzieć litery i słowa, ale nie znają ich znaczenia. W przypadku uszkodzenia płata potylicznego występuje utrata do rozróżniania kolorów oraz niemożność rozpoznawania twarzy.

CECHY USZKODZENIA PŁATA CIEMIENIOWEGO

Płat ciemieniowy jest miejscem zakończenia dróg czucia somatycznego pochodzących z przeciwstronnej połowy ciała. Uszkodzenie płata ciemieniowego będzie powodowało osłabienie bodźców czuciowych, rozpoznawania ich i ich umiejscowienia. Przy uszkodzeniu dużych obszarów niedominującego płata ciemieniowego może wystąpić u pacjęta stan połowicznego zaburzenia czucia, a nawet może pacjęt nie rozpoznawać swoich lewych kończyn. Występuje zaniedbywanie lewej części ciała, co można stwierdzić przy pielęgnacji i ubieraniu. W przypadku zaburzeń płata ciemieniowego, pacjęt ma utratę zdolności pisania, zdolności liczenia, występuje akalkulacja, oraz odróżnianie prawej strony od lewej oraz rozpoznawania palców, czyli tzw. agnozja palcowa.

CECHY USZKODZENIA PŁATA SKRONIOWEGO

Zaburzenia w zakresie górnego zakrętu skroniowego słuchu powoduje niedowład słuchu korowego. Uszkodzenie ZAKRĘTU HIPOKAMPA powoduje znaczne zaburzenia w procesach uczenia i pamięci. Płaty skroniowe zawierają dużą część układu lingwicznego, który kieruje emocjonalnymi aspektami zachowania. W przypadku uszkodzenia OŚRODKA BERNICKIEGO (rozumienie mowy), pacjęt ma zaburzenia rozumienia materiału słownego prezentowanego przez zmysł słuchu. Ma upośledzenie czytania i pisania pod dyktando, również występuje upośledzenie czytania i pisania nut, czyli przy uszkodzeniu płata skroniowego występuje iluzja i halucynacje słuchowe. Przy uszkodzeniu obustronnego struktur hipokampa występuje ZESPÓŁ ANESTYCZNY KORSAKOWA (zaburzenia pamięci), występuje u osób nadużywających alkohol. Uszkodzenie płatów skroniowych powoduje ZESPÓŁ KLUVIERA- BUCEGO, w tym zespole mamy doczynienia z obżarstwem, przyrostem masy ciała, apatią, wzmożoną aktywnością seksualną.