Wykład 1 (1.10)

Starzenie w XXI wieku:

-1840r. średnia długość życia 45 lat, dziś - 80

-średnia długość życia co roku wydłuża się o 3 miesiące

-co drugi noworodek ma szanse żyć 100 lat

- w UE do roku 2050 populacja ludności w wieku 20-59 lat spadnie o 28%, a 60+ wzrośnie o 52%

Gerontologia - [geron - starość, logos - wiedza] - nauka interdyscyplinarna o starości i o wszystkich związanych z nią problemach i zjawiskach

*eksperymentalna = bio-gerontologia

*społeczna - psychogerontologia, socjo-gerontologia, geragogika

*kliniczna - geriatria

- geronologia ≠ geriatria

- starzenie ≠ starość

- wiek metrykalny = chronologiczny = kalendzarzowy

- wiek biologiczny (starzenie przedwczesne (patologiczne), ortologiczne (modelowe), pomyślne)

- wiek czynnościowy

- starzenie demograficzne

- przeciętne trwanie życia

- maksymalne trwanie życia - empirycznie potwierdzona max dlugość życia osobnika danej populacji

Uniwersalne cechy starzenia:

- powszechne - występuje u wszystkich

- rozciągnięte w czasie - od trudno ustalonego początku do śmierci

- jednokierunkowe i nieuchronne - biologiczna inwolucja, samounicestwienie, apoptoza

- zaprogramowane genetycznie - ontogeneza

- nierowne dynamicznie - heterochronizm, heterotropizm

- mierzalne skalami

- skojarzone z wysoką i odmienną w przebiegu chorobowością

- poznane tylko częściowo

Starzenie - postępujące i uogólnione uszkodzenie wszystkich funkcji organizmu powodujące:

- utratę adaptacyjnej odpowiedzi na stres = ograniczenie rezerw homeostazy

- rosnące ryzyka chorób zależnych od wieku

Teorie starzenia:

*ewolucyjna

*wolnorodnikowa

*telomerowa

Teoria ewolucyjna:

- starość jest skutkiem akumulacji mutacji ujawniających szkodliwe efekty w późnym okresie życia

-mutacje są niewidoczne dla naturalnej selekcji ponieważ zdarzają się po okresie reprodukcji

- wpływ środowiska życia jest bardzo istotny

Teoria wolnorodnikowa:

wolne rodniki - [atomy, molekuły, jony z niesparowanym elektronem] produkt uboczny metabolizmu tlenowego

- wymiatacze WR - enzymy antyoksydacyjne chronią komórkę przed oksydacją

- nadekspresja genów enzymów antyoks. opóźnia zależne od wieku skutki oksydacji i przedłuża max przeżycie (u transgenicznej muszki owocowej)

Teoria telomerowa:

- nie replikujące (neurony, mięśnie szkieletowe, m. sercowy)

- replikujące w odpowiedzi na wyzwanie (wątroba, tarczyca)

- replikujące (naskórek, nabłonek, fibroblasty)

Za każdym podziałem komórki, zakończenia chromosomu (telomery) ulegają skruceniu

Im dłuższy telomer tym młodszy jesteś bjologicznie?

Starzenie komórkowe:

-uszkodzenie DNA

- niestabilność chromatyny

- skrucenie telomerów

- stres oksydacyjny i inne sygnały stresu

Istota procesu starzenia:

ograniczenie rezerw homeostazy = zmniejszenie zdolności odpowiedzi na zaburzenia homeostazy

Wykład 2 (8.10)

Demograficzne, zdrowotne i ekonomiczne uwarunkowania starzenia

Kompleksowa ocena i opieka geriatryczna

(dużo wykresów)

Geriatria i podejście geriatryczne

Specjalizacja medyczna oparta o choroby wewnętrzne, zorientowana na rozwiązywanie złożonych problemow zdrowotnych i środowiskowych a nie tylko pojedynczych chorób

- wykracza poza zakres interny

-...

Cele geriatrii

- poprawa jakości życia i stanu zdrowia osób starszych

- upodniotowić pacjenta i jego opiekuna w systemie

- zredukować koszty ochrony zdrowia

Zasady opieki geriatrycznej

- powszechność opieki = dla wszystkich

- dostępność opieki = bliskość placówek, niskie koszta

- dlugotrwałość opieki = ciągłość

- jakość opieki = fachowość, zasady etyki

- kompleksowość opieki = całościowe rozwiązywanie problemów socjomedycznych

Normalne starzenie a niewydolność narządowa

Inwolucja starcza nie powoduje niewydolności ale sprzyja jej występowaniu w warunkach dodatkowych obciążeń

Specyfika patologii w starości

- postepująca utrata stabilności homeostazy i rosnące ryzyko śmierci

- skąpoobiawowość i nietypowa prezentacja chorob

- zacieranie się pojęcia “norma”

ryzyko zespołów jatrogennych

- powszechność niedoborów pokarmochych, zwłaszcza mikronutrientów

- środowiskowe uwarunkowania i środowiskowe nastepstwa chorób

- zagrożenia nihilizmem diagnostycznym

Problemy geriatrii

- wielonarządowe zaburzenia sercowo-naczyniowe

- niestabilność, upadki

- demencja, depresja, deliriuum

- nietrzymanie moczu

- przewlekłe owrzodzenia

- zespoły jatrogenne

Całkowita ocena geriatryczna (COG) - wielowymiarowy, interdyscyplinarny proces diagnostyczny do określania problemów zdrowotnych i funkcjonalnych starszego pacjenta, by wdrażać całkowity plan terapii i opiekii długoterminowej

Cele

- planowanie terapii

- p. rehabilitacji

- p. opieki dlugoterminowej

- koordynacja celów wyznaczonych przez świadczeniodawce

- optymalne wykorzystanie dostępnych zasobów

COG

- zdrowie fizyczne - ból, leki, odrzywianie, badanie, wywyad

- zdrowie psychiczne - funkcje poznawcze, stany emocjonalne

- wydolność funkcjonalna - równowaga, chód, ciśnienie ortostatyczne

- czynniki socjalno środowiskowe - wywiad środowiskowy, opieka

Instrumenty COG

- skala P-ADL wg Barthel

- I-ADL - mierzy sprawność fizyczną

- skala oceny rownowagi i chodu (Tineti)

- ocena funkcji poznawczych

- ocena f. emocjonalnych

- skala ryzyka rozwoju odleżyn

- skala stanu odrzywienai

Dopełnieniem rozpoznania jest ocena środowiska życia pacjenta i jego sytuacji ekonomicznej, wsparcia, w tym rodzinnego, poziomu aktywności społecznej i dostępności zasobów

COG - zaleca się stosować u wszystkich pacjentów starszych ale szczególnie:

- u osob zniedolężniałych

- w złożonej niesprawności

- w późnej starości

- u osób w krytycznych momentach (po udarze, urazie itp.)

Kto robi COG - zespół: lekarz, rehabilitant, pielęgniarka zaznajomiona z geriatrią,psycholog, pracownik socjalny, inne osoby

Miejsce COG - dom pacjenta, gabinet lekarski, ambulatorium, oddział szpitalny, placówka opieki długoterminowej. O miejscu decydują przede wszystkim:

- stan pacjenta

- …

Korzyści podejścia geriatrycznego (?)

- poprawa stanu funkcjonalnego

- jakości życia osób starszych

- zminiejszenie ryzyka śmierci

- żwiększenie szansy poprawy st. zdrowia

- zmniejszenie ryzyka rehospitalizacji

- zwiększzenie prawdopodobieństwa miezkania w swoim wlasnym domu

Etapy opieki geriatrycznej

1. ocena - st. zdrowia, sprawność fizyczna, psychiczna, ocena zasobów pacjenta

2. ustalenie celów opieki - negocjacje pacjenta i lekarz: jakie środki zostaną użyte? jakie są szanse?

3. specyfikacja planu dzialania - podział zadań pomiędzy personel, …

4. regularna kontrola - czy zachodzi poprawa? czy plan wymaga zmian?

Wyklad 3 (15.10)

Rehabilitacja w procesie leczniczym ludzi starszych

Pacjent geriatryczny:

*starsza osoba z:

- wielochorobowoscia

- zaburzeniami sensorycznymi

- zaburzeniami rownowagi i chodu

- wysokim ryzykiem upadku, zranien

- ryzykiem hipotonii ortostatycznej

- polipragmazja, wielolekowosc

- zaburzenia pamieci i nastroju

- niedozywienem

- etc

booooooring vey tent this is terrible dobrze prosze pani :0 ne ziewaj mi w notatkach

nadwaga + niedozywienie= Basia nakarm mie

poczekaj do kiiebozu

Jedna osoba ma wiele chorób

Szczegolne uwarunkowania do rehablitacji osob starszych:

- powszechnosc patologii narzadu ruchu

- zniedoleznienie z oslabieniem funkcji nosnych i podporowych i zmiany w ukladzie miesniowym

- ograniczenie aktywnosci z mniejsza ruchliwoscia, eliminacja wysilku fizycznego => mniejsz sprawnosc

- zmniejszona wydolnosc fizyczna do poziomu podstawowych funkcji fizycznych czlowieka (p-ADL)

- uzleznienie od innych ludzi

Starosc = hipokinezja

- obnizenie zdolnosci lokomocyjnej i do wysilku

- obnizenie odpornosci

- obnizenie tolerancji ortostatycznej

- obnizenie tolerancji glukozy

- zmniejszenie odtluszczonej masy ciala

- sklonnosc do kamicy nerkowej

- zwiekszenie lepkosci krwi (wzrost fibrynogenu, hipowolemia)

- sklonnosc do odlezyn

- zwiekszona hipotermia wysilkowa

- uposledzenie motoryki jelit => zaparcia

- normane strzenie

- choroby wspolistniejace:

leczene - faza terapii: kompensowanie zaburzonych funkcji

zawodowa - uzdolnienia do powrotu do zycia zawodowego

spoleczna - wlaczenie do zycia spolecznych, pomoc w nawiazywaniu relacji socjalnych

Rehabilitacja geriatrczna (RG)

- dział rehabilitacji ktorego glownym celem jest przywrocenie lub utrzymanie jak najlepszej spawnosci osób w podeszlym weku

- wykorzystuje wszystkie potencjlne możliwości pomimo pogorszenia się stanu zdrowia

- stanowi główny element procesu terapeutucznego ludzi starszych

Normalne starzenie

choroby wspolistniejace:

prewencyjna - utrzymywanie dotychczasowych kompetencji pacjenta

ogolna - uaktywnienie przewlekle chorych

celowana - dopasowana do poszczegolnych jednostek i pacjentow

Cele rehabilitacji geriatryczne:j

- utrzymanie lub przywrocenie zdolnosci do samodzielnego funkcjonowania, szczegolnie w zakresie podstawowych czynnosci zycia codziennego

- usprawnienie poszczegolnych narzadow czy ukladow w ktorych wystepuje dysfunkcja - poprawa jakosci zycia starszego pacjenta

Reh. geriatryczna - definicja: redukcja deficytow funkcionalnych bez koniecznosci odwracania biologii choroby lezacej u podloza

Rehabilitacja geritryczna celuje w wiele przyczyn wspolodpowedzialnych za uszkodzenie funkcji

- uszkodzone narzady i układy

- nastawienie psychologiczne

- srodowisko materialne

- srodowisko otoczenia

- odlegle srodowisko

- siec wsparcia spolecznego i rodzinnego

Czynnki zaklucajace rg

- brak motywacji

- depresja

- otepienie

- niedozywiene

- zmniejszenie sily miesniowej i wytrzymalosci

- uposledzenie koordynacji i rownowagi

- choroby welonarzadowe

Warunk rg

- dostosowanie programów rehabilitacyjnych do potrzeb i mozliwosci pacjenta

- motywacja do odpowiedzialnosci i dzialania

- mobilizacja do dzialania - "co ja moge zrobic?"

- poszanowanie cierpienia chorego

- pomoc i wsparcie ze strony opiekunow i rodziny

RG - korzysci dla pacjenta

- lepsze funkcjonowanie ukladu sercowo-naczyniowego

- poprawa kontroli cukrzycy

- poprawa koordynacji ruchowej, rownowagi, gibkosci szybkosci ruchow

- zmniejszenie stresu i niepokoju

- poprawa nastrojuu i samopoczucia

- odzyskanie pewnosci siebie, lepszej integracij z grupa

Siedzay tryb zycia, a bimarkery kardi-metaboliczne:

4757 dorosych (projekt NHANES)

czas spedzony na aktywnym uprawianiu sportu/czs spedzony w ozycji siedzacej (akcelerometryczne) =>

czas spedzony w pozycij siedzacej, niezaleznie do cw fiz, wplywa na obwod tali, pozim HDl-chol., TG insuline, bialko CRP

przerwy w siedzacym trybie zycia wplywaja korzystnie na wielkosc tych parametrow

Korzysci reh dla spoleczenstwa

- zmniejszenie kosztow opieki zdrowotnej

- redukcja kosztow opieki

- redukcja farmakoterapii

- poprawa nastrojow spolecznych

- wzrost aktywizacij spolecznej i zawodowej

Odrebnosc pacjentow geriatrycznych

- skupic sie na konkretnym problemie badz grurpie problemow

- oddzialywanie terapeutyczne ograniczyc do osiagniecia celow najwazniejszych np wykonywanie prostch czynnosci zyciowych

- na wstepie zalozyc jakie srodki i jaki czas sa potrzebne do osiagniecia optymalnych rezultatow oraz

- wyznaczyc cele, odpowiednie do mozliwosci pacjenta

- wlasciwa rehabilitacje geriatrycna poprzedzac roznego rodzaju formami terapii zajeciowej

rg= kinezyterapia +fizykoterapia + masaz + terapia zajeciowa

Kinezyterapia podstawą rg:

W caloksztalcie procesu reh, kineza jest zazwyczaj tą faza leczena usprawniajacego, ktora poprzez przywrocenie choremu sprawności fizycznej daje podstawe do dalszej reh

- obejmuje zgadnienia leczenia ruchem

-podstawa kinezy sa cwiczenia o charakterze leczniczym

* wskazania: uposledzena sprawności fizycznej jednostki

* zadania - przywocenie pelnej spr fiz przy uwzglednieniu schorzen przewleklych lub stanow przebytych

Fizykoterapiia

- ma role pomocnicza

- stosuje sie ja przed, w trakciie lub po cw ruchowych rzadko samodzielnie

- nalezy okresic roddzaj zabiegu, miejsce, czas trwania,, kolejnosc

Masaz - okreslone oddzialywanie bodzcami mechnicznymi na tkanki organimu, przy biernym zachowani chorego

- profiaktyka i leczenie

cel - lesze ukrwenie tkanek, przyspieszenie wydalania produktów przemiany materii i lagodzenie bolu

Terpia zjeciowa - czynnosc zlecana choremu jako jeden ze srodkow leczniczych dla powrotu utraconych funkcji narzadu ruchu lub wyrobienia funcji zastepczych

- uzupenienie cwiczen gimnastycznych

- przewaga nad innymi metodami: stawia okreslony cel przed pacientem, do ktorego on zmierza

- powarzanie okresonego ruchu najlepszym sposobem reedukacji i wytworzenia automatyzmu

Wsparcie psychologicze

- pomoc w akceptacji prob zwiazanych z wiekiem i niepelnosprawnoscia

- wytworzeie własciwej postawy wobec choroby i wlasnej sytuacji zyciowej

- odniesienie rowniez do otoczenia chorego - rodziny i personelu medycznego

Rehabilitacja spoleczna bo

- samotność

- nuda

- nadmiar czasu

- problemy finansowe

- zmiana trybu zyca po przejsciu na emeryture