Ćwiczenia 1

• Rysunek schematyczny

  • Służy do pokazania wzajemnego rozmieszczenia i proporcji elementów struktury danego organu, nie zaznaczamy na nim pojedyńczych komórek. Tkanki przedstawiamy jako warstwy ograniczone dwiema liniami z zachowaniem między nimi odpowiedniej odległości. Jeżeli tkanka nie stanowi warstwy, to na rysunku będzie reprezentowana przez wydzielona część plaszczyzny o odpowiednim kształcie i wielkości.

• Szczegółowy

  • Obejmuje on pojedyńcze komórki lub większy wycinek tkanki, powinien oddawać

    • Kształt i wzajemne położenie komórek

    • Wielkość i położenie przestworów międzykomórkowych

    • Grubość ściany komórkowej

    • Cytoplazme zaznaczamy kropokowaniem

    • W przyżyciowych preparatach zaznaczamy organele, ziarna skrobi etc

Ćwiczenia 2 i 4

• Plazmoliza – kurczenie się i odstawanie protoplastu (spadek turgoru) od ściany komórkowej wywołane przez odpływ wody przez półprzepuszczalną błonę komórkową z powodu wyższego stężenia (hipertonie względem komórki) substancji osmotycznie czynnej w środowisku otaczającym komórkę.

• Deplazmoliza – rozkurczanie i przyleganie protoplastu (wzrost turgoru) do ściany komórkowej wywołane przez napływ wody do komórki przez półprzepuszczalną błonę komórkową, co natomiast jest wywołane niższym stężeniem (hipotonie względem komórki) susbtancji osmotycznie czynnej w otoczeniu komórki.

• komórka (protoplast + ściana komórkowa → komórka)

  • komórka to – podstawowa zorganizowana jednostka strukturalno-funkcjonalna organizmu, zdolna do wszystkich funkcji życiowych.

  • przedział komórkowy – obszar komórki otoczony pojedyńczą błoną plazmatyczną, pozwala na zatężanie swoistych zestawów makrocząsteczkowych i metabolitów, a także przestrzenne rozdzielenie procesów komórkowych przez co wewnątrz komórki tworzą się określone mikrośrodowiska

  • cytoplazma – hydrofilny system koloidalny (ok. 40% protoplastu)

• funkcje:

  • miejsce reakcji chemicznych np. rozkład cząsteczek pokarmowych, synteza białek

• skład:

  • faza wodna (woda wolna i związana)

  • faza białkowa

• ruch cytoplazmy

  • rotacyjny – w jedną stronę w całej komórce

  • cyrkulacyjny – wokół organelli (np. wokół chloroplastu zgodnie z ruchem wskazówek zegara a wokół mitochondrium przeciwnie)

  • pulsacyjny – raz tak a raz tak:p

  • protoplast – żywa część komórki roślinnej, czyli: cytoplazma, zawarte w niej struktury, oraz otaczajaca ją błona komórkowa – bez ściany komórkowej

• cytoszkielet – tylko u eukaryota, trójwymiarowy uklad precyzyjnie utkanych oraz skoordynowanych ze sobą strukturalnie i funkcjonalnie trzech rodzajów włóknistych struktur.

  • Funkcje:

    • Ruch cytoplazmy i organelli

    • Wpuklanie i pofałdowanie błony cytoplazmatycznej

    • Zmiany kształtu

    • Podział komórki (odciąganie chromosomów)

  • Konfiguracje cytoszkieletu:

    • Interfazowy cytoszkielet kortykalny (korowy)

    • Pierścień preprofazowy

    • Wrzeciono kariokinetyczne

    • fragmoplast

  • Skład:

    • Mikrotubule (największy rozmiar)

      • Tworzą wrzeciono kariokinetyczne

      • Fragmoplast

    • Filamenty pośrednie (mniejsze od w/w)

    • Mikrofilamenty (najmniejszy rozmiar)

      • Powodują ruch cytoplazmy i organelli komórkowych

• Rybosomy – nieobłonione, podjednostki powstają w jąderku

  • Odpowiadają za synteze białek

  • Występują:

    • 80S

      • Wolne rybosomy

      • Polisomy (połączone mRNA)

      • Na błonach RER

    • 70S

      • Chloroplasty

      • Mitochondria

• AG – aparat Golgiego

  • Otoczony pojedyńczą błoną, wyraźnie polarny (strona cis i trans)

  • Podstawowa jednostka – diktiosom (stos cystern, który zawiera enzymy, które stopniowo modyfikują przenoszony przez kolejne cysterny materiał)

  • Funkcja:

    • Modyfikacja i przygotowanie białek i polisacharydów do sekrecji

    • Tworzenie ściany komórkowej

• Plastydy:

  • Półautonomiczne (mają swoje rybosomy 70S i koliste DNA, ale nie potrafią syntetyzować wszystkich enzymów, dzielą się niezależnie od jądra)

    • Wyjątek dojrzałe leukoplasty i chromoplasty – brak rybosomów

  • Ich wnętrze wypełnia macierz – stroma

  • Dzielą się gdy: ich ilość osiągnie wartość krytyczną i gdy komórka mezofilu osiągnie odpowiednie rozmiary

  • Rodzaje plastydów:

    • Proplastyd – prekursor, obecny w tkankach merystematycznych

      • Kształt sferyczny

      • Podwójna błona

      • Mała ilość rybosomów

      • Zawiera ziarna skrobii i plastoglobule

    • 
      Chloroplast – zielony

      • Kształt soczewkowaty

      • Otoczony podwójną błoną

      • Odpowiada za fotosyntezę

      • Zawiera tylakoidy gran i stromy

      • Barwniki fotosyntetyczne

        • Chlorofil a, b

        • Karotenoidy

          • Ksantofile, fukuksantyny, fikoerytryny

    • Chromoplast – czerwony, żółty, pomarańczowy

      • Zawiera kartenoidy (gromadzonew plastoglobulach, tubulach, kryształach, błonach)

      • Otoczony podwójną błoną

      • Odpowiada za nadawanie atrakcyjności kwiatom i owocom

      • Nieaktywny fotosyntetycznie

    • Etioplast – zawiera ciało protolamelarne, mało chlorofilu, występuje w komórkach roślin etiolowanych

    • Leukoplast – bezbarwny, w tkankach zapasowych

      • Nie magazynują dużych ilości substancji zapasowych

      • Kształt kulisty, ameboidalny, dzwonkowaty

      • Otoczony podwójną błoną

      • Funkcja:

        • Synteza olejków eterycznych

        • Synteza kwasów tłuszczowych

        • Asymilacja skrobii, białek i lipidów

      • Gęsta elektornowo stroma

      • Występowanie: kora pierwotna łodygi i korzenia

        Epiderma, tkanki spichrzowe, gruczoły wydzielnicze

      • Amyloplast – leukoplast z dużą ilością skrobi

        • Brak systemu tylakoidowego, kształt sferyczny)

        • Ziarno skrobi powstaje poprzez odkładanie się jej wokół tzw. ośrodka

      • Elaioplast – bezbarwny, zawiera białka lub lipidy zapasowe

• Wakuola – tworzą środowisko wewnętrzne o podstawowym znaczeniu dla utrzymania homeostazy w komórce

  • Tonoplast - błona wakuolarna

  • Otoczone pojedyńczą błoną

  • Zawiera liczne białka receptorowe, enzymy oraz białka transportujące (przenośnikowe i kanałowe)

  • Funkcje:

    • Regulacja turgoru i homeostazy

    • Buforowanie zmian pH

    • Obronna (zawiera antybiotyki lub insektycydy)

    • Magazynująca i spichrzowa (jony, woda, sacharoza, inulina etc.)

    • Rozprasza cytoplazme na obwodzie wakuoli

    • Stanowi wazny przedział lityczny

    • Izoluje szkodliwe substancje przemiany materii

  • Rodzaje wakuoli:

    • Magazynujące białka (bezstrukturowe matriks)

    • Lityczne

    • Złożone (zawierają globoid, krystaloid, matriks)

      • Wakuola gromadząca białka zapasowe ze znajdującymi się w jej wnętrzu obłonionymi pęcherzykami o budowie charakterystycznej dla wakuoli litycznej

• Mitochondria –kształt kulisty, ziarnisty, elipsoidalny. Liczba zmienna (wiek etc)

  • Błona wewnętrzna silnie pofałdowana (tworzy tzw grzebień)

  • Dzielą się przed podziałem komórkowym

  • Wypełnione macierzem (matriks mitochondrialne)

  • Półautonomiczne (mają swoje rybosomy i mtDNA, ale nie potrafią syntetyzować wszystkich enzymów, dzielą się niezależnie od jądra)

  • Funkcja:

    • Transformacja energii zawartej w substratach w wiązania wysokoenergetyczne zawarte w ATP

• ER – retikulum endoplazmatyczne, tworzy kompartmenty, a błony ma najcieńsze

  • Funkcje:

    • Biosynteza białek i lipidów

    • Transport białek i błon

    • Regulacja warunków jonowych

    • Komunikacja między komórkami (plazmodesmy)

    • Gromadzenie białek zapasowych (w wyspecjalizowanych komórkach)

    • Udział w biogenezie ciał olejowych i magazynowaniu lipidów

• System błon wewnętrznych:

  • ER

  • AG

  • Pęcherzyki transportujące

  • Wakuole

  • Funkcje:

    • Tworzenie pęcherzyków w jednej strukturze

    • Transport pęcherzyków

    • Fuzja z kolejną strukturą

• Jądro komórkowe

  • Nukleoplazma

    • Chromatyna

      • DNA

      • Histony

      • Białka niehistonowe

      • RNA (mRNA, rRNA, tRNA)

    • Jąderko

      • Nieobłoniona struktura

      • Odpowiada za syntezę podjednostek rybosomów

    • Matriks jądrowe

  • Otoczka jądrowa

    • Zewnętrzna

    • Przestrzeń okołojądrowa

    • Wewnętrzna

    • Kompleksy porowe

    • Blaszka jądrowa (lamina)

• Podział jądra – kariokineza

  • Interfaza

    • G1 – odbudowa wszystkich organelli i struktur oraz wzrost komórki

    • S – replikacja DNA i synteza histonów

    • G2 – przygotowanie komórki do podziału (synteza wrzeciona kariokinetycznego)

  • Profaza

    • Kondensacja chromosomów

    • Rozpad otoczki jądrowej

    • Zanik jąderka

    • Formowanie się wrzeciona kariokinetycznego

  • Metafaza

    • Przemieszczanie się wrzeciona kariokinetycznego w miejsce komórki zajmowane pierwotnie przez jądro

    • Przyłączanie sięchromosomów do mikrotubul wrzeciona kariokinetycznego

    • Ruch chromosomów do płaszczyzny równikowej wrzeciona

  • Anafaza

    • Rozdzielenie się chromatyd siostrzanych

    • Ruch chromosomów do przeciwległych biegunów komórki

  • Telofaza

    • Chromosomy osiągają biegun wrzeciona podziałowego

    • Ustaje ruch anafazowy chromosomów

    • Odbudowuje się jąderko i otoczka jądrowa

    • Rozpoczyna się cytokineza – powstaje fragmoplast

• Ściana komórkowa

  • Skład chemiczny:

    • Polisacharydy (głównie celuloza)

    • Białka (enzymatyczne i strukturalne)

    • Związki fenolowe

  • Struktura:

    • Mikrofibrylarna (szkieletowa)

      • Krystaliczna faza miofibryli celulozowych

    • Matriks (podłoże)

      • Białka

      • Związki fenolowe – lignina

      • Woski

      • Kutyna

      • Suberyna

      • Substancje mineralne

  • Funkcje:

    • Decyduje o kształcie komórki

    • Pełni funkcje mechaniczną i ochronną

    • Sąsiednie ściany tworzą drogę transportu apoplastycznego

  • Modyfikacje ściany komórkowej:

    • Akrustacja – nakładanie na wewnętrzną lub zewnętrzną stronę sciany komórkowej pierwotnej substancji tworzącej warstwe bezszkieletową:

      • suberyna

      • wosk

      • kutyna

    • Indkrustacja – odkładanie substancji wewnątrz instniejącej ściany

      • Lignina

      • Węglan wapnia

      • Krzemionka

      • garbniki

  • Jamka – otwór we wtórnej ścianie komórkowej wraz z fragmentem ściany pierwotnej na jego dnie:

    • Proste

    • Lejkowate

  • Plazmodesmy – połączenia międzykomórkowe wystepujące w komórkach roślinnych, które łączą błonę komórkową, cytoplazmę, ER sąsiadujących ze sobą komórek. Plazmodesmy przechodzą przez szczeliny (jamki) w ścianie komórkowej. Dzięki nim komórki w łatwy sposób mogą wymieniać między sobą substancje.

  • Transport międzykomórkowy:

    • Sympastyczny – przedział wewnątrzkomórkowy

      • Zespół protoplastów połączonych plasmodesmami i otoczony plasmalemmą

    • Apoplastyczny – przedział zewnątrzkomórkowy

      • Obejmuje ściany komórkowe, przestrzenie międzykomórkowe oraz martwe komórki ksylemu

• błona komórkowa – struktura lipidowo-białkowa ograniczająca i utrzymująca komórkę jako samodzielne i wydzielone przestrzennie środowisko .

  • cechy błon biologicznych:

    • płynna mozaika

    • asymetryczna

    • dwuwarstwowa fosfolipidowa

  • funkcje błony komórkowej:

    • fizyczna przegroda między środowiskiem a komórką

    • selektywny transport (półprzepuszczalna)

    • wydziela materiały (np. składniki ściany komórkowej)

    • odbiór i transudkcja sygnałów (białka receptorowe)

    • reguluje jędrność dzięki powstająącemu ciśnieniu hydrostatycznemu

  • prokarionta – jedna zewnętrzna błona

  • eukarionta – błona zewnętrzna i błony wewnetrzne (dzielą komórkę na kompartymenty)

• turgor – stan napięcia ściany komórki roślinnej spowodowany napierającym na niego protoplastem

• osmoza – przechodzenie cząstek rozpuszczalnika (np. wody) przez błonę półprzepuszczalną (np. błona komórkowa) wywołanee różnicą stężeń substancji osmotycznie czynnej po obu stronach błony.

Ćwiczenia 3

• Substancje ergastyczne – to martwe składniki komórki (nieprotoplazmatyczne). W ich skład włączono: sok komórkowy, ciałka zapasowe, kryształy i wtrąty alkaloidów etc. Są to produkty metabolizmu komórki, czasowo lub trwale z niego wyłączone. Gromadzone w cytoplazmie, wakuoli i ścianie komórkowej. Np.

  • Kryształy soli wapniowych

  • Szczawian wapnia

  • Weglan wapnia

  • Ziarna aleuronowe

  • Ziarna skrobi

• Materiały zapasowe/substancje zapasowe – związki chemiczne gromadzone przez roślinę i zużywane na niektórych etapach rozwoju, np. w czasie formowania nasion lub w okresach niekorzystnych dla rośliny.

  • Białka (w wakuoli lub proteinoplastach/elaioplastach <w zależności od książki>)

  • Lipidy (w oleosomach i plastydach)

  • Węglowodany (skrobia w plastydach, sacharoza/fruktoza/inulina w wakuoli – bo rozpuszczalne skurczysyny)

• makroelementy

  • białka – funkcja strukturalna, enzymatyczna, zapasowa, receptorowa

  • tłuszcze – energetyczna, strukturalna, zapasowa

  • kwasy nukleinowe – przechowywanie, przekazywanie i ekspresja informacji genetycznej

  • węglowodany – funkcja energetyczna, strukturalna i zapasowa

• wydzieliny – są wyłączone z metabolizmu, ale pełnią pewną funkcje

• wydaliny – są wyłączone z metabolizmu ale nie pełnią żadnych funkcji

Ćwiczenia 5

• Tkanka – jest to zespół komórek wyróżniających się strukturą, położeniem i pochodzeniem, które współdziałają w pełnieniu określonych funckji w organizmie

• Rodzaje tkanek

  • Twórcze – merystemy, dzielą się prosopadle do kierunku wzrostu

    • Rodzaje wzrostu tkanki merystematycznej:

      • Wzrost symplistyczny

        • skoordynowany wzrost w tym samym kierunku

      • Wzrost intruzywny

        • Lokalny, komórka rozpuszcza blaszkę środkową enzymami i wciska się między dwie komórki, a następnie odtwarza blaszkę środkową i połączenia międzykomórkowe

    • Wierzchołkowe

      • Pędu i korzenia

    • Interkalarne

      • Merystematyczny segmen występujący między segmentami niemerystematycznymi (np. liście traw, przejściowo. Trwale u Welwitschia)

    • Boczne

      • Kambium – wytwarza tkankę waskularną

        • Komórki promieniowe

          • Odkładają komórki miękiszowe

          • równowymiarowe

        • Komórki wrzecionowate

          • Silnie wydłużone

          • Wytwarzają łyko i drewno

          • Włókna drzewne i łykowe

          • Miękisz drzewny i łykowy (magazyn substancji pokarmowych – dużo w wtórnym łyku i drewnie)

      • Fellogen – wytwarza tkankę okrywającą

  • Stałe:

    • pierwotne:

      • okrywające

        • Funkcje:

          • Izolacja chemiczna

          • Izolacja mechaniczna

            • Ochrona przed nadmiernym nasłonecznieniem

            • Stabilizacja gradientu prężności H₂O_(g)

            • Ochrona przed owadami

        • epiderma

          • jednowarstwowa

          • tworzy włoski mechaniczne, gruczołowe i AS

          • brak przestworów międzykomórkowych

          • zbudowana z komórek

            • żywych, o cienkiej ścianie

            • z dużą wakuolą

            • bez plastydów (wyjątek leukoplasty)

        • epiblema (ryzoderma)

        • egzoderma - zakłada się w korzeniu po obumarciu włośników w zewnetrznej warstwie kory

          • jej komórki mogą zawierać pasemka Caspary’ego

          • na jej ścianach są odkładane lamelle suberynowe

      • miękiszowe

        • wysoki turgor

        • zdolność do przechodzenia w stan merystematyczny4

        • liczne przestwory międzykomórkowe

        • możliwa zmiana funkcji podczas rozwoju rosliny

        • Funkcje

          • Asymilacyjne

          • Spichrzowe

          • Przewodzące

          • Magazynujące wode

          • Magazynowanie powietrza

        • komórki

          • o dużej objętości i cienkiej ścianie

          • duża wakuola i jądro komórkowe

          • w pełni rozwinięte organelle

          • kształt izodiametryczny

      • wzmacniające

        • kolenchyma (włóknista/kątowa/płatowa)

          • tkanka żywa

          • występuje w młodych organach

          • ściany pierwotne (celulozowo pektynowe, nierównomiernie zgrbubiałe)

          • występują pierwotne pola jamkowe

          • zawiera plastydy

        • sklerenchyma

          • tkanka martwa

          • występuje w formie pasm, warstw lub cylindra

          • ściana wtórna często zlignifikowana

          • w ścianach występują jamki proste

          • sklerenchyma to:

            • włókna sklerenchymatyczne (powstają z komórki merystematycznej)

            • Sklereidy (powstają z parenchymy – miękiszu)

      • przewodzące

        • łyko (proto-, meta- floem)

        • drewno (proto-, meta- ksylem)

    • Wtórne:

      • okrywające

        • peryderma

          • wtórna tkanka okrywająca korzeń i pęd (martwica korkowa)

      • miękiszowe

      • wzmacniające

      • przewodzące

        • łyko wtórne – przewodzi asymilaty

          • elementy sitowe

          • miękisz

          • sklerenchyma

        • drewno wtórne – przewodzi wodę

          • elementy trachealne (wydłużone martwe, ściana wtórna, zdrewniała)

            • cewki

              • kształt wrzecionowaty

              • jamki lejkowate

              • funkcja mechaniczna

            • naczynia

              • składają się z członów

              • poszczególne naczynia oddziela płyta perforacyjna

            • typy ściany wtórnej elementów trachealnych:

              • pierścieniowe

              • spiralne

              • siateczkowe

              • jamkowe

              • drabinkowe

          • miękisz

          • sklerenchyma

• Przestwory międzykomórkowe:

  • Schizogenowe – powstające w wyniku rozklejania się komórek

  • Reksygenowe – powstają w wyniku apoptozy niektórych komórek. Obumierające komórki nie nadążają za wzrostem komórek sąsiednich i ulegają rozerwaniu.

• Kutykula – warstwa kutyny, która od strony ściany komórkowej zawiera szkielet celulozowy i jest przyczepiona do reszty ściany za pomocą lameli pektynowej.

• Aparat szparkowy – para komórek szparkowych wraz z komórkami przyszparkowymi

  • Bogate w organella

  • Duże komórki

  • Ściana jest nierwónomiernie zgrubiała

  • Kształt najczęściej nerkowaty lub hantelkowaty

  • Rozmieszczenie na liściu:

    • Epistomatycznie – górna strona epidermy, rośliny nawodne

    • Hypostomatycznie – dolna strona epidermy, większość roślin

    • Amfistomatycznie – po obu stronach liścia, głównie iglaste

• Cechy korzenia:

  • Umocowanie rośliny w glebie

  • Korzenie boczne powstają z perycyklu

  • Pobieranie wody i soli mineralnych

  • Główny organ spichrzowy i przetrwalnikowy

  • Źródło hormonów

  • Rodzaje systemu korzeniowego

    • Palowy

      • Wiązki przewodzące otwarte (obecne kambium)

      • U dwuliściennych

      • Korzeń główny

      • Korzenie boczne

    • Wiązkowy

      • Wiązki przewodzące zamknięte (bez kambium)

      • U jednoliściennych

      • Korzenie przybyszowe

• Czapeczka korzeniowa – izoluje korzeń od otoczenia, chroni komórki merystemu przed uszkodzeniem – budowa pierwotna, są to komórki miękiszu nie dzielą się i nie należą do mersytemu wierzchołkowego. Komórki znajdujące się na dole czapeczki zawierają amyloplasty z ziarnami skrobi. Powstaje ww wyniku różnicowania się merystemu wierzchołkowego korzenia.

• Właściwy merystem wierzchołkowy

  • Część wierzchołkowa młodego korzenia:

    • Strefa różnicowania z włośnikami (strefa dojrzałości – budowa pierwotna korzenia)

    • Strefa wzrostu na długość

    • Protomerystem

    • czapeczka

  • Strefa wydłużania – inaczej: merystematyczna strefa różnicowania. Występuje za protomerystemem. Odbywają się w niej intensywne podziały komórkowe.

    • W miare oddalania się komórek od protomerystemu rośnie ich rozmiar

    • Można w niej wyróżnić:

      • Strefę tworzącą praskórkę – pojedyńcza zewnętrzna warstwa o podziałach wyłącznie antyklinalnych

      • Strefę tworzącą prakorę – występuje pod praskórką tworzą ją równowymiarowe komórki pramiękiszu, które dzielą się peryklinalnie

      • Strefa prokambium – otoczona w/w warstwą, jest to walec złożony z komórek wydłużonych o małej średnicy dzielących się podłużnie

  • Protomerystem – następują w nim ciągłe podziały, wyjątkiem jest bezpośrednie sąsiedztwo komórek inicjalnych, zwane „centrum spoczynkowym”. Ilość DNA w nim wynosi 2c, a ich cykl komórkowy jest wydłużony. Komórki te są bardziej odporne na uszkodzenia i stanowią rezerwuar diploidalnych komórek inicjalnych umożliwiających regenerację merystemu w przypadku jego uszkodzenia.

    • Komórka inicjalna –wchodzą w skład protomerystemu, ko

      • U paproci – występuje jedna duża komórka na szczycie merystemu (komórka szczytowa), ma kształt piramidy o trójkątnej podstawie. Dzieląc się, odcina na cztery boki segmenty, które natomiast dzielą się dalej dają początek czapeczce i tkankom korzenia.

      • U nasiennych występuje większa ilość komórek inicjalnych, które nie różnią się zbytnio od komórek sąsiednich. Ułożone są piętrowo, a ich pochodne tworzą wyraźne warstwy, odpowiadające przyszłemu ułożeniu tkanek (tj skórka, kora pierwotna i walec osiowy)

      • Histogeny – część wierzchołka mająca wspólne piętro, tworzące określoną część organu:

        • Plerom

          • walec osiowy

        • Peryblem

          • kora pierwotna

          • skórka (czasem)

        • Dermatogen

          • skórka

        • Kaliptrogen

          • czapeczki

        • Dermatokaliptrogen

          • skórka

          • czapeczka

• Welamen – tkanka okrywająca korzeń, zbudowany z martwych komórek o zdrewniałych ścianak z listowatymi zgrubieniami – służy do pobierania wody z atmosfery

• Pochwa miękiszowa – warstwa komórek miękiszowych zamknięta na podobieństwo cylindra, rozdzielająca dwa obszary tj. wewnętrzny i zewnętrzny:

  • Endoderma

    • Zawiera pasenka Caspary’ego

    • Rzędowość

      • Pierwszorzędowe – bez suberynowych lamelli

      • Drugorzędowe – suberyna zaczyna się odkładać

      • Trzeciorzędowe – ściany stają się zgrubiałe U-kształtnie

    • Woda przechodzi przez komórki przepustowe

  • Egzoderma - zakłada się w korzeniu po obumarciu włośników w zewnetrznej warstwie kory

    • jej komórki mogą zawierać pasemka Caspary’ego

    • na jej ścianach są odkładane lamelle suberynowe

  • Miękisz pochwy wiązkowej

• Budowa pierwotna korzenia - dwuliścienne

• Zakładanie się kambium w korzeniu:

  • z prokambium między łykiem a drewnem pierwotnym

  • z perycyklu między drewnem a okolnicą

    

• 
  Budowa wtórna korzenia - dwuliścienne

  

  

• Budowa pierwotna łodygi u dwuliściennych

  

• Budowa wtórna łodygi – dwuliścienne

  • Miękisz wtórny

    

• Budowa korzenia – jednoliścienne

• Budowa łodygi – jednoliścienne

Rośliny jednoliścienne	Rośliny dwuliścienne
Brak kambium (układ zamknięty)	Kambium obecne (układ otwarty)
Korzeń wiązkowy	Korzeń palowy
Duża ilość wiązek	Mniejsza ilość wiązek
Korzenie przybyszowe	Korzenie boczne (z perycyklu)
Jeden liścień w zarodku	Dwa liścienie w zarodku
Układ wiązek w liściu równoległy	Układ wiązek siatkowy (pierzasty i dłoniasty)
Liście izolateralne (słabo zróżnicowany miękisz)	Liście głównie bifacjalne (zróżnicowany wyraźnie miękisz)
ataktostela	eustela

• Typy wiązek:

• Haplostela (protostela)

  • Drewno otoczone cylindrem łyka

  • Brak rdzenia

  • W dolnych częściach pędu paptorników, mchy (hydroidy zamiast drewna, letoidy zamiast łyka)

• Aktynostela

  • Krzyż drewna otoczony cylindrem łyka

  • W korzeniach dwuliściennych

• Plektostela

  • Cylinder łyka z wieloma podłużnymi równoległymi pasmami drewna

  • Widłaki

• Syfonostela

  • Ektofloiczna

    • Rdzeń otoczony nieprzerwanym pasmem drewna i łyka

    • Dzieli się na:

      • Eustele (u dwuliściennych)

        • Układ pierścieniowy wiązek

      • Ataktostela (u jednoliściennych)

        • Wiązki bliżej osi są większe

        • Więszka ilość wiązek a ich rozmieszczenie nieregularne

  • Amfifloiczna

    • Rdzeń otocozny nieprzerwanym pasmem łyka, drewna i łyka

    • Może przekształcać się w Diktiostele (paprocie)

      • Pasma drewna otoczone łykiem usatawione prostopadle do siebie

• Dylatacja - Wzrost podziałowy w kierunku stycznym, towarzyszący oddalaniu się zewnętrznych tkanek od środka łodygi

• Słój roczny, słój przyrostu wtórnego – warstwy drewna wtórnego powstające w wyniku działalności kambium. Ze względy na zróżnicowanie działalności kambium w okresie różnych pór roku podczas przyrostu wtórnego drzew powstają naprzemiennie warstwy drewna wiosennego i drewna letniego.

• Drewno wiosenne – cewki i naczynia mają większe średnice niż drewna letniego, lecz cieosze ściany. Występuje w nim mniej włókien drzewnych niż w letnim. Przez komórki drewna powstałe w okresie wiosennym przepływa większośd transportowej wody.

• Drewno letnie – powstaje pod koniec okresu wegetacyjnego ; cewki i naczynia mają mniejsze średnice oraz grubsze ściany. Ponadto zawiera więcej włókien drzewnych niż drewnie wiosennym. Komórki drewna letniego transportują stosunkowo niewiele wody, pełnią głownie funkcję wzmacniającą.

• Biel - rodzaj drewna, które w pniu drzewa przewodzi wodę z solami mineralnymi oraz gromadzi substancje zapasowe. W młodych gałęziach i pniach wszystkie komórki ksylemu pełnią funkcje przewodzącą. W starszych pniach częśd drewna przekształca się w twardziel.

• Twardziel - rodzaj drewna występujący w pniach starszych drzew, który utracił zdolnośd do przewodzenia wody. Spełniają jedynie funkcję mechaniczną . Utrata zdolności przewodzenia wody wiąże się z wrastaniem komórek miękiszowych do wnętrza naczyo, co prowadzi do powstania tak zwanych wcistków oraz zaimpregnowania ścian komórkowych substancjami twardzielowymi (żywicami, gumami, garbnikami). Co prowadzi do zamknięcia dróg przewodzenia.

• Komórki zawiasowe – duże komórki które występują w skupiskach po kilka na górnej stronie liścia, mają cienkie ściany komórkowe, w zależności od panującego w nich turgoru zwiększają powierzchnię która ma styczność z promieniami słonecznymi lub zmniejszają chroniąc roślinę przed nadmierną transpiracją. Występują u traw.

• Liść bifacjalny

  • miękisz w nim jest zróżnicowany na palisadowy i gąbczasty

  • aparaty szparkowe występują po dolnej stronie liścia – typowy dla dwuliściennych

  • Wiązki kolateralne bez kambium.

  • Np. bez, jabłoń

• Liść unifacjalny

  • liść z zewnętrznie skierowanym floemem,

  • jednopowierzchniowy,

  • wiązki są ułożone promieniście,

  • aparaty szparkowe po obu stronach

  • np. szczypiorek, szczypiorek

• Liść izolateralny

  • miękisz niezróżnicowany,

  • wiązki przewodzące zamknięte,

  • aparaty szparkowe po obu stronach,

  • wiązka przewodząca otoczona sklerenchymą.

  • U traw np. pszenica

• Liść centryczny

  • zredukowana powierzchnia blaszki liściowej,

  • ściana wtórna w komórkach epiderrmy,

  • występuje warstwa hypodermalna (sklerenchymatyczna),

  • aparaty szparkowe występują w zagłębieniach epidermy,

  • miękisz asymiacyjny w kształcie bałwanków

  • występują w nim kanały żywiczne

  • tkanka przetokowa – umożliwia transport substancji między wiązkami

  • pochwa wiązkowo – w centrum szpilki, duży okrągły przestwór

  • np. sosna