TILLMAN KLAUS „ TEORIE SOCJALIZACI…..” STR.231- 277 OLGA ŻABKIEWICZ
Pod koniec lat 60 w wielu krajach Zachodu opinię publiczną wzburzyły rzucające się w oczy zachowania się młodzieży. Rozmaite ruchy przez nich tworzone typu ruchy studenckie albo subkultury takie jak np. hippisi świadczyły o wyraźnym wzroście wśród młodych ludzi potencjału krytycznego wobec systemu oraz odwrót od późno kapitalistycznego społeczeństwa osiągnięć. Zachowania takie interpretowano jako rosnące zagrożenie dla łatwej integracji dorastającego pokolenia z systemami społ. Pomimo tego większość młodych ludzi dosyć łatwo akceptowała panujące orientacje co do wartości i łatwo włączała się do panującego sytemu.
Niejaki Hebermas zainspirowany tym zjawiskiem podjął się napisania pracy na temat socjalizacji. W odmienności do innych nie uważał, ze jest to zagrożenie dla integracji społeczne, ale jako ważny potencjał emancypacyjny. Wraz z współpracownikami na gruncie teorii socjalizacji próbował wyjaśnić zróżnicowanie form zachowania się młodzieży i młodych dorosłych. Za punkt wyjścia obrali przypuszczenie, że między typowym przebiegiem dojrzewania a formami tożsamości istnieje jakaś zależność, która mogłaby wyjaśnić również powstawanie u młodzieży różnych orientacji politycznych.
Opracowali oni kompleks teorii, w którym połączone zostały z sobą elementy MAKROSOCJOLOGI I PSYCHOLOGII ROZWOJOWEJ odnoszące się do wieku młodzieńczego. Powiązana tutaj został a ukierunkowana marksistowsko analiza problemów legitymizacji w późnym kapitalizmie z analizą ontogenetycznych szczebli rozwoju kompetencji komunikacyjnej. W koncepcji tej chodzi o powiązanie kryzysu legitymizacji ( społeczeństwa) z kryzysem okresu dojrzewania( człowieka), co ująć można w następującej tezie: zaostrzające się problemy okresu dojrzewania przebiegają coraz gwałtowniej. A to z kolei jest korzystną przesłanka przezwyciężenia konwencjonalnej tożsamości związanej z rolą społeczną, w czego wyniku rozwija się w wieku młodzieńczym formacje tożsamości, które przedstawiają sobą potencjał krytyczny wobec systemu(wybaczcie, że to nie jest moimi wołanymi słowami, ale piękniej tego ująć nie można było).
Opis socjalizacji zaczynają od stwierdzenia, że stało się rzeczą normalną dl wszystkich grup społecznych „ moratorium” ( zawieszenie, tymczasowe wstrzymanie) psychospołeczne w e wczesnym okresie dojrzewania( 13-14 r. życia). Osoby dorastające przygotowują się do opuszczenia rodziny i do ról, które odnoszą się do całego systemu społecznego. Idąc za Eriksonem okres ten określa się jako konlikotgenny lub kryzys okresu dojrzewania. W tym okresie występuje:
- problem własnej tożsamości( ciągłe pytanie kim jestem, kim będę)
- młody człowiek zapoznaje się z społecznymi wzorcami interpretacji, tradycją kulturową i standardami społecznymi
- przyjęte od rodziców orientacje zostają zakwestionowane, wymagają samodzielnego przeinterpretowania , w wyniku czego są odrzucane albo przyjmowane jako cześć składowa własnych przekonań wpływ na to ma: indywidualna sytuacja tego człowieka, jego społ. Świat , dotychczasowa biografia, duże znaczenie mają także kwestie religijne i polityczne.
Habermas i jego współpracownicy podkreślają, że kryzys okresu dojrzewania jest jednym z najważniejszych dla kształtowania się tożsamości kryzysów , który pozwala osobom dorastającym „ wypracować definicje własnej tożsamości, w wyniku konfrontacji z tradycją, w jakiej wzrastali”. Ponad to wyżej wymienieni w opisie dojrzewania i wyjaśniania jego ontogenetycznego znaczenia podążali cały czas za Eriksonem , jednakże wyszli ponad jego teoretyczne założenia, uwzględniając w swojej teorii kryzys okresu dojrzewania postrzegany w ramach ogólnospołecznych tendencji rozwojowych w późnym kapitalizmie.
PRZEBIEG I EFEKTY KRYZYSU DOJRZEWANIA
Przebieg:
- może przebiegać nie rzucając się w oczy, a może przybierać dramatyczne formy
- w zależności od siły kryzysu człowiek może go przezywać wewnętrznie albo tez odreaogywac w sposób konfliktowy
- można dokonać rozróżnienia między „ kryzysem odrywania się”( początkowa faza dojrzewania, kwestionowanie dorosłych autorytetów) a „ kryzysem tożsamości” (pyt. Dotyczące koncepcji samego siebie). KRYZYS ODRYWANIA SIĘ + KRYZYS TOŻSAMOŚCI= KRYZYS DOJRZEWANIA
Twierdzą też( ten Habermas i inni) , że między ( zróżnicowanym indywidualnie) przebiegiem okresu dojrzewania a formacją tożsamości młodego człowieka dorosłego zachodzi pewna zależność: przede wszystkim od siły kryzysu zależy jaką w wieku młodzieńczym rozwinie się struktura osobowości. Wyróżniają przy tym trzy typy formacji tożsamości jako możliwe efekty kryzysu okresu dojrzewania:
1) proces kształtowania tożsamości może się nie udać( np. młody człowiek nie osiągnie dobrowolnej integracji z całym społeczeństwem); jest to psychopatologiczny przypadek , nie jest wynikem normalnego rozwoju.
2) wielu młodych ludzi rekonstruuje i stabilizuje rozbitą tożsamość na tym samym poziomie strukturalnym, przyswajając odnosząca się do zawodu tożsamość związana z rolą społeczną i wydając osądy moralne na poziomie konwencjonalnym
3) Iini młodzi ludzie przezwyciężają strukturalny poziom tożsamości związanej z rolą społeczną i przyswajają sobie elastyczną i kierującą się określonymi zasadami tożsamość „ ja „ oraz wydają osądy moralne na poziomie postkonwencjonalnym.
Przejście z jednego poziomu na drugi ( od 2 do 3) łączy się z nabyciem rozwiniętej kompetencji komunikacyjnej( umiejętności dyskursu). Im gwałtowniejsza formę przybiera kryzys i im głębiej jest przeżywany tym większe jest prawdopodobieństwo, ze konwencjonalna tożsamość związana z rolą społeczną zostanie przełamana , a na jej miejsce pojawi się refleksyjna tożsamość „ ja” . To jest pozytywny skutek gwałtownie przebiegającego kryzysu, a to jest uzasadnienie teoretyczne: jeśli orientacje konwencjonalne mają zostać przezwyciężone to, muszą być zakwestionowane normatywne kryteria i reprezentujące go autorytety. Taki gwałtowny charakter kryzysu uchodzi za istotną przesłankę osiągnięcia pożądanego szczebla rozwoju tożsamości ‘’ja”.
KRYZYS OKRESU DOJRZEWANIA A INTEGRACJA SPOŁECZNA
Ontogenetyczna teza został połączona ( jak wcześnie j pisałam) przez Habermasa i innych z podstawową tezą teorii społecznej, która brzmi : „ tożsamość związana z rolą społeczną „ i „ tożsamość ≤ ja ≥” powinny być rozpatrywane nie tylko w perspektywie psychologii indywidualnej , lecz również jako ważne kategorie polityczne, jako że wskazują one na różne formy społecznej integracji podmiotów w systemie późnokpaitalistycznym.
Opierając się na powyższym założeniu Dobert i Nunner- Winkler rozróżniają dwa typy podejścia, które wiążą się z określonym idealnym typem osobowości:
1) „ normalna tożsamość mieszczańska”- podporządkowuje się w dość znacznym stopniu wymaganiom systemu społ., jest biernie polityczny, nastawiony na sukces zawodowy, karierę
2) drugi typ to ludzie krytycznie nastawieni do wobec systemu , którzy nie negują społecznego deficytu legitymizacji , lecz w sposób świadomy starają się z tym problem radzić. Praca zawodowa i kariera nie należą do podstawowych celów życiowych, z tego względu tracą charakter podstawowych wyznaczników integracji społecznej.
Te dwa idealne typy osobowości stanowią dwie różne odpowiedzi na problemy legitymizacji w dobie późnego kapitalizmu. Połączenie tych dwóch podejść( ontogenezy i politycznego) teoretycznych pozwoliło opisać dwa szczeble rozwoju tożsamości i kompetencji komunikacyjnej oraz dwie różne świadomości polityczne.
Refleksja na poziomie rozwiniętej tożsamości” ja” prowadzi do krytyki społeczeństwa i systemu kapitalistycznego. Postuluje się ścisłą zależność między strukturami podmiotu a treścią nastawień. Tym samym pyt. O kryzys dojrzewania w późnym okresie kapitalizmu można sformułować w nowy sposób: ilu młodych ludzi zdołało rozwinąć swoją osobowość w takim stopniu , że osiągnęli szczebel kierującej się pewnymi zasadami tożsamości „ ja”, a tym samym stali się potencjalnie krytycznym wobec systemu. Odpowiedź na to pytanie prowadzi nas do tego jaka jest siła kryzysu okresu dojrzewania, to jest zależne od społecznych i kulturowych warunków ramowych w jakich oni dorastają, i to Dobert oraz Nunner budują swoją „ makrosocjologiczną hipotezę o trendach”, której głównym założeniem jest fakt, iż w późnym kapitalizmie coraz mniej możliwe jest zbudowanie „ normalnej tożsamości mieszczańskiej” ze względu iż „ podstawowe elementy ideologii burżuazyjnej, jak indywidualizm w sferze własności czy orientacja na osiągnięcia ulegają w coraz większym stopniu erozji. Oprócz erozji burżuazji systemu legitymizacji istnieją inne trendy w rozwoju społecznym, które zwiększają prawdopodobieństwo zaostrzenia się kryzysu okresy dojrzewania: wydłużenie moratorium psychospołecznego, polepszenie się warunków poznawczych, liberyzacja form wychowania rodzinnego.
Podsumowanie:
Socjalizacja w wieku młodzieńczym ma duże znaczenie dla jedn. I społ. Optymalny rozwój osobowości ku kompetencji komunikacyjnej oraz ku kierującej się pewnymi zasadami tożsamości „ ja „ odznacza się potencjałem krytycznym, który ma wpływ na przekształcenie się systemu społecznego. Wspomniane trendy świadczą o tym, że pożądana osobowość( krytycznie nastawiona wobec systemu) będzie w przyszłości zjawiskiem powszechniejszym.
UPORZĄDKOWANIE, KRYTYKA IKONTYNUACJA
Krytyka habermowskiej teorii socjalizacji:
1)koncentrując się na języku jest jednostronna
2) bezkrytycznie przyjmuje koncepcję Kohlberga
3) rości sobie pretensje do uniwersalizmu
Dobert i Nunner opierali się na koncepcji Habermana budując swoje teoretyczne założenia ta krytyka dotyczy również ich, jednak zawiera tez elementy koncepcji Habermowskiej , które zostały ocenione pozytywnie:
1) problem socjalizacji w ujeciu psychologicznym i socjologicznym
2)uwzględnienie w swych analizach wszystkich płaszczyzn procesu socjalizacji
3) dostrzegają indywidualne jak i społeczne znaczenie kryzysu okresu dojrzewania
3)społeczną integracje młodzieży ujmują w jej dialektycznej złożoności; pod koniec okresu młodzieńczego udział młodzieży w życiu społ. Może mieć formę bezkrytycznego przystosowania się , ale może mieć też formę krytycznego dystansowania się.
Dobert iNunner tak dalece konkretyzowali swoją teorię, iż można ją poddać weryfikacji empirycznej i co za tym idzie krytykować, biorąc za punkt odniesienia rzeczywistość. Wyniki badań pilotażowych przeprowadzonych przez nich były niejednoznaczne. Choć prawdą jest, ze gwałtowny kryzys okresu dojrzewania wiedzie we wszystkich badanych przypadkach do powstania moralności postkonwencjonalnej, to znaleźli się również tacy wśród ankietowanych, którzy przechodzili„ słaby” kryzys, a mimo to osiągnęli również poziom postkonwencjonalny. Wyniki kolejnych, szerzej zakrojonych badań, przeprowadzonych wśród 112 uczennic i uczniów w wieku od 14 do 22 lat pozwoliły lepiej zrozumieć zależności między kryzysem okresu dojrzewania i poziomem moralności.
Można stwierdzić rzecz następującą i wyprowadzić tezę, że: gwałtowny kryzys okresu dojrzewania nie jest koniecznym i jedynie ważnym doświadczeniem, które ma wpływ na wykształcenie się kierującej się określonymi zasadami tożsamości „ ja”, staje się jednak ważnym i korzystnym czynnikiem( obok innych czynników) wówczas, gdy jest związany z autorefleksją.
Kolejna wątpliwość dotycząca empirycznego potwierdzenia teorii pojawia się wówczas, gdy weźmiemy pod uwagę związek miedzy poskonwencjonalnym poziomem moralności a zagrażającymi systemowi formacjami tożsamości. Już badania pilotażowe dowiodły, że następują tu pewne odchylenia , a dalsze badania zmusiły do zmodyfikowania teorii: co prawda istnieje związek między przebiegiem kryzysu dojrzewania , poziomami moralności i poglądami społeczno- politycznymi, ale nie jest on tak jednoznaczny jak pierwotnie przyjmowano. Na podstawie przeprowadzonych badań( nie opisuje nie ma takiej potrzeby) i uzyskanych wyników Nunner dochodzi do wniosku, że nie można podtrzymywać ogólnej tezy, ż gwałtowny kryzys ok.doj. wiedzie do krytyki istniejących stosunków społecznych. Z pewnością słuszne wydaje się stwierdzenie , że gwałtowny kryzys okresu doj. Sprzyja porostu wyrażaniu krytyki. A zatem nie można już dłużej utrzymywać tezy, że na podstawie określonej struktury osobowości( kierująca się określonymi zasadami tożsamości „ ja „) orzekać można o treściach obrazu społ. I świata, jaki ma jednostka o danej strukturze osobowości.
Przy kwestii empirycznego uzasadnienia omawianej teorii dochodzi jeszcze jedna sprawa związana z „ makrosocjologiczną teorią trendów” . W latach 70 tezę tę traktowano jako twierdzenie empiryczne dotyczące przyszłego rozwoju społ. , można się zastanowić, czy została ona potwierdzona . n gruncie empirycznym nie sposób odp. Na to pyt. , czy od początku lat 70 problemy legitymizacji w późnym kapitalizmie zaostrzyły się , czy nie – ze względu na ich makrospołeczną złożoność.
Empiryczne pkt. Zaczepienia można znaleźć w następnej tezie: kryzysy okresu dojrzewania coraz częściej przebiegają konfliktowo. Wyniki empirycznych badań nad młodzieżą dowodzą, że od lat 70 pojawia się coraz silniejsza tendencja do obierania przez nią orientacji „postmaterialnej” . Tendencje tę możemy uznac z potwierdzenie hipotezy o trendach , nie można jednak o nich powiedzieć, ze są dominujące. Większość młodzieży „ nie wysiada” z systemu ale chce do niego „wsiąć” tzn. nauczyć się zawodu i pracować w nim. Młodzi ludzie nie przyjmują postawy protestu tylko koncentrują swoją działalność we wszystkich obszarach życia społ. Na tym , co uważają za konieczne. Są to równie istotne zjawiska występujące w wieku młodzieńczym opisane prze Niemiecki Instytut Badan nad Młodzieżą.
Odnosząc ta kwestię do rodziny , jako miejsca gdzie przede wszystkim wybuchać musza zaostrzone kryzysy okresu dojrzewania, stwierdzono ze zdziwieniem, że badania nad młodzieżą dostarczają obraz w którym nie ma konfrontacji: w 1983r. 80% młodzieży w wieku od 15 do 19 lat mieszkało w domu z obydwoma rodzicami- jest to 8% więcej niż w 1962. Swój stosunek do rodziców 90$ młodzieży określa jako pozytywny. Zas badania przeprowadzone w 1985 r. dowodzą, ze młodzi ludzie są wysoko oceniani przez rodziców jako partnerzy do rozmowy. A więc wniosek z tego taki( komunikowanie się w rodzinie w latach 80) że teza o rodzinie jako wspólnocie opierającej się na współpracy i solidarności jest bliższa niż ta o coraz bardziej zaostrzających się konfliktach związanych z kryzysem wieku dojrzewania.
MŁODZIEŻ W SPOŁECZŃSTWIE RYZYKA. INDYWIDUALIZACJA JAKO KONCEPCJA TEORII SOCJALIZACI?
Rozpatrując teorie socjalizacji Habermesa trzeba uwzględnić jeszcze jeden pkt. Krytyki. Teoria ta powstała w czasach kiedy w Niemczech był konflikt między dorastającym „ krytycznym’ pokoleniem a ustabilizowanym społ. Dorosłych tzw. Rewolta studencka w 1968. Wysuniętą przez Doberta i NUnner-Winkler tezę, ze gwałtowny kryzys związany jest z opuszczeniem domu rodzinnego jest nie tylko pożądany, lecz występuje coraz częściej, trzeba rozpatrywać Włynie na tym tle historycznym. Badani nad młodzieżą z lat 70 i 80 ukazywały, że od tamtego czasu konfliktów w domach jest coraz mniej i że gwałtowne konflikty w żadnym wypadku nie stanowią warunku uzyskania „ poskonwencjonalnej” świadomości.
Mówiąc inaczej: diagnoza postawiona na początku lat 70 nie jest już adekwatna do niemieckiej rzeczywistości społ. Lat 90- dotyczy to zwłaszcza sytuacji młodzieży. Tymczasem powstały nowe analizy życia społecznego, które uznawane są za wiarygodne:
1) Społeczno- historyczna analiza Urlicha Becka 2)Nowe prace z zakresu socjologii młodzieży
Prace te koncentrują się na :
1) Pojęcia „ społeczeństwo przemysłowe” czy „ kapitalistyczne społeczeństwo klasowe” nie opisują już adekwatnie rzeczywistości społecznej.
2) Na drodze do „ społeczeństwa klasowego” ku „ społeczeństwu ryzyka” rozpadają się „ środowiska społeczne”. Tradycje danego środowiska społecznego odgrywają coraz mniejsza rolę.
3) Te społeczno – strukturalne procesy oddziałują również wyraźnie na młodzież: klasyczne wzory przebiegu młodości tracą coraz bardziej na znaczeniu.
Urlich Beck (UB) w swojej analizie rozpatruje współczesne społeczeństwo ( starej ) Republiki Federalnej. Uważa on, ze jesteśmy obecnie świadkami głębokiego przełomu społecznego, epokowa przemiana zaczęła się ok. 1950 roku.
Przesunięcie w kierunku modernizacji opisuje: „ w warunkach stosunkowo wysokiego standardu życia oraz powszechnie zapewnionego bezpieczeństwa społecznego ludzie staneli nagle w obliczu załamujących się tradycyjnych stosunków klasowych oraz tradycyjnych sposobów zaopatrywania się w środki żywności( wszystko to zachodzi w rozwiniętym społeczeństwie przemysłowym na wysokim poziomie rozwoju materialnego).
Przesuniecie w kierunku indywidualizacji :aby dobrze zrozumieć ten proces trzeba wiedzieć co to są „ kulturowo klasowe formy życia”. Autor tłumaczy to na przykładzie z własnej biografii, a mianowicie opisuje środowisko robotnicze Zagłębia Ruhry. Społeczeństwo w którym prawie wszyscy mężczyźni to górnicy ich, żony z reguły zajmują się dziećmi i domem , nie pracują zawodowo. Ludzie Ci mieszkają na tym samy osiedlu, należą do tego samego związku zawodowego, pracują w tej samej kopalni, chodzą na ten sam stadion oglądać mecz co tydzień i do tej samej piwialni. Wszyscy poruszają sie na rowerze. Młodzież w większości kończy edukacje na podstawówce( 8 klas), chłopcy zaczynają nauke zawodu górnika, trochę lepsi w szkole idą na ślusarza, mechanika i ok. tylko 3 osób z jednej klasy idzie na uczelnie wyższą. Niewielka liczba dziewczyn po szkole kształci się zawodowo, jak już to na fryzjerkę lub sprzedawczynie. Młodo w wieku ok. 18-20 lat rodzą dzieci, para chce nie chce żeni się, dostają mieszkanie, spłacają meble i tak żyją jak wcześniej rodzice.
Opis takiego społeczeństwa(kulturowo klasowe formy życia) można odnieść również do środowiska chłopów lat 50. Typowym zjawiskiem dla tych klas społecznych jest sieć trwałych stosunków wynikających z sąsiedztwa, pokrewieństwa, znajomości. Opisana powyżej formacja społeczno jest określana przez socjologów jako „ klasyczne społeczeństwo przemysłowe”. Wg. Tezy UB tak formacja społeczna odchodzi dzisiaj w przeszłość. Procesy zachodzące w tym społ. Doprowadziły do powstania „ społeczeństwa ryzyka”. Pojęcie to odnosi się do globalnego zagrożenia atomowego i ekologicznego( różnice klasowe nie mają tu żadnego znaczenia) i do ryzyk indywidualnego i niepewności jak niesie ze sobą dynamika zmiany.
Dynamika modernizacji( zmiana ta opisana jest biorąc pod uwagę środowisko robotników z Ruhry, tę środowiska bowiem zaczeły zanikać). Beck przedstawia ściśle powiązane z sobą procesy:
1) dynamika rozwoju pracy : odkąd w latach 70 masowe bezrobocie stało się trwałym zjawiskiem, przymus przystosowania się do nieustannie zmieniającego się rynku pracy stał się dla pracobiorców silniejszy.( zniknęła ekonomiczna baza środowisk górniczych)
2) Upowszechnienie szkolnictwa średniego: drogi kształcenia które w lat. 50 i 60 uchodziły za oczywiste zamykano. Zmieniła się lokalna struktura szkolna. W Zagłębiu Ruhra obok szkoły głównej pojawiły się np. rozszerzona szkoła średnia, a w sąsiednim mieście rozbudowano szkołę realną i gimnazjum. Wraz z wydłużeniem się okresu nauki sposoby myślenia i orientacje młodzieży zaczeły ulegać zmianie.
3) Mobilność społeczna i geograficzna : dobrobyt w lat. 70 spowodował ze społ. Jest zmotoryzowana. Społeczna i kulturowa działalność nie ogranicza się do najbliższego otoczenia np. lokalny klub piłki i knajpa straciły już na ważności. Zmiana zakładu pracy, miejsca zamieszkania stają się coraz częstszym przypadkiem. Coraz bardziej usamodzielnia się mała rodzin, stając się ruchomym elementem wymienialnych środowiskach.
A wiec pierwotna homogeniczność w znacznym stopniu zniknęła, a Przesunięciem w kierunku indywidualizacji Beck określa i opisuje jako element ogólnospołecznej modernizacji późnego kapitalizmu: sytuacja życiowa we wszystkich warstwach społecznych uległa poprawie, jednak różnice miedzy nimi przez to stały się mniejsze. Niemniej właśnie w niższych warstwach znacznie wzrosły możliwości rozwoju . Jednocześnie mimo nadal istniejących nierówności – specyficzne dla danej klasy, określone z gór , indywidualne drogi życiowe nie są już tak często wybierane jak dawniej.
Takie pojęcie indywidualizacji wskazuje przede wszystkim na zasadnicza zmianę struktury, z czego właśnie wynikają też konsekwencje dla instancji socjalizacji, jak rodzina i szkoła. Zmiany jakie z tego wynikają to nie tylko większe możliwości dla podmiotu ale i ryzyko. Beck koncentruje się w swej analizie na podmiocie : coraz powszechniejszy proces indywidualizacji stawia ludzi przed zadaniem tworzenia własnej biografii, jest zadanie trudniejsze niż w latach 50 i 60. Pojęcie indywidualizacji ma charakter makrotoretyczny ,a w kontekście teorii socjalizacji jest ono wieloznaczne gdyż nie da się ściśle go przyporządkować do żadnej z czterech płaszczyzn tego procesu( opisane na początku książki, ja mam koniec), prędzej można nazwać je łącznikiem między tymi płaszczyznami.
ZMIENIONA FAZA MLODOSCI A ROZWÓJ PODMIOTU
Procesy indywidualizacji i modernizacji spowodowały poważne zmiany w procesie pierwotnej i wtórnej socjalizacji. Np. starszy wiek wchodzenia w związek małżeński, późniejsze przychodzenie na świat pierwszego dziecka , mniejsza liczba dzieci w rodzinie, wzrost aktywności zawodowej kobiet, większa akceptacja rozwodów wszystko to sa formy indywidualizacji, które zmieniły warunki dorastania w rodzinie.
Przejrzyste w lat. 50 i 60 przejście od dzieciństwa do życia dorosłego przestaje dla jednostki być czymś narzuconym z zewnątrz, pojawiły się różne warianty przebiegu życia. Tę przemianę strukturalną można rozłożyć analitycznie na trzy części.
1)przedłużenie młodości w wyniku „ uszkodzenia”: przedłużenie okresu trwania obowiązku szkolnego i coraz wiekszy nacisk na kontynuację kształcenia , powoduje że dzieci z środowisk robotniczych mają więcej czasu na rozwój osobowości, wzrasta prawdopodobieństwo, ze wyrosną poza swoje środowisko społ. Większa ilość szkół daje również możliwość wyboru a zarazem przymus podjęcia własnowolnej decyzji.
2) Niepewność młodzieży spowodowana ryzykiem na rynku pracy-lata 50 i 60 były pozbawione bezrobocia, po ukończeniu szkoły zatrudnienie było zapewnione . w latach 70 sytuacja zmieniła się diametralnie i od tej pory cały czas istnieje odsetek bezrobotnych . . Tak więc młodzi ludzie z jednej strony otrzymali lepsze szanse rozwoju z drugiej znaleźli się pod silnym naciskiem konkurencji na rynku pracy.
3)różnorodność przejść dożycia dorosłego – kiedyś było tylko jedno „ wyjście z domu” , wtedy gdy była możliwość przeprowadzenie się do samodzielnie urządzonego małżeńskiego mieszkania lub w wersji ekscentrycznej bycie studentem i mieszkanie na” chacie”. W lat. 70 w miejsce tego jednego pojawiło się wiele możliwości „ wyjścia z domu”. Wspólne życie bez „ papierka” stało się coraz bardziej popularne kiedyś było potępiane. Jednak ciągnie to za sobą konsekwencje, kiedyś młodzi mieszkając na swoim utrzymywali się sami, byli niezależni finansowo, teraz ze z względu na to iż sa to dalej osoby uczące się są na utrzymaniu rodziców, często nawet po ukończeniu kształcenia zawodowego uzależnienie finansowe pozostaje. A wiec samodzielność w różnych dziedzinach może zostać osiągnięta w różnych okresach życia.
4) Podsumowanie: w zakresie kształcenia i pracy zawodowej czy to partnerstwie i rodzinie w miejsce jednoznacznego przejścia do wieku dorosłości pojawiły się przesunięcia, przeskoki itd. Za główną tendencje można uznać jednak to, że osiągnięta wcześniej samodzielność kłoci się z niesamodzielnością finansową, która zawsze utrzymuje się dłużej. Na miejsce danego z góry” statusu przejściowego” pojawiła się „zindywidualizowana biografia młodości” stwarzająca wolną przestrzeń dla biograficznych opcji
Ograniczoność teorii indywidualizacji dostrzegł Heitmeyer i Olk, którzy stwierdzają „ wszystko zależy właśnie od tego , jak jednostki w tych warunkach doświadczają własnej odrębności i niepowtarzalności oraz jak mogą się przeciwstawiać się nie sprzyjającym warunkom zewnętrznym…..”. Koncepcja indywidualizacji nie dostarcza kategorii niezbędnych do analizy osobowych procesów rozwoju. Najobszerniejszą analizę warunków zindywidualizowanego społeczeństwa z analizą procesów socjalizacji w wieku młodzieńczym dostarczył nam Wilhelm Heitmeyer. Badania swoje przeprowadzał nad skrajnie prawicową młodzieżą z skłonnościami do pobić uwzględniając przy tym wynikające zwłaszcza z „ dynamiki przesunięcia ku indywidualizacji”
Obciążenia odczuwane dotkliwie przez wielu młodych ludzi: niebezpieczeństwo utraty określonego status jest coraz większe, integracja społ. Staję się coraz mnie trwała. Heitmeyer dowodzi również, że w tego rodzaju kompleksowych analizach ważna jest koncepcja „ tożsamości”: określa ona dokładnie pojęcie działającego podmiotu. Poddaje on krytyce dwa twierdzenia, które od dawna obecne są w badaniach nad młodzieżą:
1)Hietmeyer wychodzi z założenia, że związana z teorią podmiotu koncepcja tożsamości „ ja” nadal jest przydatna do analizy i opisu osobowych procesów rozwojowych w społ. Uznaje a za płodna poznawczo przy uwzględnieniu perspektywy jednostki. Występuje on zatem przeciwko „ postmodernistycznym” krytykom , którzy uważają tezę o jednolitości „ ja”(= tożsamość) za wymysł( dobiegającej końca) współczesności.
2) Ponadto uważa, że rozwiązanie problemów dotyczących kształtowania się tożsamości „ ja” jest szczególnie ważnym zadaniem Właśnie w wieku młodzieńczym . Występuje zatem przeciwko badaczom uznającym kryzys tożsamości za zjawisko trwające całe życie”.
Heitmeyer opisuje rozwój podmiotu od „ tożsamości naturalnej” w dzieciństwie poprzez tożsamość” związaną rolą „ , aż do „ tożsamości ”ja””. W odniesieniu do wieku młodzieńczego pojawia się pytanie: czy udaje się przejście od tożsamości związanej z rolą do tożsamości „ ja” tym bardziej w warunkach „ nad- złożoności” społeczeństwa. Pojęcie „nad- złożoności” obejmuje wszystkie te procesy rozwojowe, które wiodąc do zaostrzenia się problemów i powstania „ nowych sprzeczności” określają sytuacje młodzieży w społeczeństwie. Łączą się z tym coraz trudniejsze problemy pojawiające się przed podmiotem, ponieważ zgodnie z tezą o indywidualizacji należy samotnie stawiać czoła całym konstelacjom problemów, chociaż w wielu przypadkach jednostki uchylają się od tego.
Heitmeyer podczas badań opiera się na konkretnej grupie młodzieży, których zachowanie nazywa „prawicowy ekstremizm” czyli zlepek poglądów autorytarno- nacjonalistycznych świadczących o wrogości wobec obcokrajowców i gotowości do stosowania przemocy. Z jego badań wynika że z 1200 uczniów 16 % wyraża takie poglądy. Heimeyer próbuje wyjaśnić powstawanie takiej orientacji wśród młodzieży. Dowidzi, ze w wyżej wspominanych społeczeństwach zindywidualizowanych , w warunkach życia, które stało się ‘ normalnym” młodzież stoi przed problem wspomnianej „ nad złożoności”, poważne problemy z tożsamością „pojawiają się wtedy, gdy społeczny nacisk wymagań staję się za silny, a jednocześnie nie można oczekiwać wsparcia ze strony środowiska społecznego i rodziny. Sytuacje takie występują często wśród młodych ludzi pochodzących z niższej warstwy społecznej.
Na podstawie szeroko zakrojonych badań H. ukazuje w jaki sposób anomia, atomizacja społeczeństwa, brak orientacji- prowadzą do tego, ze większość tych ludzi przyjmuje poglądy właściwe prawicowemu ekstermizmowi.
1) W wyniku rozkładu środowisk społecznych coraz częściej kwestionuję się oczywisty dawniej fakt przynależności do danej grupy społecznej. Chodzi tu głownie o kolor skóry, rasę, narodowość, czego nie można nikomu odebrać.
2) Z rozkładem normalnej biografii młodzieży wiąże się dezorientacja i lęk o status społeczny, przyjmowanie zasady , że silniejszy zawsze da sobie radę.
3) Sprzeczne wymagania społeczne. Przemoc chociaż na chwilę pozwala zademonstrować przezwyciężenie bezradności i sprawia, ze jest się dostrzeganym przez innych.
H. dowodzi, ze w trakcie procesu indywidualizacji społ. „ społeczne, ekonomiczne i polityczne podstawy niezbędne do tego , aby młodzi ludzie mogli wyrobić sobie „ umiejętność autonomicznego działania” w coraz większym stopniu ulega erozji. Na przykładzie radykalno prawicowej orientacji można dostrzec związany z przemianami społecznymi problem tożsamości młodzieży rozwiązywany w sposób regresywny. Mówi, że to koniec końców, wskazując na uniwersalną sprzeczność, której źródłem jest „ społeczeństwo ryzyka”. Wg. Niego szanse na wykształtowanie się tożsamości „ ja „ w społ. Zindywidualizowany, będą coraz bardziej maleć.Tak więc sformułowana w latach 70 optymistyczna prognoza obróciła się pod koniec lat 80 w swoje przeciwieństwo.
UPORZADKOWANIE, KRYTYKA I KONTYNUACJA
Tu jest takie „ pierdu- pierdu” w sumie nic czego by nie było wcześniej małe podsumowanie.
Prace Heitmeyera dowodzą, z koncepcje tożsamości można z powodzeniem stosować przy analizowaniu problemów powstających w kontekście najnowszych przesunięć ku modernizacji. Jego analiza problemów strukturalnych i sprzeczności w społ. Kapitalistycznym łączy się z analizą problemów tożsamości u młodzieży. Analizy Heitmeyera mieszczą się w zasadzie w tych samych ramach teoretycznych co analizy Doberta i Nunner- Qinkler tyle, że koncentruje się on na problemie lewicowego ekstermizmu.
PERSPEKTYWY DALSZEGO ROZWOJU TEORII
Myślę, że to jest mniej istotne i ważne, a że już na pewno nie będzie tego na egzaminie. Toczy się tutaj debata które z zaproponowanych stanowisk jest najlepsze i które obrać. Na podstawie róznych trzech połączeń teorii , które są skonstruowane „ interpragmatycznie „ jak i „ interdyscyplinarnie”.
Określenie interdyscyplinarnie wskazuje na to, że połączone zostały koncepcje socjologiczne i psychologiczne; określenie zaś interpragmatycznie wskazuje zaś na to, że połączone zostały koncepcje mieszczące się w różnych tradycjach myślenia naukowego. I potem zaczyna się dwukartkowe gdybanie o omówionych teoriach.