Bente Pedersen

WOLNOŚĆ W OKOWACH

1

Pierwsza noc nowego roku stalą pod znakiem mrozu. Zorza polarna pokryła niebo językami lo­dowatych ogni, jak wytrawny malarz starannie wy­mieszała chłodne pastele na swojej palecie.

Południowy horyzont łamała wyraźna linia si­nych wierzchołków gór, groźnie wznoszących się ku roztańczonemu sklepieniu nieba.

Mikkal pozostał obojętny na piękno krajobrazu. Dostrzegał je, lecz nic nie czuł.

Nie wiedział, że tej nocy rozpoczął się nowy rok. Rok 1729.

Panowało przenikliwe zimno. Na północy bli­skość morza sprawia, że w noce jak ta przesiąknię­te solą powietrze wypełnia się mnóstwem mroź­nych igiełek.

Mikkal dawno już przestał zważać na chłód.

Siedział ze skrzyżowanymi nogami przed wy­gasłym paleniskiem. Podmuchy wiatru wpadają­ce przez uchylone drzwi chaty zdławiły żar wie­ki temu.

Wieczność nie znaczyła wiele dla Mikkala.

Wieczność to czas. Mikkalowi nie brakowało czasu.

Przestał odczuwać cokolwiek, przestał myśleć, zobojętniał na cały świat.

Nawet nie miał odwagi umrzeć jak prawdziwy mężczyzna, ale i to nie raniło jego dumy. Ból nie istniał. Nie istniała radość.

W głębi duszy był martwy.

Martwy jak to drobne ciałko, które delikatnie złożył w kołysce.

Tej nocy został ojcem. Dziecko, którego nie pra­gnął, urodziło się z krzykiem i rozwartymi oczęta­mi wpatrywało się w mroźną ciemność. Było po­marszczone i brzydkie, z kępką kruczoczarnych wilgotnych włosów na główce. Kiedy Ravna złoży­ła Mikkalowi niemowlę w ramiona, poczuł nagły przypływ czułości. Matka chłopczyka nawet nie chciała go dotknąć.

Sigga o mały włos nie przypłaciła porodu ży­ciem. Cały dzień wiła się w bólach, a w ulotnych chwilach ulgi dyszała taką wściekłością, że piana występowała jej na wargi.

Mikkal trzymał się od żony z daleka.

Ich wzajemne przywiązanie wypaliło się już dawno. Teraz potrafili się tylko ranić.

Mikkal zdawał sobie sprawę, że to jego wina, ale nie mógł zdobyć się na współczucie. Cierpienie Siggi go nie dotyczyło. Rodziła wprawdzie jego dziecko, tego był pewien, ale nie poczęli go z mi­łości. Mikkal najchętniej wyrzuciłby z pamięci tamten wieczór.

Ravna nie kryła złości, kiedy przyszła po niego.

- Nie musisz tak jawnie okazywać, że między wami źle się dzieje - powiedziała z niezwykłą jak na nią surowością. Wprawdzie nie darzyła Siggi wielką estymą, ale tym razem wzięła stronę syno­wej. Zmierzyła Mikkala ostrym spojrzeniem. - Sig­ga odchodzi od zmysłów. Nie wiem, czy zdoła uro­dzić. Nie wiem, czy przeżyje.

Mikkal miał ciętą odpowiedź na końcu języka, ale zdusił ją w sobie i ruszył za matką. Weszli do chaty, w której leżała Sigga. Jakaś obca kobieta omiotła go wzrokiem. Mężczyźni nie mieli zwy­kle przystępu do rodzącej, ale tym razem kobieta nie ośmieliła się sprzeciwić woli Ravny. Matka Mikkala nie była wysoka, ale odznaczała się sil­nym charakterem.

Mikkal stał się świadkiem narodzin syna, nie od­rywał wzroku od szeroko rozwartych oczu żony. Sigga zachowała jasność umysłu przez kilka chwil po przyjściu dziecka na świat.

- Poczęty z nienawiści - zdołała wykrztusić. - Niech umrze przeklęty.

Dziecię przeżyło kilka minut w ramionach ojca.

W jedną noc Mikkal doświadczył narodzin i śmier­ci potomka.

Sam nie potrafił umrzeć. Pragnął śmierci, sie­dział z nożem przyciśniętym do pulsującej tętni­cy, ale nie wykrzesał z siebie dość odwagi, by na­cisnąć ostrze.

Ubrał chłopczyka i położył w kołysce. W tej ko­łysce sam kiedyś sypiał, spała w niej jego siostra

Laila, której nie dane było dorosnąć. Leżał w niej Ailo, najstarsze dziecko Mikkala i Siggi.

Teraz w kołysce spocznie młodszy synek.

Skuta lodem ziemia nie pozwalała na pochówek, a do wiosny zostało kilka miesięcy. Mikkal nie chciał grzebać niemowlęcia w śniegu z obawy, że padnie pastwą dzikich zwierząt.

Miał zamiar wciągnąć kołyskę na najwyższe drzewo w okolicy, by żaden drapieżnik nie naru­szył drobnego sztywnego ciałka, i osłonić je przed dziobami ptaków. Wiosną pochowa je w ziemi.

Mikkal wiedział, że niełatwo o takie drzewo na północy, ale zamierzał je znaleźć, choćby musiał wędrować całą zimę. Nie miał innego celu w życiu.

Na nic więcej nie liczył.

Niczego więcej nie pragnął.

Długą mroźną noc Mikkal wpatrywał się w nicość i ani na chwilę nie powędrował myślami do tej, któ­ra wypełniała każdą cząstkę jego dorosłego życia.

Przez całą noc nie pomyślał o Raiji.

Po raz pierwszy czuł w sobie miłość i czułość do kogoś innego niż Raija.

Pokochał swoje dziecko w krótkiej chwili jego życia.

Nikogo więcej nie pozwolono mu kochać.

Zobaczyli go o poranku. Niebo pokryło się czerwienią, kiedy Mikkal ruszał w drogę. Nikt nie słyszał, jak zaprzęga renifera, nikt nie wiedział, dokąd zmierza. Ale domyślali się, widzieli zawi­niątko na saniach.

Ravna nie skrywała niepokoju. Nigdy dotąd nie wi­działa go takim jak tej nocy, choć czułe oczy matki śledziły rozwój syna od dziecięctwa po wiek męski.

Oziębłość Mikkala raniła matczyne serce. W tej strasznej chwili los Siggi budził w niej litość i współ­czucie, zaś Mikkal bez słowa opuścił żonę, gdy dzie­cię wyzionęło ducha. Z bezwładnym ciałem synka w ramionach odwrócił się do Siggi plecami.

Ravna dostrzegła spojrzenie, które Sigga mu posła­ła. Wiedziała też, że gorzkie słowa, które synowa rzu­ciła za wychodzącym, były szczere. I tkwiło w nich ziarenko prawdy, a to bolało Ravnę najbardziej.

Mikkal nie pojawił się już tej nocy. Nie obeszłoby go, gdyby Sigga umarła. Nawet o nią nie zapytał.

Ravna nie poznawała tego chłopca, którego ko­chała nad życie i wychowała jak umiała najlepiej. Tkwiły w nim pokłady dobra, teraz skryte głębo­ko. Z całą jaskrawością ukazały się przywary syna, które ją drażniły.

Ravna nie wiedziała, czy dorosły Mikkal wart jest jej miłości.

Stan Siggi się pogorszył. Majaczyła, zlana potem jak w gorączce, szczękała zębami. Śmiała się i pła­kała na przemian, doprowadzając się na skraj wy­czerpania. Czterech par rąk nie starczało, by uspo­koić targane konwulsjami ciało.

Serce Ravny krwawiło.

Mikkal zamienił się w małą kropkę na tle wzno­szącego się dumnie skalistego zbocza. Był równie

zimny jak śnieg pod jego stopami. I zbyt dorosły, by dostać burę od matki.

Ravna westchnęła. Ailo nie może się dowiedzieć o niczym. Chłopiec nie powinien cierpieć tylko dlatego, że rodzice utracili wzajemną miłość. W końcu jest babką, zajmie się wnukiem.

Przez trzy dni Mikkal nie oszczędzał ani siebie, ani zwierzęcia. Parł w głąb lądu poprzez morze kop­nego śniegu. Przez trzy dni nie myślał o niczym in­nym, nawet w rzadkich chwilach niespokojnego snu stawał mu przed oczyma ten sam obraz. Musiał zna­leźć miejsce na wieczny spoczynek dla syna.

Kiedy zdołał to uczynić, rozbił namiot, rozpalił ognisko i rozpłakał się. Miejsce było ustronne, le­żało z dala od szlaków na letnie pastwiska, ale Mik­kal nie wątpił, że potrafi ponownie je odnaleźć. Za­pamiętał każdy szczegół okolicy, najdrobniejsze wzniesienie pod bezkresną pokrywą śniegu.

Wybrał brzozę przygiętą pod naporem wschod­nich i północnych wiatrów. Stała nieopodal rzad­kiego zagajnika, który wyciągał czarne, nagie pal­ce ku niebu, jakby mu urągał.

Gruby pień świadczył o tym, że brzoza przeży­ła więcej zim niż Mikkal. Pochyliła się, ale nie da­ła się złamać.

Doskonale nadawała się do tego, do czego ją wy­brał.

Mróz utrwalił niewinny wyraz twarzy dziecka. Z przymkniętymi powiekami wyglądało, jakby spało.

- Zostawię cię tutaj, Matti - powiedział chrapli­wie Mikkal. Trzymał kołyskę w ramionach, czu­łym wzrokiem pieszcząc twarzyczkę chłopca, któ­rą on tylko miał zapamiętać. - Spoczniesz tutaj, blisko nieba. - Poczuł, jak żal chwyta go za gardło. Zmrużył oczy, w podmuchach kąsającego wiatru łzy nieomal go oślepiły. - Wrócę wiosną. Wiosną pochowam cię w ziemi. Do tego czasu będziesz pod opieką gwiazd, mój Matti.

Imię znał od początku. Kiedy wziął w ramiona nowo narodzone dziecię, nie wahał się ani chwili. Jego syn miał na imię Matti.

Dopiero teraz, zostawiając martwe ciało syna na pustkowiu, Mikkal zrozumiał, skąd brała się ta pewność. W te dni pełne bólu jakby o niej zapo­mniał, ale ona zawsze przy nim była. W jego pa­mięci nie mogła umrzeć.

Imię Matti nosił młodszy brat Raiji.

Mikkal starał się odsunąć tę myśl. Raija znaczy­ła cierpienie, a on dość już cierpiał.

Zacisnął zęby i wdrapał się na brzozę. Był silny, więc wspinaczka nie sprawiła mu żadnych trudno­ści, lecz nigdy dotąd nie czuł takiego ciężaru na du­szy. Zgrabiałymi palcami owiązał rzemienie wokół gałęzi. Matti będzie bezpieczny, nie padnie łupem dzikich zwierząt. Dla Mikkala chłopczyk nie cał­kiem umarł. Nie wiedział, jakimi przymiotami na­tura miała obdarzyć jego dziecko, ale wyobraźnia podsuwała mu cudowne obrazy syna. Nikt nie za­stąpi mu tego chłopca, którego utracił.

Spędził pod drzewem resztę dnia. Kiedy zapadł zmierzch, zwinął namiot, zaprzągł renifera do sań i ruszył w kierunku obozu nad morzem. W głowie miał pustkę.

Na skraju brzeziny Mikkal zostawił cząstkę sie­bie. Na własny użytek nazywał to cząstką własnej duszy.

Obóz przywitał go milczeniem. Nikt nie zapy­tał o powód nieobecności. Domyślali się i taktow­nie okazywali szacunek żałobie Mikkala.

Na Ravnę zrzucili obowiązek zdania synowi re­lacji z wydarzeń. To ona musiała opowiedzieć Mikkalowi o obawach, które czuli, i smutku, któ­ry ich napełnił, kiedy złe przeczucia stały się rze­czywistością.

Mikkal nie zdziwił się, ujrzawszy Ailo u babki. Sigga była osłabiona, przeżyła przecież ciężkie chwile. Pewnie jeszcze nie wróciła do sił, skoro Ravna zajęła się wnukiem. Sigga nigdy nie była twar­da, pomyślał z nutą goryczy, nie potrafiłaby wieść takiego życia jak Raija. Nie umiała stawić czoło przeciwnościom losu.

- Zawsze uciekasz, kiedy najbliżsi cię potrzebu­ją. - Rawna kochała swe jedyne dziecko, ale nie by­ła ślepa na jego słabości.

- Uciekam? - rozgniewał się Mikkal. Zdążył zrzucić sztywne od lodu futra i właśnie przeciągał przez głowę miękki skórzany kaftan. Mięśnie na obnażonych ramionach zacisnęły się w stalowe sploty. - Uciekam? - powtórzył zdumiony i obciągnął kaftan. Przeczesał włosy palcami, nie patrząc na matkę. Może jednak gnębiły go wyrzuty sumie­nia? - Musiałem znaleźć miejsce spoczynku dla zmarłego syna. To nazywasz ucieczką, matko?

Ravna obrzuciła go długim spojrzeniem.

Kiedy w kącikach oczu syna pojawiły się zmarszczki? Wciąż był młody, ale rysy twarzy nie mówiły prawdy o wieku Mikkala. W pociemnia­łych oczach, miodowej barwy jak oczy kruka, kry­ły się łzy, które nigdy nie popłynęły, żal bowiem był zbyt wielki na płacz. Ravna znała prawdę o lo­sie syna. Wiedziała, dlaczego oblicze wykrzywia mu grymas bólu. Życie nauczyło ją jednak, że nie należy dusić zgryzoty w sercu.

- To była ucieczka, Mikkal - odrzekła spokoj­nie. - Mów, co chcesz. Sigga nie zasłużyła na to. Nie zawsze była dla ciebie sprawiedliwa, ale nie za­służyła na takie traktowanie.

- Sigga? - W głosie Mikkala pobrzmiewało iro­niczne niedowierzanie.

- Potrzebowała cię.

Ton jego głosu nie zmienił się.

- Ona? Od dawna mnie nie potrzebowała.

- Tak właśnie sądzisz - Ravna pokiwała głową. - Nie rozmawialiście ze sobą? Nie próbowaliście się zrozumieć? Tak prawdziwie? - Nie czekając na odpowiedź, ciągnęła: - Cały czas szukałeś w niej wad, a ona starała się być szczęśliwa, poddając się twej woli. Aż do chwili kiedy zrozumiała, że stara się na próżno. Nigdy jej nie pragnąłeś. W waszym związku nie było ciepła. Żadne z was nie odważy­ło się wzniecić żaru w sercu.

- Więc dlaczego uważasz, że teraz to możliwe? - spytał wzgardliwie. - Mam wrażenie, że twoje ka­zanie zakończy się morałem.

Ravna ponownie pokiwała głową. Z jej oczu wy­zierał bezgraniczny smutek.

Przez ułamek sekundy w Mikkalu zbudziła się nadzieja, poczuł gorący dreszcz na plecach. Może Sigga umarła? Dlaczego matka mówi o niej w ten sposób? Czemu ludzie powitali go takimi dziwny­mi spojrzeniami?

W następnej sekundzie pożałował tej myśli. By­ła zła. Nie wolno cieszyć się z czyjejś śmierci. Ty­le tylko, że odruch nadziei był prawdziwszy niż żal.

- Nie możecie już naprawić krzywd, które sobie wyrządziliście - powiedziała Ravna z ociąganiem. Wahała się, rzucała ukradkowe spojrzenia na po­grążonego we śnie Ailo. To, co zamierzała powie­dzieć, nie było przeznaczone dla jego uszu. - Sig­ga przestała być sobą.

Mikkal odetchnął. Z przerażeniem uświadomił sobie, że życzył żonie śmierci.

- Co masz na myśli? - spytał nieswoim głosem.

- Jest... zwichnięta... Mikkal wciąż nie rozumiał:

- Zwichnięta? Co to, u diabła, znaczy?

Ravna nabrała powietrza i raz jeszcze spojrzaw­szy na śpiące dziecko, dodała z nagłą pasją:

- Zwichnięta. Obłąkana. Postradała zmysły, Mikkal.

Mikkal bezgłośnie powtórzył słowa matki, jak­by jej nie dowierzał.

- Do diabła! Wyrażaj się jaśniej, matko! Ravna nie skarciła go za tak niestosowne słowa.

- Zaczęła majaczyć po porodzie...

- Bredziła, rodząc - przerwał jej Mikkal. - Sigga ma bujną fantazję. Na swój sposób zawsze była po­mylona.

Ravna udała, że go nie słyszy.

- Po twoim wyjeździe przez trzy dni nie mogła dojść do siebie, ledwo trzymała się na nogach. Na­stępnej nocy doglądająca jej kobieta zasnęła. Sigga wyszła z namiotu boso, prawie naga, zlana potem.

Ravna musiała zaczerpnąć tchu.

- Przypadek sprawił, że ją dostrzegliśmy i zapro­wadziliśmy do namiotu. Mogła umrzeć, Mikkal. Szu­kała dziecka. Mówiła, że Raija ukradła jej dziecko...

- Przecież widziała - jego martwe ciało! - jęknął bezsilnie Mikkal. - Była przy śmierci chłopca. Przeklęła go.

- Nie o to dziecko chodzi - tłumaczyła łagodnie Ravna. - Ona myślała, że Raija zabrała jej Ailo.

Mikkal zamknął oczy i położył się na derkach rozpostartych na podłodze.

- Coś jeszcze? - spytał. - Musi być jeszcze coś, skoro nazwałaś ją obłąkaną.

Było.

Sigga nie zapadała w sen. Szeroko rozwartymi oczyma wpatrywała się w świat, którego nikt po­za nią nie widział. W tym świecie przeżywała ponure koszmary. Nie opowiadała o nich, ale z roz­mów, jakie prowadziła z widziadłami, można się było domyślać najgorszego.

Lęk największy i największa nienawiść wiązały się z Raiją Sigga targowała się ze złymi mocami, by oddały Raiję śmierci. Błagała je, by wróciły jej syna.

- Nie pokazaliście jej Ailo?

- Nie poznała go. Powiedziała, że to nie jej syn. Że sprzyjamy tamtej.

- Wielkie nieba!

Mikkal spuścił wzrok. Nie chciał, by matka wi­działa jego łzy.

- Jest nieobliczalna - ciągnęła Ravna. - Jeśli zosta­wić ją bez nadzoru, wymyka się na poszukiwania dziecka. Nie dba o ubiór, nie dba o siebie. Karmi się nienawiścią... Ukradła nóż Aslaka, żeby zabić Raiję własnymi rękoma, skoro nikt inny nie chce tego zrobić...

Mikkal potrafił wyobrazić sobie, co by się stało, gdyby Sigga spotkała jakąś kobietę podobną do Raiji.

- Nie powstrzymałbym jej - przyznał zduszo­nym głosem. - Nie znam słów, które by ją prze­konały. Dawno straciła do mnie zaufanie. Mógł­bym jej pilnować, ale nie powstrzymałbym jej przed niczym.

Ravna milczała. Mikkal sam musiał dokonać ob­rachunku z sumieniem.

- Nie powstrzymałbym - powtórzył. - A teraz cóż mi pozostaje? Sigga nienawidzi Raiji, nic na to nie poradzę. Jest zazdrosna o marzenia.

- Raija nigdy nie była dla ciebie wyłącznie ma­rzeniem - stwierdziła rzeczowo Ravna. - Nie okła­muj sam siebie. Zazdrość Siggi jest uzasadniona.

- Gdzie jest teraz? - Mikkal szybko zmienił te­mat rozmowy.

- Przenieśli jej namiot bliżej jurty Pawy. Rodzi­na się nią zajmuje, nawet na chwilę nie wolno spu­ścić jej z oczu. Ailo jest u mnie. Powiedziałam mu, że matka zachorowała. Nie powinien ujrzeć jej w takim stanie...

Mikkal też nie chciał, ale poczucie obowiązku kazało mu ruszyć do namiotu Pawy. Smuga dymu nad jurtą świadczyła, że czuwano.

Aslak, szwagier Mikkala, siedział u siostry. Rzeźbił w kości renifera. Na widok Mikkala udał zdumienie.

- To ty? - wykrzyknął, kierując nań spojrzenie zielonych oczu.

Mikkal dostrzegł w nich ironię. Bez słowa przy­cupnął koło Siggi. Leżała twarzą do ściany namio­tu. Ktoś niezdarnie zaplótł jej włosy i widok nie­zgrabnego warkocza na wąskich plecach napełnił Mikkala wzruszeniem. Przełknął ślinę i dotknął nagiego ramienia żony. Ostrożnie wymówił jej imię. Sigga, która doprowadzała go do ostateczno­ści kąśliwymi docinkami, wyglądała w tej chwili tak bezbronnie.

Poczuwszy jego dotyk, Sigga raptownie usiadła.

Drżąc na całym ciele, wbiła w Mikkala szklisty wzrok, ale zdawała się go w ogóle nie dostrzegać. Przycisnęła skórzaną derkę do piersi, jakby chcia­ła się osłonić przed niewidzialnymi napastnikami.

- Moje dziecko? - pisnęła głosem małej dziew­czynki. Kiedyś, całą wieczność temu, nią była. - Znaleźliście moje dziecko? Czy ona nie żyje?

Mężczyźni nie odzywali się.

- Czy nikt nie może jej zabić? - ciągnęła żało­śnie. - Ma moje dziecko. Ukradła moje dziecko... - Głos Siggi rozpłynął się w jękliwym zawodzeniu, ale nie uroniła ani jednej Izy.

Nigdy dotąd Mikkal nie czuł się równie bezrad­nie. Cóż miał począć? Co mógł zrobić? Nawet nie znalazł w sobie dość odwagi, by jej ponownie do­tknąć.

Aslak odsunął go na bok łagodnie, choć zdecy­dowanie i objął drżące ramiona siostry. Zaczął przemawiać do niej spokojnym głosem jak do dziecka, używając słów, które nie niosły żadnego znaczenia, lecz dawały ukojenie.

Kiedy ucichła, Aslak podał jej kilka łyżek zupy z drewnianej miski. Sigga przełknęła posłusznie, choć grymas na jej twarzy świadczył o tym, że płyn nie należy do najsmaczniejszych. Potem Aslak po­łożył ją na posłaniu i przykrył futrami.

- Mikstura twojej matki - wyjaśnił, kiedy wyco­fali się w drugi koniec jurty. - To ją uspokaja. Nie zasypia wprawdzie, ale cichnie.

Mikkalowi zaschło w ustach. Życzył jej śmierci i Sigga na swój sposób umarła. Tylko że nie tak to sobie wyobrażał. Tak było dużo gorzej.

Śmierć oznacza koniec. Szaleństwo to odrocze­nie, przekręcenie klingi noża tkwiącego w ranie.

- To może trwać wieki całe, rozumiesz? - Głos Aslaka tchnął spokojem. Zdążył już przyzwyczaić się do tej perspektywy.

Mikkal skinął głową, choć wciąż jeszcze nie otrząsnął się z szoku. Rozumiał. Sigga mogła tkwić w stanie otępienia przez wiele lat.

Ta myśl zmroziła mu serce.

Co będzie ze mną? przemknęło mu przez głowę. Jestem młody. Mam spędzić resztę dni z żywym trupem?

- Chcemy, żebyś zaopiekował się Ailo - ciągnął Aslak. - Już o tym rozmawialiśmy, Anders, ojciec i ja. Tak będzie najlepiej.

Mikkal spojrzał na towarzysza z niedowierza­niem. Aslak był młodszy od niego o dwa lata, ale wydał mu się rozsądniejszy i bardziej doświadczo­ny. Zresztą nie po raz pierwszy.

W wąskich oczach Aslaka pojawił się dziwny blask.

- Nie musisz udawać, Mikkal, nie musisz kła­mać. Wasz związek umarł, zanim zdążył się naro­dzić. W takim stanie będzie ci kulą u nogi.

- Jest matką Ailo - wychrypiał Mikkal. - I mi­mo wszystko moją żoną...

Aslak roześmiał się ponuro.

- Nie okłamuj sam siebie. Za późno na wyrzuty sumienia, Mikkal. Ty też ponosisz winę za to, co się stało, oboje zgotowaliście sobie ten los. Ale żal do ciebie nic nie zmieni. Zajmiemy się nią, jest jedną z nas. Zwalniamy cię z obowiązku, uwalnia­my cię od niej. Dla ciebie umarła, od tej chwili przestaje być twoją żoną. Zaopiekuj się Ailo, wię­cej nie żądamy. Jesteś wolny.

Mikkal otworzył usta, ale nie wydal z siebie ani jednego dźwięku.

Aslak był poważny.

- Tak będzie - rzekł z naciskiem. - Rozmawiali­śmy o tym. Sigga już cię nie potrzebuje, zaopieku­jemy się nią. Jeśli kiedyś wróci do zdrowia... - Wzru­szył ramionami, dając Mikkalowi do zrozumienia, że w to wątpi, ale zostawia mu uchyloną furtkę.

- Zgadzam się. - Mikkal nie poznał własnego głosu. Więcej nie zapamiętał z tego, co mówił Aslak. Ocknął się dopiero po wyjściu z namiotu.

Jak pijany włóczył się po okolicy, nie wierząc w to, co się stało.

Zdjęto mu z ramion ciężar.

Był wolny.

Nie związany z Siggą.

Wolny.

Więc dlaczego czuł się jak więzień?

Dlaczego czuł się tak podle?

Wolny.

Alta.

Tęsknota chwyciła go za serce. Niebo widziało jego rozpacz i pragnienie.

Raija nie mieszkała już w Alcie. Ruszyła na wy­brzeże, nie wiedzieć dokąd. Nie znajdzie jej, nie powie o wolności.

Zdjęto mu okowy, ale wciąż czuł ich ciężar.

Był wolny, ale nie zapłacił jeszcze swojej ceny.

Mikkal ruszył do namiotu. Musi zająć się Ailo. Uczyni to niechętnie, ale to właśnie stanowi część ceny.

Dwa słowa kołatały mu się w głowie. Dwa sło­wa, które oddawały jego obecne położenie.

Okowy wolności.

2

Przygotowywali się do wiosny, kiedy przybyła. Kobieta z zachodu. Mikkal wpatrywał się z napię­ciem w punkt na horyzoncie. Utajona tęsknota wybuchnęła ze zdwojoną siłą.

Raija.

Rozsądek podpowiadał mu, że to nie ona. Z ta­kiej odległości nie potrafił nawet stwierdzić, czy to kobieta, czy mężczyzna. Poczuł nerwowy ucisk w żołądku, spotniały mu dłonie. Co chwila odwra­cał wzrok ku czarnej kropce, która rosła, zbliżając się ku nim przez stopniały śnieg.

Jedna myśl kołatała mu w głowie.

Jedno imię.

Raija.

- To kobieta! - krzyknął Aslak, który dłużej już nie potrafił skrywać ciekawości.

Postać zbliżyła się na tyle, że dostrzegli długie jasne loki wystające spod czapki.

- Skąd tu, do diaska, wzięła się kobieta? - cią­gnął Aslak, przekrzywiając z zadziwieniem głowę.

- Przyszła - odrzekł rzeczowo Mikkal. Nadzie­ja przyprawiła go o szybsze bicie serca, ale teraz puls z wolna wracał do normy. Mimo nienaturalnej suchości w gardle starał się nadać głosowi zwy­kłe brzmienie.

W pierwszej chwili, kiedy stanęła w morzu świa­tła zachodzącego słońca, nie dostrzegł barwy jej włosów. Widział jedynie długie kosmyki powiewa­jące na wietrze.

Nadzieja zamieniła się w pewność.

I zaraz stopniała jak wiosenny śnieg. To nie by­ła ona, tylko wytwór fantazji. Nie mogła bardziej różnić się od Raiji. Mikkal wrócił do równowagi.

Kobieta nie była drobnej budowy, choć niewąt­pliwie zimowe odzienie nienaturalnie ją pogrubia­ło. Jakby to określił Aslak, kawał baby. Miała ja­sne włosy rozdzielone nad środkiem szerokiego czoła, białe, niemal niewidoczne brwi, ruchliwe oczy, niebieskie jak niebo w chłodny wiosenny dzień. Szerokie usta i pulchne policzki. Wysoka jak na kobietę, wyższa od Mikkala.

Nie była ładna, ale miała w sobie coś; obaj od razu to dostrzegli. Nie budziła w nich uczuć opie­kuńczych, nie była jak delikatny kwiat, który trze­ba chronić przed przymrozkami. Dość pospolita w porównaniu z większością kobiet, brzydka na­wet, jeśli równać ją z Raiją, co Mikkal uczynił zu­pełnie nieświadomie. A jednak poruszyła w nim ja­kąś czułą strunę, kiedy zatrzymała się przed nimi i z impetem zrzuciła chlebak z kory brzozowej wprost pod nogi Mikkala.

- Nareszcie widzę ludzi! - powiedziała z ulgą. Głos miała równie mocny jak ciało.

Zdjęła rękawicę i kanciastą dłonią o krótkich palcach przetarła spocone czoło.

- Myślałam, że już nie spotkam żywej duszy - ciągnęła, przypatrując się obu mężczyznom kry­tycznie.

- Skąd idziesz? Zabłądziłaś?

W spojrzeniu, które posłała Aslakowi, kryła się mądrość. I zdziwienie jego naiwnością.

- Nie takam znów głupia, by zabłądzić. A może tak wyglądam? O, nie, mój chłopcze, nie zabłądzi­łam. Mój mąż mnie przegnał. Poszedł po prostu w swoją stronę, wprzód objaśniwszy, co mi zrobi, jeśli podążę jego śladem. Wybrałam więc przeciw­ny kierunek, licząc, że w końcu kogoś napotkam. - Wzruszyła ramionami. - I się nie przeliczyłam.

- Wygnał cię? - spytał podejrzliwie Mikkal.

- Znalazł mnie z innym mężczyzną - rzuciła swobodnie. - W dość niedwuznacznej sytuacji. Skłonność do wybaczania jest mu obca, więc prze­pędził swą małą żonkę...

Na dźwięk słowa „mała” Mikkal uniósł kąciki ust. W jego oczach musiał pojawić się wyraz dez­aprobaty, kobieta bowiem pospieszyła z wyjaśnie­niami.

- Nie żałuję tego, co zrobiłam. Mój mąż to sta­ry wieprz. Tylko on sam wie, z iloma spał. No, ale w końcu to mężczyzna... - Nabrała tchu. - Poza tym jest starszy ode mnie o dwadzieścia lat, więc nie płaczę, że się go pozbyłam. Mam na imię Inga.

Mężczyźni przedstawili się, ale żaden z nich nie poświęcił przybyszce więcej uwagi. Uznali, że wkrótce ruszy swoją drogą, a nie zwykli byli mie­szać się do cudzego życia.

Źle ją ocenili. Inga postanowiła zostać z nimi na dłużej. Rozmowa z Ravną utwierdziła ją w tej de­cyzji.

Mikkal nie był zadowolony. Inga obudziła w nim jakiś niepokój. Bał się, że to nieprzyjemne uczucie będzie mu towarzyszyć, jeśli kobieta zadomowi się u nich na dobre.

- Nie możemy jej zabrać - rzekł stanowczo do matki, kiedy zostali sami.

- Dlaczego? - Ravna spojrzała ostro na syna. - Przyda się para rąk do pracy. Z Siggi nie ma już żadnego pożytku, a Inga sprawia wrażenie praco­witej. Z miejsca ją polubiłam. Może zamieszkać ze mną, często doskwiera mi samotność.

Mikkal westchnął.

- A więc historia się powtarza? Sprawiłaś sobie nową córkę? Tym razem w nic mnie nie mieszaj. Nie omotasz mnie pajęczyną swoich marzeń, nie zrobisz z Ingi synowej! Nic jej do nas. Nie potrze­ba nam rozwiązłych kobiet.

Ravna milczała długo.

- Nie spodziewałam się usłyszeć z twoich ust słów o przyzwoitości - wycedziła oskarżycielsko.

Przez następne dni Mikkal unikał Ingi, wma­wiając sobie, że nie kryje się w tym nic nienatu­ralnego. Dlaczego miałby przestawać z kobietą, której nie lubi? Irytowała go niepomiernie, w każdym jej geście i czynie dostrzegał coś wyzywają­cego. Jej siła i pewność siebie przypominały Mikkalowi, że Raija odznacza się tymi samymi przy­miotami charakteru, a to porównanie wydawało mu się nie na miejscu. Ta brzydka, niezdarna isto­ta miałaby rywalizować ze zwiewną, drobną Raiją, która sprawiała, iż słowo „kobieta” stawało się niemal święte?

Poza tym zajęła się Ailo, przejęła rolę matki, choć jej o to nie prosił. I dobrze się z niej wywią­zywała, nie mógł jej nic zarzucić. Jak na rozwiązłą kobietę, była zadziwiająco obowiązkowa.

Sigga nie chciała widzieć syna, a zresztą Mikkal bał się zostawiać chłopca w towarzystwie matki. Była coraz bardziej zwichnięta. Zwichnięta - przy­zwyczaił się tak właśnie określać jej stan. Niena­wiść do Siggi zdążyła się w nim wypalić na tyle, że słowo „obłąkana” sprawiało mu ból.

Teraz, kiedy zdołał się uwolnić od żony i zrzu­cić z siebie odpowiedzialność za jej postępki, za­czął dostrzegać dobre strony ich związku. Gdyby Sigga była taka jak dawniej...

Nie darzyliby się wielką miłością, ale mogliby jakoś ułożyć sobie życie. Teraz na to za późno.

Ailo czuł się bardzo związany z matką, Sigga ko­chała go zaborczo. Ravna nigdy nie zdobyła zaufa­nia chłopca, Mikkal zaś przestał się starać, prze­żywszy pierwsze rozczarowanie. Nie zamierzał błagać własnego syna o cokolwiek.

Inga zastąpiła mu matkę, zdołała wślizgnąć się do zakamarków duszy Ailo, do których nikt inny nie miał dostępu.

Mikkal nie chciał się przyznać, że go to zadzi­wia i przyprawia o zawiść. Łatwo było darzyć In­gę antypatią. Łatwiej za każdym razem, gdy osią­gała coś, co leżało poza zasięgiem jego możliwości.

Zaczęli wędrówkę na letnie pastwiska, harując od świtu do zmroku. Mikkal nie narzekał, praca męczyła ciało i duszę, przepędzała natrętne myśli. Nie była tylko lekarstwem na marzenia senne.

Zmuszał się do czuwania. Gnali stado na wschód, ku znanej ziemi, z którą wiązały go gorzkie i słod­kie wspomnienia. Kiedy pewnej nocy płachta na­miotu odchyliła się, pomyślał, że to Aslak przyszedł dotrzymać mu towarzystwa.

To była Inga.

Mikkal zdumiał się tak mocno, że zapomniał ję­zyka w gębie. Nie zdobył się nawet na słowa po­witania.

Inga usiadła, nie pytając o pozwolenie. Bez cie­nia lęku zajrzała Mikkalowi w oczy.

- Nie lubisz mnie?

Choć Inga nadała słowom ton pytania, wcale nie spodziewała się odpowiedzi.

- Nie za bardzo - odrzekł Mikkal tylko po to, by ją zirytować.

- Jesteś szczery. Cenię szczerość u mężczyzn. Mikkal lekceważąco wzruszył ramionami. Na­wet na nią nie spojrzał.

- Nie obchodzi mnie, jakich mężczyzn lubisz, a jakich nie.

Ku jego rosnącemu rozdrażnieniu, Inga roze­śmiała się. Nie wyglądała na zbitą z tropu.

- Może powinno cię to obchodzić - stwierdziła, poważniejąc. Jej wzrok zdradzał, co kryje się za tą dwuznacznością.

- Nie potrzebuję kobiety - zbył ją brutalnie. Wzdrygnął się na myśl, że miałby jej dotknąć. - Zwłaszcza takiej, która oddaje się pierwszemu lep­szemu - dodał jadowicie. Sprawiło mu satysfakcję, że mógł ją zranić.

Inga nie wpadła w złość. Nie wstała, nie rzuciła się na niego z pięściami. Nie była Raiją.

- Jesteśmy do siebie bardziej podobni, niż ci się zdaje, Mikkalu Persenie - powiedziała. Rozmyślnie użyła znienawidzonej przez niego norweskiej wer­sji nazwiska. Chciała go poniżyć. - Mamy ze sobą wiele wspólnego - ciągnęła łagodnie. - Słucham plotek. Nie jesteś bez winy, że Siggę spotkał taki los. Nie tylko ja sypiałam w cudzym łóżku.

Mikkal bezsilnie zacisnął pieści. Z trudem po­wstrzymał się, by jej nie uderzyć.

- To co innego - syknął przez zaciśnięte zęby. - To nie to samo co... łajdaczenie się!

Inga podniosła się powoli i obrzuciła go przecią­głym spojrzeniem. Mikkal zniósł je z trudem. Czy ta przeklęta kobieta zamierzała tu zostać? Miał si­łą wyrzucić ją z namiotu?

- Nie masz prawa tak mówić - powiedziała po chwili, która Mikkalowi wydała się wiecznością. - Nie masz prawa mnie osądzać. Dajesz się zwodzić pozorom.

Wyszła. Wyprostowana jak struna.

Mikkal poczuł niesmak w ustach. Nie pojmował kobiet.

Wtedy znalezienie odpowiedniego miejsca zajęło Mikkalowi trzy dni. Teraz dopiero po czterech do­tarł do rozgałęzienia szlaku. Stado opóźniało marsz.

I tym razem odłączył się bez słowa. Nie przej­mował się takimi błahostkami, a oni go rozumieli. Potrzebowali jego silnych rąk, sprawnego i praco­witego ciała, ale rozumieli, że musi ich opuścić. Nie czynili mu wyrzutów, tylko podzielili się do­datkowymi obowiązkami.

Jedynie Inga zadawała pytania. Zwróciła się do Andersa, młodszego brata Siggi. Aslaka pominęła. Aslak gotów był bronić Mikkala we wszystkim, co ten przedsięwziął, zaś Anders zawsze miał własne zdanie.

Tym razem nawet Anders stanął w obronie Mik­kala i Inga w końcu zrozumiała dlaczego. Opóź­niał marsz, może o cały dzień, ale nie mógł postą­pić inaczej.

Zapadł zmrok, we wschodnim Finnmarku wsta­ła szarawa wiosenna noc. Powietrze było wilgotne, wciąż miało posmak zimy. Woda w kałużach ści­nała się lodem, a zaspy śnieżne uczepione porośniętego wrzosem wzgórza zdawały się lekceważyć nadejście nowej pory roku.

Noc przeszła w mroźny blady poranek.

Ravna podsyciła ogień na palenisku. Jej po­marszczona twarz wyrażała zaniepokojenie. Rzu­cała wokół nerwowe spojrzenia, podbiegała co chwila do wyjścia, zrywała się na każdy dźwięk.

Nie odezwała się jednak, nie powiedziała ani jednego złego słowa o synu.

Inga bardzo ją polubiła, przyszło jej to zresztą bez trudu. Ravna promieniowała matczynym cie­płem, którym zjednywała sobie ludzi. Nie sposób było nie darzyć jej sympatią.

Niepokój Ravny napawał Ingę troską. Mikkal miał powód, by ich opuścić, ale nie powinien oka­zywać lekceważenia współtowarzyszom. Żywych stawiać trzeba przed umarłymi. Matka kochała go, a on przysparzał jej siwych włosów.

- Pójdę go poszukać - rzuciła impulsywnie Inga. Ravna sprzeciwiła się.

- Nie musisz tego robić przez wzgląd na mnie - powiedziała. - Nie lękam się o niego. Da sobie ra­dę. Jest dorosły, sam odpowiada za swoje postępki.

Ravna miała wiele argumentów, ale Inga już podjęła decyzję. Łagodnie potrząsnęła głową.

- Pójdę - uśmiechnęła się kwaśno i zaczęła się ubierać. - Dasz sobie radę z Ailo. Mikkal jest gdzieś w pobliżu, pewnie kieruje się już do nas. Wrócę, jeśli się na niego nie natknę. Nie będziecie musieli mnie szukać.

Mniej więcej znała kierunek, pomógł jej in­stynkt. Po paru godzinach trafiła na skraj zagajni­ka, nad którym unosiła się smużka dymu.

Mikkal siedział nieruchomo przy ognisku. Ni­gdy jeszcze Inga nie widziała człowieka pogrążo­nego w tak głębokiej apatii.

Wyruszyła z obozu, kipiąc gniewem, lecz teraz nie mogła czynić mu wyrzutów. Nie mogła dobi­jać leżącego.

Poszarzał na twarzy, łzy zostawiły wyraźne śla­dy na kanciastych policzkach. Miał zaczerwienio­ne oczy. Nie usiłował tego ukryć, tak jak uczynił­by każdy inny mężczyzna na jego miejscu.

Uniósł głowę i spojrzał na nią zamglonym wzro­kiem. Złość Ingi stopniała w jednej chwili. Zapra­gnęła przytulić go i ukoić, ale nie uczyniła tego. Upadła przed nim na kolana. Za nic w świecie nie zdobyłaby się na to, by objąć go ramionami.

- Znalazłeś to, czego szukałeś?

Mikkala nie zdziwiła miękkość głosu Ingi. Tak jak nie zdziwiło go jej przyjście.

- Znalazłem - odrzekł zachrypniętym głosem - i nie znalazłem. - Ruchem głowy wskazał za siebie.

Inga podniosła się.

Zobaczyła kołyskę, przykrytą rozszarpaną na strzępy skórą, i przez ułamek sekundy to, co skry­wało się pod nią. Potem zacisnęła powieki i odwró­ciła się gwałtownie. Żołądek podszedł jej do gar­dła, ale nie zwymiotowała. Musiała się opanować. Dla Mikkala.

Usiadła przy nim tyłem do kołyski. W pytaniu bezwiednie użyła właściwego słowa na znalezisko Mikkala. To.

- Los drwi ze mnie - powiedział po dłuższym milczeniu. - Pokochałem to zmarłe dziecko bar­dziej, niż kocham żyjącego syna. Zadałem sobie wiele trudu, by znaleźć mu bezpieczne schronienie na zimę. Tak bardzo pragnąłem złożyć go w ziemi.

Odwrócił wzrok ku wzgórzu, które wyraźnie ry­sowało się na tle odległego horyzontu, stanowiąc najwyższy punkt w okolicy. Z tej odległości bez trudu dostrzegli nieruchomą sylwetkę dumnego ptaka wpisaną w jasny prostokąt porannego nieba.

- Orły! - jęknął bezsilnie Mikkal. - Stał się pa­dliną dla orłów! - Roześmiał się gorzko, a serce In­gi krwawiło.

Potrzebował pociechy, ale Inga nie mogła go do­tknąć. Chciała, ale wciąż słyszała jego pogardliwe słowa. Nie da mu okazji do twierdzenia, że skłon­na jest oddać się pierwszemu lepszemu...

Pozostawały słowa. Zwilżyła wargi, szukając właściwych określeń. Nie było to łatwe.

Widok kołyski obudził w niej odczucia podob­ne do tych, które targały Mikkalem. Nie chciała jednak powiększać jego cierpienia.

- Nie stał się padliną - zaczęła i napotkała spoj­rzenie miodowych oczu, które wzgardą witały pró­by ukojenia smutku.

- Nie? - Głos Mikkala był równie odpychający jak spojrzenie. Czepiał się żalu i bólu, pogrążał w żałobie. - Jeśli nie padliną, to czym, do diabła? Inga odwróciła wzrok. Nie potrafiła zmierzyć się z jego nienawiścią.

- Nie pożył długo - ciągnęła niezdarnie. - W zie­mi stałby się życiem, na swój sposób, zamienił w proch i żył w innej postaci. Teraz stał się pożyw­ką dla innego istnienia... To żadna różnica. - Bez­silnie rozłożyła ramiona. - Równie pięknie jest da­wać życie pod niebem jak w ziemi.

Porównanie nie przyniosło Mikkalowi ulgi.

- Żadna różnica? Moje dziecko miało spocząć w grobie, Ingo. Nie pojmujesz? W grobie, wbij to sobie do głowy! Nie wiozłem go tu, by nakarmić orły. Pożywką dla innego istnienia... - Spojrzał na nią jak na obłąkaną. Inga skuliła się pod jego wzro­kiem. Nawet wtedy, kiedy mąż przyłapał ją w ra­mionach innego, nie czuła się równie wzgardzona.

Pragnęła go pocieszyć, a jedynie pogarszała sy­tuację!

Przez ułamek sekundy sądziła, że Mikkal ją ude­rzy. Tymczasem wyraz zaciętości na jego twarzy raptownie ustąpił. Ten bezradny, bezbronny męż­czyzna nie zamierzał z niej drwić. Pogrążony w rozpaczy potrzebował bliskości drugiego czło­wieka, a poza nią nie miał nikogo.

Objął ją silnymi ramionami i wtuliwszy twarz w zagłębienie na jej szyi, rozpłakał się.

Trząsł się, jakby zdjęty przeraźliwym zimnem. Szloch tłumiony skórzanym kaftanem Ingi świadczył o tym, że Mikkal doszedł do kresu wytrzy­małości.

- Wszystko sprzysięgło się przeciw mnie - wy­szeptał bezsilnie.

Inga zadrżała, poczuwszy jego ciepły oddech na skórze.

- Tracę wszystko, co mogłoby nadać sens memu życiu. Los bez ustanku przygina mi kark... Nie mam już sił. Boję się, co może przynieść następny dzień...

Inga niezdarnie gładziła Mikkala po włosach, czarnych i sztywnych, niesfornie opadających na czoło. Wzruszenie ścisnęło jej gardło. Wielu męż­czyzn trzymało ją w ramionach, wielu odpoczywa­ło na jej kolanach. Nigdy dotąd jednak nie do­świadczyła bliskości drugiego człowieka w taki sposób. Zrozumiała, jak ubogie życie wiodła, nie znajdując w ludziach tego, co najważniejsze.

Szukała odpowiednich słów. Przeczuwała bar­dziej, niż wiedziała, że pusty frazes nie przyniesie Mikkal owi pociechy. Nie potrzebował współczucia.

Różnił się od wszystkich mężczyzn, których znała.

Był inny.

- Nie możesz cofnąć czasu - zaczęła nieskładnie, bojąc się, że napotka ten sam odpychający wzrok i usłyszy te same wzgardliwe słowa jak poprzed­nim razem, gdy usiłowała stanąć po jego stronie. - Co się stało, już się nie odstanie. Masz jednak moc zmieniania przyszłości, Mikkal...

Po raz pierwszy głośno wypowiedziała jego imię. Z jakiegoś powodu nie potrafiła dotąd zmu­sić warg, by wymówiły te dźwięki, których słodycz czuła na języku.

Mikkal...

- Nie poddawaj się! - szepnęła. - Nie masz pra­wa się poddawać! - Czuła na sobie ciężar jego mu­skularnego ciała. Przyszła jej do głowy myśl, ab­surdalna w tych okolicznościach, że nie gustuje w otyłych mężczyznach. Mikkal był świetnie zbu­dowany. - Jesteś zbyt dobry, by się poddawać! - ciągnęła, nawet nie wiedząc, czy Mikkal słucha.

Miała wrażenie, że mówi do samej siebie. Może jemu to wystarczało, może pragnął jedynie czyjejś bliskości i słów wypowiadanych właściwym to­nem. Inga radowała się, że to jej przypadła ta rola, choć też bolała myśl, iż Mikkal nie dostrzegłby żadnej różnicy, gdyby na jej miejscu był ktoś inny.

Nic dla niego nie znaczę, pomyślała i poczuła bolesny, ostrzegawczy skurcz w piersi. Była doro­sła, wiedziała, co się święci. Może odejść, powinna odejść. Tylko wtedy zdoła uniknąć bólu. Zdawała sobie jednak sprawę, że nie ruszy się z miejsca.

Będzie trzymać się tej grupki ludzi ze wszyst­kich sił.

Póki będzie z nimi, poty czuć będzie bliskość Mikkala. Czeka ją cierpienie, ale jest na tyle doj­rzała, by je przyjąć.

Już dokonała wyboru.

Do tej chwili tęskniła całe życie.

Inga wypowiedziała mnóstwo słów, słów, któ­rych żadne z nich później nie pamiętało. Ona, bo było ich tak wiele. On, bo słowa zlały się w rzekę niosącą ukojenie, a przecież nie sposób wyróżnić w rzece pojedynczych kropli.

Wyraz zawziętości pozostał na jego twarzy, kie­dy uwolnił się z jej ramion. Bez jednego słowa, bez podziękowania. Mikkal nie przyznawał się do swo­ich słabości, zwłaszcza wobec kobiet. Wobec niej. Palcami odrzucił grzywkę, lecz ta niesfornie opa­dła mu ponownie na oczy.

- Pomożesz mi kopać?

Inga skinęła głową.

Dlaczego cała drżała w beznadziejnym oczeki­waniu? Nie chciała szukać u niego oznak aproba­ty, ale mimowolnie to czyniła, boleśnie się rozcza­rowując. Mikkal nie zegnie się tak łatwo jak trawa na wietrze. Minie sporo czasu, zanim w tych nie­zwykłych miodowych oczach zatli się płomyk.

Pracowali, nie odzywając się do siebie, jakby ob­fitość słów wypowiedzianych przez Ingę skazywa­ła ich na milczenie.

Ziemia była wilgotna, poprzecinana siatką ko­rzeni. Ryli w niej rękoma, Mikkal pomagał sobie nożem.

Inga poraniła dłonie, ale nie czuła bólu. Robiła to dla niego. Wszystko poza nim straciło znacze­nie. Wystarczyło kilka chwil, by stał się central­nym punktem jej świata.

Zamknęła oczy, kiedy wstawiał kołyskę do dołu. Wykop sięgał mu do pasa. Powinni go trochę pogłębić, ale warstwa zmarzniętej ziemi stawiła skuteczny opór poharatanym koniuszkom palców.

Zasypanie grobu nie stanowiło wyzwania dla ciała, tylko dla ducha.

Wyraz twarzy Mikkala nieomal przywiódł Ingę do płaczu, z najwyższym trudem powstrzymała się od łez. Coś jej mówiło, że Mikkal nie chciał wi­dzieć łez. Jej łez.

Więc nikt nie zapłakał nad niewielką mogiłą. Mikkal zachował kamienną twarz, zacisnął zęby, aż zbielały mu kąciki ust i zadrżały nozdrza.

Pociemniałym wzrokiem wpatrywał się w skra­wek brunatnej ziemi wycięty w zeszłorocznej przywiędłej trawie. Nagle odwrócił się tyłem do niej i wycedził:

- Idziemy. Nie mamy tu nic więcej do roboty. To tylko pusta równina.

W obozie panował rozgardiasz. Pakowano do­bytek, by ruszyć w dalszą drogę ku letnim pa­stwiskom.

Mikkal zatrzymał Ingę, zanim dołączyli do reszty.

Ani jednym gestem nie zdradził, jakie myśli kłę­bią mu się w głowie. Jego spojrzenie było nieodgadnione.

- Czy twoja propozycja pozostaje w mocy? - za­pytał niemal obojętnie.

Żadne z nich nie miało wątpliwości, o co mu chodzi.

Nie odrywał od niej wzroku. Inga znała rozsąd­ną odpowiedź.

- Tak - odrzekła nierozsądnie. Mikkal puścił ją.

- Dobrze. Wieczorem przeprowadzisz się z Ailo do mojego namiotu. Nikomu się nie musimy tłu­maczyć. Z Siggą nic mnie nie wiąże.

Odszedł. Dla niego sprawa została rozstrzygnięta.

Inga nie ruszyła się z miejsca.

Z Siggą nic go nie wiąże.

To prawda.

Lecz Inga słyszała plotki. Wiedziała, że inne imię położy się cieniem między nimi. Za żadne skarby świata nie zapytałaby, czy coś go wiąże z Raiją. I czy kiedykolwiek przestanie wiązać.

Być może czekał ją los Siggi.

Inga zacisnęła zęby i podążyła za Mikkalem. By­ła bezsilna, przy Mikkalu traciła całą wolę.

Ruszy z nim na wschód. Zostanie przy nim, jak długo będzie tego chciał. Nic poza tym nie miało znaczenia.

3

Dął wiatr od morza i niósł krzyki mew, sławią­ce wiosnę. Daleką północ zamieszkiwało niewiele ptaków śpiewających, ale mewy wynagradzały ich brak nieustannym wrzaskiem.

Raija zacisnęła zęby. Minęło już sporo czasu, ale wciąż pamiętała wiosnę nad Zatoką Botnicką, szczebiot ptaków, szum potężnych świerków, ko­lorowy dywan łąk, który wyglądał tak, jakby tęcza ukryła się pośród świeżych źdźbeł trawy.

Ocknęła się z zamyślenia. Po co się dręczyć, tutaj wiosna nie zawita. Przynajmniej nie ta, którą Raija znała. Tu lato zjawiało się nagle po falach mrozu, jak nieproszony gość stawało znienacka u progu.

Kończył się kwiecień, a zima ani myślała ustąpić. Była już wprawdzie niezbyt dotkliwa, ale wciąż da­wała się we znaki komuś, kto zwykł mieszkać w ła­godniejszym klimacie. Raija zakładała kilka warstw odzieży pod kaftan i opatulała dzieci, które jak ku­leczki wysypywały się z domu, by zażyć zabawy na świeżym powietrzu.

Zadrżała mimowolnie i oderwała wzrok od ubo­giego krajobrazu. Widok, który roztaczał się przed nią, był równie przygnębiający jak klimat i pogoda. Gdyby tylko mogła się od niego uwolnić!

Wszystko wydawało się takie proste. Skoro Holmertz, poprzedni właściciel sklepu, dawał sobie ra­dę, cóż stało na przeszkodzie, by i jej los sprzyjał? By i dla niej sen stał się rzeczywistością. Wmówi­ła sobie, że potrafi prowadzić sklep.

Sądziła, że odwaga i energia wystarczą, ale sro­dze się rozczarowała. Z wolna zaczynała rozumieć, że porwała się z motyką na słońce.

A przecież przekonywała Reijo, że sobie pora­dzi. Wciąż dźwięczał jej w uszach pewny siebie ton, którym oznajmiła mu, że sama zajmie się pro­wadzeniem sklepu.

W głębi ducha spodziewała się, że ją wesprze. Do tej pory Reijo zawsze stał u jej boku.

Tym razem potraktował jej słowa z niezwykłą powagą. Zostawił handel w jej rękach, na każdym kroku dając do zrozumienia, że nie zamierza brać ani odrobiny odpowiedzialności na swoje barki. Zawsze pragnął spokojnego życia, nie chciał się wywyższać nad innych. To był jej pomysł, niech więc sama wypłacze się z kłopotów.

A kłopoty spotykały Raiję ze wszystkich stron. Musiała zmierzyć się z tysiącem nie pisanych praw, o których nawet nie miała pojęcia, stojąc z drugiej strony lady.

Tyle od niej oczekiwano.

I tyle było ról, których nie chciała grać.

Paskarki, na przykład. Wyzyskiwaczki, podbija­jącej ceny towarów. Nikomu nie odmówi chleba, nie będzie podobna do kupców, których wspomi­nała z zaprawioną goryczą niechęcią. Tych, którzy okradali biedaków. Raija też zaznała biedy i głodu.

O, nie, taka nie będzie.

Raija popadła w przeciwną skrajność.

Wolała nazywać ją dobrocią, miłością bliźniego. Nie spodziewała się podziękowań, dobrze wiedzia­ła, jak trudno okazywać wdzięczność komuś, kto ma więcej.

Oczekiwała solidarności.

Tymczasem ludzie w osadzie naśmiewali się z Raiji. Za plecami dziewczyny naigrawali się z jej naiw­ności. Korzystali z niej, nie szczędząc nowej właści­cielce sklepu drwin i złośliwości.

Liczby w księgach nie mówiły nic o małostkowo­ści klientów, za to wiele o braku kupieckiej żyłki.

Nazwiska dłużników powtarzały się na wielu stronach. Raija nie potrafiła ściągnąć należności. Znała wszystkie rodziny w osadzie i dobrze wie­działa, kto cierpi niedostatek. Kiedy więc zjawiali się po najniezbędniejsze towary, nie pytała o za­płatę. Na mocy nie pisanej umowy starannie od­notowywała rosnącą sumę długu.

W głębi duszy miała jednak poczucie, że nie zaj­muje się handlem, tylko dobroczynnością, za któ­rą nie może spodziewać się zapłaty.

Narastało w niej przygnębienie. Przecież do­stawcom musiała się opłacać brzęczącą monetą.

Liczby przemawiały jasnym językiem. Raija wie­działa, że nie oszuka rzeczywistości. Chcąc zachować sklep, musi ściągnąć długi. Nie zamierzała się podda­wać, jej praca nagle nabrała szczególnego znaczenia.

Ludzie gadali, że handel nie jest zajęciem dla ko­biet, że to wbrew naturze, że rezultat łatwo przewi­dzieć. Raija chciała im pokazać, jak bardzo się mylą.

Reijo też był przygnębiony. Czekał, aż dzieci położą się spać, upewniał się, że zasnęły. Dopiero wtedy ten zwykle opanowany mężczyzna dawał upust zniecierpliwieniu. Widział, że Raija nie jest taka jak dawniej.

Od samego początku Raija dawała mu do zro­zumienia, by trzymał się z dala od sklepu, nawet nie pokazała mu ksiąg. Reijo sądził, że żonie wy­starczy hartu i zdecydowania, by utrzymać porzą­dek w rachunkach. Pojawiły się jednak niepokoją­ce oznaki świadczące o tym, że Raija nie panuje nad kupieckimi obowiązkami.

Reijo objechał całą okolicę w poszukiwaniu za­łogi na rejs do Bergen.

Było dawnym i dobrym zwyczajem, że okoliczni rybacy zlecali kupcowi fracht ryb na południe. Za­zwyczaj zleceniodawcy sami stanowili załogę kupiec­kich łodzi, czasami pomagali jedynie w jej doborze.

Utarło się również, że frachtujący informowali kupca o wielkości ładunku na długo przed termi­nem wypłynięcia. Co najmniej dwa, trzy miesiące, twierdził Nils.

Kiedy Raija przejęła sklep, wielu rybaków zapo­mniało o starych obyczajach.

Wprawdzie Reijo zajmował się łodziami handlowymi, ale to w jego żonie ludzie widzieli ich właści­cielkę. Szypra.

Słyszano o kobietach w tym fachu, nigdy jednak tak młodych. Były to zwykle wdowy po wytrawnych marynarzach i to jeszcze uchodziło. Oddawały one komendę na pokładzie ludziom, którzy dorastali chłostani wiatrem i strugami słonej wody. Żaden Kwen, ledwo władający ich językiem, nie mógł ma­rzyć o zaszczycie poprowadzenia statku z transpor­tem ryb do kupieckiego miasta na południu.

Szypra się nie zmieniało. Najstarsi ludzie w osa­dzie nie pamiętali, by coś podobnego stało się za ich dni. Nikt by się nie ośmielił. Inny szyper mógł­by postawić twarde warunki.

Raija była miękka, więc rybacy zwietrzyli swą szansę.

Reijo współczuł jej. Wiedział lepiej niż inni, że Raija się zamartwiała. Miała podkrążone oczy i zmizerniała na twarzy. Nie pamiętał, by kiedy­kolwiek była taka chuda.

- Jak ci idzie w sklepie? - spytał, udając obojętność.

Reakcja Raiji potwierdziła przypuszczenia Re­ijo, że jest jej ciężko. Może nawet gorzej, niż sądził.

- Dlaczego pytasz? - burknęła. Jej oczy nic nie wyrażały, jakby opuściła na nie zasłonę, którą od­gradzała się od zewnętrznego świata. - Wszak to mój sklep, czyż nie? - Schyliła głowę z obawy, że jednak ją przejrzy. - Zawsze to podkreślałeś.

Nabrała powietrza i dodała:

- Dobrze idzie.

Mówienie nieprawdy przychodziło Raiji z rów­nym trudem jak prowadzenie interesów.

Reijo miał ochotę wstać, podłożyć rękę pod har­dy podbródek Raiji i zmusić ją, by spojrzała mu w oczy.

Nie uczynił tego.

Nie ruszył się z miejsca.

To przyszło późną wiosną. Stanął pomiędzy nimi niewidzialny mur. Wspomnienie wspólnie spędzo­nych lat przestało łączyć. Małżeństwo było jak cho­roba, która toczyła ich dusze i niszczyła przyjaźń.

- Połowa ludzi z osady, którzy zwykli posyłać ryby na południe, wycofała się.

Raija uniosła głowę i wysunęła brodę w przód. Zawsze tak robiła, kiedy gotowała się do obrony.

- Co to ma wspólnego z moim sklepem? Cóż ja mogę poradzić na to, że nie potrafisz zadbać o fracht i załogę? Chcesz mnie obciążać za własną nieudolność?

Reijo zamknął oczy. Rozsądek podpowiadał mu, że Raija głośno myśli. Próbuje usprawiedli­wiać swoje słabości.

Nie poczuł się lepiej. Oskarżenia dziewczyny bolały.

Kiedy uchylił powieki i zobaczył zaciętą twarz Raiji, stracił panowanie nad sobą.

- Wszystko wiąże się z tym przeklętym sklepem. Prowadzisz go tak nieudolnie, że ludzie zaczynają bawić się z nami w kotka i myszkę. Wiedzą, że nic się nie stanie, jeśli oddadzą ryby innemu kupcowi.

Nikt na tym nie straci, nikt poza tobą i mną. Nie opowiadaj mi więc bajek o tym, że sprzedaż idzie dobrze. Wiem, jak idzie, Raiju. Źle!

Raija nie odpowiedziała. Reijo się nie mylił, jak zawsze. Wszystko przez ten sklep. Tyle że on pal­cem w bucie nie kiwnął, by jej pomóc. A teraz ją oskarża o nieudolność. Sam nie mając bladego po­jęcia o handlu!

To właśnie powiedziała.

Jedno słowo goniło drugie. Raija odznaczała się ognistym temperamentem. Kiedy krew wrzała jej w żyłach, nie umiała się powściągnąć. Reijo zwy­kle nie tracił panowania nad sobą, ale doprowadzo­ny do ostateczności, potrafił eksplodować jak beczka z prochem.

To była ich pierwsza prawdziwa kłótnia. Dali upust goryczy, którą dusili w sobie. Od dawna nie rozmawiali, nie o sprawach poważnych.

- Zawsze chciałaś wszystko robić sama. Nigdy nie pozwalałaś, bym zaopiekował się tobą, uparta i dumna dziewczyno. Stałem u twego boku, a ty uważałaś to za rzecz oczywistą. Inni, którzy ci po­magali, doczekali się choć słów podziękowania. Za­wsze wiedziałaś, że jestem gotów trwać przy tobie, Raiju. Popełniłem błąd...

Reijo mówił cichym, ale dobitnym głosem. Ra­ija nie wątpiła, że te słowa płyną z głębi skrzyw­dzonego serca. Bolały, tym mocniej, że i tym ra­zem miał rację.

W jego wzroku Raija dostrzegała stanowczość, znała ją tak dobrze. Nie znalazła argumentów, któ­rymi mogłaby go zranić, by wyjść zwycięsko ze słownej utarczki. Raija nie potrafiłaby tak się za­chować. Nie wobec Reijo.

- Nie będę wtrącać się w to, jak prowadzisz sklep - ciągnął - solennie to sobie przyrzekłem. Niech ten interes piekło pochłonie, skoro taka jest twoja wola. Zajmę się kupieckimi łodziami, ale cu­dów nie zdziałam. Ruszam na południe z takim ła­dunkiem, jaki zdołam zebrać, i z ludźmi, którzy zechcą mi towarzyszyć. Podatek od frachtu jest wysoki, więc może skórka nie warta wyprawki... - Reijo zawiesił głos i wzruszył ramionami. - Ale to dla mnie szansa, by wyrwać się stąd i zobaczyć świat. Kto wie, czy nie jedyna szansa...

Raija uczyniła coś, co nie leżało w jej naturze. Zgięła kark. Najboleśniej raniły słowa, których nie dopowiedział.

Nie mógł jednak wyraźniej dać Raiji do zrozu­mienia, że jeśli nie zmieni podejścia do ludzi, stra­cą wszystko.

- Dam sobie radę - odrzekła pojednawczo. Re­ijo spodziewał się kolejnego wybuchu złości, Raija nie zwykła ustępować bez walki. Potulność dziew­czyny całkowicie go rozbroiła.

- Chcesz, żebym sobie poszedł? - spytał.

- Dokąd?

- Choćby do Nilsa - skrzywił się. - Skoro mnie nie potrzebujesz...

Raija miała ochotę pogłaskać go po jasnej czuprynie i powiedzieć, że wygląda jak mały skrzyw­dzony chłopiec. Na jego twarzy malowało się po­czucie winy, ale w zielonych oczach błyskała iskierka nadziei.

Nie uczyniła tego.

- Czemu chcesz się wyprowadzać? - zdziwiła się. - Przecież to nasz dom. Wytrzymamy pod jednym dachem, nawet jeśli różnimy się w poglądach.

Nie przyznała mu racji, nie odwołała ani jedne­go z gorzkich słów, które rzuciła mu w twarz.

Odwróciła się i dumnie wyprostowana ruszyła do alkowy. Zrozumiał, że tej nocy nie uśnie w jej ramionach.

Reijo miał marzenia i oczekiwania. Nie wszyst­kie wiązały się z Raiją.

Te dwie jednomasztowe toporne łodzie towaro­we, których doglądał całą zimę, ukazały mu przy­szłość w nowym świetle.

Bergen, miasto, które dotąd znał jedynie z na­zwy, stało się dlań realnym celem. Reijo wyglądał wiosny i chwili, kiedy skieruje łodzie na południe, tam gdzie otwierał się przed nim wielki świat. Te łodzie były kluczem do nieznanego.

Marzenia mogą się jednak nie spełnić, jeśli jest się na bakier z tradycją.

Z frachtem do Bergen wiązała się niezliczoność obyczajów. Szyper był najważniejszą i najpotęż­niejszą figurą w tych niewielkich społecznościach zamieszkujących wybrzeże północnej Norwegii. Zdarzało się, że ta funkcja przypadała kobiecie, ale rzadko, tylko z racji dziedziczenia majątku po zmarłym mężu. Zazwyczaj każda osada rybacka, a w niektórych wypadkach parafia, frachtowała własną towarową łódź. Nie istniały dokumenty, które regulowałyby zasady najmu, jednakże ludzie święcie przestrzegali nie pisanych praw.

Ani Raija, ani Reijo nie mieli o nich pojęcia, a mieszkańcy osady niechętnie widzieli obcych w roli przywódców. Nie mieli ochoty słuchać tych przybyszów z nieznanego kraju.

Mimo to Reijo zdobył ładunek i załogę. Szypro­wie z sąsiednich osad odmówili mieszkańcom wio­ski pomocy. Połowy były obfite i mieli pełne ła­downie.

Niemal wszyscy miejscowi rybacy zwrócili się więc do młodego Kwena, wyraźnie jednak dając mu do zrozumienia, że nie dorósł do roli szypra. Zada­wali mnóstwo pytań i nie dowierzali Reijo, kiedy ten tłumaczył, że od małego brał udział w morskich wyprawach. Połowy na fiordach nie budziły tu sza­cunku, nie uznawano ich za prawdziwy rybacki fach. Tu nad morzem dzieci potrafiły wiosłować, zanim nauczyły się mówić. Uważano, że ludziom znad fiordów brak niezbędnej twardości.

Reijo napomykał o długach w sklepie Raiji, gdzie tylko mógł. Starał się dawać ludziom do zro­zumienia, że nie jest równie wielkoduszny jak żo­na i ma zamiar przejąć część jej obowiązków.

Koniec końców zgromadził jedenastu członków załogi, tylu ilu znalazło się w wiosce. Czterech z nich ruszało po raz pierwszy w rejs na południe. Tak jak Reijo brali w podróż marzenia. Pobyt w Bergen zamieniał młodzieńców w mężczyzn.

Tarcia między rybakami opóźniły wyprawę. Przyjęło się, że osady najdalej wysunięte na północ podnosiły żagle w początkach maja. Tymczasem oni zdołali zaledwie postawić ciężką i toporną łódź na wodzie.

To był wielki dzień. Wokół kłębił się tłum dorosłych i dzieci, kto żyw spieszył z pomocą.

To było prawdziwe święto, więc jak to w świę­to przygotowano obfitość jedzenia i napitku.

Raija popadła w niełaskę u miejscowych, odma­wiając sprzedaży gorzałki. Trzymała ją na składzie, ale nie odstępowała od swoich zasad.

Pod jej nieobecność Reijo opróżnił magazyn, nie chciał zrażać rybaków do siebie. Niech Raija myśli, co chce, wszak stać go na to, by postawić chłopcom po szklanicy. Tak postępuje prawdziwy szyper. Miał spędzić kilka długich miesięcy w jed­nej dużej łodzi z tymi jedenastoma mężczyznami i potrzebował ich zaufania.

Raija szybko wykryła kradzież. Zdrowy rozsą­dek podpowiadał jej, że taka ilość gorzałki, jaką wypito na pokładzie, nie mogła pochodzić z zapa­sów mieszkańców osady. Poza tym ostatnio Reijo zachowywał się nadzwyczaj dziwnie.

Kiedy mąż wrócił do domu nad ranem, Raija czekała na niego.

Wcześniej była na brzegu, by posmakować gorączkowej atmosfery towarzyszącej wyprawie. Reijo popróbował czegoś więcej. Nie dość że ograbił skład, to jeszcze obficie uraczył się swoją zdobyczą.

Nie spodziewał się burzy. Było mu lekko na du­szy. Łódź stała na wodzie, pięciu ludzi spało na po­kładzie. Nie wiedział dokładnie, gdzie podziewali się pozostali, ale miał ich solenną obietnicę, że zja­wią się po niedzieli. Wtedy zamierzali opłynąć ry­baków, zebrać ładunek i zamówienia na towary z wielkiego miasta na południu.

Chwiejąc się na nogach, cicho zamknął drzwi za sobą. Kiedy się obrócił, zobaczył Raiję. Siedziała przy palenisku, ręce skrzyżowała na piersi.

- Nie musiałaś na mnie czekać - zażartował. Podskoczył ku niej, chwycił ją w talii i zakręcił do­koła w radosnym pląsie. - Płyniemy, dziewczyno - roześmiał się cicho.

Raija zaparła się dłońmi o męża i odwróciła twarz na bok. Wykrzywiła się, kiedy owionął ją pi­jacki oddech Reijo. Wcale nie była taka delikatna, ale tym razem uważała, że ma powody do irytacji. Nie ujdzie mu to na sucho!

- Tak, płyniecie - wycedziła. - Ożłopaliście się tak, że potrzeba cudu, byście odbili od brzegu...

Reijo puścił ją i odwrócił się plecami.

- Wystarczy ci byle pretekst, by wszcząć kłótnię. Raija nie ruszyła się z miejsca.

- To, że cała wioska upija się moją gorzałką, trudno nazwać byle pretekstem.

- Trzeba było ją wylać - rzekł i ze zdziwieniem spojrzał na żonę przez wąskie szparki oczu. - Nie rozumiem, dlaczego tego nie zrobiłaś. Z twoimi poglądami?

Taka myśl nigdy nie postała w głowie Raiji, ale nie zamierzała się do tego przyznawać.

- Powinnaś się cieszyć - ciągnął Reijo. - Te nie­dorostki tygodniami nie mówiły o niczym innym, tylko o tym, jak wkraść się do sklepu. Mogliby wy­nieść znacznie więcej, nie tylko alkohol.

- Może zatem powinnam ci podziękować? - spy­tała jadowicie.

Reijo rozłożył ramiona i roześmiał się. Liczył na jej poczucie humoru.

- Spróbuj...

W odpowiedzi Raija obdarzyła go lodowatym spojrzeniem. Zamiatając suknią, podeszła do stołu i podniosła jakiś przedmiot.

Reijo przełknął głośno ślinę, kiedy zobaczył, co Raija trzyma w dłoni. A więc wykryła coś jeszcze poza brakiem gorzałki. Usiadł, wyrzucając sobie własną głupotę.

- A to... - Podsunęła mu pod nos bransoletę. - Co to jest?

- Gdzie to znalazłaś?

Reijo znał odpowiedź, ale chciał zyskać na czasie.

- Dobrze wiesz, Reijo - odrzekła podejrzanie słodkim głosem. - W twojej skrzyni. Tam, gdzie to schowałeś.

Reijo skinął głową.

Następne pytanie go zaskoczyło.

- Czy mógłbyś łaskawie zdradzić mi, kogo za­mierzałeś obdarować tym świecidełkiem? Dlaczego ukrywałeś je przede mną? Nigdy nie mieliśmy przed sobą tajemnic, Reijo... - zakończyła zjadliwie.

Z pewnością dostrzegła jego zdumienie, ale nie dała nic po sobie poznać. A Reijo nie mógł otrzą­snąć się z szoku. Czyżby słyszał w głosie Raiji ton zazdrości? Nie odważył się zapytać, zresztą z pew­nością nie przyznałaby się do tego.

Nie potrafił jednak ukryć, że spodziewał się in­nego pytania.

- A myślisz, że kogo? - zapytał w nadziei, że ją przejrzy.

Raija usiadła i Reijo uczynił to samo. Dziewczy­na wsparła łokcie o blat stołu, jej palce bawiły się bursztynową bransoletą. Gładź kamienia lśniła pięknym blaskiem, a jego kolor prowadził myśli niebezpiecznym torem.

Oczy Reijo spoglądały na nią zagadkowo, tro­chę kpiąco.

Raija nabrała powietrza i oświadczyła:

- Zawarliśmy umowę, Reijo, a jej fundamentem jest szczerość, całkowita szczerość. Mieliśmy zwrócić sobie wolność, jeśli któreś z nas znajdzie prawdziwą miłość. Nie musisz niczego ukrywać.

Silna, ciepła ręka spoczęła na dłoniach Raiji.

- Czy jesteś tylko rozczarowana, Raiju? Że nie zdobyłem się na otwartość?

Wstrzymał oddech, czekając na odpowiedź żony. Raija walczyła ze sobą. Wpatrywała się w ich splecione ręce. Tak luźno splecione... : Co poczuła na widok bransolety? Żądając szcze­rości, nie powinna skrywać własnych uczuć...

A jednak bała się, że najgorsze przeczucia znaj­dą potwierdzenie, że dowie się, dlaczego Reijo od­mówił jej wsparcia. Nabrała tej pewności, kiedy za­cisnęła palce na błyskotce. Reijo nie należał już do niej duszą i ciałem. Znalazł sobie inną.

Godziny wlokły się nieznośnie. Nocna hulanka męża dała Raiji pretekst, by czekać na niego. Sie­dzieć przy stole ze wzrokiem wbitym w bransole­tę i zastanawiać się.

Czuła coś więcej poza rozczarowaniem. Czuła, jak przepaść otwiera się pod stopami na myśl o tym, że Reijo nie będzie dłużej jej skałą i opoką.

Że może go utracić.

Ta pewność była jak ból, który ścisnął jej żołą­dek, a potem rozniósł się po całym ciele.

Reijo chciał wiedzieć, czy jest zazdrosna.

Tak właśnie wygląda zazdrość?

Nie była gotowa, by przyznać się do słabości.

- Nie wiem, Reijo, nie wiem - odrzekła. To by­ło najbliższe prawdy.

Reijo ścisnął dłoń żony. Zdawkowa odpowiedź sprawiła mu radość. A więc wciąż coś dla niej znaczył.

- Bransoleta należy do ciebie, Raiju - wyznał, dławiony wzruszeniem, i ciągnął, nie dając jej dojść do słowa: - Miałaś ją dostać zeszłej jesieni. Postą­piłem niemądrze, ukrywając ją.

- Ukrywając? Skinął głową.

- Nie jest ode mnie. Wciąż nie rozumiesz? Nie istnieje żadna kobieta, którą pragnąłbym przy­ozdobić. Nikt ci nie zagraża i nigdy nie zagrażał, taki już mój los. Nie masz powodów do zazdrości, to ja raczej powinienem czuć się podle. Dostajesz cenne podarki od innych mężczyzn...

Raija spojrzała na niego ze zdumieniem. Reijo pobladł.

O co mu chodzi?

Nie musiała nawet pytać.

- Bransoleta jest twoja. Aleksiej kupił ją dla cie­bie i prosił, bym ją tobie przekazał. Na pamiątkę...

Raija zarumieniła się. Aleksiej... Rosjanin, któ­rym opiekowali się w zeszłym roku. Młodzieniec, tak niebezpiecznie podobny do niej z charakteru. I tak urodziwy, że mu uległa...

- Byłem zazdrosny - przyznał Reijo. - Zazdrość mnie zaślepiła. Mikkal dał ci broszkę. Bolało mnie, kiedy ją nosiłaś. Wiem, co was łączy, i choć uwa­żam Mikkala za przyjaciela, zazdroszczę mu tego, czego nigdy mieć nie będę. Nawet teraz należysz bardziej do niego niż do mnie... - Zaczerpnął tchu i ciągnął: - A potem inny mężczyzna zapragnął wręczyć ci kosztowny prezent. Widziałem wasze spojrzenia, widziałem też, jak się całowaliście. Mo­żesz mówić, że to nic nie znaczy, ale ja rozumuję inaczej. Pocałunek łączy ludzi, którzy darzą się uczuciem. W pocałunku mieszka miłość, Raiju...

Tak, zazdrość mną owładnęła i postanowiłem ukryć bransoletę. Postąpiłem głupio.

Mówił szczerze, Raija nie miała żadnych wątpli­wości. Tylko raz ją okłamał, kiedy zawiózł jej dziecko do Mikkala. Całą wieczność temu, gdy ży­ła w złotej klatce jako oblubienica wójta.

Odłożyła bransoletę na stół. Ozdoba była pięk­na, ale w jednej chwili straciła swój magiczny urok. Raija zajrzała bowiem w zieloną głębię oczu Reijo i zobaczyła w nich ból. Aleksiej należał do innego świata. Urodzili się po dwóch stronach granicy i wszystko ich dzieliło: język, przeszłość, doświad­czenia, odległość.

Byli ulepieni z jednej gliny, ale żyli w odmien­nej rzeczywistości. Aleksiej powinien pozostać wspomnieniem. W ułamku sekundy Raija ujrzała jego aksamitnie brązowe oczy i usłyszała miękki głos, lecz zaraz otrząsnęła się z tych myśli.

W życiu codziennym nie było miejsca na marze­nia, ani o przeszłości, ani o przyszłości. W codzien­ności Raiji liczył się czas teraźniejszy.

Najwyższa pora dorosnąć.

Reijo był teraźniejszością. Reijo był rzeczywi­stością.

- Nic nie szkodzi - szepnęła miękko i lekko za­wstydzona musnęła dłonią policzek męża. Dawno nie okazywała mu czułości.

Reijo zakłopotany zamrugał powiekami. Spodzie­wał się raczej wybuchu złości, tymczasem Raija przy­tuliła go do siebie, nawet nie starając się ukryć łez.

- Nic nie szkodzi, Reijo - powtórzyła z ustami przy jego policzku. - Widać musimy się czasem czubić - dodała głosem drżącym od płaczu.

Reijo wstrzymał oddech i objął żonę po raz pierwszy od paru tygodni. Nareszcie mógł dać upust uczuciom, które dusił w sobie.

- Widać musimy - uśmiechnął się, w jednej chwili zapominając o bólu, którego doświadczał przez minione dni. - Nigdy jednak nie zabraknie ciepła w naszym związku, Raiju. I zawsze będzie w nim miejsce na wybaczanie.

Spoglądali długo na siebie z oddaniem, które da­ne jest tylko prawdziwym przyjaciołom. Z głębo­kim pragnieniem naprawienia krzywd.

- Wyjeżdżasz na długo - zmartwiła się. Jej my­śli pobiegły do tego miasta, którego chyba nigdy nie pozna.

- Czyżbyś mi zazdrościła? - spytał rozbawiony.

- A może będziesz tęsknić za mną?

- Będę tęsknić. - Raija zwichrzyła mu czuprynę.

- Muszę obciąć ci włosy. Nie możesz w wielkim świecie wyglądać jak barbarzyńca.

- Nie boisz się? - roześmiał się. - Kto wie, co zrobią damy w Bergen na widok tak urodziwego młodzieńca.

- Zarozumialec! - prychnęła. - Niektórzy męż­czyźni mają doprawdy wysokie mniemanie o sobie.

Wreszcie zachowywała się jak dawniej. Promie­niowała radością, tuliła się doń miękko i ulegle.

- Tutaj spędzimy noc? - spytał z błyskiem w oku.

- Czy będziemy przebaczać sobie w nieskończo­ność na środku kuchni?

Śmiech Raiji świadczył, że myślała o tym sa­mym.

Drzwi do alkowy były uchylone.

- Będziesz tak daleko - mruknęła, kiedy zamknę­li je za sobą.

- Ale nie od ciebie - szepnął, wtulając usta w za­głębienie na jej szyi. - Pamiętaj, Raiju, nie od cie­bie. Nigdy nie będę daleko od ciebie.

Reijo nie mógł wiedzieć, że za kilka tygodni przypomni sobie te słowa. Teraz i tutaj liczyła się tylko ona. Nikt inny.

4

Przez kilka tygodni Reijo wraz załogą opływali okolicę, zbierając ładunek.

Ludzie gromadzili się tłumnie na przybycie ło­dzi. Niemal każdy z rybaków miał zlecenie dla przewoźników.

Jakob z Viki życzył sobie sześciu funtów kono­pi, bańkę gorzałki, trzy beczki żytniej mąki i suk­no dla żony.

Jakob nie potrafił pisać i musiał liczyć na to, że przewoźnik zapamięta zlecenie i nie pomyli z listą innego rybaka. Choćby Aksela z Bergan. Ten chciał cztery zwoje linki, pięć funtów konopi, je­dwabne chusty dla trzech córek, dwie beczki mą­ki żytniej i tyle samo gorzałki co Jakob.

Każdy z przewoźników musiał pomieścić w pa­mięci co najmniej kilkanaście Ust sprawunków. A biada i wstyd temu, kto powrócił z Bergen, za­pomniawszy o zakupach.

Reijo umiał czytać i pisać. Skrupulatnie notował życzenia Raiji i najbliższych sąsiadów.

W drugiej połowie maja ciężka jednomasztowa łódź wypłynęła w morze. Raija odprowadzała ją wzrokiem, drżąc mimowolnie na wspomnienie po­dobnego zdarzenia z niedawnej przeszłości.

Kiedy Karl ruszał na połów do Finnmarku, nie wyszła na brzeg. Karl nie wrócił. Uznała, że nie ży­je, i tylko przypadkiem los znowu ich zetknął. Oby Reijo nie spotkał podobny los!

Stała w progu domu z synkiem na rękach i dziew­czynkami u boku i patrzyła, jak nieforemna łódź toruje sobie drogę wśród fal ku otwartemu morzu. Rejowy żagiel na jedynym maszcie wypełnił się wia­trem. Pogoda była sprzyjająca. Kiedy Reijo wkra­czał na pokład, uśmiechał się na myśl o czekających go przygodach.

Raija niepokoiła się, ale nie dała tego poznać po sobie. Nie chciała psuć dziecięcej radości męża, nie chciała, by jej instynktowny lęk przed bezmiarem wody zmącił optymizm żeglarzy.

Teraz żałowała. Miała mu tyle do powiedzenia. Nigdy sobie nie wybaczy, jeśli Reijo nie wróci.

Podtrzymując Knuta na ramieniu, ukryła dłonie pod szalem i złożyła je. Nienawykła do modlitwy, niezdarnie wyszeptała:

- Niech im los sprzyja! Niech dotrą do celu! I, dobry Boże, daj im powrócić!

Choć nikt jej nie widział, zaczerwieniła się, za­kłopotana własną słabością. Potem zebrała fałdy sukni i pospieszyła do osady. Dziewczynki podrep­tały za matką.

Raija nie miała czasu, by wpatrywać się w hory­zont. Reijo i jego załoga byli obeznani z żeglugą, wiedzieli, na co się porywają. Dadzą sobie radę.

Raija musiała skupić uwagę na sklepie. Czekało ją mnóstwo pracy. Trzeba przejrzeć zawartość ma­gazynu i przygotować się do wyjazdu na targ.

Raija bowiem szykowała się do podróży. Zata­iła swoje zamiary przed Reijo, wiedząc z góry, że mąż się sprzeciwi. Z początku bawiła się tą myślą, dopiero przejrzawszy księgi, zaczęła rozważać ją z pełną powagą.

Holmertz zwykł odwiedzać lapońskie jarmarki. Raija znalazła kiedyś zapiski, które sporządził po jednej ze swoich handlowych wypraw, i kolumny liczb wprawiły ją w osłupienie.

Na targu nikt nie prosił o kredyt. Płacono żywą gotówką lub towarem.

Przebiegły Holmertz wymieniał się na skóry, które później ze znacznym zyskiem odsprzedawał w Bergen. Kupiec potrafił się targować i zaniżał ce­nę. Raija była jednak przekonana, że traktując klientów uczciwie, również może się spodziewać godziwej zapłaty.

Zarobi dość, by liczby w księgach straciły swą nie­pokojącą wymowę. Dość, by nie musiała przypierać do muru najbardziej potrzebujących w osadzie; tych, którzy nie mogli się obyć bez jej towarów, a nie mieli czym za nie płacić. Dość, by uratować sklep.

Reijo powiedziałby, że nie powinna jechać na targ, bo jest kobietą. Czeka ją uciążliwa podróż, a potem ciężka praca od świtu do zmroku. Zmru­żyłby oczy i opowiadał jej o niebezpieczeństwach, jakie zagrażają młodej kobiecie w takim miejscu.

Raija była ich świadoma. Skłamałaby, twierdząc, że się nie boi. Wyruszała w pojedynkę, a siłą fizycz­ną nie mogła równać się z mężczyzną.

Doświadczyła w życiu dość gwałtu i przemocy, by utracić wiarę w ludzką dobroć. Być może w głę­bi duszy większość ludzi była dobra, ale też więk­szości ludzi nigdy w głąb duszy nie zaglądała.

Wyprawa na targ wiązała się z ryzykiem, ale Ra­ija musiała je podjąć.

Sklep należał do niej, była gotowa uczynić wszyst­ko, by go uratować.

Jeśli pójdzie dobrze, Reijo nie będzie mógł czy­nić jej wyrzutów.

A jeśli pójdzie źle... Raija nie miała zwyczaju mar­twić się na zapas. Raz powziętych decyzji nie cofa­ła i nie słuchała napomnień ludzi, którzy starali się „przemówić do rozsądku tej szalonej Kwence”.

Raija nie kierowała się głosem rozsądku. Była uparta, kiedy trzeba, kiedy indziej zaś słodka i przy­milna.

Zdecydowanym głosem informowała klientów, żeby poczynili zapasy na parę tygodni. Sklep zo­stanie zamknięty.

Ludzie sarkali, ale robili, jak kazała. Niewiele ich to zresztą kosztowało. Tylko nieliczni mieli pieniądze, więc to Raija traciła, kiedy kupowali więcej niż zazwyczaj. Dług rósł, ale ta dziwna dziewczyna nie żądała zwrotu. I skoro była na ty­le szalona, by samotnie ruszać na targ, to niech się stanie jej wola. Nie ich rzecz, jeśli wszystko stra­ci, przecież próbowali ją powstrzymać. Będą mo­gli spojrzeć jej mężowi prosto w oczy, kiedy ten wróci z Bergen. Ostrzegali.

Reijo zrozumie. Wszak nie jest głupi i dobrze zna swoją kobietę.

Raija zdołała przekonać Pedera, właściciela do­mostwa nad samym brzegiem morza, by sprzedał jej konia, poczciwą wysłużoną szkapę.

Z początku Peder się wahał. Raija miała jednak wielką moc przekonywania. I najlepsze karty w ręku..

- Koń jest stary - stwierdziła i uśmiechnęła się, kiedy Peder skinął głową z namysłem. Był żona­tym człowiekiem z jedenaściorgiem dzieci, ale wciąż ulegał działaniu kobiecego czaru. - Już na wiele ci się nie zda. Wkrótce zdechnie, więc jaki z niego pożytek? Będziesz musiał jeść koninę przez parę miesięcy, a zaręczam, że jest żylasta i twarda jak podeszwa.

Właściciel konia uśmiechnął się, ukazując braki w uzębieniu. Dziewczyna mówiła prawdę, w tej pięknej główce kryło się sporo sprytu, wiedział o tym od dawna. Tyle że Peder nie chciałby mieć jej za żonę, nawet za cenę urody. Przemknęło mu przez głowę, że z taką mądralą długo by nie wytrzymał.

Raija dysponowała argumentami silniejszymi od słów. Pogrzebała w kieszeni, nie odrywając wzro­ku od twarzy Pedera. Potem otworzyła dłoń i pod­sunęła mu pod nos ziarna żółtego kruszcu.

Peder nigdy dotąd nie widział złota, ale rozpoznał je bez cienia wątpliwości. Taka okazja mogła się nie powtórzyć. Zachrypniętym z emocji głosem wykrztusił, że koń należy do niej. Cóż mu do te­go, że Raija popadnie w tarapaty na targu? Sprze­dał jej konia, nic więcej. I to ze sporym zyskiem.

Na tyle dużym, by mógł sam myśleć o wypra­wie na jarmark.

Raija zdawała sobie sprawę, że przepłaca, ale koń znaczył dla niej więcej niż złoto. Garść tych grudek nie ocaliłaby sklepu. A zresztą było ich wię­cej w miejscu, o którym opowiadał Karl. Zazna­czył je na mapie. Kiedy Reijo wróci z Bergen, znaj­dzie resztę złota, to tylko kwestia czasu.

Raija mogła zaczekać. Skarb Karla rozwiązałby wszystkie problemy, ale zdecydowała, że sama da so­bie radę. Pokaże, na co ją stać. Bez niczyjej pomocy.

Dzieci musiała zostawić. Powinna pokazać lu­dziom z osady, że nie zatraciła poczucia odpowie­dzialności. Siebie mogła narażać na niebezpieczeń­stwo, potomstwo nigdy.

Znalezienie opiekunki dla trojga maleństw na parę tygodni nie było prostym zadaniem. Kobiety z osady zwietrzyły szansę, by powstrzymać Raiję przed szaleńczą eskapadą.

Raija musiała użyć tych samych środków per­swazji.

Pomogło.

Pewna wdowa po rybaku, który zaginął poprzed­niego lata, matka trojga maluchów, nie potrafiła oprzeć się pokusie. Ostatnie grudki Karłowego złota zmieniły właściciela. Berta obiecała zająć się trój­ką dzieci Raiji jak swoimi własnymi. Raija zaopa­trzyła ją w zapas jedzenia na wiele dni.

Mogła ruszyć na targ.

Reijo był daleko, w drodze do innego świata.

Teraz Raija już nie zazdrościła mężowi. Ją też czekała przygoda. Nie tak niezwykła, ale przecież stanowiła odmianę w szarej rzeczywistości, stawia­ła wyzwania. Raija nie wiedziała, co przyszłość jej przyniesie, ale niepewność wzmagała jedynie jej ekscytację.

Na wozie wyładowanym towarami Raija udawa­ła się na targ. Pełna oczekiwań i nadziei na myśl o spotkaniu z nieznanym.

Czuła się tak, jakby na jarmarku miało ją spo­tkać coś nieoczekiwanego.

Czuła smak przygody.

Na piersi pod kaftanem i szalem nosiła najcen­niejszą pamiątkę. Broszkę, prezent od Mikkala. Dała ją Mai, ale wciąż nazywała swoją broszką.

Nie potrafiła wytłumaczyć, dlaczego zabrała ją ze sobą. Uczyniła to odruchowo, w geście tak na­turalnym, że nie wymagał wyjaśnień.

Później uznała to za znak. Znak więzów tak trwałych, że aż niepojętych dla ludzkiego rozumu.

I niezrywalnych...

Raija nie była jedyną osobą, która zdążała w głąb lądu.

Peder pozbył się konia za dobrą cenę. Teraz szykował się do drogi. Wyjął odświętne ubranie. Spodnie wymagały interwencji małżonki, która nie omieszka­ła skorzystać z okazji, by wyłożyć swoje racje.

- Dług, Peder - marudziła - to jedyna okazja, by spłacić dług. Pomyśl, nie będziesz nic nikomu wi­nien - rozmarzyła się. Żona rybaka mocno stąpała po ziemi. Czyste konto w sklepiku stanowiło szczyt jej dążeń.

Peder zapatrywał się na to inaczej. Z młodzień­czą werwą szykował się do wyjazdu. Nie był na targu z górą dziesięć lat. Zadłużony po uszy u kup­ca, nie miał nic do sprzedania ani do kupienia.

- Nie oddam jej tych kamyków - powiedział z namaszczeniem i powagą, której przydają lu­dziom pieniądze. - Nie ma mowy. Ani słowem nie wspomniała o spłacie należności. Dobrze się z nią handluje - zarechotał.

Żona już nie protestowała. Szykowała Pederowi odzienie na drogę. Dała się ponieść entuzjazmowi męża. Żona rybaka, matka jedenaściorga dzieci, odmłodniała w jednej chwili. W pamięci stanęły jej dni targowe, które oglądała oczami dziecka. Śmiech, żarty, ukradkowe spojrzenia chłopców, marzenia o przyszłości...

To było dawno, zanim jeszcze poznała Pedera, zanim trafiła do tej ponurej izby w chacie nad brzegiem morza.

Rozumiała go, rozumiała jego tęsknotę. Z zawsty­dzeniem stwierdziła, że myśli o tym samym. Wyje­chać, zostawić wszystko, nawet dzieci. Otrząsnęła się z przerażeniem. Wszak kochała je, nie była złą mat­ką. Znała swoje miejsce, było tu, w czterech ścianach domu, który Peder wzniósł dla rodziny. Nie miała go­rzej niż inni. Niech Peder jedzie, zasłużył na to. Czyż nie wypruwał sobie żył dla niej i dla potomstwa?

Na ułamek sekundy jej myśli znów powędrowa­ły w niebezpieczne rejony. Twarda dziewczyna z tej Raiji. I odważna. Taka samodzielność grani­czyła nieomal z nieprzyzwoitością. Żona Pedera musiała jednak przyznać się przed sobą, że sama myśl o wyjeździe wydała jej się słodka.

Choć raz w życiu poważyć się na coś podobnego...

Nie, nie, chyba ma niedobrze w głowie, podzi­wiać tę upartą dzierlatkę, która robi swoje za ple­cami męża. Może zacznie się w końcu uważać za mężczyznę? To wątłe dziewczę myśli, że udźwi­gnie ciężar odpowiedzialności.

- Kup mi coś ładnego, Peder - poprosiła, uśmie­chając się. - Chustkę lub materiał na suknię. Tyl­ko nie u Lapończyków!

Peder przystał na to. Był w tak dobrym humo­rze, że zgodziłby się na wszystko.

Daleko na północy, gdzie morze obmywa plaże ze wszystkich stron, a cienka linia stałego lądu le­dwie majaczy na horyzoncie, dwóch mężczyzn sie­działo przy stole. Na blacie pomiędzy nimi leżał kawałek metalu.

Ich ręce stwardniały od ciężkiej harówki na ska­listej ziemi i w słonej wodzie.

Spracowane i twarde ręce wciąż potrafią pieścić. Obaj gładzili grudkę metalu tak tkliwie, jak nigdy nie dotykali kobiety. Oczy mężczyzn błyszczały silniej niż przedmiot ich pożądania. Złoto działało tak na wielu ludzi.

Była w tym geście miłość, była i chciwość. Wy­starczyło raz dotknąć złotego kruszcu, by nie móc już nigdy oderwać od niego myśli.

Jenny zostawiła tę grudkę i weszła w morze. Oj­ciec Jenny i jej brat nie wiedzieli, dlaczego to zro­biła. Domyślali się, ale nie mieli pewności.

Wiedzieli jednak, kto przybył tu ze złotem. Ja­snowłosy młodzieniec o krzywych nogach i jego żona. Młodzieniec twierdził, że jest bratem Karla.

Nie mieli pojęcia, że ma złoto. Inaczej nie prze­gnaliby go z wyspy.

Przekonaliby go, żeby podzielił się skarbem.

Kto skłonny jest ofiarować grudkę kruszcu, któ­ra ledwo mieści się w dłoni, musi posiadać więcej. Znacznie więcej.

Nie mogli sobie darować, że nie poznali się na nim wcześniej. Biedna Jenny, zawsze była trochę zwariowana. Szkoda jej, bez dwóch zdań, ale to tylko kobieta. A od zniknięcia Karla zaniedbywa­ła się w obowiązkach.

Rodzina okryłaby się wstydem, gdyby Jenny urodziła dziecko.

- Zapewne nie odjechali daleko - stwierdził syn.

Ojciec przyznał mu rację.

Rybołówstwo dałoby im zarobek, zapewniło utrzymanie. Tyle że rybołówstwo straciło dla nich sens. Zbyt długo wpatrywali się w błyszczą­cy kamień.

Złoty blask ich oślepił.

Nie chcieli żyć z dnia na dzień.

Chcieli więcej.

- Ludzie zwracają uwagę na obcych - ciągnął z namysłem ojciec. - Tych dwoje nie ukryje się przed spojrzeniami. Ona jest zbyt ładna - wyjaśnił.

Syn skinął głową. Nie zapomniał drobnej dziew­czyny o kruczoczarnych włosach. Żaden mężczy­zna by jej nie zapomniał.

- Dałoby się ich odszukać - mówił dalej ojciec. - Popłyniemy na stały ląd, będziemy pytać. Nie musimy się tłumaczyć... - Zmrużył oczy i wykrzy­wił usta w uśmiechu. - Niech ludzie myślą, że szu­kamy dawno nie widzianych krewnych.

Syn roześmiał się chrapliwie.

Kamień leżał na stole pomiędzy nimi.

Złoto.

Błyszczące od niezliczonych dotknięć ich dłoni. W nim skupiały się wszystkie pragnienia i dążenia obu mężczyzn.

Ojciec drapał się po podbródku. Nie był już młody. Jeśli miał się wyrwać z zaklętego kręgu co­dzienności, musiał uczynić to właśnie teraz. Musiał zdobyć się na odwagę i opuścić wyspę. Tu czekały go bieda i ciężka praca.

Poza wyspą leżał świat przygód i marzeń.

Gdzieś tam było mnóstwo żółtego kruszcu. Jasnowłosy młodzieniec i jego żona znali miejsce.

Nie wiedział jeszcze, jak z nimi postąpi, choć zdawał sobie sprawę, że dobrowolnie nie pokażą drogi do skarbu. Wolał nie myśleć o trudnościach. Nie układał planów. Na wszystko przyjdzie czas.

Najpierw musieli ich odnaleźć.

- Jest dobra pora - zwrócił się do syna. Ten wy­dawał się nie rozumieć. - Pora jarmarków - wyja­śnił z szerokim uśmiechem. - Dokąd zmierzają te­raz wszyscy ludzie?

Syn pojął, o co chodzi ojcu, i uśmiechnął się równie szeroko.

- Poza tym - ciągnął stary - nam też się chyba należy coś od życia?

Syn ochoczo przyznał mu rację. Perspektywa uczestnictwa w targu była wystarczająco kusząca, a smaczku dodawała jej możliwość spotkania z bratem Karla i jego urodziwą żoną.

Nie przyznał się nigdy przed ojcem, że miał pewne zamiary wobec czarnowłosej piękności.

Ojciec nie wspomniał o tym ani słowem, ale syn wiedział od dawna, że będą musieli pozbyć się tej dwójki. Lub przynajmniej brata Karla.

Jego żonę zatrzymałby sobie. Z wielką ochotą. Powie o tym ojcu później, teraz jeszcze nie czas.

Całym sercem przyznawał ojcu rację. Trzeba je­chać na targ.

Mikkal spakował skóry i suszone mięso. Ravna dołożyła kumagi, które uszyła przy wydatnej pomocy Ingi. Wszystkie te towary mogli wymienić na rzeczy, które były niezbędne, a których nie by­li w stanie wykonać własnymi rękami. Mikkal znał wartość przedmiotów, które wyszły spod zręcz­nych palców matki i Ingi. Całkowite przeciwień­stwo Raiji, pomyślał z goryczą.

Wybierał się na targ tylko z Aslakiem. Reszta zo­stawała w obozie, pracy było mnóstwo, nawet dla kobiet.

A jednak ruszyli w trójkę. Mikkal, Aslak i Inga. Mikkal nie miał pojęcia, dlaczego wziął ją ze sobą. Sam jej to nawet zaproponował. Inga ani jednym słowem nie zdradziła, że chce jechać. Sprawiała wrażenie zadowolonej z towarzystwa Ravny i Ailo. To Mikkal stwierdził, że Ailo może obyć się bez jej opieki przez jakiś czas. Uznał, że zasłużyła na od­poczynek, parę dni bez znoju i obowiązków.

To były tylko słowa. W głowie krążyła mu inna, uporczywa myśl: Chcę, byś była przy mnie. Jesteś mi potrzebna. Boję się samotności, uciekam od niej. Aslak mi nie wystarczy, znajdzie sobie jakąś dziewkę, zostawi mnie. Boję się samotności...

Głośno tego nie powiedział.

Inga domyślała się prawdy, ale milczała. Mik­kal był dziwny. Nie lubił słuchać o własnych sła­bościach.

Uszczęśliwił ją swą prośbą, nie mogła mu od­mówić.

Cieszyła się jak dziecko.

Targ to coś zupełnie innego niż obóz. Tam byli ludzie, obfitość wszelakich towarów. Może ujrzy znajome twarze.

Ta ostatnia perspektywa budziła w Indze mie­szane uczucia. Od czasu do czasu tęskniła do lu­dzi, których znała w przeszłości, rozmyślała, co też się z nimi stało. Pragnęła jedynie uniknąć spotka­nia z tym, który wciąż pozostawał jej mężem. Ura­dowałaby się jednak niewymownie, gdyby jakiś je­go znajomek ujrzał ją w towarzystwie Mikkala.

Cóż, to byłaby prawdziwa rozkosz, gdyby tam­ten dowiedział się o wszystkim.

W nieobecnym spojrzeniu Mikkala kryło się coś, co napawało Ingę lękiem. Wiedziała, że nie po­winna zadawać mu żadnych pytań, a jednak nie potrafiła się powstrzymać.

- Myślisz o niej? O Raiji?

- Co cię to obchodzi? - warknął z rozdrażnie­niem, które świadczyło, że domysły Ingi są słuszne.

Kierowała nią ta sama zazdrość, która doprowa­dziła do szaleństwa Siggę.

To było przerażające. Czyżby i ją czekał ten sam los? Czy płomień, który ją trawił, wypali jej duszę? Inga chciała wierzyć, że jest silniejsza niż żona Mikkala.

A jednak na dźwięk imienia nieznajomej, które wciąż pojawiało się w rozmowach, czuła niepokój.

Mikkal nie wspomniał o Raiji ani słowem. To jeszcze bardziej utwierdzało Ingę w przekonaniu, że tamta dziewczyna stale gości w jego myślach. Z prawdziwą rywalką, kobietą z krwi i kości, mogłaby walczyć. Raiji, nieuchwytnego marzenia Mikkala, nie można było pokonać. Nie sposób walczyć z ideałem, z doskonałością.

Po prawdzie Inga wątpiła w tę doskonałość Ra­iji z Tornedalen, ale nie miało to wielkiego znacze­nia. Dopóki Mikkal tak uważał, nie była w stanie zdobyć jego serca.

W wyobrażeniach Mikkala Raija uosabiała wszystko to, czego szukał u kobiety, za czym tę­sknił. Nie wiedział, jak jest w rzeczywistości, nie przeżył z nią ani jednego szarego, zwykłego dnia. Znał małą dziewczynkę, ale ludzie się zmieniają. Inga miała nadzieję, że Raija zmieniła się w bestię.

I że Mikkal przekona się o tym na własne oczy.

Wtedy nadejdzie jej czas, jeśli wciąż będzie przy zdrowych zmysłach. Jeśli do tamtej chwili nie po­dzieli losu Siggi.

Jeśli w ogóle ta chwila nadejdzie...

Ponure rozważania o przyszłości przerwał jej Aslak.

- Nie pytaj o nią, Ingo! - powiedział tak cicho, by Mikkal go nie usłyszał. - Nie przypominaj mu o niej!

- Tak jakby o niej kiedykolwiek zapomniał! - fuknęła, dając upust nagromadzonej goryczy.

Aslak pogładził ją po policzku, tak jak się gładzi dziecko potrzebujące otuchy.

- Jesteś dla niego dobra, wiesz o tym, Ingo? Uśmiechnęła się. Uśmiech sprawił, że wypięk­niała.

- Raija sprawia, że Mikkalowi krew wrze w żyłach - ciągnął Aslak. - Nic nie może na to pora­dzić. Ty zaś jesteś przy nim i to ci powinno wy­starczyć. Nie wiem, czy ktoś potrafiłby zniszczyć jego marzenia. Za długo żył z nimi. Choć zabrzmi to głupio, uważam, że Mikkal stał się ich częścią. Musisz to przyjąć albo odejść. Pośrodku nie ma nic. Sigga nie umiała tak żyć...

- Ja też nie potrafię. Aslak nie odpowiedział.

- Zabaw się na targu, Ingo! Tego ci trzeba, tobie i Mikkalowi.

- A tobie? - spytała z szelmowskim uśmiechem. - Czego tobie trzeba, Aslak? Nie jesteś wcale taki cnotliwy, jak się ludziom zdaje...

Roześmiał się głośno. Ulżyło mu, że nie musi rozmawiać o Raiji.

- Nie, Ingo, nie jestem. Kto wie? Może właśnie mnie pobyt na targu najlepiej posłuży?

Różne mieli zamiary, ale cel ten sam.

5

Plac targowy wypełniało barwne kłębowisko bud, kramów, wozów i namiotów, służących za miejsce handlu i nocnego odpoczynku.

Kupcy nadciągnęli ze wszystkich stron, ze wscho­du, z maleńkich osad rybackich na północy, z za­chodu, kilku nawet z samej Christianii. Mało kto z miejscowych potrafił sobie wyobrazić, gdzie leży to odległe miasto. Pewnie równie daleko jak Bergen, prawie w sąsiedztwie królewskiej Kopenhagi.

Znacznie łatwiej można było przedstawić sobie drogę, którą odbyli kupcy z doliny rzeki Torne. Spośród obecnych na targu mieszkańców obszarów położonych na północ od koła polarnego ci bowiem przeszli najdłuższy szlak. Pięćset, nawet siedemset kilometrów. Podróż zajęła im pięć miesięcy.

Dla tych nielicznych przesiedleńców z Tornedalen, którzy zamieszkali w północnej Norwegii, kupcy z ojczystych stron byli jak świeży powiew wiatru. Ludzie tłoczyli się wokół straganów, w oj­czystym języku wypytując o wieści z domu. Ci, co mieli więcej szczęścia, trafiali na znajomych, wszy­scy zaś korzystali z okazji, by wznieść targowy to­ast prawdziwą fińską gorzałką.

Na rozległych ziemiach północy ludzkie sadyby leżały z dala od siebie. Czas jarmarku był dla jej mieszkańców jedyną okazją do spotkań. W te dni mogli zapomnieć o szarej codzienności, śmiać się i żartować, cieszyć oczy bogactwem towarów.

Żyć pełnią życia.

Czas jarmarku był czasem przygody.

Raija przybyła na miejsce razem z większością kupców na kilka dni przed rozpoczęciem wielkie­go handlowania. Trzeba było przygotować stra­gan, rozłożyć towary, oswoić się z lokalnymi zwy­czajami.

Dotąd tylko raz uczestniczyła w jarmarku na placu targowym Nallevuopio w Skibotn, ale wte­dy kłopoty sprzedających niewiele ją obchodziły. Oglądała kramy z drugiej strony lady.

Odkryła szybko, że rola kupca niesie same nie­spodzianki.

Przede wszystkim to był świat mężczyzn. Pyta­jąc o drogę do straganu Holmertza, widziała scep­tyczne spojrzenia i uniesione w zdziwieniu brwi.

- Podróżujesz razem z Madsem Holmertzem? - chciał wiedzieć jeden z kupców. Musiał być ze wschodu, Raija poznała to po akcencie. - Niezły z niego spryciarz - dodał, zanim zdążyła odpo­wiedzieć.

- Holmertz pojechał do Bergen - wyjaśniła Ra­ija z dostojną miną. - Ja przejęłam jego interesy. Nie wiem, co się z nim dzieje, i szczerze mówiąc, niewiele mnie to obchodzi. To niedobry, zachłanny człowiek. Stragan należy teraz do mnie, możesz wskazać mi drogę?

Minęło dobre pół minuty, zanim mężczyzna zdołał wykonać jakiś gest. Z szeroko otwartymi ustami mierzył Raiję od stóp do głów. W jego oczach pojawił się jakiś błysk, ale nie oznaczał on uznania dla zamiarów dziewczyny.

W końcu potrząsnął głową i wskazał kierunek. Kiedy Raija skierowała wóz we właściwą stronę, kupiec zamknął pospiesznie stragan i podążył do sąsiada.

Raija nie zdążyła rozpakować towarów, a już wieść o młodej następczyni Holmertza rozniosła się po placu.

Mężczyźni uśmiechali się znacząco i snuli ponu­re przepowiednie. To się nie może udać, wszak jest kobietą. A która kobieta zna się na handlu i pie­niądzach? Do tego trzeba mężczyzny, przecież to jasne jak słońce.

Na dodatek kupiec, który rozmawiał z Raiją, twierdził, że z niej kobieta w każdym calu.

Mrugał przy tym znacząco, a słuchacze zanosili się śmiechem.

Tworzyli wspólnotę, do której Raija nie miała dostępu.

- Przyda się nam kobieta, bez dwóch zdań - po­wiedział jeden z kupców, przepijając do kompanów.

- Zwłaszcza taka, co ma coś do sprzedania - do­dał drugi z szerokim uśmiechem.

Wymiana dowcipów trwała całe popołudnie, jedna sprośna historyjka goniła drugą. Wkrótce Raija stała się obiektem wyuzdanych fantazji, choć prze­cież nikt, poza jednym ze straganiarzy, jej nie wi­dział. Ten jednak opisał dziewczynę tak dokładnie i barwnie, że cała reszta uznała, iż zna ją wyśmie­nicie. Przynajmniej jeśli chodzi o wygląd zewnętrz­ny, bo kto by tam się interesował kobiecą duszą?

O, nie, u niewiast znacznie wyżej cenili przy­mioty ciała.

Po kilku kolejkach gorzałki uznali, że czas przyj­rzeć się jej z bliska. Gromadą ruszyli do straganu, który Mads Holmertz zajmował poprzedniego ro­ku, całą drogę dyskutując zawzięcie, co porządnego człowieka mogło przywieść do takiej bezmyślności. Holmertz był jednym z nich, ale głupota widać nie wybiera. Zresztą kto go tam wie?

Raija zaczęła układać towary na półkach. Była spocona i brudna.

Porządki na straganie zajęły jej kilka godzin, bu­da sprawiała wrażenie nie sprzątanej od wielu lat. Raija wyszorowała ściany i sufit. Podłogi nie było, a na klepisko niewiele mogła poradzić. Rezultat okazał się zdumiewający, wnętrze, dotąd ponure i ciemne, nabrało jasnych barw.

Otarła pot z czoła. Jeśli pozostałe stragany były równie zapuszczone, to zdobyła nad nimi lekką przewagę. Kto woli kupować żywność pośród my­sich odchodów i fruwających kłębków kurzu?

Żałowała, że nie wzięła większych zapasów ze sobą. Nie sądziła, iż stragan jest taki duży, więc wybrała tylko najniezbędniejsze towary. Niektóre półki świeciły teraz pustkami.

Za częścią handlową, wielkości połowy sklepu w osadzie, znajdowało się niewielkie pomieszcze­nie służące za sypialnię. Nie przewidziano miejsca dla konia, więc Raija uwiązała zwierzę za straga­nem. Pogoda sprzyjała, było ciepło i sucho, choć lato nie rozpoczęło się jeszcze na dobre.

Zajęta swoimi sprawami Raija zapomniała o bo­żym świecie.

Nie spodziewała się, że gromada kupców posta­nowiła złożyć jej wizytę. Nie zamknęła zasuwy, drzwi do straganu stały otworem.

Przeraziła się dopiero wtedy, kiedy wpadli hur­mem do środka.

Ożywienie mężczyzn nie pozostawiało wątpli­wości co do tego, czym poili się całe popołudnie. Ich spojrzenia wprawiły Raiję w zażenowanie.

Wiedziała, że jej uroda przyciąga uwagę, męż­czyźni śledzili ją wzrokiem, gdziekolwiek się ru­szyła.

Tym razem jednak było ich zbyt wielu. Od kil­kudziesięciu przedstawicieli męskiego rodu, którzy pożerali ją oczyma, oddzielała Raiję wąska lada.

Gapili się, mrugali, rozdziawiali gęby, ten i ów łakomie oblizywał wargi. Jedni przeczesywali prze­rzedzone włosy, inni klepali się nerwowo po łysi­nach. Byli zaskoczeni. Spodziewali się ujrzeć prze­ciętną kobietę.

Zobaczyli Raiję.

Była brudna i spocona na twarzy. Węzeł, w któ­ry związała włosy na karku, rozluźnił się i jedwa­biste czarne pukle spłynęły na wąskie ramiona dziewczyny. Spod smolistych rzęs błyszczały oczy tak ciemne, że nie sposób było odróżnić w nich źrenice. Nad bezdenną przepaścią oczu brwi ukła­dały się w ostre łuki, które nagle przemieniły się w ptasie skrzydła, kiedy Raija spojrzała gniewnie na przybyszów.

Potem skrzyżowała ramiona na piersi, usiłując nadać twarzy wyraz zdecydowania i ukryć strach. Zacisnęła usta, nie zdając sobie sprawy, że wyglą­dają jak kwiat, który każdy z nich zerwałby z naj­większą przyjemnością.

Śmiali się z lekkim zażenowaniem i spoglądali po sobie. Byli w gromadzie, dodawali sobie nawza­jem odwagi. Trudno znaleźć odważniejsze i bar­dziej bezwzględne zwierzę niż człowiek silny po­parciem tłumu. Byli mężczyznami. Było ich wielu. Trzymali się razem. Ona była sama. Była kobietą. Niezwykle ponętną kobietą.

Zwrócili się do tego, który spotkał Raiję pierwszy.

- Umiesz, doprawdy, dobierać słowa!

- Coś nie w porządku z twoim wzrokiem? Mo­że się starzejesz?

- Pewnie gustujesz w starszych?

- Gdybym ja ją zobaczył pierwszy, nikomu bym nie powiedział...

Śmiech wzbił się pod powałę. Nieżyczliwy śmiech, skrywający dwuznaczność i pożądanie.

Mężczyźni zbliżyli się do lady, poruszali się rów­no, jakby stanowili jeden organizm kierowany tym samym mózgiem.

Raija szukała gorączkowo jakiegoś rozwiązania. Perlisty pot wystąpił jej na czoło, ale mężczyźni zdawali się tego nie dostrzegać, zajęci studiowa­niem każdego fragmentu ciała dziewczyny.

Dreszcz przerażenia przeszedł Raiji po plecach.

Wyobraźnia podpowiadała jej, czym zajęte są my­śli mężczyzn. Uznała, że nie przeżyje napaści, ale nie cofnęła się ani o krok. Nie chciała okazać po sobie, że się boi, nie chciała prowokować ich do działania.

To byli zwykli ludzie, wielu z nich nie grzeszy­ło odwagą. W rodzinnych stronach uchodzili mo­że za podpory społeczeństwa, strażników cnót mo­ralnych. Widok ładnej kobiety wzbudzał w nich pożądliwe myśli, ale w pojedynkę żaden nie prze­kułby ich w niecny czyn.

W gromadzie czuli się zwolnieni od respektowa­nia granic przyzwoitości, zwolnieni od odpowie­dzialności za własne postępki. Alkohol sprawiał, że wyzbyli się zahamowań.

Mężczyźni z pierwszego szeregu znaleźli się już przy ladzie, naciskani przez rozochoconych współ­towarzyszy.

W budzie zrobiło się duszno. Pomieszczenie, któ­re wcześniej wydało się Raiji obszerne, zdawało się pękać w szwach. Jedyna droga ucieczki prowadziła na zaplecze, ale pokoik na tyłach straganu nie za­pewniał schronienia. Ściany zewnętrzne wzniesiono z solidnych desek, natomiast na drzwi i przegrody użyto materiału cienkiego nieomal jak papier.

Dłonie wyciągnęły się ku Raiji. Jak szpony pta­ka, pomyślała, drapieżnie wykrzywione.

W pierwszym odruchu chciała je odepchnąć, przeklinać ich, wrzeszczeć.

Potem w niemym krzyku rozpaczy zwróciła się do tego, którego zawsze prosiła o pomoc.

- Mikkal, jestem sama! Boję się! Mikkal, pomóż! Ale Mikkal przebywał daleko, na pastwiskach na wschodzie. Nie mógł przybyć, nie mógł odebrać jej wołania. Tylko naiwni młodzi kochankowie skłonni są wierzyć, że potrafią czytać w swoich myślach.

Nie zjawi się wybawca, Raija skazana była tylko na siebie.

Kierując się nagłym impulsem, uczyniła coś, co zdawało się nie mieć sensu.

Chwyciła jedną z wyciągniętych dłoni i ściska­jąc mocno, zaszczebiotała do jej zdumionego wła­ściciela:

- A więc przychodzicie mi pomóc. Zupełnie już opadłam z sił. Powiadano mi, że to robota ponad dziewczęce siły, ale musiałam się jej podjąć.

Nabrała oddechu i pomyślała o ojcu. Wierzyła, że wybaczy jej kłamstwo.

- Mój ojciec przejął interesy Holmertza, ale nie­dawno zmarło mu się, biedakowi. Zostałam sama z trójką młodszych sióstr. Nie mamy nic poza skle­pem. Przyjechałam tutaj, by pozbyć się towarów, bo nikt nam nie chce zaofiarować porządnej ceny. Wszyscy myślą, że mogą wykorzystywać biedne dziewczęta...

Poruszyła gwałtownie powiekami, by wywołać łzy. Na twarzach niektórych mężczyzn ukazał się wyraz zdziwienia, nastrój w grupie wyraźnie ule­gał zmianie.

Raija coraz mocniej potrząsała dłonią kupca, który trzeźwiał w przyspieszonym tempie.

- Niech Bóg was błogosławi - ciągnęła z miną bezradnego dziewczątka. - Mój ojciec, świeć, Panie, nad jego duszą, patrzy na was z nieba i dziękuje za pomoc ofiarowaną córce. - I kierując wzrok na naj­bliższego kupca, dodała z udanym zakłopotaniem: - Przypominasz mi go. Masz takie same mądre i do­bre oczy.

Podziałało.

Śmiechy cichły, spojrzenia straciły pewność siebie.

Na powrót stali się zwykłymi ludźmi. Zdarzało im się naciągnąć tego czy owego klienta, ale prze­cież brzydzili się większą podłością.

Żaden z nich nie tknąłby młodej dziewczyny. Przynajmniej nie takiej, nad którą z nieba czuwał ojciec.

Chowali pospiesznie brudne myśli w głąb duszy. Usiłowali zająć czymś ręce w nagłej potrzebie od­wrócenia uwagi od ciała Raiji.

Nie przystoi tak się zachowywać wobec sieroty. Przecież to dziecko nieledwie, wystarczy przyjrzeć się bliżej.

Nie stanowi dla nich konkurencji. Pomogą jej urządzić stragan, podeślą klientów. Niech mała pozbędzie się towarów, niełatwo jej na świecie, skoro musi zajmować się trzema młodszymi sio­strami. Najlepsze, co mogłoby ją spotkać, to do­bre zamążpójście.

Z takim wyglądem nie będzie długo czekać na kandydata.

Raija rozegrała sytuację po mistrzowsku. Męż­czyźni nie opuścili straganu, póki w środku nie za­panował idealny porządek. Wszyscy ofiarowali się z pomocą w trakcie trwania targu. Po ojcowsku przestrzegali ją przed niebezpieczeństwami.

- Na jarmarku można spotkać różnych ludzi - wyjaśniali.

Raija kiwała poważnie głową i obiecywała pytać ich o radę, jeśli znajdzie się w potrzebie.

Każdy z nich uważał się za zastępcę ojca, które­go dziewczyna niedawno utraciła.

W ciepłych słowach mówili o tym biednym, ale odważnym dziecku. Żaden już nie pamiętał, z ja­kimi zamiarami przybyli do straganu Raiji.

I żaden z nich by nie uwierzył, że ta biedna sie­rota urodziła dwoje dzieci i miała trzeciego męża.

Raija odetchnęła z ulgą i zamknęła drzwi na za­suwę.

Nie miała pojęcia, skąd wziął się jej ten szalony pomysł, ale uchronił ją przed najgorszym. Poznała uroki jarmarku. I, pomyślała z gorzkim uśmiechem, zdobyła sobie nieoczekiwanych sprzymierzeńców.

Raiji przyszła z pomocą wyobraźnia. To, co lu­dzie nazywali dzikimi fantazjami, stało się jej ra­tunkiem. Opłaca się marzyć. Warto ćwiczyć przy­tomność umysłu.

Przed zmrokiem plac zapełnili ludzie z gminu, których można było poznać po odzieniu z samo­działu i barwionego płótna. Spacerowali wokół, za­poznając się z układem straganów.

Raija zdała sobie wtedy sprawę, że mimo woli stała się lokalną sensacją. Gadano o niej, plotka rozniosła się jak ogień w suchej trawie.

Grupy ciekawskich gromadziły się w pobliżu straganu. Raija nie otwierała drzwi, ale przez nie­wielki otwór widziała spojrzenia kierowane w jej stronę.

Kupiec w spódnicy musiał budzić zainteresowa­nie. Opowieści samozwańczych obrońców i opie­kunów Raiji jeszcze bardziej je podsycały. Dziew­czyna myślała, że wznosi się na wyżyny fantazji, wymyślając historyjkę o zmarłym ojcu i gromadce młodszych sióstr. Tymczasem to niewinne kłam­stewko było niczym w porównaniu z opowieścia­mi, które zaczęły krążyć wśród zgromadzonych na placu targowym.

Zanim dzień dobiegł końca, dzieje odważnej i pięknej sieroty, opiekującej się niezliczonym ro­dzeństwem, wywołały łzę w niejednym oku.

Całe szczęście, że dławieni wzruszeniem space­rowicze nie ujrzeli Raiji pierwszego dnia. Gotowi by ją jeszcze uznać za jakąś boginię.

Historia o dziewczynie dotarła też do uszu Pedera, który solennie obiecał sobie, że wybierze się do niej na zakupy. Do głowy mu nie przyszło, że chodzi o tę, której winny jest roczny zarobek. Raija ze sklepiku w osadzie z pewnością nie była bez­radną sierotą.

Po prawdzie rozglądał się po placu, szukając Raiji, ale nigdzie jej nie widział. Uznał więc, że nie dotarła na miejsce. Niczego innego się po niej nie spodziewał. Kobiety nie nadawały się do handlu.

Ojciec i brat Jenny też zainteresowali się naj­nowszą plotką, choć nie przyprawiła ich ona o łzy wzruszenia. Kobieca słabość pobudza zmysł opie­kuńczości u większości mężczyzn, potwierdza bo­wiem ich siłę i znaczenie.

Pierwszego wieczora nie natknęli się na jasno­włosego i zielonookiego Fina, jego niezwykle uro­dziwą żonę i gromadkę dzieci.

Musieli czekać. Rozpytywać się, mieć oczy i uszy otwarte.

Nikomu nie wspomnieli o złocie.

Tymczasem korzystali z uroków jarmarku. By­ło co oglądać, było z kim gadać, było co wypić dla tego, kto miał czym płacić. Oni mieli. I tak jak wszyscy poszli oglądać stragan sieroty.

Nie ujrzeli nic poza szarą budą, niczym nie róż­niącą się od pozostałych.

I tak jak inni, którzy słyszeli wzruszającą opo­wieść, usiłowali stworzyć portret jej bohaterki.

Wyobrazili sobie małą, wystraszoną istotę, dziecięco ufną. Taką, której nikt nie miałby sumienia wyprowadzić w pole.

I nie mieli pojęcia, że ta istota i czarnowłosa piękność to jedna i ta sama osoba.

Mikkal postawił namiot przy wydatnej pomocy Ingi. Aslak z miejsca zanurzył się w ciżbie. Miał dość pogawędek z reniferami i komarami. Potrze­bował kontaktu z ludźmi.

Po powrocie zastał kompana rozciągniętego w le­niwej pozie przed namiotem. Inga szykowała jedze­nie. Mikkal nie kiwnął palcem, by jej pomóc.

Aslak pomyślał, że Mikkalowi wszystko przy­chodzi łatwo. Wszystko to, na czym mu nie zależy.

- Nie znalazłeś nikogo, z kim mógłbyś pogawę­dzić? - spytał kwaśno Mikkal. - Nie spodziewałem się ciebie tak szybko. Czyżby piękne dziewczęta jeszcze nie przybyły?

Aslak roześmiał się. Był w świetnym humorze. Pośród ludzi czuł się jak ryba w wodzie. Życie na płaskowyżu miało swoje uroki, ale nie dla spra­gnionych towarzystwa.

- Pięknych dziewcząt nie brakuje - odrzekł spo­kojnie - tyle że ich uroda mi nie wystarcza. Je­stem wybredny. Szukam czegoś więcej... - wzru­szył ramionami. - Na targu opowiadają historię dziewczyny, która ma własny stragan. Ponoć ca­ła jej rodzina wymarła na tajemniczą chorobę, a ona musi sprzedać towar, by móc ruszyć do ja­kichś krewnych...

Aslak uśmiechnął się krzywo. Coś mu mówiło, że w tej opowieści sporo jest przesady.

- Taka by mi pasowała - dodał, a Mikkal prze­wrócił oczami. - Ty też powinieneś czuć słabość do przedsiębiorczych kobiet - zakończył, mruga­jąc znacząco.

Może miał na myśli Ingę, ale myśli Mikkala po­wędrowały w innym kierunku. Wykrzywił się, a na jego twarzy pojawił się wyraz wrogości.

- Raiji do tego nie mieszaj! - warknął.

Aslak westchnął i rzucił ukradkowe spojrzenie w kierunku namiotu.

- Nie o nią mi chodzi - zniżył głos. - Masz gło­wę zaprzątniętą Raiją. Inga nie zasługuje na takie traktowanie.

Mikkal spojrzał na przyjaciela z rezygnacją.

- Nie po raz pierwszy mi to mówisz - zauważył szorstko. - Inga da sobie radę. Jest twarda, tward­sza niż twoja siostra. Nic jej nie obiecywałem, zo­stała z własnej woli. To dorosła kobieta, Aslak. Nie potrzebuje twojego wstawiennictwa.

Aslak nie odrywał wzroku od Mikkala. Przyjaź­nili się od dzieciństwa. Mógł sobie pozwolić na szczerość wobec niego.

- Inga jest twarda - zaczął spokojnie, lecz sta­nowczo - ale nie tak jak skała. Prawda, to dorosła kobieta. Kwestia woli nie ma tu jednak nic do rze­czy. Nie zauważyłeś, że ona cię kocha? Potrzebu­je czegoś więcej poza twoim ciałem, Mikkal.

Mikkal milczał, zamknięty w świecie, do którego nikt nie miał przystępu. W końcu Aslak wzro­kiem odszukał przyjaciela. W jego przedziwnie miodowych oczach mieszkał ból.

Aslak sądził dotąd, że Mikkal przestał czuć co­kolwiek, całkiem zobojętniał. To jedno spojrzenie powiedziało mu, jak bardzo się mylił.

- Myślisz, że nie wiem, Aslak? - spytał Mikkal. W jego glosie znać było cierpienie. - Tyle że nic poza ciałem nie mogę jej ofiarować.

Aslak odwrócił wzrok.

Inga skończyła przygotowywać posiłek.

W nieznośnej ciszy gotowali się do spędzenia pierwszej nocy na targowisku.

6

Mikkal naprawdę starał się poświęcać Indze spo­ro uwagi. Dobrze wiedział, że Inga jest dobrą ko­bietą. Znacznie lepszą, niż sobie na to zasłużył.

Pierwszego dnia zostawił handel w rękach Aslaka.

- Tylko nie zużyj całego zapasu swego męskie­go czaru - roześmiał się. - Zostaw trochę dla dziew­czyny ze straganu. Rozejrzymy się z Ingą po pla­cu. Wstąpimy też do twojej wybranki, żebyś się później nie wygłupił.

Aslak nie protestował. Nie chciał psuć nastroju In­dze uradowanej tym, że Mikkal troszczy się o nią. Będzie miał mnóstwo czasu na zabawę. Zresztą ran­kiem nic się nie działo, największe atrakcje czekały o zmierzchu. Aslak gotował się na wieczór.

- Nie żałuj grosza! - poradził przyjacielowi. - Kup Indze coś ładnego!

Mikkal objął dziewczynę ramieniem. Wyglądali na dobraną parę, na osobie postronnej Mikkal mógł sprawiać wrażenie prawdziwie zakochanego w swojej towarzyszce. Promienny uśmiech Ingi nie pozostawiał żadnych wątpliwości co do szczerości jej uczuć.

Mikkal był w wyśmienitym humorze. Spojrzał ciepło na Ingę i zapewnił ją, że dostanie prezent.

- Najlepszy, jaki znajdziemy. Co sobie życzysz, Ingo? Naszyjnik? Bransoletę? Może chustkę?

Inga wzruszyła ramionami, zakłopotana jego niespodziewaną troskliwością. Nie wiedziała, czy Mikkal żartuje, czy mówi poważnie. Nie chciała przedwcześnie zdradzać się ze swoją radością, od­kryć uczucia. A może kpi sobie z niej?

- Podarki nie mają dla mnie większego znacze­nia - powiedziała ostrożnie.

Mikkal prychnął.

- Nie ma dziewczyny, która nie pragnęłaby bły­skotek...

Urwał i zmienił się na twarzy.

Inga wiedziała, co to oznacza. Istniała inna ko­bieta, która nie dbała o stroje i błyskotki. Nie mu­siała pytać o jej imię.

Raija.

Pod ostrzegawczym spojrzeniem Aslaka Mikkal wziął się w garść. Pamiętał słowa przyjaciela wy­powiedziane poprzedniego wieczora. Inga zasługu­je na więcej...

- Znajdziemy dla ciebie coś pięknego - stwier­dził z naciskiem, odsuwając natrętne myśli. Nie warto zagłębiać się w bolesne wspomnienia. Nie przyjechał na targ, by rozdrapywać stare rany. - U dziewczyny z marzeń Aslaka. Sprawdzimy, czy jest warta, by o niej śnić.

Aslak odetchnął z ulgą, kiedy zniknęli w tłumie, ściągając na siebie spojrzenia ciekawskich. Inga nie mogła uchodzić za piękność, ale była postaw­ną panną, którą niejeden pragnąłby mieć u swego boku.

Mikkal zawsze budził zainteresowanie kobiet, choć bywał wobec nich opryskliwy. Miał w sobie to coś, co sprawia, że kobiece serce mięknie jak wosk.

Krążyli po placu, zatrzymując się przy niektó­rych kramach, ale z nikim nie dobili targu. Mikkal zachęcał Ingę, by wybrała sobie coś z mnóstwa wy­stawionych towarów, ale ona za każdym razem po­trząsała przecząco głową.

Szukała czegoś taniego.

Nie chciała wiązać go kosztownym podarunkiem.

Mikkal z radością zanurzał się w tętniący śmie­chem i radością tłum. Miło było spacerować po­śród nieznanych sobie ludzi z dziewczyną u boku. Być jednym z wielu.

Zatrzymywali się raz po raz, by wymienić parę słów z przypadkowymi przechodniami.

Miłych, nie zobowiązujących słów z osobami, które widzieli po raz pierwszy i ostatni w życiu.

Przed jedną z bud Mikkal posłyszał rozmowę, która brutalnie przywróciła go do rzeczywistości.

Jakiś mężczyzna dociekliwie wypytywał ryba­ków z wybrzeża.

- Szukamy krewnych - mówił. Mikkalowi wy­dał się antypatyczny, ale coś kazało mu się zatrzy­mać. - Młodzieńca o jasnych włosach. Ma ze dwa­dzieścia lat. Zielone oczy...

Mikkal zesztywniał. Nie musiał słuchać dalej, by domyślić się, o kogo chodzi. Kiedy nieznajomy za­czął opisywać piękną dziewczynę o czarnych wło­sach i brązowych oczach, Mikkal pozbył się wszel­kich wątpliwości.

Ten człowiek szukał Reijo i Raiji. I kłamał. Ani Reijo, ani Raija nie mieli krewnych w Finnmarku. A nieznajomy z pewnością nie należał do rodziny.

W nagłym przebłysku zrozumienia Mikkal po­jął przyczynę dociekliwości mężczyzny.

Złoto Karla...

A więc nie uciekli przed famą o złocie Karla. Łowcy skarbów podążali ich śladem.

- Mikkal!

Głos Ingi wyrwał go z zamyślenia.

- Co z tobą? - spytała rozbawiona. - Ujrzałeś ducha?

Zmusił się do uśmiechu, starając się jednocze­śnie zapamiętać twarz nieznajomego.

- Nie, wydawało mi się przez chwilę, że znam tamtego człowieka.

Żeby tylko mógł ostrzec Reijo i Raiję! Inga wsunęła rękę pod jego ramię.

- Pełno tutaj ludzi - powiedziała z nagłym nie­pokojem. Co się stanie, jeśli natkną się na Raiję? Je­śli i ona jest pośród tłumu? - Ja też mam wrażenie, że rozpoznaję różne twarze, lecz zaraz okazuje się, iż zwiódł mnie kształt nosa czy ust... - Zaśmiała się nerwowo, sama nie wierząc w to, co mówi.

Mikkal znów zamknął się w sobie. Kiedy był w takim stanie, nie miała do niego przystępu.

Inga nieświadomie wiodła go do straganu dziew­czyny, o której głośno było na targu. Spacerując wśród ludzi, usłyszeli kilka nowych wersji jej losów.

Ingą kierowała nie tylko ciekawość. Chciała prze­rwać tok ponurych rozważań Mikkala.

- Przyjrzyjmy się wybrance Aslaka - szepnęła mu na ucho, ustawiając się w kolejce przed straga­nem. - Jeśli okaże się brzydulą - ciągnęła z rozba­wieniem - Aslak będzie niepocieszony.

Mikkal zdobył się na słaby uśmiech i posłusznie zajął miejsce w rządku czekających. Nic go to nie kosztowało. Chciał sprawić Indze przyjemność.

Przyjrzy się dziewczynie, będzie miał powód, by pożartować z przyjaciela.

Musieli uzbroić się w cierpliwość, bo przed drzwia­mi straganu wił się długi ogonek klientów. Mikkal przyciągnął Ingę do siebie.

- Obiecaj, że kupisz sobie tutaj coś ładnego - wyszeptał, muskając wargami jej policzek.

Inga zaczerwieniła się i rozejrzała wokół. Ten nieomal intymny gest wprawił ją w zakłopotanie. Mikkal nie zwykł się tak zachowywać.

Nikt nie zwracał na nich uwagi.

Inga odprężyła się.

- Obiecuję - powiedziała.

Dotarli do drzwi. Mikkal objął ją opiekuńczo, by ochronić przed naporem klientów opuszczają­cych stragan.

- Przekupka musi mieć wyśmienity towar - szepnął - skoro wszyscy robią tu zakupy. Znacznie lepszy niż w tych podłych budach z gorzałką...

Inga prychnęła i rzuciła mu ostre spojrzenie. Musi mówić tak głośno? Żeby wszyscy wokół wy­tykali ich palcami?

Wcisnęła się w tłum, trzymając Mikkala za kaf­tan i ciągnąc za sobą.

Znaleźli się w środku grupki wychodzących klientów, wyraźnie uradowanych zakupami w naj­bardziej obleganym straganie na placu targowym. Inga posuwała się z prądem, wsłuchując się w ła­godny kobiecy głos, który wypowiadał słowa po lapońsku, fińsku i norwesku. W powietrzu krzyżo­wały się komentarze kupujących, a dziewczyna za ladą odpowiadała z niezwykłą bystrością. Dojrza­ła przed sobą czarny warkocz. W tej samej chwili idący za nią Mikkal wstrzymał oddech i jęknął. Po­tem zacisnął dłonie na ramionach Ingi i bezwied­nie odsunął ją na bok.

Inga znalazła się między jakąś tęgą kobietą i męż­czyzną, który był prawdopodobnie jej mężem.

Szeroko rozwartymi oczyma przyglądała się, jak Mikkal toruje sobie drogę wśród tłumu. Zachowy­wał się jak szalony, nie zważał na swoją kolej.

Parł do przodu. Inga nigdy nie widziała go w takim stanie. Wytrącony z równowagi, z odmienioną twa­rzą, wpatrywał się w postać za ladą. Usta mu drżały, nozdrza poruszały jak u zranionego zwierzęcia.

Inga nie była w stanie myśleć jasno. Była jedy­nie widzem, oglądała całe zdarzenie jak przez mgłę, jakby dotyczyło kogoś innego.

Zrozumiała wszystko, kiedy tłum przepuścił Mikkala. Ujrzała właścicielkę straganu i poczuła, jak ból w płucach odbiera jej zdolność oddychania.

Ujrzała, jak ta oszałamiająco piękna dziewczy­na podnosi oczy, otwiera usta w zdumieniu, a po­tem układa je w promienny uśmiech. Indze wyda­ło się, że słońce zajrzało do środka.

Była zdruzgotana.

Z całą mocą zdała sobie sprawę z pospolitości własnej urody.

- Mikkal! - szepnął miękki głos łagodnie jak let­ni wiatr.

Zanim Inga się odwróciła, ujrzała jeszcze, jak tamtych dwoje nachyla się ku sobie. Zrobiło się jej niedobrze.

Drżącym głosem Mikkal wypowiedział to imię, które prześladowało Ingę od chwili, kiedy go po­znała.

- Raija!

Inga zatoczyła się ku wyjściu. Nie miała siły pa­trzeć, słuchać. Nie mogła pojąć, że ta sierota z wzru­szających jarmarcznych plotek i wielka miłość Mik­kala to jedna i ta sama osoba. Tak jednak było.

Sama zaprowadziła go w jej objęcia.

Co za ironia losu.

Inga nic nie widziała przez łzy. Zaczęła biec, po­tykała się i przewracała, ale wstawała i biegła dalej. Nie zważała na to, że ludzie wezmą ją za pijaną.

Nigdy dotąd nie czuła takiego bólu. Zawsze lek­ko traktowała swe emocje, ale z żadnym mężczyzną nie związała się tak mocno jak z Mikkalem. I żaden tak mocno jej nie zranił.

Wiedziała, że sama jest sobie winna. Mikkal dał jej do zrozumienia na początku znajomości, że je­go uczucia nie przekraczają granicy przyjaźni i cie­lesnego pożądania. Inga liczyła na więcej. Dopóki walczyła z pozbawionym twarzy cieniem, dopóty miała nadzieję.

Teraz ujrzała Raiję.

I poczuła się jak mała szara mysz. Mikkal nie mógł traktować jej inaczej. Ten, który trzymał Ra­iję w ramionach, musiał patrzeć z pogardą na inne kobiety. Nawet Sigga nie wytrzymywała porówna­nia z tą czarowną istotą.

Kiedy Inga dotarła do Aslaka, była kompletnie roztrzęsiona. Przywarła do niego, zupełnie nie zważając na otaczających go klientów.

Musiała się wypłakać na czyimś ramieniu. Po­trzebowała kogoś, kto ją przytuli i przywróci wia­rę we własną wartość.

- Co się stało? - wykrzyknął Aslak. Był zdumio­ny i zażenowany, nie przywykł, by kobiety rzuca­ły mu się na szyję na oczach tłumu.

Inga szlochała.

Niezdarnie poklepał ją po plecach, usiłując zna­leźć słowa, które by ją uspokoiły. Wzrokiem szu­kał Mikkala.

Nigdzie go nie widział.

Zrozumiał, że to przyjaciel jest przyczyną tej rozpaczy.

Przeklęty Mikkal! Nie ma za grosz taktu! Co zrobił tym razem?

- Gdzie jest Mikkal? - spytał ostrożnie, kiedy dziewczyna uspokoiła się nieco.

Inga ukryła twarz, jej ciałem wciąż wstrząsał szloch. Aslak gotów był zabić Mikkala gołymi rę­kami.

- Co on ci zrobił, Ingo? Odpowiedziała jednym słowem:

- Raija.

Aslak zrozumiał.

Zaprowadził Ingę do namiotu. Nie mógł zrobić nic więcej.

Historia się powtarza, pomyślał z goryczą. Sigga też się tak zachowywała, zanim gniew i niena­wiść przyćmiły jej rozum.

Nie chciał, by Ingę spotkał ten sam los.

Próbował pomóc siostrze, ale na próżno.

Nie było słów, które niosły pociechę.

Były słowa, które niosłyby wyjaśnienie. Te jed­nak tylko pogarszały sytuację.

Siedział bezradny u boku Ingi. Dziewczyna usi­łowała zapanować nad płaczem. Nieskładnie za­częła opowiadać mu o poniżeniu, jakie stało się jej udziałem. Aslak słuchał w milczeniu.

- Dlaczego nikt nie powiedział mi, jak ona wy­gląda? - powtarzała raz po raz, odwracając zapła­kaną twarz w jego stronę. - Dlaczego? Nie wysta­wiłabym się przynajmniej na pośmiewisko...

Aslak pozwolił jej się wygadać, wyrzucić z siebie dręczące ją wątpliwości. Kiedy zamilkła, poły­kając łzy, chrząknął i powiedział:

- Uroda nie ma tu nic do rzeczy. Związek Mikkala i Raiji nie karmi się rzeczami tak przyziemnymi. To prawda, oboje są urodziwi, ale ich uczucie sięga poza przymioty ciała. Myślę, że Raija kochałaby go, nawet gdyby był kaleką lub miał szpetną twarz. Mik­kal ubóstwiałby Raiję, choćby ta straciła zęby i wło­sy. Łączy ich więcej, Ingo. Trudno to wytłumaczyć, jeszcze trudniej zrozumieć. Losy tych dwojga splotły się ze sobą. Taka miłość zdarza się raz na tysiąc lat. Nie mogą zaznać szczęścia, kiedy są z dala od siebie. I... - Aslak zawahał się i wbił wzrok w ściankę namio­tu. - I nie potrafią być szczęśliwi, kiedy się zejdą. To uczucie trawi ich jak żywy ogień. Nie wiem, czy po­trafisz zrozumieć, Ingo. Ja sam śledzę ten związek od początku i wciąż nie mogę się mu nadziwić...

Indze wydawało się, że rozumie, ale ta świado­mość nie przyniosła jej ulgi. Gotowa była umrzeć dla Mikkala. Tymczasem Aslak pozbawiał ją na­dziei, że kiedykolwiek zdoła dać Mikkalowi szczę­ście. Raija zawsze będzie stać między nimi.

Kiedy przymknęła oczy, ujrzała ponownie jego twarz. Mikkal całkiem się odmienił, gdy torował sobie drogę przez tłum.

Jej życie straciło sens. Wszelkie nadzieje legły w gruzach.

Nie miała już nic.

Mogła czekać. Oszukiwać samą siebie, łudzić się, że los się odmieni.

Może.

Ale Raija zawsze będzie stać między nimi.

Dla Mikkala nie istniała żadna inna.

- Chcę umrzeć - wyszeptała do Aslaka.

Oboje wiedzieli, że mówi prawdę.

W straganie Raiji panował rozgardiasz. Zainte­resowanie jej osobą nie osłabło. Wręcz przeciwnie, świadkowie gorącego powitania Raiji i Mikkala musieliby być całkiem pozbawieni bystrości, by nie zauważyć, że tych dwoje łączy coś więcej niż zwykła przyjaźń.

Efekt był aż nadto oczywisty. Współczucie dla biednej sieroty zbladło równie szybko, jak szybko policzki Raiji oblały się rumieńcem. Ogień, który Mikkal zapalił w jej oczach, nie pojawia się w oczach dziecka.

Ci, którzy ocenili wiek Raiji na czternaście, mo­że szesnaście lat, szybko dodali jej parę wiosen. Czuli się oszukani. Wymyślili sobie bohaterkę, piękność, boginię nieomal. Tymczasem ta dziew­czyna była istotą z krwi i kości jak oni wszyscy.

Piękną, to prawda!

Ale taką jak oni wszyscy. Bogini miałaby całować i tulić zwykłego, niezbyt czystego Lapończyka?

Raija spadła z hukiem z piedestału.

Być może w plotkach o jej smutnym losie tkwi­ło ziarenko prawdy, ale mało kto chciał teraz w to wierzyć.

Kram opustoszał.

Ani Raija, ani Mikkal nie mieli nic przeciw temu.

Wciąż jeszcze byli po dwu stronach lady, ale nie mogli oderwać od siebie wzroku.

- Zamknę drzwi - powiedział zdecydowanie Mikkal i uczynił to, nie czekając na jej odpowiedź.

- Nie będę dzielić się tobą z innymi.

Zrobił trzy kroki i znów był przy niej. Stali tuż obok siebie, nie dotykając się, napawając się magią chwili.

- Nie mogę uwierzyć, że to ty - szepnęła Raija i ujęła w dłonie twarz Mikkala. Znała każdą linię je­go ciała, ale przy każdym spotkaniu odkrywała coś nowego. - Muszę cię dotknąć, żeby sprawdzić, czy to naprawdę ty - dodała, uśmiechając się przez łzy.

Mikkal też się uśmiechnął i objął ją wpół. Wciąż uważał, że Raija jest równie wąska w talii jak wte­dy, kiedy w miłosnym uniesieniu przytulił ją pierwszy raz.

- Nie mam nic przeciwko temu, że mnie dotykasz - powiedział czule. - Tęskniłem do twych dotknięć od chwili, kiedy się rozstaliśmy niedaleko Alty.

Otarł się czołem o czoło Raiji, żartobliwie po­tarł nosem koniuszek jej nosa. Budził w niej wspo­mnienia. Słodko - gorzkie wspomnienia.

Wargami muskał policzki dziewczyny, potem poszukał jej ust.

Zwarli się na krótko w pocałunku, upojeni szczęściem tak nieziemskim, że graniczącym z cier­pieniem, po czym odsunęli się od siebie odrobinę, by ostudzić budzącą się namiętność.

- Po co zmyśliłaś tę szaloną historyjkę o sobie?

- spytał Mikkal, splatając dłonie z jej dłońmi. Raija uśmiechnęła się zawstydzona.

- Przyznaję, dość naciągana, ale dzięki niej za­chowałam cześć i życie.

- Cześć? - zdziwił się rozbawiony, ale uśmiech zgasł mu na ustach, kiedy Raija opowiedziała mu, jak to było.

Gdyby nie trzymała go w objęciach, wybiegłby po­szukać tamtych mężczyzn. Raija ostudziła jego gniew.

- Uratowałam się z opresji - prychnęła lekcewa­żąco. - Nie zrobią mi krzywdy, nawet jeśli wyda się cała prawda o mnie. Wystarczy, że przypomnę im, czego chcieli się dopuścić. Właściwie to wyrządziłam im przysługę, myślę, że zdają sobie z tego sprawę.

Mikkal pociemniał na twarzy. Raija zbyt lekko podchodziła do rzeczy poważnych.

- Gdzie jest Reijo? - zapytał. Wciąż nie mógł za­pomnieć dociekliwych pytań nieznajomego, które­go spotkał na placu targowym. - I Karl?

Mężczyzna wspomniał o jednym młodzieńcu, ale w Mikkalu obudził się promyk nadziei.

- Kalle nie żyje. Teraz już wiem na pewno - spo­ważniała Raija. - Reijo popłynął do Bergen.

Więcej nic nie dodała.

Mikkal uznał, że to zły znak. Zwykle nie była tak zdawkowa.

- A dzieci? Maja?

- Są u kobiety, do której mam zaufanie. Nie mo­głam przecież przywieźć tu dzieci. Sama ledwie uszłam z życiem.

Uśmiechnął się.

- Czy istnieje jakieś proste wytłumaczenie tego, że w ogóle się tutaj znalazłaś?

Raija wzruszyła ramionami i odpowiedziała uśmie­chem.

- Istnieje, Mikkal. Przejęłam sklep, ale to długa historia. Opowiem ci innym razem.

Skinął głową.

- Czy jest jeszcze coś, co powinienem wiedzieć? - spytał, wsłuchując się w przyspieszony rytm wła­snego serca.

- Wójt, ten mój niby - mąż z Alty, nie żyje. To też długa historia, na dodatek straszna.

- Dajmy sobie na razie spokój z długimi histo­riami - zaproponował Mikkal. - Czy moja Maja miewa się dobrze?

Raija skinęła głową.

- Bardzo cię przypomina. Za każdym razem, kie­dy patrzę na nią, myślę o tobie.

- To źle? - drążył.

Raija przyglądała mu się długo.

- Czasem bardzo boli - odrzekła po chwili z ca­łą szczerością. Przemilczała okoliczności śmierci wójta. Mikkal zbyt łatwo wpadał w gniew. Zresz­tą wszystko się dobrze skończyło. W ten sposób nie musiała wspominać o Reijo.

Nie mogła nawet myśleć o nim. Nie mogła spoj­rzeć Mikkalowi prosto w oczy i wyznać, że wyszła za mąż za Reijo. I że sama dążyła do tego małżeństwa.

Opowiedziała mu jednak o śmierci Karla.

Mikkal pomyśli więc, że jest wolna.

Chciała poczuć się wolna. Wolna, by go obejmo­wać i kochać bez wyrzutów sumienia. Należeć do niego. Jeszcze raz być tylko jego...

- Mam się dobrze - powiedziała jedynie. - Nie jestem szczęśliwa, ale mam się dobrze.

Mikkal przełknął ślinę. Nie był nigdy tak blisko spełnienia marzeń.

Karl umarł.

Człowiek, który zmusił ją do małżeństwa, też nie żył.

Mikkal w mgnieniu oka zapomniał o nieznajo­mym z placu, który rozpytywał o Raiję.

Teraz liczyło się tylko to jedno.

Raija była wolna, po raz pierwszy od chwili, kie­dy skończyła piętnaście lat.

- Jestem samotny - wyznał. - Tak bardzo samot­ny, Raiju.

- A Sigga? - spytała ostrożnie.

- Nie żyje - westchnął.

Raija spojrzała nań z niedowierzaniem, ale Mik­kal powtórzył z całą mocą:

- Sigga nie żyje.

Raija zamknęła powieki i oparła się o ścianę. Miała ochotę się roześmiać. Los drwił sobie z niej. Sigga nie żyje. Mikkal jest wolny. Prawdziwie wolny. A ona go okłamała. Zataiła prawdę.

Jakże mogła mu teraz powiedzieć, że należy do Reijo? Że to, co wydaje się naturalną koleją rzeczy, nie może nastąpić?

Mikkal opacznie zrozumiał milczenie Raiji i z przepraszającym uśmiechem dodał:

- Właściwie Sigga jeszcze nie umarła, ale dla mnie jest martwa.

- Co masz na myśli? - spytała ostro. - Albo umarła, albo żyje, jedno z dwojga.

Mikkal wzruszył ramionami.

- Sigga straciła rozum, Raiju. Urodziła mi dziecko, które przeżyło ledwie kilka godzin. Poród był strasz­ny, Sigga o mało co nie umarła. Tak może byłoby le­piej. Po tym wszystkim nie wróciła do równowagi...

- A ty mówisz, że umarła? - Raija nie mogła uwierzyć własnym uszom.

- Rodzina Siggi zwolniła mnie ze słowa - bronił się. - Sigga już nigdy nie będzie normalna. Jest obłąkana, Raiju! Obłąkana!

Raija potrząsnęła głową, jakby chciała przywró­cić sobie jasność myślenia. Mikkal nie mógł wie­dzieć, że rozwiązał dylemat, z którym się zmaga­ła, uwolnił od wyrzutów sumienia.

To, że zataiła prawdę, przestało mieć znaczenie.

- Obłąkana czy nie - oświadczyła zdecydowanie, patrząc mu prosto w oczy - Sigga żyje. I będzie żyć, póki nie złożycie jej w ziemi. Dla mnie pozo­stanie twoją żoną.

Mikkal westchnął zrezygnowany.

W głębi duszy nie spodziewał się innej reakcji.

Nie mogli tak po prostu zejść się ze sobą. Dotąd musiał zadowolić się marzeniami o Raiji. Perspek­tywa wspólnego życia nawet go trochę przerażała.

- Niczego nie dostaniemy za darmo - powie­dział ponuro.

Raija potrząsnęła głową.

- Szczęście warte jest więcej, niż zapłaciliśmy - odrzekła cicho. - Zanim dane nam będzie osiągnąć pełnię radości, możemy uszczknąć choć odrobinę...

Objęła go za szyję. Mikkal wiedział, że już go nie puści. I nie miał zamiaru uwalniać się z uścisku.

- Choć odrobinę - powtórzył chrapliwie, szuka­jąc ust Raiji.

Nie powiedzieli ani słowa więcej. Przemówiła miłość.

7

Nie zasnęli na długo. Czas był zbyt cenny.

Zaspokoili palące pożądanie. Teraz mogli doty­kać się, tulić do siebie, nie czując tego ognia na­miętności, który niósł im tyleż rozkoszy, co bólu.

- Nie zmieniłaś się, Raiju - szepnął Mikkal, wy­ciągając się z zadowoleniem u jej boku.

Raija leniwie tarła policzkiem o jego ramię.

- Zmieniłam się - odrzekła zdecydowanie. - Ty też. Tylko to się nie zmieniło...

Potargał jej włosy.

- Mam wrażenie, że mówimy o tym samym - przyznał. - Zawsze składniej wyrażałaś myśli.

Patrzył w górę, nie mogąc dostrzec sufitu. W po­koiku na tyłach straganu nie było okien. Otaczała ich całkowita ciemność, tworząca iluzję świata, który należy wyłącznie do nich.

- Czy to nie dziwne? To, co się nam przytrafia pomiędzy kolejnymi spotkaniami, nie ma właści­wie większego znaczenia. - Mikkal niezdarnie wy­rażał myśli, z trudem przychodziło mu znalezienie właściwych sformułowań. - Kiedy cię nie ma, za­stanawiam się, co się z tobą dzieje. A kiedy jesteś obok mnie, wcale nie chcę słyszeć o przeszłości.

Wystarczy mi, że cię widzę, mogę przytulić, poroz­mawiać.

Chyba pragniesz więcej, pomyślała z pasją Raija, ale nie odezwała się. Mikkal inaczej pojmował emocje. Nie chciała go zranić.

- Czułem się wolny - rzucił w mrok i zacisnął dłoń opartą na miękkim zaokrągleniu ramienia dziewczyny.

Raija wstrzymała oddech.

- Prawie nie widuję Siggi - wyznał - ale się tego nie wstydzę, Raiju. Czy to źle?

- Źle - odrzekła instynktownie. Jęknął bezsilnie.

- Przestała mnie obchodzić - tłumaczył nie­zdarnie. - Od dawna nic mnie z nią nie wiąże. Jej stan psychiczny nie ma znaczenia. Popełniłem błąd, żeniąc się z Siggą. Dopiero teraz, ostatniej zimy, poczułem, co to znaczy wolność. Drogo okupiona wolność...

- Więc myślałeś, że mogłabym zamieszkać z to­bą, wiedząc, że Sigga będzie nam przypominać o przeszłości? - spytała spokojnie. - Sądziłeś, że moglibyśmy żyć razem ze świadomością jej cier­pienia, któremu oboje jesteśmy winni? Przecież znasz mnie, Mikkal!

- Nie wiem, co myślałem - mruknął. - Czułem się wolny - powtórzył mechanicznie.

- Wolny...

Słowo straciło znaczenie, zabrzmiało szyderczo. Raija mogła doświadczyć wolności. Żyła z człowiekiem, który zwróciłby jej swobodę, gdyby miało to uczynić ją szczęśliwą. Miłość Reijo była ogromna.

Mikkal żył w okowach. Nieważne, co czuł i są­dził, wciąż żył w związku z obłąkaną kobietą, któ­ra nie chciała, nie mogła go uwolnić inaczej niż po­przez własną śmierć.

- Znaleźliście złoto Karla?

Raija zdumiała się tym pytaniem. Spojrzała na Mikkala, ale w ciemności nie była w stanie nic wy­czytać z rysów jego twarzy.

Musiała wsłuchiwać się w głos kochanka, odga­dywać znaczenia ukryte w słowach, łączyć je z mo­wą ciała.

- Nie szukaliśmy - odrzekła zwięźle. Ten roz­dział życia także wiązał się z Reijo.

Nie chciała myśleć o Reijo. On był w drodze do Bergen. Ona tutaj.

W tej chwili nie należeli do siebie. W osadzie sta­nowili jedność. Teraz Raija była wolna...

- Dlaczego pytasz?

- Podsłuchałem rozmowę na placu targowym. Jakiś człowiek rozpytuje o was. Twierdzi, że jest waszym krewnym.

Raija oparła się na łokciu.

- Krewnym? Oboje z Reijo nie wiemy, co to sło­wo oznacza - roześmiała się. Oboje z Reijo, jak dziwnie to teraz brzmi...

Mikkal nie zwrócił uwagi na to sformułowanie.

- Ten człowiek ma dobrą pamięć. Nie spodoba­ła mi się jego twarz... - niepokoił się Mikkal.

Raija uśmiechnęła się. Mikkal pałał niechęcią do wszystkich, którzy chcieli ją skrzywdzić.

- A jak wyglądał? - zachęcała go rozbawiona. Mikkal opisał wygląd człowieka z targowiska.

Raija przestała się uśmiechać. Tamten człowiek miał rzeczywiście dobrą pamięć. Ona zresztą też nie zapomniała.

- Znam go - oznajmiła z nagłym uczuciem lęku. Przecież Mikkal nie pojedzie z nią do osady. Reijo wróci dopiero za parę miesięcy. - Kalle miał kogoś - dodała cicho - zanim odzyskał pamięć. Dziew­czyna kochała go, a on odwzajemniał jej uczucia. Spodziewała się dziecka, Kalle prosił nas, byśmy zaopiekowali się obojgiem. Pojechaliśmy tam i zo­stawiliśmy kawałek kruszcu...

Zaczerpnęła tchu. Nie powiedziała Mikkalowi wszystkiego, nie wspomniała ani słowem, że prze­gnano ich z wyspy. Nie dodała nic na temat Jenny.

- Człowiek z targowiska musi być ojcem tej dziewczyny.

Mikkal milczał, usiłując znaleźć sens w gąszczu półprawd i przemilczeń.

- Mężczyzna szuka was obojga. Ciebie, Reijo. I dzieci. Wszystkich razem. Ludzie, którzy widzie­li tylko ciebie, nie powiążą cię z tamtą osobą.

Raija schowała twarz w zagłębieniu na szyi Mikkala. Ciepła skóra kochanka była jak miękka po­duszka. Mogłaby tak leżeć całą wieczność, zasypiać i budzić się na jego ramieniu.

Marzenia.

Była mistrzynią marzeń.

- Pytasz, czy nasze drogi się rozeszły, moje i Reijo? Potwierdził niechętnie. Jego podenerwowanie wskazywało na to, że odpowiedź nie jest mu obo­jętna.

- Nie. Jesteśmy wciąż razem. Na dobre i na złe... - Na tyle mogła zbliżyć się do prawdy. Nie chciała go okłamywać, ale nie potrafiła przyznać się do wszyst­kiego. To, co powiedziała, i tak znaczyło wiele.

Mikkal nie pytał o więcej. Zacisnął usta, Raija znała ten wyraz twarzy.

- Musisz zostać na targu? - zmienił temat, dba­jąc o lekki, swobodny ton głosu.

Raija wiedziała, że nie zostało jej dużo towaru. Pierwszy dzień przeszedł najśmielsze oczekiwania, ale nie zarobiła dość, by uratować sklep. Powinna zostać i sprzedać resztę...

- Nic nie muszę - odrzekła.

W towarzystwie Mikkala zapominała o kłopotach.

- Ten człowiek nie powinien cię zobaczyć - oznajmił stanowczo. - Wystarczy jedno spojrze­nie, by cię rozpoznał.

Wolałaby usłyszeć inny, mniej prozaiczny powód. Skoro jednak przyznała się do związku z Reijo, trud­no było oczekiwać od Mikkala czegoś więcej.

- Mogłabyś spakować nie sprzedany towar - my­ślał głośno. - Pojechalibyśmy gdzieś, mielibyśmy kilka dni dla siebie.

- Od razu? - spytała sennie, muskając wargami jego szyję.

- Czemu nie? - Mikkal podniósł się ciężko, tłu­miąc w sobie narastające pożądanie.

Obecność Ingi gasiła w nim radość ze spotkania z Raiją. Na płaskowyżu tylko niebo i ziemia były­by świadkami ich miłości. Ominęłyby ich karcące spojrzenia i wybuchy zazdrości.

- Chyba że wolisz się lenić? - drażnił się z nią. To był najlepszy sposób, by pobudzić Raiję do działania.

Wstali w środku nocy i z dziecięcym rozbawie­niem spakowali rzeczy Raiji. Potem wyślizgnęli się ze straganu, załadowali wóz i zaprzęgli konia. Za­bawa była przednia, czuli się jak dwaj złodziejaszkowie, skradający się w mroku. Dawno już nie czu­li się równie młodo i beztrosko.

Zamknęli drzwi budy, gotowi do wyjazdu.

Mikkal zasłonił twarz Raiji chustą. Było wpraw­dzie ciemno i na placu targowym panował spokój, ale wolał nie ryzykować. Człowiek, który szukał Raiji i Reijo, mógł czaić się w pobliżu.

- Muszę pogadać z Aslakiem.

- Aslak jest tutaj? - Raija pojaśniała na twarzy. Zawsze go lubiła.

Aslak też kiedyś darzył ją sympatią, może nawet było to coś więcej.

Mikkal prowadził konia między straganami i na­miotami. Milczał, nie miał ochoty rozmawiać o swoich towarzyszach podróży. Raija była wyczu­lona na punkcie sprawiedliwości.

Zanim dziewczyna zdążyła zeskoczyć z wozu, wszedł do namiotu i szeptem wywołał Aslaka na ze­wnątrz. Inga spała, odwrócona do nich plecami. Mikkal poczuł niewypowiedzianą ulgę, ale nie po­zbył się wyrzutów sumienia. Nie wiedział, jak zare­aguje Aslak, na wszelki wypadek unikał jego wzro­ku. Nikt nie zakłóci szczęścia, które go spotkało.

Nie tym razem.

Śmiech Raiji zabrzmiał perliście w letnią noc. Dziewczyna zsunęła chustę z głowy i spojrzała na Aslaka.

- Znów się spotykamy! - krzyknęła radośnie.

- Czy ty w ogóle myślisz? - szepnął Aslak do przyjaciela. - Dlaczego ją tu sprowadziłeś? Czy In­ga nie dość się wycierpiała?

Mikkal nie odpowiedział. Raija przytuliła ser­decznie Aslaka.

- Świat pełen jest niespodzianek - uśmiechnął się Aslak.

Uśmiech przyjaciela wydał się Mikkalowi lekko wymuszony, ale zważywszy na okoliczności, nie mógł oczekiwać od niego innej reakcji.

- Uciekamy - powiedziała Raija z błyskiem w oczach. Jej policzki oblały się rumieńcem.

Aslak pamiętał, że był kiedyś w niej bezprzytomnie zakochany. Choroba młodości, szybko przyszła, szybko odeszła. Tylko w przypadku Mikkala zamieniła się w chroniczne cierpienie.

- Mikkal mnie porywa - dodała, rzucając szel­mowskie spojrzenie na ukochanego.

Mikkal zdawał się bardziej zakłopotany niż jego bogdanka. Miał zobowiązania wobec towarzy­szy podróży. Aslak wiedział jednak, że przyjaciel nic nie może na to poradzić. Raija była dla niego wszystkim, w takich chwilach jak ta znaczyła wię­cej niż życie.

- Spróbuję sam zająć się handlem - westchnął. W nagrodę otrzymał wdzięczny uśmiech Raiji.

Ona nie była niczemu winna.

- Wiedziałam, że możemy liczyć na Aslaka - oznajmiła zadowolona.

- Wynagrodzę ci to później - mruknął Mikkal, unikając wzroku szwagra. Miał świadomość, że za tę przysługę trudno mu będzie się odwzajemnić.

- Musisz chyba wziąć swoje rzeczy? - Raija my­ślała praktycznie.

Mikkal przełknął ślinę i wymienił szybkie spoj­rzenia z Aslakiem. Bał się wejść do namiotu, by nie zbudzić Ingi. Za wszelką cenę starał się nie dopu­ścić do spotkania obu kobiet.

Inga nie spała. Udawała, by nie utrudniać zada­nia Aslakowi. Kiedy Mikkal wrócił, myślała tylko o jednym: wstać, objąć go ramionami i trzymać z całych sił. Słyszała każde słowo. Kiedy zapadła cisza, podjęła decyzję. Wyszła z namiotu.

Wyszła, by zmierzyć się z najtrudniejszym zada­niem życia. Zacisnęła zęby i wyprostowała się z godnością.

- Mikkal wrócił? - spytała z udaną obojętnością. Stanęła blisko Aslaka. Miała ochotę go uściskać, kiedy objął ją wpół. Pojął jej intencję.

- A więc nas opuszczasz? - Wbiła wzrok w twarz Mikkala. Pytanie brzmiało jak żart, ale nim nie było.

- Na to wygląda - odrzekł drżącym głosem.

Przez kilka sekund nie odrywał od niej oczu. In­ga dojrzała w tym spojrzeniu prośbę o wybaczenie lub przynajmniej zrozumienie. Odwróciła głowę, nie mogła mu ofiarować ani jednego, ani drugiego.

- Przyniosę moje rzeczy - mruknął zażenowany i uciekł w bezpieczną ciemność namiotu.

- Ty jesteś Raija - powiedziała Inga, kierując spojrzenie na dziewczynę koło wozu. Stłumiła chęć do płaczu, teraz nie mogła pozwolić sobie na łzy. - Wiele o tobie słyszałam.

Podeszła do Raiji i wyciągnęła do niej rękę. Obie kobiety wymieniły uścisk dłoni. Kochały tego sa­mego mężczyznę, ale nie mogły różnić się bardziej.

- Mam na imię Inga. Znów stanęła koło Aslaka.

Raija dała się oszukać. Uniosła brwi i uśmiech­nęła się.

- Teraz rozumiem.

I zwróciwszy się do Mikkala, który właśnie wy­chynął z namiotu, dodała z łagodną wymówką:

- Dlaczego nic mi nie powiedziałeś? Sprawy mo­ich starych przyjaciół są moimi sprawami.

Mikkal wykrzywił twarz w grymasie udającym uśmiech. Inga go zadziwiała.

- Nie pomyślałem o tym - wystękał. Zgodnie z prawdą.

- Mężczyźni! - prychnęła Raija i spojrzała na Ingę. Ta kiwnęła potakująco głową, ale nie wygląda­ła na szczęśliwą.

Mikkal posadził Raiję na wozie. Podniósł ją tak ostrożnie, jakby była zrobiona z porcelany.

Inga miała wrażenie, że ktoś wbija jej nóż pro­sto w serce. Jej nigdy nie traktował z czułością. Chyba żadnej kobiecie nie okazywał takich względów.

Aslak miał rację. Związek tych dwojga był nie­zniszczalny.

Taka miłość zdarza się raz na tysiąc lat.

Inga odwróciła się, kiedy odjeżdżali. Nie chcia­ła, by ujrzeli jej łzy.

Nie mogła walczyć z Raiją.

Nie mogła jej znienawidzić.

Raija zarzuciła Mikkala gradem pytań na temat Aslaka i Ingi. Na próżno.

- Nie ma o czym mówić - odparł wymijająco i wbił ponury wzrok w jakiś punkt przed siebie. Bał się spojrzeć na Raiję.

- Zawsze jest o czym - zaprotestowała. - Tylko mężczyźni nie potrafią mówić o uczuciach. Ani o swoich, ani o cudzych.

- Ja też nie potrafię? - Spojrzał na nią z ukosa. Raija zacisnęła usta.

- Wydawało mi się, że nie muszę zapewniać cię o mojej miłości. Dawno przestała być tajemnicą.

Zmienił temat.

Raija zauważyła to od razu.

Dziwne.

Ilekroć wspomniała o dziewczynie Aslaka, usi­łował zmienić temat.

Bardzo dziwne.

Mikkal zachowywał się nienaturalnie, wymie­niał z Aslakiem znaczące spojrzenia.

A kiedy zjawiła się dziewczyna Aslaka, obaj wpadli w popłoch.

Dziewczyna Aslaka?

- Czemu tak na mnie patrzysz? - Mikkal poczuł się nieswojo pod przenikliwym wzrokiem Raiji. - Coś ze mną nie tak? - dodał ze śmiechem, kiedy nie odpowiedziała. - Odkąd sięgam pamięcią, za­wsze tak wyglądałem.

Śmiech brzmiał sztucznie. Ciemne oczy Raiji przeszywały go na wylot. Mikkal poczuł kropelki potu na czole.

Czyżby domyśliła się wszystkiego?

Że też przyszło jej do głowy ruszyć w drogę! Mogli spędzić razem cudowną noc.

Raija zmarszczyła czoło. Usiłowała sobie przy­pomnieć tę chwilę, kiedy Mikkal pojawił się w bu­dzie jarmarcznej.

Musiał rozpoznać ją, zanim ona dostrzegła go w tłumie. Był jedną z wielu twarzy. Czy przyszedł sam?

Trudno powiedzieć.

Raija nie pamiętała, nie była w stanie odtworzyć kolejności zdarzeń.

Coś jej mówiło, że nie zjawił się sam.

Pewnych rzeczy nie wolno przemilczeć.

- Inga nie jest dziewczyną Aslaka? - spytała z nienaturalnym spokojem.

Mikkal nie spojrzał w jej stronę.

- Odpowiadaj! Ona nie ma z Aslakiem nic wspólnego. Przyjechała z tobą na targ, Mikkal. Z tobą...

Zatrzymał konia w milczeniu. Raija cofnęła lek­ko kolano, którego nieomal dotykał. Jej ściągnięte usta mówiły więcej niż słowa.

- Tak, była ze mną...

- Jak mogłeś?

Mikkal podniósł głowę i odrzekł brutalnie:

- I kto to mówi? Ilu miałaś oprócz mnie? Z ilo­ma mnie zdradziłaś?

- Nie o zdradę mi chodzi - odrzekła z pasją. - Jak mogłeś tak ją potraktować?

- Jak? - Mikkal nie wierzył własnym uszom. - Przyczyna jest prosta. Kocham cię, Mały Kruku. Dlatego.

- Kochać... Jak łatwo ci wypowiadać to słowo - powiedziała spokojnie. - Wystarczy wyznać mi­łość, a kłamstwo łatwiej przychodzi.

- Nigdy cię nie okłamywałem w uczuciach. Nie odpowiedziała. Przypomniała sobie jasne oczy Ingi. W czerwonych obwódkach. Inga płakała. Sigga straciła rozum. Inga płakała.

Raija kochała Mikkala. Do szaleństwa. Czy tamte kochały go w taki sam sposób?

- Kim ona jest?

- Ona nie ma nikogo - odrzekł. - Matka się nią zaopiekowała. Ja nie zwracałem na nią uwagi - tłu­maczył. Czuł się podle. - Inga zajęła się Ailo. Nie wiedziałem, że coś do mnie czuje, aż do dnia, kie­dy dopadła mnie samotność. Jestem tylko człowie­kiem, Raiju...

- Powiedziałeś, że jesteś wolny! - Raija spojrza­ła na Mikkala jak na trędowatego. - Wolny, Mikkal! Żyjesz z nią?

Mikkal ukrył twarz w dłoniach.

Wpakował się w niezłą kabałę. Mógłby spać spo­kojnie, gdyby się nie wygadał!

Wszystko przez zachłanność. Będąc z Raiją, chciał zmienić dzień codzienny w święto.

- Odpowiedz!

- Można to tak wyrazić.

Raija odsunęła się od niego aż na skraj kozła. Nie pamiętała twarzy Ingi, tylko jasne, zaczer­wienione od płaczu oczy.

- Powiedziałeś, że jesteś wolny - wycedziła. - Wię­cej w tobie wyrachowania, niż sądziłam, Mikkal.

Mikkal puścił lejce i przechyliwszy się w tył, wy­szukał swój worek. Raija unikała jego wzroku.

- Więc tu kończy się nasza przygoda? - spytał. - Tak.

Zeskoczył z wozu.

- Co teraz poczniesz?

- Na targ nie wrócę - odrzekła ostro, wpatrując się w mrok. - Pojadę do domu. Mam jakieś inne wyjście?

- Znasz odpowiedź.

Raija obrzuciła Mikkala długim spojrzeniem. Kochała go. Była wściekła na niego. Spodziewała się po nim szlachetności.

- Nie mogę zostać z tobą na takich warunkach, Mikkal. Nawet na parę dni.

Uśmiechnęła się marzycielsko, jej twarz złagod­niała. Przez ułamek sekundy Mikkal sądził, że zmieniła zdanie.

- Byłoby nam tak dobrze - powiedziała tylko. - Mogłoby nam być tak dobrze...

Znowu zmarnował szansę.

- Gdzie cię znajdę? - spytał, zaciskając dłonie na krawędzi wozu. - Muszę wiedzieć, gdzie cię szu­kać. Kiedyś na pewno będę wolny. Wtedy się zja­wię takim, jakiego mnie pragniesz...

- Sama cię znajdę - ucięła. - Nie myśl o tym, Mikkal. Ten rozdział właśnie się zakończył.

8

Jarmark zapowiadał się wspaniale, a skończył katastrofą. Żeby dopełnić czary goryczy, Mikkal postanowił zawrócić.

Szedł w kierunku placu targowego i z każdym krokiem czuł większe przygnębienie.

Kobiety wciąż stanowiły dlań zagadkę. Raija największą.

Jak mogła przejąć się taką błahostką!

Miał ochotę ruszyć za nią i przemówić jej do rozsądku.

Nie uczynił tego. Znał Raiję, nie zmieniała raz podjętej decyzji.

Aslak ukrył gdzieś flaszkę gorzałki. Na czarną godzinę, twierdził.

Powrót w takim stylu był poniżający. Trzeba bę­dzie, prędzej czy później, spojrzeć Indze w oczy...

Mikkal wtargnął do namiotu z hałasem, budząc Aslaka i Ingę. Wyraz twarzy dziewczyny wskazy­wał, że w ogóle nie zasnęła.

- Gdzie schowałeś wódkę? - spytał Mikkal bez­ceremonialnie i zaczął przeszukiwać rzeczy przy­jaciela. Znalazł butelkę i ruszył do wyjścia.

Aslak podążył za nim, w pośpiechu narzucając na siebie kaftan. Mikkal obrał kurs na jedną z bud, w której wciąż panował ruch.

Właściciel kramu nigdy nie zamykał drzwi, przez które nieustannie wlewał się strumień klien­tów, głównie mężczyzn. Towar, którym handlo­wał, jednym poprawiał nastrój, drugim pogarszał.

Aslak dopadł Mikkala przed wejściem. Przydusił przyjaciela do ściany i potrząsnął.

- Zdawało mi się, że wyjeżdżasz. Co się stało? Coś z Raiją?

Usłyszał za sobą lekkie kroki. Jakaś kobieta za­trzymała się i wstrzymała oddech. Mikkal uśmiechnął się z rezygnacją.

- Nie, Aslak, Raija ma się dobrze. Nasz uparty kwiatuszek poradzi sobie w każdej sytuacji...

Śmiech przyjaciela przyprawił Aslaka o dreszcze.

- Dziękuję, Ingo! - Mikkal odwrócił się do dziew­czyny. - Starałaś się. Ja bym dał się nabrać. Raija jest, zdaje się, dużo sprytniejsza...

Oddychał ciężko. Usiłował powstrzymać łzy, ale nie zdołał.

Mikkal stał oparty o ścianę budy jarmarcznej i płakał jak dziecko.

- Przepędziła mnie - przyznał, rozpaczliwie pró­bując zapanować nad emocjami. Przetarł twarz niezbyt czystą dłonią, zostawiając ciemne smużki wokół oczu.

Inga wysunęła rękę i spłoszonym gestem otarła mu łzy.

Mikkal nie poruszył się.

- Raija ma dziwne poglądy - wykrztusił. - Nie zachowuje się tak jak wszyscy...

- Może na nic innego nie zasługujesz - stwier­dził cierpko Aslak.

Mikkal wzruszył ramionami i podniósł flaszkę.

- Niech i tak będzie. Nie pozostaje mi nic inne­go, jak upić się do nieprzytomności.

- Moją gorzałką! - westchnął Aslak.

- Dołącz do mnie.

Aslak westchnął powtórnie.

Wzrok Ingi podpowiadał mu, że ktoś musi za­jąć się Mikkalem.

Mikkal miał talent do litowania się nad sobą sa­mym.

- Ingę też zapraszam! - Wspaniałomyślnie roz­łożył ramiona. - Niech cały świat wypije za moją porażkę. Odtrąciła mnie kobieta. Nie znam lepsze­go powodu, by opróżnić butelczynę...

- Inga nie pójdzie z nami - zdecydował Aslak. - To nie miejsce dla niej.

Kazał dziewczynie wracać do namiotu.

- Damy sobie radę - zapewnił ją.

Nikt nie zwrócił uwagi na ich wejście. Ani Aslak, ani Mikkal nie różnili się zbytnio od tłumu męż­czyzn ciasno wypełniających zadymione wnętrze.

Alkohol lał się strumieniami.

Mikkal usiadł pod ścianą i przypiął się do butel­ki. Taki już był, że w każdą czynność wkładał ca­łe serce. Picie nie stanowiło wyjątku.

Aslak zaczął się na dobre niepokoić stanem psychicznym przyjaciela. Sam nie tknął wódki. Musiał czuwać, skoro Mikkal nie chciał brać odpowie­dzialności za swoje czyny.

A jednak smutek nie przytępił Mikkalowi zmy­słów. Od razu zwrócił uwagę na mężczyznę siedzą­cego po przeciwnej stronie sali.

Na pierwszy rzut oka człowiek ten nie wyróż­niał się niczym szczególnym. Chudy, o rysach, na których ostry morski klimat odcisnął swe piętno. W średnim wieku, łysawy, z wyraźnymi brakami w uzębieniu. Kilkudniowy zarost świadczył o tym, że mężczyzna przybył na targ bez żony.

Ludzie bowiem tacy jak on zawsze mieli żony.

Zdradzał to sposób, w jaki wychylali kieliszki. Jakby dawno nie mieli po temu okazji.

Jako się rzekło, nie wyróżniał się niczym szcze­gólnym. Poza jednym drobiazgiem. Nie płacił mo­netami, tylko małymi kamyczkami. Niezliczone marzenia karmiły się ich zimnym blaskiem.

Peder z osady bawił się wyśmienicie. Mikkal nie był jedyną osobą, która zwróciła na niego uwagę. Dwóch mężczyzn śledziło każdy jego ruch. Byli trzeźwi.

Mikkal rozpoznał nieznajomego, który rozpyty­wał o Raiję i Reijo.

I wyciągnął taki sam wniosek z obserwacji Pedera. Kruszec musiał pochodzić z tego samego źródła. Wydawało się niepodobieństwem, by kilka róż­nych osób trafiło na złoto w tym samym czasie.

Spod przymkniętych powiek Mikkal obserwo­wał poczynania mężczyzn. Siedzący obok niego mogli sądzić, że zasnął. Nawet Aslak, który dobrze znał przyjaciela, uznał, iż Mikkal się upił.

Iver, brat Jenny, pierwszy przysiadł się do Pede­ra. Zajął miejsce tuż obok niego, ale zdawał się wcale nie interesować sąsiadem. To Peder zagaił rozmowę z młodzieńcem, proponując mu coś mocniejszego.

Iver nie odmówił.

- Dzisiaj ja stawiam - zachichotał Peder, podsu­wając Iverowi bryłkę złota pod nos. - Czegoś ta­kiego w życiu nie widziałeś? - szepnął na tyle gło­śno, że usłyszeli go wszyscy.

Iver zareagował błyskawicznie. Z pobłażliwym uśmiechem zacisnął dłoń Pedera na bryłce. Tylko najbliżej siedzący zdążyli dostrzec blask kruszcu. Przed porankiem zdążą o tym zapomnieć.

- Chyba za dużo wypiłeś - roześmiał się rozbra­jająco. I kopnął Pedera w goleń.

Kiedy zainteresowanie Pederem opadło, Iver wyprowadził go na zewnątrz. Ole, jego ojciec, po­szedł w ich ślady.

Mikkal odczekał chwilę, podniósł się i ruszył do drzwi. Zdumiony Aslak podążył za nim.

- Sądziłem, że ledwie trzymasz się na nogach - wykrzyknął, patrząc badawczo na przyjaciela. - Czy możesz mi powiedzieć, co się stało?

Mikkal położył palec na wargach i ruchem gło­wy wskazał kierunek. Trójka mężczyzn, która opuściła szynk przed nimi, zatrzymała się pod ścia­ną szopy służącej za stajnię.

Mikkal i Aslak weszli bezszelestnie do szopy i stanęli blisko mężczyzn, oddzieleni od nich jedy­nie ścianą z cienkich desek.

Tamci nic nie zauważyli.

Rozmawiali o zlocie.

Peder musiał właśnie uznać, że nowo poznani kamraci powiedzieli coś niezwykle zabawnego.

- Nie, ja nie szukam takich skarbów - pokładał się ze śmiechu. - Zawsze wierzyłem, że utrzymam się z darów morza. Bogactwo przyszło niespodzia­nie, więc używam, póki starczy.

Z typową dla pijanych wylewnością zaczął opo­wiadać, jak sprytnie pozbył się starej kobyły. Wtrą­cał tyle niepotrzebnych szczegółów, że zarówno je­go kamraci, jak i Mikkal zaczęli się niecierpliwić.

W końcu jednak dowiedzieli się tego, czego chcieli.

Mikkal nawet znacznie więcej, niżby sobie ży­czył.

Rozmowę z Pederem prowadził Iver. Przy pierw­szym spotkaniu z Raiją i Reijo robił wrażenie milczka. Kiedy było trzeba, okazywał jednak nie­zwykłe talenty krasomówcze.

- Jest piękna, ma ciemne włosy - ciągnął Pedera za słówka.

Ten nie nadążał.

- Nie, nie - odrzekł poirytowany. - Już mówi­łem. To była stara kobyła, bezzębna, z wygiętym grzbietem. Mała kasztanka.

Iver zniecierpliwił się.

- Chodzi mi o kobietę. Tę, która kupiła konia. Jest piękna i ma czarne włosy.

- A, Raija - cmoknął z uznaniem Peder. - Pięk­na, trzeba przyznać. Tylko niech mnie ręka boska chroni przed taką babą! - I nagle nabrał podejrzeń. - A dlaczego pytacie o Raiję?

Iver roześmiał się rozbrajająco. Nie miał miłej powierzchowności, ale potrafił wzbudzać w lu­dziach zaufanie.

- Była razem z jasnowłosym chłopakiem. Moc­no zbudowanym, o krzywych nogach.

Peder przytaknął skwapliwie.

- Reijo, zgadza się. Nie zazdroszczę mu.

- Widzisz, tatku, znaleźliśmy ich. - Iver klepnął ojca po plecach i zwrócił się do Pedera: - Reijo to szwagier mojej siostry. Siostra i jej mąż pomarli...

Kłamał jak z nut.

- Szukamy ich od dawna. Reijo ma prawo do schedy po bracie.

Mikkal aż zazgrzytał. Dawno już nie słyszał równie naciąganej historyjki.

Peder był prostym człowiekiem, w gruncie rze­czy dość prostolinijnym i sentymentalnym. I choć Raija nie przypadła mu do gustu, wcale źle jej nie życzył. Spełnił więc ochoczo prośbę dwóch niezna­jomych i opisał drogę do osady.

Mikkal słuchał uważnie. Raija nie chciała się przyznać, gdzie mieszka.

Teraz wiedział!

- Raija wybierała się na targ - dodał naiwnie Peder. Zapadła znacząca cisza. Mikkal przełknął śli­nę. - Ale jej nie widziałem, a rozglądałem się do­brze - ciągnął. - Stało się tak, jak przewidywałem, kiedy kobiety biorą się za męskie zajęcie. Po co jej sklep? Co chciała zdziałać na targu? Musiała gdzieś się zapodziać po drodze, kobiety nie powinny sa­motnie włóczyć się po płaskowyżu. Mówię wam, tak jak powiedziałem mojej babie...

Zagłębił się w szczegóły pożegnalnej rozmowy z żoną, ale mężczyźni z wyspy i Mikkal puścili je mimo uszu. Mikkal zaczął słuchać, kiedy Peder zmienił temat.

- Reijo nie znajdziecie - wyjaśnił. - Reijo popły­nął do Bergen łodzią, która należy do sklepu. Chło­pakowi pomieszało się w głowie, skoro pozwala kobiecie zajmować się handlem. Mógłby znaleźć szypra w osadzie i zostać. Tak to jest, kiedy baba rządzi w domu. Pozwalać żonie robić, co jej się żywnie podoba! To niesłychane...

Mikkal poczuł, jak zimny pot oblewa mu ciało.

Nie chciał słuchać dalej, zresztą i tak zdążył do­wiedzieć się najważniejszego.

Opuścił szopę równie bezszelestnie, jak przy­szedł. Aslak nie zrozumiał, co nakazało przyjacie­lowi odwrót, ale posłusznie podążył za nim.

Mikkal szedł bez celu. Aslak dreptał cierpliwie u jego boku.

Stracił pół nocy na coś, czego nie pojmował. Go­tów był poświęcić drugą połowę, by się dowie­dzieć, o co chodzi.

Z pewnością o Raiję. Zawsze chodziło o Raiję.

Zadziwiające, że ta niewielka wzrostem kobieta nieustannie znajdowała się w centrum wydarzeń. Była serdeczna i dość impulsywna, ale zdawało się, że nie wadzi nikomu. Tymczasem wokół niej za­wsze szalała burza.

Budy jarmarczne zamieniły się w niewielkie punkciki na horyzoncie, kiedy Mikkal usiadł cięż­ko na ziemi.

- Słyszałeś, Aslak? - spytał. - Słyszałeś?

Aslak nie uronił ani słowa z rozmowy męż­czyzn, ale nie wiedział, który fragment wywołał wzburzenie przyjaciela.

- Potępiła mnie i odtrąciła. Powiedziała, że nie jestem wolny, że wciąż pozostaję w związku z Siggą Obecność Ingi jeszcze bardziej pogrążyła mnie w jej oczach.

- Miała rację... - przyznał rzeczowo Aslak. Mikkal wykrzywił twarz w grymasie. Wydawał się bardzo zmęczony.

- Może i miała. Była taka surowa. Sprawiła, że czuję się podle. Mam wrażenie, że zawiodłem ją i siebie. Raija dała mi do zrozumienia, że nie powi­nienem wiązać się z nikim, tylko karmić się marze­niami o niej. Marzyć i mieć nadzieję... - Nabrał po­wietrza. - Powiedziała, że Kalle nie żyje, a ja jej uwierzyłem. Powiedziała, że jest z Reijo. Wiem, że Reijo darzy Raiję uczuciem. Nie jestem głupi, do­myśliłem się, iż żyją ze sobą... - Spojrzał na Aslaka. - Ale powiedziała też, że jest wolna. Prosto w oczy.

I znów jej uwierzyłem, nie dopuszczałem do siebie myśli, że może mnie okłamywać. A jednak...

Aslak zaczynał z wolna kojarzyć fakty.

Mikkal był zgorzkniały i rozczarowany.

- Kazała mi żyć w przeświadczeniu, że jest wol­na. Twierdziła, iż zamykam nam drogę do wspól­nego szczęścia. I cóż? Okazuje się, że została żoną Reijo. I nie wspomniała o tym ani jednym słowem...

- Więc wyrównaliście rachunki. - Aslak do pew­nego stopnia rozumiał rozczarowanie Mikkala, ale uważał, że przyjaciel przesadza. - Oboje poplątali­ście sobie życie. Po co się dręczyć? Nie lepiej pójść własną drogą?

Obrażona mina Mikkala była jedyną odpowie­dzią na propozycję Aslaka.

- Więc przynajmniej przestańcie wierzyć, że zej­dziecie się przy następnym spotkaniu. Masz ogrom­ne oczekiwania, Mikkal. Za kolejnym razem, my­ślisz, połączymy się na dobre. W głębi ducha wiesz jednak, że to niemożliwe. I z każdym rozstaniem zadajecie sobie większy ból. Nie wiń losu. Sami się niszczycie.

- Powiedz to Raiji! - mruknął Mikkal. Cóż z te­go, że Aslak ma rację?

Łatwo mówić, łatwo myśleć w ten sposób. Znacznie trudniej żyć.

- Po co właściwie śledziłeś tę trójkę? - Aslak chciał odwrócić myśli Mikkala od Raiji. - O co chodzi? Nie wszystko zrozumiałem. To byli krew­ni Reijo? Reijo miał brata?

- Nie miał - odrzekł Mikkal. - Chodzi o złoto. Aslak nie zdumiałby się bardziej, gdyby Mikkal oznajmił, że Raija jest duńską księżniczką.

- Żartujesz. O złoto? Tu nie ma złota. Wielu szu­kało. Łatwiej by było pokroić je drewnianym no­żem, niż znaleźć w okolicy.

Roześmiał się. Mikkal był śmiertelnie poważny.

W Tornedalen opowiadano sobie różne legendy o Ruiji, cudownej krainie na północy Norwegii. Jedna z nich głosiła, że złoto w Ruiji można kroić drewnianym nożem...

Nędza sprawiała, że fińscy emigranci łatwo da­wali wiarę niestworzonym historiom.

Prawda była inna. Aslak miał rację, wielu szuka­ło nadaremnie.

- Karl, mąż Raiji, znalazł złoto - powiedział Mik­kal. - Raija wie gdzie.

Aslak zrozumiał.

Zrozumiał niepokój przyjaciela.

- Pojechała sama? - zapytał. - A Reijo jest w Ber­gen...

Mikkal skinął głową.

- Co zamierzasz zrobić?

Aslak z mieszanymi uczuciami myślał o możli­wościach, które otwierały się przed Mikkalem.

- Są tam chyba jacyś sąsiedzi - zasugerował. Mikkal potrząsnął przecząco głową.

- Mogę zrobić tylko jedno - stwierdził spokoj­nie. - Ruszyć na wybrzeże. Ostrzec ich. Ostrzec ją...

- Co będzie z nami? - spytał Aslak. - Co z Ailo?

Z Ingą? Sądzisz, że nie jesteś nam potrzebny? Że mamy dość rąk do pracy?

Mikkal nie odwrócił spojrzenia. Już podjął de­cyzję.

- Raija bardziej mnie potrzebuje - rzekł. - Nie mogę jej zawieść. Byłoby tak, jakbym zawiódł sa­mego siebie.

Raija była przybita. Podróż na targ skończyła się katastrofą.

Tylko dlatego, że spotkała Mikkala!

Wiedziała, że stawia mu większe wymagania niż sobie, ale zawsze widziała w nim wzór do naślado­wania. Jeśli nawet nie potrafiła żyć czysto i szlachet­nie, to pragnęła, by on zbliżał się do ideału. Rozcza­rowanie faktem, że miał inną, było ogromne.

Rozczarowanie...

Doprawione odrobiną zazdrości.

Nie sądziła, że jest do niej zdolna, ale z upły­wem czasu odkrywała nowe strony swojej natury.

Była zazdrosna.

Na dodatek tamta nie grzeszyła urodą.

Z niechęcią myślała o Indze. Wstrętna i poniża­jąca była świadomość, że Mikkal trzymał w ramio­nach inną kobietę. Na dodatek o takiej powierz­chowności.

Raija zawsze dbała o to, by się podobać Mikkalowi, choć wiedziała, że on kochają nie dla urody oblicza.

Tym bardziej cierpiała, że zamienił ją na brzydulę.

Wobec pięknej dziewczyny pokazałaby pazury. Wobec Ingi nie mogła.

Rozumiała, dlaczego Inga miała zaczerwienione oczy. Dziwne, ale Mikkal musiał znaczyć dla tej nieszczęsnej dziewczyny tyle samo co dla niej.

Porażająca świadomość.

Mikkal należał do niej.

Sigga nie stanowiła już zagrożenia, choć wiąza­ła Mikkalowi ręce aż do śmierci. Raija nigdy nie widziała w niej prawdziwej rywalki. Mikkal nie dbał o Siggę. Raija nie musiała się jej obawiać.

Gdyby Inga była piękna, Raija zrozumiałaby za­chowanie Mikkala. Dlatego tym razem odczuwała niepewność.

Tamta dziewczyna musiała odznaczać się in­nymi przymiotami. Znacznie groźniejszymi niż gładkość lica.

Byłoby lepiej, gdyby Mikkal znalazł sobie pięk­ną kochankę.

Raija poganiała konia. Nieświadomie zboczyła z drogi, która prowadziła do osady. Jej myśli krą­żyły wokół innych spraw.

Było południe, kiedy zdała sobie sprawę, że po­dąża w złym kierunku. Rozejrzała się wokół.

Z początku myślała, że zabłądziła. Po chwili roz­poznała okolicę.

Kiedyś już jechała tą drogą. Jesienią, krajobraz wyglądał wtedy inaczej. Przyroda płonęła barwami ognia, po czym zszarzała, jakby zawstydzona swo­ją nagością.

Teraz świat wokół tryskał urodą. Zbliżało się krótkie lato. Jeszcze jeden ciepły dzień, a przyroda eksploduje feerią zieleni. Maleńkie pąki kwiatów ozdobią łąki mnogością najniezwyklejszych barw.

Był czerwiec.

Raija znajdowała się niedaleko Alty.

Kolejne zrządzenie losu?

Raija nie lubiła, by ktoś decydował za nią, ale jak tu kłócić się z losem?

Lub z własną pamięcią?

Nigdy nie wpadłaby na taki pomysł, ale teraz wydał jej się wcale niegłupi.

Nie woziła ze sobą mapy Karla, ale studiowała ją na tyle często, że pamiętała najdrobniejsze szczegóły.

Poznała okolicę.

Nie spodziewano się jej w osadzie przed upły­wem tygodnia.

Może uratować sklep.

Jeśli znajdzie złoto Karla.

Da sobie radę.

Sama.

9

Jak większość fantastów i marzycieli Raija lek­ceważyła trudności. Wierzyła, że wszystko pójdzie dobrze.

Zwykle szło, choć nie zawsze było to jej zasługą.

Nie umiała układać planów. Działała impulsyw­nie. Kierowała się porywem serca, zapominając o rozsądku i bezpieczeństwie.

Wkrótce odnalazła miejsce, gdzie stała chata, w której schroniła się po ucieczce od wójta. Wte­dy, kiedy zamordowano szwedzkiego pastora.

Nie potrafiła jasno myśleć o tamtym zdarzeniu.

Coś łączyło ją z morderstwem. Nie przestawała myśleć o nim, mieszała fakty z domysłami. Z prze­rażającymi domysłami...

Ole Edvard spalił chatę. Raija zeskoczyła z wo­zu i weszła pomiędzy zwęglone resztki budowli.

Tutaj spotkała Karla, którego już raz zdążyła pochować. Tutaj w jej życiu dokonał się zwrot.

To miejsce budziło tyle wspomnień.

Skarb musi znajdować się niedaleko. Karl wę­drował przez kilka dni, ale przecież był chory i po­ruszał się na piechotę. Raija miała konia.

Trzeba dać zwierzęciu odetchnąć przez parę go­dzin. Potem ruszy dalej.

Raija nie czuła zmęczenia. Przyszło lato, noce były jasne. Mogła podróżować dużo szybciej, sie­dząc na koźle i oddając się rozmyślaniom. Sił jej nie brakowało, podekscytowanie przygodą kazało zapomnieć o troskach.

Raija skupiła całą uwagę na złocie.

Odsunęła Mikkala w głąb świadomości i od ra­zu poczuła się lepiej.

Zdrzemnęła się nawozie. Kiedy się obudziła, tar­cza słońca stała na wschodzie.

Zjadła kawałek suszonego mięsa i popiła wodą ze strumienia. To nad jego brzegami Karl przypo­mniał sobie swoją przeszłość.

Tyle bolesnych wspomnień wiązało się z tym miej­scem. Oby nigdy więcej nie musiała tutaj wracać!

Przyszło jej nagle do głowy, że podróż w poje­dynkę nie jest całkiem bezpieczna, zwłaszcza dla młodej kobiety. Doświadczenia z targu nauczyły ją ostrożności.

Odwaga zaczęła ją opuszczać, ale wpadła na wspaniały pomysł.

Postanowiła się przebrać.

Uczyniła to z niesmakiem, wciąż prześladowało ją wspomnienie balu kostiumowego u wójta, na którym doznała poniżenia.

Raija była pamiętliwa.

Ole Edvard nie żył, lecz ona nie potrafiła wyba­czyć ani zapomnieć.

Przebrała się za mężczyznę. Nie za rybaka ani myśliwego, w takim bowiem stroju nie zdołałaby ukryć swojej kobiecości. Mogła jednak udać mło­dego chłopca o dziewczęcej urodzie. Liczyła na to, że i tak nie natknie się na nikogo. Płaskowyż był rozległy, a większość podróżnych zdążała wszak na jarmark. Miejsce, do którego zmierzała, leżało z dala od utartych szlaków.

Rozsądek podpowiadał jednak dziewczynie, że tak będzie lepiej. Znalazła spodnie męża, które przypadkiem zaplątały się pośród towarów. Raija uznała, że to znak niebios. Reijo był mocniejszej budowy, więc musiała urwać kawałek sukna i prze­wiązać się nim w pasie. Szerokie spodnie zwisały nieelegancko wokół jej chłopięco szczupłych bio­der, ale nic nie mogła na to poradzić. Nogawki skróciła, wpychając je do butów. Wyglądała dość niezdarnie, ale nie zamierzała schodzić zbyt często z kozła. Koń sam znajdzie drogę.

Piersi stanowiły większy problem. Mogła przy­wdziać najlepsze przebranie, ale krągłość piersi wciąż zdradzała jej płeć.

Raija musiała poświęcić jedną z bluzek. Podarła ją na szerokie pasy i obwiązała się nimi, zaciskając sukno nieomal do utraty tchu. Utrudniało jej to ruchy, ale skutecznie ukrywało kobiece wdzięki. Na wierzch założyła zwykłą koszulę, taką którą nosiła na co dzień. Sposób zapięcia mógł ją zdra­dzić, ale dziewczyna nie podejrzewała podróżują­cych po płaskowyżu o zbytnią przenikliwość.

Włosy upięła w kok i ukryła pod kapeluszem z szerokim rondem, który naciągnęła na czoło, tak że twarz pozostawała w cieniu. Zanim ruszyła w drogę, przejrzała się w strumieniu. Rwąca woda zniekształcała odbicie, ale Raija uznała, że efekt jest zadowalający.

Przynajmniej w niczym nie przypominała siebie.

Mogła teraz rozpocząć poszukiwania. Wkrót­ce musiała uznać, że porwała się z motyką na słońce.

Jej optymizm stopniał jak wiosenny śnieg.

Pamiętała dobrze mapę, którą Kalle wyrył po wewnętrznej stronie skórzanego worka, ale przepatrując okolicę stwierdziła, że nie zaznaczył na rysunku zbyt wielu charakterystycznych elemen­tów. Nie mogła też pominąć faktu, że Kalle odtwo­rzył mapę z pamięci i że wtedy była jesień. Pory roku odmieniały okolicę nie do poznania.

Upływały godziny, słońce zatoczyło łuk i skła­niało się ku zachodowi.

Raija zatrzymywała się raz po raz na popas, by dać odpocząć zwierzęciu. Jej los zależał od konia. Droga do osady była daleka, a przecież musiała wrócić do domu o tym samym czasie, co inni lu­dzie powracający z jarmarku.

Zapadła noc, lecz Raija wciąż popędzała konia. Zwierzę okazało się nadzwyczaj dzielne. Dziew­czyna nie zaznała snu przez całą dobę, lecz nie od­czuwała zmęczenia. Wręcz przeciwnie, przenikało ją podniecenie. Kiedyś śmiała się z chłopięcych rojeń Karla i Reijo, uważała, że tracą czas na pogoni za mirażami.

Nazywała ich marzycielami.

Trzeba było dziecięcej naiwności, by uwierzyć w opowieści o złocie w Ruiji. Kalle nie był marzy­cielem, ale zachował w sobie tęsknotę za cennym kruszcem. Nawet wtedy, gdy utracił pamięć o prze­szłości, zachował w sobie ten sen.

I znalazł miejsce, gdzie zaczyna się tęcza.

Wtedy Raija nie potrafiła ich zrozumieć. Nigdy nie marzyła o bogactwie.

Teraz pojęła.

Teraz każdym skrawkiem ciała czuła narastają­ce napięcie.

Nie na myśl o dostatku. Tak, chciała zatrzymać sklep. On nadawał sens jej życiu, tak jak dzieci, ro­dzina, tęsknota za Mikkalem.

Przede wszystkim jednak pragnęła zapewnić przyszłość swoim najbliższym. Sama dość się wy­cierpiała za młodu.

Musiała zmagać się z przeciwnościami losu, by­wała samotna, straszliwie samotna. Przez tę samot­ność, biedę, fińskie pochodzenie zdana była na ła­skę i niełaskę innych ludzi.

Ojciec Raiji musiał ją odesłać, bo cierpiał niedo­statek.

Musiał ją sprzedać...

To była bolesna myśl, ale jakże prawdziwa.

Raija pragnęła lepszej przyszłości dla swego po­tomstwa. Osada rybacka nie była może najlepszym miejscem na tej ziemi, ale Maja, Knut i Elise zbyt wiele dni spędzili w drodze.

Przeżyli więcej niż większość dzieci w ich wieku.

I widzieli zdarzenia, których oczy dziecka nie powinny oglądać.

Marzyła, by zapewnić im bezpieczeństwo. Ubo­gie dzieci mogły czuć się bezpieczne. Jakże łatwiej jednak o pewność jutra, jeśli ma się nabity trzos.

Skarb Karla mógł zmienić wszystko.

Skarb Karla oznaczał spokojną przyszłość dzieci.

Z tego właśnie powodu Raija czuła gorączkę złota.

Dlatego też zrozumiała wreszcie siłę chłopię­cych marzeń Karla i Reijo.

Tyle można ofiarować tym, których darzy się miłością. Można dać im cały świat.

Pamiętała słowa z odległej przeszłości.

Słyszała słaby głos starej kobiety, czuła zapach skóry i dymu.

Elle wyrzekła do niej te słowa, kiedy Raija była dzieckiem.

„Widzę zimne światło, Raiju...”

Raija trzymała w dłoni bryłki kruszcu. Poznała ich ciężar i blask.

Złoto błyszczało zimnym światłem...

Mijała niezliczone strumyki, niektóre na tyle rwące, że przy odrobinie przesady można było uznać je za rzeki.

Kalle wspominał o jakiejś rzece.

Co miał na myśli?

Raczej pod wpływem nagłego impulsu niż przemyślanej decyzji Raija skierowała wóz wzdłuż brze­gu jednego ze strumieni. Był odrobinę szerszy niż po­zostałe.

Kiedy dotarła do uskoku, uznała, że popełniła błąd. Rzeczka opadała kaskadą. Żeby znaleźć się znów u jej brzegów, Raija musiała nadłożyć drogi i dotrzeć do podstawy wzgórza.

Tak też uczyniła, choć objazd zajął parę godzin. Uznała, że podnóże góry świetnie nada się na wypo­czynek. Potrzebowała chwili wytchnienia, musiała dać odpocząć strudzonemu zwierzęciu. Oporządze­nie konia sprawiło jej przyjemność, był jedyną żywą istotą na tym odludziu. Tylko do niego mogła teraz przemawiać.

Miejsce było przepiękne. Raija postanowiła rozło­żyć się na spoczynek pod skałą, ale drogę zagrodziły jej głazy wysokości człowieka.

Między głazami nie dostrzegła żadnej ścieżki. Po­rastały je krzewy wierzby. W pęknięciach na stro­mej skale gromadziły się grudy ziemi, której czepia­ły się korzenie wierzbiny i czerwonego wrzosu. Przyroda północy nie jest bogata, ale zachwyca głę­bią kontrastów.

Mimo tych plam zieleni i czerwieni ciemna gładź zbocza działała na Raiję odpychająco. Góry nigdy jej nie pociągały. Wychowała się na otwartych przestrze­niach. W Tornedalen nic nie przesłaniało nieba.

W górach Raija odczuwała instynktowny lęk, nad brzegiem rzeki oddychała swobodniej. Rzeki przycią­gały ją z magiczną mocą, były wiecznymi wędrowcami jak i ona, życiodajną wstęgą łączyły ludzi i miej­sca. Raija zawsze mieszkała nad brzegiem rzeki.

Nie mogła oderwać wzroku od wodospadu, któ­ry spienioną kaskadą opadał z urwiska, pełen nie­zwykłej siły i energii.

I nagle zrodziła się w niej pewna myśl. Z począt­ku wątła, potem coraz mocniejsza.

Z namysłem przyglądała się wodospadowi, któ­ry miała po lewej ręce.

Zbocze...

Sądziła, że jest wyższe, bardziej strome.

Może dlatego, że bała się gór, i w wyobraźni zbocze urosło do niebotycznych rozmiarów.

Położenie skały, wodospadu i wijącej się rzeki odpowiadało z grubsza znakom na mapie Karla.

Nieprawdopodobne.

A jednak. Im dokładniej przyglądała się okolicy, tym większej nabierała pewności.

Cały czas zdążała we właściwym kierunku, in­stynktownie obrała właściwą drogę.

Kalle tu był.

Mimo ogromu płaskowyżu dotarła do miejsca, które Kalle oznaczył na mapie.

Nie do wiary.

A jednak. W głębi duszy Raija wiedziała, że tym razem się nie myli.

Kalle był tu przed nią.

Tutaj znalazł złoto.

Skarb.

Jak szalona rzuciła się w nurt rzeki. Zimna woda natychmiast przeniknęła przez ubranie, ale Raija nie zwracała na to uwagi.

Nie miała czasu.

Gdzieś tu leży skarb.

Złoto Karla.

Jej złoto.

Mikkal nie dał się przekonać Aslakowi. Gotów był poświęcić wszystko, by móc ruszyć na wybrze­że w poszukiwaniu Raiji.

Inga też próbowała przemówić mu do rozsądku, choć sporo ją to kosztowało. Niełatwo obnażać uczucia wobec kogoś, komu to obojętne.

Spróbowała.

Na prośbę Aslaka.

Szczerze mówiąc, i tak by spróbowała.

Nisko upadła.

Mikkal był nieubłagany.

- Wiem, że źle cię traktuję, Ingo - powiedział. - Podróż na jarmark przybrała nieoczekiwany obrót - dodał z ponurym wzrokiem. - Możesz mi wie­rzyć lub nie, ale nie spodziewałem się spotkać tu­taj Raiji. Po prostu stało się...

- Dobrze ci z nią? - spytała poważnie. Odwrócił spojrzenie.

- Nie jest mi dobrze bez niej - odrzekł wymija­jąco, lecz zgodnie z prawdą. - Muszę jechać, nie mam wyboru. Nic i nikt mnie nie powstrzyma.

Inga westchnęła zrezygnowana.

- Rozumiem...

- Nie sądzę - wyszeptał Mikkal. - Mam nadzie­ję, że nigdy tak nie pokochasz. Taka miłość to nie­bo i piekło...

Inga milczała.

- Zaopiekuj się Ailo! - poprosił.

Inga skinęła głową, ale Mikkal już tego nie za­uważył. Ruszył w drogę. Do Raiji. Zawsze do Raiji.

10

Czterdzieści lat przed tymi wydarzeniami, koło roku 1690, Petter Dass, pastor i poeta z Alstahaug, spisał pamiętne strofy o kupieckich łodziach i ry­backich spotkaniach w Bergen. Podawał w nich, że żeglarze z północy wyznaczali trzy daty w roku, kiedy to przypływali do tego wielkiego miasta, by sprzedać towary: trzeciego maja na święto Krzyża, w czerwcu na świętego Jana i dwudziestego szóste­go lipca na świętego Olafa.

Reijo i jego ludzie zmierzali na spotkanie świę­tojańskie, choć zwloką na początku wyprawy ła­two mogła spowodować, że nie uda im się dotrzeć na miejsce przed trzecim terminem.

W pierwszych dniach wiatr im nie sprzyjał.

Na północ od wyspy Skjerv dogonili pięć łodzi i, jak to było w zwyczaju, przyłączyli się do nich.

Wspólna żegluga miała dużo zalet. Razem sta­wano na kotwicy, poznawano się nawzajem, wy­mieniano wieści i uwagi o pogodzie. W gromadzie łatwiej było uniknąć niebezpieczeństw, które czy­hały na żeglarzy.

Przybrzeżne wody Norwegii bywały kapryśne, Reijo zdawał sobie z tego sprawę. W swojej pierwszej podróży na południe, na dodatek w roli szy­pra, musiał słuchać rad doświadczonych rybaków.

Ci z Senji, stare morskie wygi, opowiadali z po­nurymi minami o sześciu łodziach, które parę lat wstecz wypłynęły na letnie spotkanie i przed po­czątkiem grudnia nie zdołały wrócić do domu. Reijo zrozumiał ukryty przytyk, rejs do Bergen to nie zadanie dla gołowąsów.

Podróż zajęła im cztery tygodnie. Trochę dłużej niż zazwyczaj, ale po drodze napotykali okresy flauty. Dopiero w okolicach przylądka Stad powiał północny wiatr i pędził łodzie wzdłuż wybrzeża Vestlandet.

Reijo ujrzał fiordy wcinające się w głąb lądu i grzbiety gór dumnie wyrastające z Morza Północ­nego.

Przyroda objawiała tu swą potęgę, surowość i du­mę.

Krajobraz przypominał Reijo północ Norwegii. Oddalał się od domu, ale wcale nie czuł się obco. Od każdej osady, którą mijali po drodze, odbijała kolejna ciężka łódź i dołączała do pozostałych.

Dopłynęli do kupieckiego miasta ogromną flo­tyllą. Była połowa lipca, kiedy siedemdziesiąt nie­omal łodzi wpłynęło do zatoki Vagen i przybiło do nabrzeża zwanego Bryggen. Rybacy z północnej Norwegii przybywali, by sprzedać towary i zapew­nić środki utrzymania dla swoich wiosek i osad.

Bez zbędnych ceregieli rozpoczęli wyładunek.

Pobyt w Bergen stanowił atrakcję samą w sobie, ale czasu nie wolno było marnować. Przybywali tu przede wszystkim po to, by zdobyć żywność dla bliskich. W stronach rodzinnych rozpoczął się czas żniw i liczyła się każda para rąk do pracy. I choć miasto kusiło, rybacy czuli na sobie brzemię odpo­wiedzialności.

Czekała ich droga powrotna, w której nie mogli liczyć wyłącznie na sprzyjające wiatry. Czekał ich wysiłek i trud, zanim staną na progu domostw i chełpliwie opowiadać będą o przygodach.

Przez trzy dni opróżniali łodzie. To był dobry rok, wieźli obfitość towarów.

Reijo zrobił przegląd ładowni. Nie zamierzał dać się oszukać pierwszemu lepszemu kupcowi z Bergen, który sądził, że wystarczy upić naiwnego, niepi­śmiennego rybaka z północy, by ten przystał na każ­dą cenę. Reijo wiedział, co wiezie: prawie trzy i pół tony sztokfisza, dwieście kilogramów klipfisza, prze­szło pół tony wątłusza i szesnaście beczek tranu.

Jeśli ktoś będzie próbował zakwestionować wa­gę, dowie się, że nie ma do czynienia z byle głup­kiem z prowincji.

Kupcy zjawili się, zanim dokończono wyładunku.

Byli to doświadczeni ludzie, znawcy rynku. Rów­nie dobrze jak przybysze z północy orientowali się w wysokości połowów i plonów. Starannie przygo­towywali się na spotkanie z rybakami. Pierwsza lu­stracja przybyłych łodzi pozwalała im oszacować ja­kość ładunku.

Kupcy wspólnie ustalali cenę własnych towarów i decydowali, ile gotowi są zapłacić za rybę przy­wiezioną z północy. Odstępstw od cen nie było, chyba że wobec zadłużonego rybaka, któremu zwykle składano gorszą ofertę. Dłużnik musiał spłacić wierzyciela i zwykle nie miał innego wyj­ścia, jak zadowolić się mniejszym zarobkiem. Kup­cy rozkładali bezradnie ręce, twierdząc, że nie spła­cona należność naraża ich na straty.

Rybacy z północy niewiele mogli na to poradzić. Musieli sprzedać towary, byli uzależnieni od kre­dytu bergeńskich kupców.

Reijo nie miał długów, mógł więc wybrać tego, kto zaoferuje najwyższą cenę.

Zdawało mu się, że ma silną pozycję przetargową.

Zdawało mu się tak do chwili, kiedy postawił stopę na nabrzeżu Bryggen i od razu znalazł się w tłumie perorujących kupców. Nie docenił ich daru przekonywania i talentów krasomówczych.

Prześcigali się w uprzejmościach, wyrzucali z siebie potoki słów w dialekcie, którego Reijo po części w ogóle nie rozumiał. Opuściła go otucha i dał się bezwolnie wciągnąć w wir wydarzeń.

Ten, który zaklinał się, że nie padnie ofiarą na­ciągaczy, wpadł wprost w pułapkę. Reijo zauwa­żył, że kupcy zdają się nie rozumieć jego fińskiego akcentu, i w zdenerwowaniu zaczął gubić norwe­skie frazy. W końcu zamilkł na dobre.

I bez oporu dał się przekonać pewnemu sprytne­mu handlarzowi, który nie zapomniał języka w gę­bie i miał silny argument w postaci flaszki gorzałki.

Reijo nie odmówił poczęstunku. Nie uważał, by łyk gorzałki obligował go do czegokolwiek. Miał też nadzieję, że alkohol przywróci mu jasność myślenia.

Ułożył sobie przemowę, ale swada kupca zbiła go z pantałyku.

Reijo poczuł się głupio i bezradnie, podejrzewał zresztą, że w oczach kupca uchodzi właśnie za bez­radnego głupca. Po pierwszym kielichu przyszedł następny, i jeszcze jeden...

Rozwiązał mu się język, ale gdzieś zapodziała kla­rowność myśli. Kupiec, który z początku odgrywał rolę bratniej duszy, przybrał nagle rzeczowy ton.

Kupiec wypił tyle, ile trzeba. Dość, by dotrzymać towarzystwa prostakowi z północy. Dość, by zacho­wać trzeźwy osąd sytuacji.

Trzy i pół tony sztokfisza straciło cudownie na wadze jakieś dwieście kilogramów.

Dwieście kilo klipfisza stopniało o czterdzieści kilogramów.

Reijo mógł przysiąc, że ma w ładowni przeszło pół tony wątłusza, ale waga kupca nie wskazała więcej niż czterysta pięćdziesiąt kilogramów.

Liczba beczek tranu zgadzała się z jego rachun­kami.

Reijo nie protestował. Kupiec wyglądał uczci­wie, z pewnością nie parał się oszustwem. Miejskie wagi muszą być dokładniejsze niż te, którymi dys­ponowali w osadzie.

W mieście znali się na wszystkim. Przybysz z prowincji nie powinien pouczać oświeconego, mądrego człowieka, jak prowadzić interesy. I jesz­cze podejrzewać o oszustwo.

Reijo nie mrugnął więc, choć obliczenia kupca nie zgadzały się z jego własnymi. Kupiec dostrzegł to i ostrożnie zaproponował cenę.

Reijo znów nie zaprotestował, choć cena znacz­nie odbiegała od średniej.

Kupiec poczuł się na pewnym gruncie, więc kiedy wyliczał łączną sumę, rozmyślnie pomylił się tu i ów­dzie na swoją korzyść. Po czym doliczył odrobinę do cen towarów, które Reijo zabierał na północ.

Oszukiwał z szerokim uśmiechem na twarzy.

Reijo przyjmował słowa handlarza za dobrą mo­netę. Rzeczywistość przerastała go, zapierała dech w piersiach. W tym wielkim, nieznanym świecie nie znaczył nic. Mógł tylko potakiwać i zgadzać się na wszystko, by mieć to już za sobą.

Zakupione towary odwieziono na łódź Reijo. Dwanaście beczek jęczmienia, dwanaście żyta. Kil­ka beczek duńskiego słodu. Pięć beczek mąki żyt­niej, trzy mąki jęczmiennej. Fasola, zwykła gorzał­ka, wino, trochę francuskiej wódki. No i towary z list zleceniodawców.

Reijo miał już wszystko, choć zapłacił więcej, niż się spodziewał. Teraz musiał pomyśleć o prezencie dla Raiji. Co kupić, nie wiedział. Tyle tylko, że ma­rzył o czymś odmiennym od zwykłych podarków, które rybacy zawozili swoim wybrankom.

O czymś pięknym, co by przyćmiło broszkę Mikkala i bransoletę Aleksieja.

Raija musi wreszcie zrozumieć siłę jego uczucia. Nie mniejszą niż miłość tych wszystkich mężczyzn, którzy krążyli wokół niej jak ćmy wokół świecy.

Być może nudził ją, bo ciągle stał u jej boku.

Reijo zamierzał przewyższyć rywali szczodro­ścią. Szukał czegoś niezwykłego. Wyrafinowanego.

Nie znał wcześniej tego słowa, ale brzmiało do­stojnie. Kupiec użył go w rozmowie, a Reijo zapa­miętał.

Powtarzał je wielokrotnie. Nie wiedział, skąd pochodzi, ale uznał je za niezwykle piękne.

Miał zamiar powtórzyć je Raiji. Żeby wiedziała, że bywał w wielkim świecie.

Kupi jej coś wyrafinowanego.

Najpierw jednak ruszy na miasto, by uczcić transakcję.

Załoga Reijo zamierzała spędzić parę dni w Ber­gen, by mieć co opowiadać po powrocie. Nie wy­padało wracać, nie poznawszy miejskich nowinek.

W pierwszy wieczór rybacy z osady nie dowie­dzieli się wiele. To znaczy nabyta wiedza nie zyska­łaby uznania w oczach ich współziomków. Zapo­znali się bowiem z działaniem francuskiej wódki.

Efekt nie był, rzecz jasna, odmienny od tego, który powodowała rodzima gorzałka, ale któż mógł to wiedzieć, jeśli nie spróbował wprzód zło­cistego napitku.

Reijo wzniósł kilka toastów podczas targu, ko­lejnych kilka, by przybić cenę. Poza tym był szy­prem i nie mógł odmówić załodze.

Zapomniał, że źle znosi alkohol. Że od dawna nie miał mocnego trunku w ustach.

Z tego wieczora i nocy niewiele zapamiętał.

Upił się do nieprzytomności.

Wyrzucono go z szynku przy wtórze urągli­wych śmiechów miejscowych opilców.

Pamiętał to zdarzenie jak przez mgłę.

I jeszcze to, że bez przerwy w coś wpadał. Zda­wało mu się, iż błądzi między nadmorskimi skała­mi, usiłując uciec przed falą przypływu.

Przewracał się wiele razy.

Zetknięcie z bergeńskim brukiem było brutalne. Reijo zabłądził w wąskich uliczkach, w pijanym wi­dzie krążył po wielokroć tymi samymi zaułkami.

Z otwartym sercem przybył do tego kupieckie­go miasta, a ono go oszukało.

Rybacy z północy stanowili łatwy łup.

Bywalcy szynku z miejsca zwrócili na niego uwagę. Był najbardziej pijany, miał najwięcej pie­niędzy.

Nie zdążył przepić wszystkiego, zanim go wy­rzucono.

Kilku opryszków postanowiło uwolnić Reijo od nadmiaru gotówki.

Dowcipkując i rechocząc, śledzili jego pijacki marsz przez miasto.

Będą mieli co opowiadać kamratom.

Rybacy z północy stanowili wdzięczny obiekt do żartów, zwłaszcza te trzy razy do roku, kiedy licznie zjeżdżali do miasta.

W końcu zdecydowali się zaatakować. Ktoś mógł zobaczyć pijanego i mu pomóc. Lub, co gor­sza, zwietrzyć okazję i ich uprzedzić.

Dopadli Reijo w wąskiej opustoszałej uliczce, wysłali do krainy snu i opróżnili kieszenie z wszyst­kiego, co miało jakąś wartość.

Potem zostawili na bruku.

Trwało to raptem parę minut. Napastnicy byli przekonani, że nikt ich nie widział.

Chodziło wszak o jakiegoś prostaczka z półno­cy. Komu miałoby na nim zależeć?

Na szczęście dla Reijo komuś zależało. Ktoś był świadkiem napadu.

Obudził się zbity i obolały. Leżał w łóżku, pa­trzyły nań najbardziej niebieskie oczy, jakie kiedy­kolwiek widział.

Reijo sądził, że obudził się w niebie.

Powiedział to właścicielce błękitnych oczu.

- Mylisz się - odrzekła miękko. - Wciąż przeby­wasz w Bergen. A ja jestem przeciwieństwem anioła.

Reijo zapadł ponownie w miłosierną ciemność.

11

Reijo budził się wiele razy, zatracił rachubę dni.

Za każdym razem widział nad sobą błękitne oczy i uspokajał się.

Po czym znów zapadał w głęboki sen, w czarną otchłań, która zdawała się być błogosławieństwem.

Minęła wieczność, kiedy w końcu zebrał dość sił, by usiąść. Spróbował nawet wstać, ale nogi od­mówiły mu posłuszeństwa.

- Co się stało? - spytał.

Rozejrzał się wokół. Znajdował się w ciasnym pokoiku o ścianach z cegły. Poza łóżkiem był tam jeszcze piec, stół i lawa. Okienko pod sufitem świadczyło o tym, że pokoik mieścił się w piwnicy.

Pokój, pogrążony w mroku, rozświetlany był tylko nikłym światłem lampy.

Dziewczyna o błękitnych oczach wyłoniła się z cienia.

W jej oczach można było utonąć. Reszta z ła­twością doprowadziłaby każdego mężczyznę do szaleństwa.

Oprócz Raiji nie widział nigdy równie pięknej istoty. Gdyby postawić je obok siebie, nie wiedział­by, którą wybrać.

Była pierwszą kobietą, która wytrzymałaby po­równanie z Raiją.

Miała dość szeroką twarz o mocno zarysowa­nych kościach policzkowych. Zmysłowe usta, ja­kich dotąd nie widział. Pełne, miękkie wargi roz­chylały się nieco, odsłaniając czubek języka.

Nos wąski o szlachetnym królewskim kształcie. Nozdrza dziewczyny drżały lekko, kiedy podeszła do łóżka.

Nad przecudnymi oczyma brwi układały się w proste i szerokie kreski o odcień ciemniejsze od włosów barwy złota.

Reijo dotykał już jedwabistych włosów. Czarne loki Raiji zdawały mu się najpiękniejszym dziełem natury na kobiecej głowie.

Włosy tej dziewczyny układały się w miękkie sploty wokół twarzy i opadały faliście aż do pasa.

Grube sploty tak błyszczące, jakby utkane były ze złota.

Reijo zaniemówił. Słowa wydały mu się niepo­trzebne, skoro mógł pochłaniać ją wzrokiem.

Poruszała się lekko, kołysząc biodrami. Miała kusząco zaokrąglone piersi i wąską talię.

- Chorowałeś - powiedziała tym samym słod­kim głosem, który działał na Reijo tak uspokajają­co, kiedy on sam krążył między czarną otchłanią a świadomością. - Pobito cię przed moim domem. Zabrałam cię do środka. Musiałeś być pijany i bar­dzo zmęczony. Inaczej obudziłbyś się wcześniej.

- Wcześniej? - Reijo usiłował wstać. Bez powodzenia. Zakręciło mu się w głowie. - Jak długo tu leżę? - spytał, pełen niedobrych przeczuć.

- Cztery doby - odrzekła z uśmiechem. Oślepiony urodą dziewczyny zareagował z opóź­nieniem.

- Cztery doby? - krzyknął niedowierzająco. Pochyliła lekko głowę. Jak Madonna.

- Nie mogę tu zostać - jęknął bezsilnie. - Nie mogę tu dłużej zostać. Moja łódź czeka w zatoce. Muszę płynąć do Finnmarku. Muszę wstać!

Zareagowała z nieziemskim spokojem.

- Musisz odpocząć - powiedziała z naciskiem. Nie uniosła się, ale jej głos zabrzmiał władczo. - Wszystkie łodzie handlowe dawno już odpłynęły.

Reijo nie uwierzył. Zebrał siły, opuścił nogi po­za skraj łóżka i usiadł.

- Moja została - oświadczył stanowczo. - Nie mogli odpłynąć beze mnie. Jestem szyprem, łódź należy do mnie. Nie mogli mnie zostawić, do diabła!

Wzruszyła ramionami, obserwując jego heroicz­ne wysiłki. Reijo usiłował stanąć na nogi. Dziew­czyna nie ruszyła się z miejsca, by mu pomóc.

Reijo opadł bezsilnie na posłanie. Nie miał sił się podnieść. Świat tańczył mu przed oczyma. Wy­dawało mu się, że znalazł się na rozszalałym mo­rzu w środku burzy.

Z burzą dałby sobie radę, słabości nie potrafił opanować.

- Muszę przekazać wiadomość załodze - wyszeptał po chwili. - Przyjdą po mnie. Trzeba wra­cać do domu.

Nie odezwała się.

Reijo wpadł w złość. Wyrażał się chyba dość jasno.

Miał ją błagać?

- Mój statek nazywa się „Maja Elise”. Załoga cze­ka na mnie. Jeden z nich ma na imię Nils. Nie od­płynie beze mnie. Musisz przekazać mu wiadomość!

Odstawiła lampę.

- To nie takie proste. Reijo popadł w zwątpienie.

- Przecież trafisz na nabrzeże - westchnął. - Mu­szę wracać do domu, nie pojmujesz? Zapłacę za przysługę...

Pogrzebał w kieszeniach, ale nic nie znalazł.

- Przecież nie pobili cię dla przyjemności - stwierdziła sucho. - Zabrali wszystko, co miałeś.

Reijo westchnął ponownie.

- Mam więcej na łodzi - nalegał. - Zapłacę. Uśmiechnęła się pobłażliwie.

- Nie chodzi mi o zapłatę - powiedziała mięk­ko. - To dla mnie zbyt niebezpieczne.

Reijo zdumiał się.

- Całe miasto mnie szuka - dodała. - Jestem groźnym przestępcą.

Reijo roześmiał się serdecznie, dziewczyna była poważna.

- Nazywają mnie czarownicą.

- A jesteś nią? - zapytał z głupia frant. Wreszcie się uśmiechnęła.

- Wyglądam na czarownicę? Potrząsnął przecząco głową.

- Choć - dodał żartobliwie - nie wiem, jak wy­glądają wiedźmy. Nie ma ich tam, skąd pochodzę.

Nie odpowiedziała.

- A co zrobiłaś? - spytał. Nie mógł uwierzyć, że ktoś obdarzył tę piękność przeklętym mianem.

- Obraziłam księdza - wyjaśniła. - Poza tym je­stem cierniem w oku pewnej szlachetnie urodzo­nej damy. Znam się też na ziołach, a to nie w smak miejscowym cyrulikom. No i jestem kobietą...

Reijo zadrżał.

- To wystarczy, by nazywać cię czarownicą?

- Wystarczy.

- Co zrobią, jak cię znajdą? Usiadła na skraju łóżka.

- Chyba rzeczywiście nie spotkałeś dotąd żadnej wiedźmy, skoro nie znasz odpowiedzi na to pyta­nie - rzekła z uśmiechem. - Rzecz jasna, wtrącą mnie do lochu, potem skażą i spalą na stosie.

Reijo nie uwierzył.

- Nie przystoi palić ludzi! - wykrzyknął. Dziewczyna o złotych włosach milczała. Reijo zamyślił się. Jego kłopoty zeszły nagle na drugi plan. Wprawdzie nie wiedział, jak wrócić do domu, ale lepsze to niż perspektywa spłonięcia na stosie.

- Jak się nazywasz? - spytał nagle i roześmiał się zakłopotany. - Zajmujesz się mną od kilku dni, ura­towałaś mi życie, a ja nawet nie znam twego imienia.

- Imię nic nie znaczy - odrzekła wymijająco. - Lepiej, żebyś go nie znał.

Reijo zrozumiał powagę sytuacji.

Była prześladowaną kobietą.

Zwali ją czarownicą.

Traktowała to serio.

Mógłby wpaść w tarapaty, gdyby wiedział za dużo.

- Chyba się nic nie stanie, jeśli poznasz moje imię?

- spytał z nerwowym uśmiechem.

Po czym opowiedział jej całą historię, gadaniem usiłując zagłuszyć niepokój.

Nie mogli tak go zostawić.

Nils by tego nie zrobił.

Słuchała go z roztargnieniem. Dla niej opowieść Reijo brzmiała jak baśń.

- Mógłbym zabrać cię ze sobą.

Reijo ożywił się. Chwycił dłonie dziewczyny i ścisnął z pasją.

- Mógłbym zabrać cię do Finnmarku. Tam nikt nie nazwałby cię czarownicą.

Spojrzała nań z powątpiewaniem. Dłonie miała wąskie, skórę chłodną. Wyzwoliła się z uścisku i odsunęła od Reijo.

- Twoja opowieść była ciekawa - powiedziała z ociąganiem po dłuższej chwili milczenia - ale nie mogę jechać z tobą. To moje miasto, mieszkam w nim od urodzenia... - Roześmiała się nerwowo.

- Przywiązuję się do miejsca...

- Chyba lepszy Finnmark niż pewna śmierć!

- Do wszystkiego można się przyzwyczaić...

Podwinęła nogi pod siebie i usiadła w przeciwle­głym kącie łóżka. Przechyliła głowę w zamyśleniu.

Reijo oparł się o wezgłowie. Nie mógł oderwać oczu od dziewczyny. Miała na sobie prosty strój, zwykłą spódnicę z samodziału i bluzkę pod kami­zelką zrobioną z dwóch włóczek o różnych odcie­niach szarości. Raija nie umiała robić na drutach, przemknęło mu przez głowę. Nie cierpiała robótek.

- Boję się - szepnęła, nie patrząc na Reijo. Utkwi­ła wzrok w powale. - Nikomu nie ufam...

Wtedy dopiero spojrzała na Reijo. Nie zdawała sobie sprawy, jak działa na niego błękit jej oczu.

- Gdyby cię nie pobito, gdybyś nie był tak bez­radny, nie siedziałbyś tu teraz.

Reijo zapomniał o „Mai Elise”. Zapomniał o do­mu. Ta oszałamiająco piękna kobieta nie była wiedźmą, ale miała czarowny dar uwodzenia. Nie zdawała sobie sprawy z jego mocy.

Reijo znalazł się pod działaniem tego czaru. Nie miał nic przeciwko temu.

- Nie potrafię przyglądać się bezczynnie, jak ktoś cierpi... - dodała.

Był dla niej istotą egzotyczną. Ekscytującą, choć niebezpieczną. Kuszącą.

- Moje szczęście - ucieszył się Reijo. - Gardło miał ściśnięte, ciało ociężałe. - Jak długo tu miesz­kasz? Od dawna cię szukają?

Uśmiechnęła się, w obu policzkach pojawiły się zabawne dołeczki.

- Pytasz, czy od dawna jestem wiedźmą? - wykrzywiła twarz w grymasie. - Pół roku. Pewna da­ma wyrzuciła mnie wtedy na ulicę. Nie pytaj dla­czego. Mam powody, by milczeć. Tak będzie lepiej dla ciebie.

Odrzuciła włosy z czoła.

Zdawała sobie sprawę ze swej urody?

- Często zmieniałam mieszkanie. Dobrze znam to miasto, Reijo. Dziwne imię, jak tytuł pieśni.

- Nikt mi tego wcześniej nie mówił - stwierdził zakłopotany. - To całkiem normalne imię.

- Moje życie jest niezwykle... - szukała właściwe­go słowa - ...pobudzające.

Wzrok Reijo kazał jej wyjaśnić bliżej, co przez to rozumie.

- Śmierć może przyjść w każdej chwili. Muszę więc żyć pełnią życia. Nie mogę zmarnować ani minuty. Każda może być ostatnią na wolności...

Reijo zadrżał.

Taka perspektywa nie wydała mu się „pobudza­jąca”. Raczej śmiertelnie przerażająca.

- Oczywiście, że się boję.

Musiała czytać w jego myślach, bo przecież nie zadał żadnego pytania.

Nie wyglądała na przestraszoną.

Wręcz przeciwnie, panowała nad sobą.

Reijo wyzierał strach z oczu, choć groził mu je­dynie dłuższy pobyt w tym mieście.

- Zrobiłabym to dla ciebie - powiedziała. - Po­szłabym na Bryggen do twojego przyjaciela, ale się boję. Jeszcze nie jestem gotowa...

Jej policzki zaróżowiły się w ciemnym świetle lampy. Reijo sądził, że wzrok go zwodzi, ale tak było naprawdę. Dziewczyna zaczerwieniła się i spuściła powieki.

- Niedawno chciałam zrezygnować, miałam dość tego flirtu ze śmiercią. O mały włos nie od­dałam się w ich ręce.

- Po co? - Reijo nie mógł zrozumieć. - Nie je­steś wiedźmą! Oni się mylą. Nie możesz dać się za­bić przez czyjąś tragiczną pomyłkę.

Wzruszyła ramionami.

- Uważają, że mają rację. Nie jestem w stanie ich przekonać. Już wydali wyrok. Dla niektórych ludzi stanowię zagrożenie. Dlatego nazywają mnie czarownicą.

- Nie pozwól im! - Reijo mówił z pasją w głosie. - Nie pozwól się pokonać. Nie pomagaj im w zbrodni!

- Nie uczynię tego. Jeszcze przez jakiś czas... W głosie dziewczyny pojawiła się nowa nuta.

- Muszę wykorzystać wszystkie szanse, które zsyła mi los - wyznała szczerze.

Reijo zaniemówił.

- To i ciebie dotyczy, Reijo. Pożerała go wzrokiem.

- Czułam pociąg do ciebie od chwili, kiedy cię znalazłam, a przecież nie gustuję w pijakach. Masz coś w sobie, Reijo. Pielęgnowałam cię też z ego­istycznych pobudek.

Przerwała. Reijo wstrzymał oddech.

- Pragnę cię.

Tylko Raija zdobyła się na podobną bezpośred­niość. Ta dziewczyna przypominała chwilami Raiję, choć przecież tak bardzo się od niej różniła.

I budziła w nim równie silne pożądanie.

- Nic nie mów.

Położyła mu palec na wargach. Chciał uchwycić tę delikatną dłoń i ją ucałować. Nie zrobił tego, w ogóle się nie poruszył.

- Teraz nie możesz - szepnęła. - Zaczekam. Umiem czekać...

Reijo też nie mógł zrobić nic innego. Czekać.

Na to, by siły pozwoliły mu wstać z łóżka i odejść.

Aby dotrzeć na nabrzeże.

Popłynąć do domu.

A może czekać na coś więcej?

Dlaczego nie mógł oderwać wzroku od dziew­czyny? Dlaczego śledził spojrzeniem jej wdzięczną sylwetkę?

Dlaczego krążył myślami wokół rzeczy grzesz­nych?

Zapomniał, że jest żonaty. Zapomniał o istnie­niu Raiji.

Miał zamęt w głowie.

Czyżby nie kochał Raiji?

Ta dziewczyna, której imienia nie znał, pociąga­ła go z równą siłą jak Raija.

Może nawet bardziej.

Bał się przyznać do tego, ale taka była prawda.

Patrzył na nią. Zapisywał w pamięci każdy ruch, mimikę, rysy twarzy.

Zastanawiał się, jakich użyć słów, by ją przekonać.

Musi wywieźć tę dziewczynę z Bergen.

To miasto oznaczało śmierć.

Nie chciał, by umarła.

Była stworzona, by żyć. Stworzona, by kochać.

Jego...

I znów zadał sobie to samo pytanie. Czy nigdy nie kochał Raiji? Dumał. Spał. Marzył.

Dziewczyna nie opuszczała go ani na chwilę. Kładła się na podłodze pomimo protestów Reijo. Na nic się nie zdały. Nie sposób kłócić się z ko­bietą jej pokroju. Wiedział o tym, miał żonę ule­pioną z tej samej gliny.

Nie myślał o Raiji. Przestała dla niego istnieć.

Całą uwagę skupił na tej jednej jedynej.

Tej, która wkradła się w jego sny.

Stała się częścią jego myśli.

Pragnął ją poznać, zrozumieć.

Ona nie zdjęła maski.

Nie odkryła tajemnicy.

Reijo czekał.

Minęły dwie doby. Reijo leżał bezczynnie w ciem­nej, ponurej piwnicy, oddalonej o setki mil od wy­brzeży Finnmarku, i nie popadł w szaleństwo.

Poznawał bliżej złotowłosą piękność.

Dziewczyna nie mówiła wiele, unikała tematów, które wiązały się z jej osobą.

Za to chciała wiedzieć więcej o Reijo, a on nic przed nią nie ukrywał.

Zapomniał o łodzi.

Kiedy zbudził się kolejnego poranka, wiedział, że ma dość sił, by wstać.

Został.

Udawał osłabienie.

Nie chciał odejść.

Zrozumiała wszystko po południu. Przez okien­ko wpadało mniej światła i tylko z rzadka mijali je jacyś ludzie.

Na północy o tej porze roku noce i dnie nie róż­niły się wiele. Tutaj wieczorami zapadał zmrok, a noce były czarne i jedwabiście miękkie.

Podzielili się kawałkiem chleba, popili domo­wym piwem z drewnianego kubka.

Reijo nie miał pojęcia, skąd dziewczyna bierze jedzenie. Twierdziła, że nie wychodzi z piwnicy, lecz przecież musiała. Pewnie nocami, kiedy spał. Daleko nie mogła odchodzić, wszak bała się iść z wiadomością na Bryggen, a nabrzeże nie mogło znajdować się daleko.

Może ktoś mieszkający w pobliżu nie odmówił jej pomocy.

- Więc wypływasz? Oboje znali odpowiedź.

- Zabiorę cię ze sobą.

Potrząsnęła wolno głową. Zaplotła warkocz i upię­ła go wokół głowy.

- Możesz zabrać wspomnienia.

- Jakie wspomnienia? - Reijo wzruszył ramiona­mi. - Tej parszywej dziury?

Jego głos zabrzmiał obco, chrapliwie.

- Wiele wspomnień. Pięknych wspomnień.

Podniosła rękę i wyjęła spinki z włosów. Potrzą­snęła głową, rozluźniając warkocz, a długie sploty otoczyły jej twarz złotą aureolą.

- Zabierzesz ze sobą mnóstwo cudownych wspo­mnień - szepnęła i wyciągnęła dłonie ku Reijo.

Spletli palce.

Usta dziewczyny drżały. Na jej twarzy malowa­ło się wzruszenie.

Zielone oczy Reijo pociemniały. Uwolnił dłonie i przesunął je w górę, gładził miękkie zaokrąglenia jej ramion. Miała szerokie ramiona jak na kobietę, ale jemu się podobały. Były oznaką siły.

Potem zamknął dłonie na karku dziewczyny, wplótł je w deszcz złotych nici.

Nie rozczarował się. Włosy miały gładkość ak­samitu.

Kim była? Kto mógł równać się z tą nieziemską istotą? Ciało dziewczyny wyginało się pod doty­kiem dłoni Reijo, jakby nie chciało uronić najdrob­niejszej pieszczoty.

Objął ją w talii. Figury dziewczyny nie uformował gorset. Natura obdarzyła ją harmonijną linią bioder.

Jej wargi rozchyliły się jak kwiat o poranku.

Reijo zachwiał się. Nie wiedział, czy to pod wpły­wem chwili, czy raczej z wyczerpania. Wiedział je­dynie, że musi pocałować te usta. Choć jego ciałem wstrząsały fale pożądania, trzymał dziewczynę tak delikatnie, jak potrafił.

Była silna, ale jemu jawiła się kruchą figurką z porcelany.

To ona go pocałowała. Reijo, przepełniony reli­gijną nieomal czcią, zawahał się w ostatniej chwili.

Pocałunek wstrząsnął nim, zawierał w sobie bez­miar tęsknoty.

Tęsknoty, której się u siebie nie spodziewał. Głodu, którego do tej pory nie musiał zaspokajać.

Stopili się w uścisku, stali jedną istotą.

Szumiało mu w głowie. Jego dłonie błądziły ner­wowo po jej ciele, walczyły z opornymi wstążka­mi i guzikami.

Ona gorączkowo czyniła to samo. Nie byli w sta­nie oderwać się od siebie, by ułatwić sobie zadanie.

Wargi płonęły ogniem, który nie palił. Płomie­niami, które niosły rozkosz. Niebezpiecznymi, być może, lecz któż chciałby żyć bez nich?

Bez tego żaru i niewysłowionej tęsknoty...

Więc mylił się dotąd?

Więc Raija nigdy nie dotknęła jego serca?

Więc łudził się cały czas?

Teraz dopiero czuł naprawdę?

To właśnie zwie się miłością?

Ciało Reijo śpiewało z radości.

Każdy ruch rąk dziewczyny słał iskierki rozko­szy. Jej rozjarzone oczy mówiły, że czuje to samo.

- Sprawiam ci ból? - szepnął, Bal się swojej gwał­towności.

- Nie jestem dzieckiem - przypomniała mu. - Nie jestem zawstydzoną dziewicą...

Reijo połaskotał ją wargami w policzek.

- To nic. Dla siebie jesteśmy nowi. Tylko to się liczy.

Uśmiechnęła się ciepło.

- Nie sprawiasz mi bólu. Dajesz mi rozkosz, Re­ijo! Nie przestawaj! Już nic nie mów!

Reijo pocałował jej uśmiechnięte wargi. Uniósł kąciki ust i odwzajemnił się taką samą radością.

Miał wrażenie, że rodzi się na nowo.

Sądził dotąd, że wie, co to szczęście, zna pokręt­ne ścieżki miłości. Sądził, że potrafi kochać i że za­znał cierpienia... Ta kobieta, której imienia nie znał, udowodniła mu, iż nie wiedział nic.

Połączył się z nią i znalazł się w niebie.

Czary...

Nazywali ją wiedźmą...

Reijo odsunął od siebie tę szaleńczą myśl.

Mieli mało czasu.

Dała mu tyle rozkoszy, że gotów był przejść przez piekło, by znów wziąć ją w ramiona.

12

Żyli bez marzeń. Tworzyli wspomnienia, tęsk­noty, które ocierały się o cierpienie.

Reijo zasnął szczęśliwy. Nigdy nie zaznał tyle radości, tyle miłości w jedną noc.

Budził się powoli.

Pełen oczekiwania wyciągnął rękę, by jej do­tknąć, przyciągnąć do siebie i zanurzyć twarz w złocistych włosach.

Łóżko było puste.

Reijo otworzył gwałtownie oczy.

Lampa zgasła.

Przez okienko sączył się blady świt.

Ogień na palenisku żarzył się, Reijo poczuł igieł­ki chłodu na nagim torsie.

Był sam.

Dziewczyna zniknęła.

Reijo wystraszył się. Zerwał się na równe nogi, lekceważąc zawroty głowy.

Naciągnął ubranie, szukając rozpaczliwie jakiejś wiadomości.

Zdawał sobie sprawę, że i wcześniej wychodziła z piwnicy, ale nigdy nie za dnia.

Mrok był jej sprzymierzeńcem.

Teraz wstawał dzień, a dziewczyna nie wracała.

Reijo szalał z niepokoju.

Kto ją raz zobaczy, nigdy nie zapomni.

Jeśli ją znajdą, wszystko się skończy.

Nie mogła umrzeć.

Reijo podjął decyzję, kiedy dziewczyna spoczy­wała na jego piersi w tę najszczęśliwszą noc, jaką dane mu było przeżyć.

Postanowił zabrać ją do Finnmarku.

Zdoła ją przekonać. Przecież spędziła noc w je­go ramionach.

Ludzie będą gadać.

Reijo nie przejmował się tym.

Zabierze ją ze sobą, da nowe życie, w którym nie będzie musiała flirtować ze śmiercią.

Sam zacznie nowe życie...

Raija zrozumie go. Obiecali nie zamykać sobie drogi do szczęścia.

Wtedy myśleli oboje, że to Reijo będzie musiał zwrócić wolność Raiji. Żadne z nich nie przypusz­czało, że on pokocha inną kobietę.

Zrozumie go.

Zapiął koszulę na ulicy.

Świeże powietrze oszołomiło go, od tygodnia nie wychodził z zatęchłej piwnicy. Zaczerpnął tchu i poczuł się jak nowo narodzony.

Dokąd poszła?

Dokąd?

Rozejrzał się wokół. Zobaczył nieznajome fasa­dy domów.

Dobry Boże, dokąd poszła?

Zatrzymał się raptownie. Przypomniał sobie sło­wa, które wykrzyczała w ekstazie. Teraz nabrały przerażającego znaczenia.

Mogłabym umrzeć dla ciebie, powiedziała.

Naraziła się na niebezpieczeństwo?

Poszła na nabrzeże?

Reijo ocknął się.

Nie czuł bólu, tylko strach.

Ruszył biegiem. Jak szalony popędził ku morzu.

Zadyszany wpadł na przystań.

„Maja Elise” stała u nabrzeża. Jedyna z kilkudziesię­ciu łodzi handlowych, które rzuciły kotwicę w zatoce.

Nie zostawili go.

Reijo łapczywie łapał oddech, kiedy poczuł, jak ktoś wali go pięścią w plecy.

- Nie sądziłem, że się tak ucieszę na widok two­jej krzywej gęby! - Nils odetchnął z ulgą i jeszcze raz trącił kułakiem przyjaciela. - Gdzie się podziewałeś, stary? Jakbyś się pod ziemię zapadł. Prze­szukaliśmy całe miasto.

- To długa historia.

Dziewczyna była ważniejsza. Musiał ją znaleźć. Nie zamierzał odpływać bez niej.

- Nikogo tu nie było? - spytał, wstrzymując od­dech. - Nikt nie przyniósł ci wiadomości ode mnie?

- Któż taki? - zdziwił się Nils. Reijo stracił nadzieję.

- Nikt... - westchnął ciężko.

- To część tej długiej historii?

Nils był bystry. Reijo skinął głową.

- Opowiesz mi w drodze do domu - skrzywił się Nils. - Kiepsko wieje, będziemy mieć mnóstwo czasu na rozmowy.

Reijo zamierzał powiedzieć, że nie może jeszcze wypłynąć, kiedy Nils dodał z niechęcią w głosie:

- Mam dość tego miasta. Uważają nas za dziku­sów, bo mieszkamy na północy. - Splunął. - Fuj! - Pociągnął Reijo za sobą. - Miasto, w którym topią kobiety, nie jest w moim guście.

- Co?

Reijo stanął jak wryty i chwycił Nilsa za klapy kaftana. Wbił w kompana oszalałe spojrzenie.

- Co powiedziałeś? - wychrypiał. - Co powie­działeś, Nils?

Nils wyswobodził się z uścisku i poprawił ubranie.

- Raduję się, że mogę opuścić miasto, w którym topi się kobiety - powtórzył, patrząc ze zdumie­niem na kompana. - Czy to też ma związek z two­ją opowieścią?

Reijo był szary na twarzy.

- Nie wiem - jęknął. - Mam nadzieję, że nie. Co widziałeś, Nils?

- To samo, co inni - rzekł ponuro Nils. - Kilku mężczyzn przywlokło tu związaną kobietę. Kopa­li ją, bili, pluli na nią. Słyszeliśmy przekleństwa, którymi ją obrzucali. Na nabrzeżu związali jej sto­py i cisnęli ją do wody.

Nils przerwał. Był tak poruszony, że miał trud­ności z mówieniem.

- Nikt nie ruszył palcem, by jej pomóc. Utonę­ła. Po prostu zniknęła pod wodą. Wyrzucam sobie, że nie podpłynąłem, by ich powstrzymać.

Reijo zgiął się wpół i usiadł na drewnianym po­moście. Zwiesił nogi w dół. Patrzył w wodę. Szukał tego miejsca. Nie spytał Nilsa. Nie chciał wiedzieć.

- Była młoda - wykrztusił. - Miała złociste włosy... Nils skinął głową.

- Skąd... - zaczął, ale przerwał. - Nie, nic nie mów! Usiadł obok Reijo i spojrzał przed siebie.

- Podpłynąłem tu później - powiedział. - Nie mogłem się powstrzymać. Pytałem ludzi. Byli rów­nie przerażeni jak ja...

- Nazywali ją czarownicą - rzekł Reijo nieswoim głosem.

- To była próba wody - wyjaśnił z odrazą Nils. - Czarownica pływałaby na powierzchni pomimo więzów. Niewinna idzie na dno.

- Była niewinna. - Reijo nie próbował ukryć łez.

- Tak czy siak by ją zabili - stwierdził Nils.

- Spaliliby na stosie. - Głos Reijo nigdy nie brzmiał tak martwo. Pierwszy raz w życiu czuł ta­ki ból.

- Nie krzyczała. Nie wydała z siebie dźwięku. Po prostu utonęła.

Reijo oddychał ciężko. Połykał słone łzy.

- Dlaczego? - spytał, nie spodziewając się odpo­wiedzi. Zwrócił twarz ku niebu. - Dlaczego?

Nils wiedział, że to nie jest najlepszy moment, ale słowa same cisnęły się na usta.

- Ludzie mówili, że była aniołem dla ubogich. Pracowała jako pokojówka u jednej z miejscowych dam. Dalekiej krewnej, której nie wypadało wy­rzucić jej na ulicę. W nielicznych wolnych chwi­lach opiekowała się tymi, których los potraktował najsrożej. Znała się na ziołach i potrafiła leczyć na­wet wtedy, gdy lekarze bezradnie rozkładali ręce.

Reijo rozpoznał dziewczynę. Taka była. Anioł, nie czarownica.

- Ksiądz uznał to za bluźnierstwo. Mówił, że ra­tuje ludzi z pomocą diabła. Zaprzeczyła...

Nils poczuł się równie źle jak Reijo.

- Synek damy poważnie zachorował. Żaden le­karz nie był w stanie przywrócić mu zdrowia, więc pozwolono jej użyć ziół. Nie pomogły i wyrzuco­no ją na ulicę. Kiedy chłopiec umarł, uznano dziewczynę za wiedźmę i morderczynię.

Reijo otarł łzy. Taka była jej historia.

Takie było życie kobiety, którą kochał przez kil­ka chwil.

- Miałem ją zabrać do Finnmarku, Nils. To dla mnie przyszła sprawdzić, czy łódź nie odpłynęła.

Tak powiedziała.

„Mogłabym umrzeć dla ciebie, Reijo”. Nie poznał jej imienia.

Wiedział tylko, że kochał ją całym sobą, jak ni­gdy dotąd.

Mogła otworzyć mu drzwi do nowego życia.

- To nie twoja wina, Reijo! - powiedział Nils. Skąd mógł wiedzieć.

Jak mógł zrozumieć.

To jego wina.

Tylko jego...

Na dnie zatoki złociste włosy dziewczyny roz­kładały się w mokry wachlarz.

Jak słońce w bezbrzeżnej ciemności.

Nazwali ją czarownicą.

Zabili jak czarownicę.

Była aniołem ubogich.

Znajdywał słabą pociechę w tym, że nie on je­den zachowa ją w pamięci.

I nigdy nie zapomni. Mogła odmienić mu życie.

Reijo wstał z trudem.

- Masz rację, Nils - wyrzekł z bólem. - Ruszajmy. Miasto, w którym topi się kobiety, nie jest dla nas.

Wiedział, że odwiedza Bergen po raz pierwszy i ostatni.

13

Opis Pedera był tak dokładny, że Mikkal bez trudu odnalazł osadę.

Nie wątpił, że ojciec i brat Jenny z równą łatwo­ścią trafią na właściwy szlak.

Nadzieję pokładał w tym, że poruszali się pie­szo, więc może zdoła ich wyprzedzić.

Wszyscy w osadzie znali Raiję. Powiedzieli mu, że szalona dziewczyna ruszyła na targ i jeszcze nie wróciła.

Niepokój ścisnął mu serce.

Nie wróciła...?

Pytali, kim jest.

Odpowiadał, że jej bratem. Uniesione brwi miej­scowych mówiły, że Lapończycy nie są w wielkim poważaniu.

Być może oddawał jej tym kłamstwem niedźwie­dzią przysługę.

Pozwolili mu spotkać się z dziećmi, by spraw­dzić, czy naprawdę zna Raiję.

Serce Mikkala łomotało, kiedy zobaczył dziew­czynki. Elise przywitała się wstydliwie. Maja też go rozpoznała, ale nie okazała zawstydzenia. Patrzyła na niego krnąbrnie. Zobaczył w niej odbicie sie­bie i go to zabolało.

- Reijo milszy od ciebie - oświadczyła z taką bezczelnością, na jaką stać trzyletnie dziecko.

Zdobył się na uśmiech.

Przypominała Raiję, gdy tak stała z rączkami wspartymi o biodra w geście, który podpatrzyła u dorosłych. Podobnie jak matka przekrzywiała głowę. Jej ruchy, charakter, jej uroda.

- Reijo jest z pewnością milszy ode mnie - przy­znał, uśmiechając się szelmowsko. - No, ale chyba mogę was odwiedzić?

- Oczywiście, Mikkal! - odrzekła poważnie Elise. Zachowywała się już jak mała dama.

Maja ułożyła usta w ciup i nic nie powiedziała, ale nie odrywała wzroku od Mikkala.

Oddałby dłoń za miłość tego dziecka!

Jego dziecka.

Jego jedynej córki.

Jego i Raiji. Zrodzonej z miłości...

Wdowa była zadowolona. Dzieci poznały Mik­kala. Pomyślała, że to wiele wyjaśnia. Czarne wło­sy Raiji, jej upór...

Powinna była zgadnąć...

Trudno ukryć Japońskie pochodzenie.

- Dom jest pusty - powiedziała, taksując Mik­kala wzrokiem.

Pokrewieństwo wyszło na jaw. Ta nieznośna dziewczynka przypominała wujka.

- Mam dość zajęć...

Mówiła nie wprost, ale Mikkal zrozumiał.

- Klucz? - spytał. - Gdzie jest klucz?

- Wisi w schowku przy drzwiach. Dasz sobie ra­dę z dziećmi?

Mikkal nie był pewien, ale nie miał zamiaru tłu­maczyć się przed wdową.

- Mam własne - rzucił.

Kobieta odetchnęła z wyraźną ulgą, po czym ze­brała rzeczy dzieci i podała mu małego Knuta. Wtedy dopiero zawahała się.

- Nie wiem, czy powinnam...

Mikkal z radością uniknąłby odpowiedzialności, ale zachowanie kobiety zaczęło go drażnić.

Dzieci Raiji nie zostaną z nią ani chwili dłużej.

- Opiekowałem się już takimi maleństwami - skłamał z czarującym uśmiechem.

Wdowa złagodniała. Musiała przyznać, że jak na Lapończyka jest dość przystojny.

Mikkal poprowadził pochód, kierując się wska­zówkami Elise.

Maja nie odzywała się, ale też nie protestowała, kiedy opuszczali dom wdowy. Uznała widać, że Mikkal oznacza zmianę na lepsze.

Wszystko poszło tak, jak się spodziewał. Maja przeciwstawiała się mu na każdym kroku, Elise po­magała, jak mogła.

Kiedy w końcu Maja położyła się do łóżka, spoj­rzała wrogo na Mikkala i wypaliła:

- Możesz tu zostać, póki nie wróci Reijo! Potem już ciebie nie potrzebujemy.

Zabolało.

Elise dostrzegła to na swój dziecięcy sposób. Mikkal miał się sporo nauczyć tego wieczora.

Myślał, że śpią, kiedy tupot małych stóp prze­rwał ciszę.

Elise wsunęła się wstydliwie na ławę tuż obok niego.

- Nie przejmuj się Mają - szepnęła i dodała jak dorosła: - Ona dla wszystkich jest taka. Nawet dla Aleksieja. Ale on jej nie rozumiał. Na szczęście.

- Aleksieja? - spytał machinalnie. Raija nie po­wiedziała mu wszystkiego.

Elise skinęła energicznie głową.

- Ona myśli, że straci Reijo, jeśli Raija polubi kogoś bardziej od niego. Ale przecież Reijo jest mężem Raiji, więc nie wolno. - Nabrała powietrza. - Raija nie lubiła Aleksieja bardziej niż Reijo. Je­stem pewna.

Mikkal przełknął ślinę. Miał ochotę krzyczeć.

- Nie przejmuj się Mają - powtórzyła Elise. - Ja cię lubię. Raija też.

Zamyśliła się.

- Ale nie bardziej niż Reijo... Mikkal pogładził ją po włosach.

Tysiące pytań cisnęło się mu na usta, ale nie wy­padało wypytywać małego dziecka.

- Ja też cię lubię - powiedział łagodnie.

Nigdy tak poufale nie rozmawiał z małą dziew­czynką. Nie licząc Raiji, ale wtedy sam był dziec­kiem.

- Połóż się! Nie myśl już o tym, co powiedziała Maja. Rozumiem ją i nie mam jej tego za złe.

Elise wróciła szczęśliwa do łóżka. Mikkal się nie kładł. Uchylił drzwi do alkowy, ale zaraz je za­mknął.

Za żadne skarby świata by się tam nie położył!

Elise chciała dobrze, ale dodała mu nowych zmartwień.

Myśl o Reijo była wystarczająco gorzka. Niezna­ny Aleksiej przyprawiał go nieomal o szaleństwo. Musi pomówić z Raiją, kiedy dziewczyna wróci. Je­śli wróci, podpowiadał mu złośliwy głos. Jeśli wróci.

Mikkal zasnął przy stole kompletnie wyczerpany.

Dwóch mężczyzn dotarło do osady dzień póź­niej niż Mikkal. Nie musieli pytać o drogę. Peder dokładnie opisał dom Raiji.

Mikkal obudził się na jakiś chrobot. Ktoś maj­strował przy zamku.

Raija?

Niemożliwe. Raija wiedziała, gdzie jest klucz.

Domyślał się, kim są nieproszeni goście.

Przeszedł zdecydowanymi krokami przez izbę i otworzył drzwi. Na twarzach przybyszów odma­lowało się zaskoczenie.

- Myśleliśmy, że tu mieszka Raija - wykrztusił starszy z nich.

Mikkal nie zapytał, dlaczego usiłowali sforso­wać drzwi.

- Mieszka - odrzekł zimno i zagrodził ciałem wejście.

- I Reijo - dodał młodszy.

Obaj usiłowali zajrzeć do środka nad ramieniem Mikkala.

- Owszem.

- Więc kim ty jesteś? - spytał młodszy.

- Bratem Raiji. - Mikkal posłużył się tym samym kłamstwem. - Kto pyta?

Mierzyli go wzrokiem, młodszy bezczelnie, star­szy ostrożnie.

- Przyjaciele Reijo. Przechodziliśmy obok, cał­kiem przypadkowo, i postanowiliśmy go odwiedzić.

Mikkal zatknął kciuki za pas, celowo skierowu­jąc ich uwagę na nóż, który wisiał u jego biodra.

- Dziwna pora na odwiedziny - wycedził. - Re­ijo nie ma w domu.

Urwał.

- Raiji też nie ma - dodał po dłuższym milcze­niu. - Tylko ja. Nie spodziewałem się gości. W no­cy śpię.

Nie wiedzieli, czy Mikkal mówi prawdę, ale nie chcieli ryzykować.

Wycofali się.

Mikkal zauważył, że młodszy z trudem się hamo­wał. Odmowa Lapończyka podrażniła jego dumę.

Odeszli.

Mikkal stal w progu, odprowadzając ich wzro­kiem. Doszli do zabudowań osady i zniknęli.

Mikkal obawiał się jednak, że nie zrezygnują tak łatwo.

Stary był przebiegły.

Wierzył, że Raija doprowadzi ich do złota.

Nie chcieli zmarnować szansy przez głupi błąd.

Mikkal miał rację. Ojciec i syn ruszyli do skle­pu, zgrzytając zębami ze złości. Nie zamierzali się poddawać.

- Co się stało z tą diablicą? - dziwił się Iver.

- Nie było jej na targu. Nie ma jej tutaj... - za­stanawiał się głośno ojciec.

Obaj doszli do tego samego wniosku.

- Żadna kobieta nie podjęłaby się takiej wypra­wy w pojedynkę! - Iver nie miał zbyt wysokiego mniemania o kobiecej zaradności. Miał za to zde­cydowane poglądy co do ich roli i miejsca.

Ojciec żył dłużej na tym świecie.

- Hm - chrząknął - kto ją tam wie...

- Co robimy?

Ole uśmiechnął się.

- A co możemy zrobić? Czekać. Rozglądać się. Przecież musi w końcu wrócić.

Iver też się uśmiechnął. Tyle że znacznie groźniej.

Koń padł trzy dni drogi od skały. Raija zostawi­ła wóz i towary i ruszyła do domu piechotą.

Zwolniła, kiedy okolica wydała się jej znajoma.

Mogła dojść do osady przed wieczorem, ale wo­lała uniknąć szyderczych spojrzeń mieszkańców.

Przeczekała parę godzin, a potem cichcem przemknęła pomiędzy nagimi wzgórzami ku do­mowi. Duma dziewczyny doznała poważnego uszczerbku.

Klucza nie było w schowku.

Raija zaniepokoiła się. Wsunęła dłoń do kiesze­ni kaftana i zacisnęła ją na nożu. Wciąż miała na sobie męskie przebranie.

To był kolejny powód, dla którego wolała scho­wać się przed ludzkim wzrokiem. I tak dość gada­li o niej w osadzie.

Wstrzymała oddech i mocniej ścisnęła rękojeść noża.

Wydarzenia ostatnich tygodni sprawiły, że Ra­ija była gotowa go użyć. Nie warto modlić się za ludzi, którzy chcą jej krzywdy.

Raija przestała wierzyć w ludzką życzliwość.

Ostrożnie nacisnęła klamkę.

Drzwi nie stawiły oporu.

Raija pchnęła je gwałtownie.

- Tego już za wiele! - usłyszała głos, który po­znałaby na końcu świata.

Zdumienie było obopólne.

Po kilku sekundach Raija otrząsnęła się z szoku i weszła do izby. Zamknęła drzwi nogą i oparła się o nie. Kapelusz zsunął się jej na plecy, odsłaniając włosy.

- Co ty masz na sobie? - wykrzyknął Mikkal, obrzucając dziewczynę zdumionym wzrokiem. - W życiu nie widziałem cię w równie dziwacznym stroju.

Raija zignorowała ten komentarz.

- Co tu robisz? - spytała. - Chyba wyraziłam się jasno. Nie chcę cię znać, póki nie będziesz wolny.

Mikkal uśmiechnął się kwaśno. Podszedł do Raiji i ujął ją za podbródek. Drugą rękę wsparł o drzwi ponad ramieniem dziewczyny.

Była brudna na twarzy. Brudna i niewypowie­dzianie piękna.

- Wolny - powtórzył, zaglądając jej w oczy. - Tak jak ty, Raiju?

Odwróciła twarz ze złością. Była jednak zbyt zmęczona, by stawić mu opór.

Poza tym widok Mikkala sprawił jej radość.

Jarmark leżał daleko stąd.

Inga, Sigga znaczyły nie więcej niż pusty dźwięk. Reijo przestał się liczyć.

- Skąd wiesz? - spytała znużona.

Odwrócił się tyłem do niej, usiłując zapanować nad emocjami. Nie krzyknął tylko dlatego, że bał się zbudzić dzieci.

- Prawda zawsze wyjdzie na jaw - wyrzekł sztyw­no. - Nawet jeśli Raija Alatalo, przepraszam, Raija Kesaniemi usiłuje ją ukryć...

- Nie masz prawa mnie oskarżać, Mikkal! - Ra­ija chwyciła go za ramię i obróciła ku sobie. - Sły­szysz? Nie jesteś lepszy!

Spojrzał na dziewczynę z niezgłębionym uśmie­chem.

- Ani gorszy - powiedział po chwili. Gorycz przebijała przez jego słowa. - Przegnałaś mnie jak psa - dodał z bólem.

Raija puściła jego ramię.

- Dlaczego? Czy to było konieczne?

Raija wypuściła powietrze z płuc. Była bliska omdlenia.

Nie miała się gdzie ukryć. Mikkal zagradzał jej drogę jak skała, żądając wyjaśnienia, którego nie umiała już odnaleźć.

- Popełniam błędy - wyszeptała.

- A ja? - Nachylił się. - Czy też mam prawo się mylić? Jestem tylko człowiekiem, na dodatek nie tak silnym jak ty.

Raija wzruszyła ramionami. Wątpiła, czy ją zro­zumie.

- Dla mnie nigdy nie byłeś zwykłym człowie­kiem, Mikkal. Byłeś czymś więcej. Ideałem...

Przewrócił oczyma.

- Też wymyśliłaś! - Nie dawał się udobruchać. - Ide­ałem? - mruknął i odwrócił się, by ukryć zadowolenie.

Raija opadła bezsilnie na ławę. Uśmiechnęła się potulnie i skinęła głową. Teraz dopiero Mikkal dostrzegł, jak bardzo jest zmęczona.

- Powinnaś się położyć - powiedział czule. Przytaknęła.

- Położysz się ze mną? Drzwi do alkowy były jak mur.

Ciemne oczy dziewczyny błagały go. Wybacza­ły. Pragnęły.

Skinął głową. Przeprowadził Raiję przez próg i pomógł pozbyć się krępującego przebrania. Dziewczyna wisiała na jego szyi. Zasnęła, zanim zdążył ją położyć.

Mikkal przykrył ją kocem, ale nawet tego nie za­uważyła. Oddychała równo i głęboko, pogrążona w sennych marzeniach.

Jakże pragnął je z nią dzielić!

Usiadł na skraju łóżka, opuściło go zmęczenie. Nie chciał spać z Raiją.

Właściwie to chciał, ale opowieść Elise dała mu dużo do myślenia.

Dzieci rozumiały więcej, niż przypuszczał. Nie zamierzał zajmować miejsca Reijo. Dla dzieci Raija i Reijo stanowili jedność. Reijo był im oparciem.

Dzieci też kochają.

Dzieci Raiji kochały Reijo.

Najbardziej zaś mała córeczka Mikkala.

Pogładził Raiję delikatnie po policzku. Wciąż miała najdelikatniejszą skórę, jakiej kiedykolwiek dotykał.

Uśmiechnęła się przez sen; poczuł, jak jego ser­ce napełnia się ciepłem.

Mikkal przełknął ślinę. Po raz pierwszy był blisko niej w tak niezwykły sposób. W te rzadkie chwile, którymi obdarzył ich los, nie mieli czasu. Rzucali się na siebie z namiętną gwałtownością, mówili jedno przez drugie, czuwali z podkrążonymi oczyma, by­le tylko nie zasnąć, byle być ze sobą na jawie.

Żeby zapamiętać każdą wspólnie przeżytą se­kundę.

To było nowe doświadczenie.

Łagodne.

Piękne.

Mikkal złapał się na myśli, że chciałby zasnąć u jej boku. Wtulić się w ciepło jej ciała i zanurzyć się w bezpieczny sen.

Obudzić się przy niej. Mieć pewność, że będzie przy nim. Budzić się wolno i spokojnie.

Nigdy dotąd tego nie przeżył.

Nigdy nie przeżył chwil zwykłego szczęścia z kobietą, którą kochał.

Pochylił się nad Raiją i dotknął wargami ust dziewczyny. Czoła. Oczu.

Przytknął policzek do jej policzka i poczuł, że czas się zatrzymał.

Miłość przepełniała mu serce.

Wyszedł z alkowy na palcach. Był zmęczony. Zmęczony i szczęśliwy.

Zasnął z uśmiechem na podłodze przed paleni­skiem.

Obudził się, czując na sobie czyjś wzrok. Cała trójka stała nad nim. Dzieci były bose, potargane, przecierały zaspane oczy.

- Jesteś głupi, Mikkal! - Maja potrząsnęła głów­ką. - Przecież mamy łóżko.

Mikkal wstał ociężale. Zrobiło mu się ciepło na duszy.

Jego córka po raz pierwszy nazwała go po imie­niu.

- Mogłeś położyć się w drugiej izbie - wyjaśni­ła Elise. - Tam, gdzie spał Aleksiej.

Znów ten Aleksiej!

Mikkal ucieszył się, że wybrał podłogę.

Maja nie mogła się zdecydować, czy warto się do niego odzywać. W końcu uznała, że warto.

- Musisz dać nam jeść - stwierdziła i jednym tchem spytała: - Kiedy wróci mama?

Mikkal wciąż był zaspany.

- Mama jest w domu - odrzekł bez zastanowie­nia. - Wróciła w nocy.

Za późno zrozumiał swój błąd. Dzieci rzuciły się do alkowy.

Przecież Raija potrzebowała snu!

- Dlaczego masz na sobie spodnie Reijo? - usły­szał głos Mai.

Uśmiechnął się. Raija zasnęła tak, jak stała. Ma­ja ujęła go swoją bezpośredniością. Bystra dziew­czynka!

Serce Mikkala napełniło się ojcowską dumą.

Raija wzięła się do pracy. Nie lubiła domowych obowiązków, ale wypełniała je sprawnie i szybko. Ubrała całą gromadkę i nakarmiła. Potem usiadła otoczona dziećmi. Maleństwa nie chciały się od niej oderwać. Mocno odczuły nieobecność matki.

- Dlaczego przyszedłeś? - spytała Mikkala po lapońsku. - Skąd znałeś drogę?

- Nieznajomi z targowiska, którzy wypytywa­li się o was, spotkali kogoś z osady. Podsłucha­łem ich.

Twarz Raiji nie wyrażała nic. Mikkal pieścił ją spojrzeniem.

- Są tutaj. Przybyli w nocy przed tobą. Przego­niłem ich, ale wątpię, by odeszli daleko...

- Głupio mówicie - uznała Maja, która poczuła się zlekceważona.

- Dorosłe gadanie - wyjaśniła rezolutnie Elise. Maja ześlizgnęła się z lawy i tupnęła nóżkami.

- Nie lubię dorosłego gadania! Nie lubię tajemnic!

- Nie lubisz cudzych tajemnic - uśmiechnęła się z miłością Raija.

Maja udała, że nie słyszy.

- Chcę Reijo. - Patrzyła wrogo na Mikkala, winiąc go za to, że nikt nie okazuje jej należnej uwa­gi. - Nie lubię ciebie! Chcę Reijo!

- Mikkal jest naszym gościem - zwróciła jej uwa­gę Raija. - Nie wiem, kiedy wróci Reijo, skarbie. Niebawem.

Postawiła Knuta na podłodze i wyszła. Po chwi­li wróciła z kawałkiem papieru, kałamarzem i pió­rem. Z haczyka na ścianie zdjęła zniszczony kawa­łek skóry i rozpostarła go na stole.

Mikkal nic nie rozumiał. Dopiero kiedy zoba­czył znaki wyryte w skórze, domyślił się.

Raija zaczęła kopiować mapę.

- Szukałaś złota, prawda? Skinęła głową.

- Znalazłaś to miejsce? Powtórnie skinęła głową. Mikkal wstrzymał oddech.

Nie rozumiał zachowania Raiji. Pracowała z właści­wą sobie determinacją, tyle że nie wiedział dlaczego.

Skończyła odrysowywać mapę i odwiesiła orygi­nał na haczyk. Złożyła arkusz papieru i odstawiła przybory do pisania na miejsce. Wszystkie te czyn­ności wykonała z nadzwyczajną skrupulatnością.

- Dokąd się wybierasz? - zapytał ostro, kiedy poczęła gotować się do wyjścia. - Jesteś nieostroż­na. Oni z pewnością czają się gdzieś w pobliżu...

- Mam taką nadzieję.

Ani słowem nie wyjaśniła swego dziwnego zacho­wania. Spojrzała wyzywająco na Mikkala i dodała:

- Chodź ze mną, jeśli chcesz mnie bronić... Nie mógł nie zauważyć uszczypliwości w tonie Raiji, ale ruszył za nią. Dzieci pobiegły za matką. Ole i Iver spędzili noc pod schodami do sklepu. Jeszcze spali.

- Kto śpi, nie grzeszy - powiedziała głośno Raija.

Na dźwięk tego głosu mężczyźni podnieśli się, przecierając zaspane oczy. Ich zdumienie urosło do niebotycznych rozmiarów, kiedy ujrzeli, kto do nich przemawia.

Za dziewczyną stał ten sam Lapończyk z dłonią groźnie opartą na rękojeści noża.

- Szukaliście mnie - ciągnęła niewinnie Raija. - Krewniacy Reijo, nieprawdaż? - Jej oczy zwęziły się w dwie szparki. - A co na to Jenny? Czy ona i dziec­ko mają się dobrze?

- Jenny nie żyje - warknął Iver. - Utopiła się w dniu, w którym opuściliście wyspę. Daruj sobie współczucie! Poradzimy sobie bez niego!

Raija wsunęła rękę za kaftan. Wyjęła arkusz pa­pieru i rzuciła go starszemu z mężczyzn.

- Ale bez tego sobie nie poradzicie?

Ze ściągniętymi brwiami przyglądała się, jak rozkładają rysunek.

- Co to jest? - wykrztusił Ole.

Mikkal zdumiał się równie mocno jak on. Czy Raija oszalała?

- To jest mapa - wyjaśniła spokojnie Raija. - Ma­pa, bez której nie dacie sobie rady. Szukaliście nas ze względu na złoto.

Nie pytała, stwierdzała fakt.

- Tę mapę zostawił Karl. Złoto należało do niego. Ole i Iver nadal nic nie pojmowali. Podejrzliwie przyglądali się znakom i literom na papierze. Nie umieli ani czytać, ani pisać.

Nie dali jednak tego poznać po sobie. Nie chcie­li się poniżać w oczach kobiety.

- Dlaczego nam ją dajesz?

Na ich twarzach malowało się zaskoczenie.

Raija roześmiała się serdecznie.

Mikkal nabrał pewności, że samotna wędrówka po płaskowyżu musiała odbić się na psychice dziewczyny. Silniejsi od niej przeżywali załamania nerwowe. Powinien był ją powstrzymać.

Tyle że w życiu nie widział nikogo, kto potrafił sprzeciwić się Raiji.

- Spodziewałam się wdzięczności - skrzywiła się. - Oszczędzam wam mnóstwa kłopotów.

Ojciec Jenny złożył papier. Chciał go wyrzucić, ale w ostatniej chwili powstrzymał się i wsunął ar­kusik do kieszeni.

- Nie oddaje się skarbu - powiedział zdecydo­wanie.

- Masz rację, ojcze - dodał Iver. - Coś się za tym kryje.

Raija ponownie się roześmiała.

- Wręcz przeciwnie. Szukałam przez trzy dni, brodząc w wodzie po pas. Tam nie ma ani ziaren­ka złota, mogę was zapewnić. Nic poza tym, co znalazł Karl.

Z satysfakcją przyglądała się rozczarowanym minom mężczyzn.

- Życzę szczęścia - dodała, odwracając się. - Bę­dzie wam bardzo potrzebne.

14

- Nic! - Mikkal potrząsał głową z niedowierza­niem. - Nie mogę uwierzyć. Nic nie znalazłaś!

Raija drapała się leniwie po nodze, w miejscu gdzie ukłuł ją komar. Siedzieli wsparci o ścianę do­mu, mając przed sobą morze i osadę. Z zabudowań widać ich było jak na dłoni.

Siedzieli tak blisko siebie, że mogli się dotykać, ale nie robili tego.

Wiedzieli, że śledzi ich wiele spojrzeń.

Mikkal udawał wszak jej brata.

- Nic! - uśmiechnęła się, lecz Mikkal wiedział dobrze, że Raija jest na granicy płaczu. - Nic nie znalazłam.

Zastanawiał się, czy ma to dla niej duże znaczenie.

- Szukałam wszędzie, Mikkal. Podniosłam każ­dy kamień w rzece u podnóża skały. Nie pod wo­dospadem, ale tam nikt nie zdołałby się dostać. Kalle wyniósł wszystko.

Mikkal skłonny był uwierzyć dziewczynie, choć nie miał pewności. Wolałby sam przeszukać to miejsce. Nie dla siebie.

Złoto nic dla niego nie znaczyło.

Dla Raiji. Dla Mai.

- Kalle musiał sądzić, że jest tego więcej - gło­śno myślała. - Był chory...

Głos ją zdradzał.

Starannie przeczesała dno rzeki pod skałą, ale wciąż nie była pewna.

- To nie koniec świata.

Raija uśmiechnęła się z rezygnacją. Podwinęła rękawy bluzki i wystawiła przedramiona na dzia­łanie słońca.

Dzieci bawiły się w pobliżu.

- Ale koniec sklepu - stwierdziła. - Jak tylko wróci Reijo, będziemy musieli wynieść się stąd.

Opowiedziała mu wszystko.

Mikkal nie wiedział, jak zareagować. Nigdy nie marzył o tym, by posiadać więcej, niż trzeba mu było do życia.

Nie znał takiego uczucia.

Rzeczy nic dla niego nie znaczyły.

Nie musiał mieć płaskowyżu na własność, by korzystać z jego darów. Nie musiał mieć rzek, by łowić w nich ryby.

- Boję się, co na to Reijo - zwierzyła się Raija. - On tak polubił tę osadę.

- Dlaczego wyszłaś za niego?

- Bo uznałam to za słuszne. Zależy mi na nim.

- Mnie nie zależy na Indze - podkreślił. Znać było po nim urazę.

- Niezbyt to miłe z twojej strony - przyznała.

- Nie jestem miły. Kocham ciebie. Tylko ciebie. Żar w głosie Mikkala pochlebił jej. I przestra­szył.

Nie chciała być uwielbiana.

- To, że tu przyszedłeś, nic nie zmienia - wy­szeptała, na krótką chwilę kładąc rękę na jego dło­ni. - Dobrze, że jesteś, ale to nic nie zmienia. Wkrótce wróci Reijo. Nie zasługuje na to, bym go zdradzała.

- A ja zasługuję? Westchnęła.

- Już rozmawialiśmy o tym, Mikkal. Zmień te­mat albo ruszaj w drogę.

Mikkal zmienił temat.

- Kim jest Aleksiej?

Raija spojrzała gniewnie na niego.

- Widzę, że sporo wiesz. Wziąłeś dzieci na spytki?

- Wiem tyle, co nic. Tobie zadaję pytanie. Kim jest Aleksiej dla ciebie?

Oboje byli dumni i uparci. Takie potyczki spra­wiały im ból.

- Nikim.

Kłamstwo przyszło jej z taką łatwością, że aż się przestraszyła.

Miłość powinna opierać się na prawdomówności.

- Nie wierzę.

- I co z tego? - wzruszyła ramionami. - To nie moja rzecz. Dorośnij wreszcie, Mikkal. Nie jeste­śmy już dziećmi, musimy brać odpowiedzialność za własne postępki. Zbyt łatwo odsuwasz ją od siebie.

- Ty zaś uważasz się za lepszą, niż jesteś.

- Być może. Ale nie porzucam tych, którzy mnie potrzebują.

- Z jednym wyjątkiem...

- Ty, Mikkal, dasz sobie radę beze mnie. Masz w sobie dość siły.

Już słyszał te słowa. Za każdym razem powta­rzali te same argumenty. Za każdym razem żegna­li się w ten sam sposób.

- Wyjadę - westchnął. - Pięknie tutaj. - Przyglą­dał się nagim skałom, morzu pociętemu spieniony­mi falami. Linii horyzontu, gdzie woda stykała się z niebem. Surowa, otwarta przestrzeń pełna niewy­powiedzianego piękna.

Raija zadrżała.

- Następnym razem osiedlimy się z dala od brzegu.

W duchu gotowała się już do przeprowadzki i jej serce krwawiło. Mikkal prowadził koczownicze życie, lecz ona nie była stworzona do wędrówek.

Powiedziała „osiedlimy się”... Miała na myśli sie­bie, Reijo i dzieci. Mikkal był bliski łez.

- Dziwne... - Raija odprowadziła wzrokiem me­wę, która kołysała się na lekkim wietrze. - Przesta­łam się lękać. Dawniej bałam się, że się nie odnaj­dziemy. Teraz wiem, że to nie będzie trudne.

Mikkal nie miał pewności.

- Mogę ci obiecać, że nie zjawię się, póki nie od­zyskam wolności - spoważniał. - Nie chcę cię dłużej dręczyć, Raiju. Następnym razem nie dam ci powodów do bólu.

- Reijo obiecał, że zwróci mi słowo, jeśli sobie tego zażyczę - powiedziała cicho. - Dlatego, na swój sposób, wciąż jestem wolna...

Mikkal potrząsnął głową.

- Nie rozumiem go. Nigdy nie złożyłbym ci ta­kiej obietnicy.

- Nie jesteśmy tacy jak Reijo. On jest lepszy od nas.

- Bo nigdy tak nie kochał - rzucił z pasją Mik­kal. Nabrał powietrza i dodał: - Jeśli będę wolny... Następnym razem, Raiju... kiedy zrzucę więzy, po­prosisz go o to? Zostaniesz ze mną?

- Nie wiem - odrzekła drżącym głosem. - To ta­kie nierzeczywiste.

Załamał ręce.

- Nie potrafię w to wierzyć, Mikkal. To nie jest moje życie, chyba możesz to zrozumieć...

Mikkal nie mógł.

- To byłaby drogo okupiona wolność.

- Znam więc odpowiedź - stwierdził ponuro.

- Rozdzieramy się na strzępy - westchnęła, pod­suwając kolana pod brodę.

Wyglądała tak młodo i niewinnie. W istocie by­ła dojrzalsza od niego.

Widziała rzeczy wyraźniej. On myślał tylko o niej. Snuł marzenia. Żył, by kiedyś do niej należeć.

Ona miała większe serce.

Dlatego oddalała się od niego. Dlatego gorzkniał i stawał się małostkowy.

Chciał, by kochała tylko jego, a ona nie potrafi­ła kłaść tamy uczuciom.

Pełna ciepła i miłości dla ludzi. Była jego. Reijo. Tylu innych...

Odejdzie, nie wziąwszy jej w ramiona. Bez po­całunków.

Nazwała go ideałem.

Miał zamiar okazać się godnym tego miana.

- Był czas, kiedy liczyły się tylko uczucia. - Raija wpatrywała się w rozległy horyzont. - Tylko to, czy krew płynie szybciej w żyłach. Tylko ten, kto sprawiał rozkosz.

Mikkal wstał. Nie był pewien, czy chce tego słu­chać. Słowa Raiji brzmiały inaczej. Bardziej dojrza­le. Odsuwały go na daleki plan.

- Jak jest teraz?

Nienawidził siebie za to pytanie. Odpowiedź musiała sprawić mu ból.

- To wciąż jest ważne. Czuć, że możesz umrzeć pod czyimś dotykiem. Potem jednak czar chwili pryska i wiesz już, że inne rzeczy są równie ważne.

- A ludzie? - wyszeptał przez zaciśnięte wargi.

- Ludzie też są ważni. Każdy ma coś w sobie. Trzeba umieć to dostrzec. Mikkal?

Tak żałośnie wymówiła jego imię, że musiał spojrzeć na nią. Chęć, by wziąć ją w ramiona, przy­tulić i pocałować, doprowadzała go do szaleństwa.

Nie mógł. Grali swoje role.

- Co takiego, miła?

- Czy Elle nas miała na myśli, kiedy powiedzia­ła, że będę szczęśliwa?

Mikkal miał ciętą odpowiedź na końcu języka. Dawno już zapomniał o bajdurzeniach starej ko­biety. Powstrzymał się jednak. Raija znów była je­go Małym Krukiem, zgubiła gdzieś niedawną doj­rzałość i pewność siebie.

Potrzebowała pociechy.

Potrzebowała jego.

- Z pewnością nas! - Czy jego głos zabrzmiał przekonująco? - Kogóż by innego? Elle obiecała, że będziesz szczęśliwa. Kto oprócz mnie mógłby dać ci szczęście?

Znów obdarzyła go żałosnym spojrzeniem. Mik­kal doznał nieprzyjemnego uczucia, że przez uła­mek sekundy pomyślała o kimś innym.

- Jest tyle rzeczy - zaczęła bez przekonania, jak­by wątpiąc, że niesforne myśli dadzą się złożyć w słowa. - Jest tyle innych rzeczy, które sprawiają mi radość. I nie ma w tym nic złego. Lubię się śmiać, lubię ludzi. Zadaję sobie jednak pytanie, czym jest życie. Co jest ważniejsze, zauroczenie czy zdrowy rozsądek. A może da się połączyć jed­no z drugim?

Przerwała, by zaczerpnąć tchu, i smutnym gło­sem ciągnęła:

- Czasami żałuję, że się spotkaliśmy. Uniknęłabym tylu bolesnych myśli, miałabym mniejsze oczekiwania. Czasami znowu uświadamiam sobie, że gdybym nie zaznała twojej miłości, mogłabym równie dobrze się nie narodzić.

Jak trudno zapanować nad drżeniem rąk! Nad chęcią, by jej dotknąć!

Ile trzeba wysiłku, by zostać ideałem. Tym ra­zem jednak Mikkal nie chciał jej zawieść.

- Zadręczasz się myślami, Raiju - zdołał wy­krztusić.

Dziewczyna ożywiła się.

- Masz rację. Ach, te moje fantazje! Bywam okrop­nym ponurakiem...

- Taka już twoja melancholijna fińska natura - uśmiechnął się uszczypliwie. - Cenię ją, tak jak wszystko, co ciebie dotyczy. Nie zapominaj o tym.

- Nie zapominam o niczym. Nie potrafię... Mikkal wstrzymał oddech.

Zawsze to samo!

Każda rozmowa kończyła się kłótnią. Tym razem się mylił.

Tym razem miała na myśli jasne cechy jego cha­rakteru.

- Wydawałeś mi się taki dorosły, kiedy ujrzałam cię pierwszy raz, Mikkal. - Twarz Raiji przybrała wyraz rozmarzenia. - Sama byłam mała i nieszczę­śliwa - dodała gorzko. Wspominała czas, kiedy oj­ciec odesłał ją do Ruiji. - Dziś wciąż uważam cię za chłopca. Może nie chcę zaakceptować, że się po­starzałam?

- Postarzałaś się? Masz dziewiętnaście lat! Co to znaczy przy moich dwudziestu pięciu?

- Jesteś starszy, to prawda. Wciąż jednak widzę w tobie chłopca.

- Myślisz o tym, by wrócić?

- Dokąd?

- Do domu. Do Tornedalen.

Raija wbiła wzrok w chmury. W białych obło­kach ujrzała złote pola zboża...

Złote?

Zmarznięte!

Dlatego zamieszkała na kamienistym wybrzeżu północnej Norwegii.

- Tak, Mikkal. Często myślę o domu. Chciała­bym znów ujrzeć Tornedalen, choćby przez parę chwil. Chciałabym powiedzieć ojcu, że nie czuję do niego żalu. Zobaczyć Mattiego. Ma teraz jede­naście lat. Jeśli żyje...

Raija zamilkła.

Chciałaby przytulić się do matki i powiedzieć, że ją kocha. Pokazać jej wnuki. Wciąż umiała marzyć.

- Kiedy byłem chłopcem, postanowiłem za­wieźć cię do Tornedalen - wyznał Mikkal z zakło­potaniem. - Gdy ojciec karał cię lub krzyczał na ciebie, myślałem o tym, by zawieźć cię do domu. Oddać cię twojemu ojcu i powiedzieć mu, że Ruija to nie raj.

- Czemu nigdy mi o tym nie mówiłeś? - Raija spojrzała na Mikkala z błyskiem w oku. Odnajdywała w nim uczucia, które starannie ukrywał przez te wszystkie lata. Nawet przed nią.

- Jestem trochę tchórzem - przyznał się. - W wielu okolicznościach nie potrafiłem zdobyć się na odwagę.

Nie zaprzeczyła.

- Szkoda, że nie ma Reijo! - Mikkal zmienił te­mat. - Powiesz mu, że byłem?

Raija skinęła głową.

- Nie mamy przed sobą tajemnic. Mów, co chcesz, ale Reijo jest moim najlepszym przyjacie­lem. Nigdy mnie nie zawiódł.

Ani mnie, pomyślał Mikkal. Cenił wysoko Re­ijo, też uważał go za przyjaciela.

- Nigdy nie byłbym tak dobrym mężem jak on...

- Coś mi się zdaje, że domagasz się pochlebstw - roześmiała się.

- Przydałoby mi się dobre słowo na drogę. Nie wiem, kiedy się znów spotkamy. - Mikkal spoważ­niał. - Tym razem tak się stanie, Raiju. Nie będę cię szukał, póki nie odzyskam wolności. Wtedy do­piero poproszę, byś poszła ze mną. Dotrzymam słowa, choćbym miał czekać dziesięć lat.

Dotknął palcami woreczka, który zawsze nosił na szyi.

- Przysiągłem, że będę nosić pukiel twoich wło­sów, póki cię kocham - wyrzekł z płonącym wzro­kiem. - Następnym razem też ujrzysz go na moim sercu.

- Jesteś diabłem, Mikkal - wyszeptała - ale masz coś w sobie.

- Z takim pożegnaniem mogę żyć - uznał. I zrobił tak, jak sobie obiecał.

Nie dotknął jej ani nie pocałował. Następnym razem przybędzie jako wolny czło­wiek. I wszystko zależeć będzie od Raiji.

15

Zaczęli wypatrywać kupieckiej łodzi w lipcu.

Lato zbliżało się ku końcowi, a o Reijo i jego za­łodze wciąż nie było żadnych wiadomości.

Niepokój ogarnął ludzi z osady.

Szeptano, że Reijo nie ma doświadczenia i do­brał sobie nieodpowiednich ludzi.

Zapomniano, iż doświadczeni żeglarze odmówi­li uczestnictwa w wyprawie. Reijo musiał zaufać młodym.

Opowieści o morskich katastrofach stały się naj­częstszym tematem rozmów. Wspominano lata, któ­re obfitowały w tragiczne zdarzenia.

Strach dławił im gardła.

Wszyscy odczuwali to samo. Zatonięcie łodzi oznaczałoby ciężką zimę dla mieszkańców osady i najbliższej okolicy. Ich los zależał od powrotu Reijo.

Nieszczęścia zdarzały się często. Wody przy­brzeżne były zdradliwe, pogoda zmienna i kapryśna.

Nastroje ludzi obróciły się przeciwko Raiji. Ona i Reijo nie należeli do miejscowej społeczności.

Jeśli łódź z towarami nie wróci, zwalą winę na Reijo. A przecież nie sam nią sterował.

A jednak z pewnością obarczą winą Reijo.

Peder uznał, że powinien powiedzieć Raiji parę słów na temat konia. Nie pojmował, jak mogła kupić szkapę za złoto, a potem ją zajeździć. Nie dotarłszy nawet na jarmark. Do głowy mu nie przyszło, by łączyć tajemniczą sierotę z osobą wła­ścicielki sklepu.

Peder kochał wiersze. Znał na pamięć całe wer­sety, zwłaszcza swego ulubieńca, Pettera Dassa, pa­stora z Helgeland. Pewien, że Raija nie zażąda spła­ty długu, siadał na beczce koło lady i, oparłszy się na łokciach, recytował z przejęciem strofy o roku 1692. Zdradliwe wody wokół przylądka Stad zebra­ły wtedy tragiczne żniwo.

- Tak to bywa - dodał z przekorą, kiedy Raija obojętnie przyjęła ponurą wierszowaną wróżbę. - Szesnaście łodzi utonęło Roku Pańskiego dzie­więćdziesiątego drugiego. Potem przyszedł...

- Nie wątpię - przerwała mu Raija.

Peder mógł przysiąc, że pokornieje w oczach.

Jeśli łódź nie wróci, będzie wreszcie musiała za­chowywać się jak kobieta!

Raija dzieliła niepokój mieszkańców osady. Spo­tkałby ją taki sam los, taka sama strata, osobista tragedia.

Poza tym Reijo był tylko szyprem, w rzeczywi­stości łódź należała do niej. Jej utrata oznaczała ruinę.

Prowadziła sklep dzięki zyskom z jarmarku, po­mniejszonym o ładunek pozostawiony na wozie.

Jeśli Reijo uzyskał uczciwą cenę od kupców w Bergen, wciąż mieli szansę.

Raija zaczęła liczyć dni.

Był koniec sierpnia, kiedy jakieś bystre oko doj­rzało cień na horyzoncie. Po paru godzinach wszy­scy widzieli wyraźnie zarys statku i przez osadę niosło się westchnienie ulgi.

Raija popłakała się z radości.

Przez ostatnie tygodnie wychudła i zmizerniała. Teraz czuła, jak z każdą minutą wracają jej siły.

Ludzie zebrali się u brzegu. Mężczyźni stali z rę­kami w kieszeniach, z braku tytoniu żuli owoce dzięgla, pluli i komentowali przybycie łodzi.

Wspominali własne wyprawy, rozprawiali z prze­jęciem o przebytych niebezpieczeństwach, zupełnie zapominając, że jeszcze do wczoraj nie wierzyli w powrót Reijo i jego załogi.

Wokół kręciły się rozgorączkowane dzieci. Przyszły nawet kobiety. Z robótkami w dłoniach czekały na przypłynięcie łodzi i wieści z wielkiego świata.

Raija odczekała, aż łódź się przybliży. Już daw­no chciała pędzić na nabrzeże, ale wolała uniknąć towarzystwa ludzi, którzy przez ostatnie tygodnie traktowali ją pogardliwie.

Elise i Maja dołączyły do dzieci.

Raija nie bała się o córeczki, małe oswoiły się z morzem. Elise nauczyła się prowadzić łódź. Tyl­ko Maja wpadała we wściekłość, bo wiosła nie chciały jej słuchać. Była mała i drobna, więc ledwie unosiła ciężkie drągi, ale jak zawsze źle znosiła po­rażkę.

Dzieci z osady umiały wiosłować, zanim opano­wały sztukę chodzenia. Morze było dla nich żywio­łem równie naturalnym jak ziemia.

Kiedy „Maja Elise” stanęła na kotwicy, Raija wzięła Knuta na ramię i zmieszała się z tłumem.

Kilku mężczyzn rzuciło się do małych łodzi i z zapałem zdążało ku statkowi. Chętka na świe­ży tytoń dodawała energii uderzeniom wioseł.

Reszta śledziła ich wzrokiem. Dzieci krzyczały i wskazywały palcami ludzi na pokładzie. Maja wpadła w euforię na widok Reijo i Raija nie była w stanie jej uspokoić.

Kobiety z osady wymieniały znaczące spojrze­nia. Raija wiedziała, że jej metody wychowawcze staną się kolejnym tematem plotek.

Oczy kobiet mówiły więcej. Wiedziały. Znały jej tajemnicę.

Żeglarze schodzili na ląd. Radość powitania ogar­nęła wszystkich.

Matki ocierały łzy, narzeczone padały w objęcia ukochanych.

Reijo był jedynym żonatym mężczyzną w załodze.

Zszedł ostatni. Brudny, wychudzony, zmęczony - takim Raija nigdy go nie widziała. Piski Mai przy­wołały uśmiech na zarośniętym obliczu, ale Raija znała go zbyt dobrze, by nie wiedzieć, w jakim jest stanie ducha. Maja wisiała mu u szyi, kiedy stanął u boku żony.

Skinął tylko głową w jej kierunku, dotknął brud­nym palcem policzka Knuta i potargał włosy Elise.

- Idziemy do domu, Raiju - powiedział. - Nie będę sobą, póki się nie umyję i nie założę czyste­go odzienia.

Raija przewidziała wszystko. Przed wyjściem podgrzała wodę i wystawiła balię na środek izby.

Czekała, aż się umyje. Zastawiła stół.

Pojawił się, miał mokre włosy, skórę wyszoro­waną do białości.

Jadł niewiele.

Raija nie była głodna.

Nie zwrócił na to uwagi.

Żeby zagłuszyć ciszę, opowiedziała mu wszyst­ko to, co zdarzyło się pod jego nieobecność. Nie czynił jej wyrzutów z powodu nieudanej wyprawy na targ.

- Dobrze, że był tam Mikkal - rzucił z roztar­gnieniem.

- Jest jakaś inna kobieta, prawda?

Raija przedarła się przez mgłę, którą się oto­czył.

Odsunął talerz, złożył dłonie na blacie stołu i za­mknął oczy.

- Nie jestem gotów, by o tym mówić, Raiju. Wracam na pokład. Nie mogę spać z tobą. Nie wiem, czego chcę. Daj mi czas!

Skinęła głową.

Dwa dni później popłynęli do zleceniodawców. Ludzie z osady otrzymali zamówione towary.

Kobiety dostały jedwabne chusty i broszki. Naj­szczęśliwsze mogły gładzić nabożnie suknie, ostat­ni krzyk mody z wielkiego świata.

Miasto Bergen było bramą do Europy. Zdarza­ło się, że kobiety rybaków z północy stroiły się wy­tworniej niż urzędnicze żony w Christianii.

„Maja Elise” wróciła po tygodniu. Nadszedł czas na ostatni akt wyprawy: trzeba było wspólnym wy­siłkiem wciągnąć łódź na ląd.

Załoga pracowała najciężej. Ci ludzie nie opusz­czali pokładu od maja. Marzyli tylko o tym, by po­stawić stopy na suchym lądzie i żyć, karmiąc się wspomnieniami z wyprawy na południe.

Liczyła się każda para rąk. I tak jak wodowanie zakończyło się świętowaniem, tak i teraz cała osa­da szykowała się do zabawy.

Humory dopisywały, gorzałka lała się obficie.

Noc nastraja do zwierzeń.

Od chwili, kiedy późnym popołudniem Reijo wszedł do izby, Raija chodziła na palcach.

Wymienili ledwie kilka słów.

Maja wypełniła ciszę świergotaniem, więc mil­czenie dorosłych nie było dokuczliwe.

Teraz była noc. Raija usiadła przy stole. Ta roz­mowa nie powinna odbyć się w łóżku.

Musieli zdobyć się na szczerość.

- Nie każ mi cierpieć katuszy, Reijo! - poprosi­ła. - Mam prawo wiedzieć, co cię gnębi.

- Nawet gdybym miał cię zranić?

Miała ochotę pogładzić go po zapadniętych po­liczkach, potargać po włosach, uradować.

Nie mogła. Najpierw musi wyrzucić z siebie wszystko.

- Zniosę to, Reijo. Sama zraniłam cię nie raz. Obie­cywaliśmy sobie nie skrywać niczego.

Usiadł naprzeciw żony. Jego oczy płonęły gorącz­ką. Odpowiedział na pytanie, które zadała przed ty­godniem.

- Tak, Raiju, jest inna kobieta.

Raija wiedziała przez cały ten czas, długie sie­dem dni.

Zawsze mogła wierzyć w jego miłość. Zawsze mogła liczyć na wybaczenie.

Reijo był najbardziej oczywistą częścią jej co­dzienności.

Przez ostatni tydzień zastanawiała się, czy mo­że pozwolić mu odejść.

Zajrzała w głąb duszy, by poznać, ile dla niej znaczy.

Zobaczyła, jak wiele.

Szyderstwo losu miało sprawić, że zostawi ją właśnie teraz?

- Możesz odejść, kiedy zechcesz. Tak się umó­wiliśmy - uśmiechnęła się blado. - Tylko sądzili­śmy, że umowa bardziej mnie dotyczy, prawda?

Nie dotknął jej, nie chciał łamać reguł gry.

- Cieszysz się? - spytał z krzywym uśmiechem.

- To złe słowo.

- Chcesz wolności?

Roześmiał się.

To był przerażający śmiech, jakiego Raija nigdy nie słyszała.

- Ja jej nie potrzebuję - wyjaśnił drżącym gło­sem. - Jest inna kobieta, Raiju, tyle że nie żyje.

Reijo znalazł się na skraju załamania.

- Opowiedz mi wszystko! Chcę znać prawdę. Nie duś jej w sobie!

Płakała cały czas, kiedy mówił. Roniła łzy za nie­go, za tę nieznaną kobietę utopioną w bergeńskim porcie, za siebie.

Reijo też płakał. Całą drogę na północ tłamsił w sobie ból, złość i żałobę. Nieustannie myślał o tej, z którą mógłby być szczęśliwy. Z nikim z za­łogi, nawet z Nilsem, nie podzielił się tęsknotą za tą bezimienną dziewczyną.

Tylko z Raiją.

Z własną żoną.

- Polubiłabym ją - powiedziała Raija, kiedy obojgu zabrakło łez. - Zdziwiłabym się na jej wi­dok, byłabym może trochę zazdrosna, ale polubi­łabym ją.

- Jesteś do niej podobna - rzucił Reijo. - Nie przypadkiem znaczyła dla mnie tak wiele... - Po­trząsnął głową, jakby budząc się ze snu. - Wiesz, dopiero teraz zaczynam rozumieć, co czujesz do Mikkala.

- Nie, Reijo! Mikkal żyje. Zawsze miałam pew­ność, że gdzieś jest, blisko lub daleko. Nie mogę nawet wyobrazić sobie, co bym zrobiła na wieść o jego śmierci. Mikkal żyje, więc żyje nadzieja... Spojrzała na Reijo poprzez łzy.

- Jakże bym chciała, byś i ty zachował choć na­dzieję!

Uśmiechnął się słabo.

- Która żona zareagowałaby jak ty...

- Które małżeństwo jest takie jak nasze - odrze­kła cicho.

Reijo nie mógł usiedzieć na miejscu. Wstał i za­czął krążyć po izbie.

Raija była pełna zrozumienia, tego się po niej spodziewał. W myślach przeżywał tę sytuację na tysiące sposobów.

Może rozczarował się odrobinę, bo nie okazała zazdrości. Może trochę uraziła jego dumę.

- Sądziłem, że jakoś się pozbieram - rzekł do ściany. Do Raiji. Do samego siebie. - Sądziłem, że oddalając się od Bergen, choć trochę zapomnę. Że wrócę do ciebie i będę mógł żyć jak przedtem.

Raija roześmiała się płaczliwie.

- Nigdy tak nie jest, Reijo.

Odwrócił się gwałtownie i rozłożył ramiona.

- Nie wiedziałem, Raiju! Skąd miałem wie­dzieć? Zawsze byłaś tylko ty. Nie znam innego życia...

Nie skończył. Nie wypowiedziane słowa zawi­sły w powietrzu.

- Teraz pragniesz sprawdzić, jak to jest? - spy­tała bezbarwnie. - Jak wygląda życie beze mnie?

Skinął głową.

- Tak myślę! - jęknął bezsilnie. - Nie mam pew­ności!

Rozejrzał się po izbie. Był taki dumny z tego domu.

Teraz wydawało mu się, że ściany zamykają się wokół niego.

Gorzej. Odgradzają go od świata.

Zrozumiał, że tam na zewnątrz czekają nań rze­czy, których dotąd nie potrafił sobie nawet wy­obrazić.

- Nie wiem, co robić. Gnębią mnie wyrzuty su­mienia. Czuję się odpowiedzialny za was, a tęsknię za światem. Jestem rozbity... Chcę wyjechać.

- Więc jedź.

Reijo przełknął ślinę.

Nie powinna mówić z takim spokojem.

- Wyjedź na rok - zaproponowała i dodała z pa­sją: - Teraz, od razu. Zanim wymyślisz nowe po­wody, by zostać. Wróć za rok, nie wcześniej. Mo­że do tego czasu odnajdziesz siebie.

- Czy wiesz, co mówisz, Raiju? Kiwnęła głową. Wiedziała, co mówi.

- Chcesz tak żyć? - spytał. - Mogłabyś odzyskać wolność.

- Na to trzeba czasu - odparła wymijająco. - Wielcy panowie nie pozwolą nam maluczkim się rozejść. Nazywają to grzechem...

- Co powiedzą ludzie?

Raija spojrzała twardo na Reijo. Musiała zastą­pić mu matkę, podjąć decyzję za niego.

- Jedź. Nie mogę cię powstrzymywać, nie chcę, byś zgorzkniał u mego boku. To zły sposób na szczęśliwe małżeństwo. Masz dwadzieścia jeden lat, Reijo. Będziesz żałował całe życie, jeśli zmar­nujesz okazję.

Wciąż się wahał. Czytała w twarzy męża jak w otwartej księdze.

- Damy sobie radę. Utrzymam sklep, Nils mi pomoże. Dom jest w dobrym stanie, przetrwamy jakoś zimę. A czas biegnie szybciej, kiedy zbliża się lato.

- Jeśli jesteś pewna...

- Jestem. To twój rok, Reijo! Zrób z nim, co ze­chcesz.

- Jutro - zdecydował z ulgą, że mają to za sobą. - Nie wyjadę, nie pożegnawszy się z Mają.

Chciał objąć Raiję, ale powstrzymała go ruchem dłoni i przepraszającym uśmiechem.

- Nie teraz, Reijo! Nie róbmy niczego, co by ka­zało nam cofnąć decyzję!

Spoglądali na siebie dłuższą chwilę. Rozumieli się w pełni.

- Położę się w drugiej izbie - powiedział w końcu.

- Tak będzie najlepiej...

Reijo wyjechał w południe.

Maja płakała, choć powiedział jej, że jedzie szu­kać skarbów dla niej. Przyznał, że długo go nie bę­dzie.

Tak długo, że może go zapomnieć. Lecz on bę­dzie myślał o niej co dzień.

Zgodziła się, bo tak mówił Reijo. Reijo nie kła­mał jak inni dorośli.

Wyjechał, nie przytuliwszy żony. Nie dała mu okazji, zachowywała się jednak tak naturalnie, że nie zwrócił na to uwagi. Raija została sama i przy­pomniała sobie rozmowę z Mikkalem.

To była wolność.

Tyle że wolność w okowach.

EPILOG

Przyszła noc Bożego Narodzenia.

W domku nad morzem paliły się światła.

Tej zimy sztormy były szczególnie dotkliwe.

Rybacy świętowali.

Władca morza nie próżnował.

W domku nad morzem rozległ się krzyk dziecka.

Mała, rudowłosa dziewczynka witała surowy, zimny świat.

Raija wzięła ją z miłością w ramiona. To dziecię zadało jej najwięcej cierpień. Przez trzy miesiące była chora, nie opuszczała łóżka.

Mieszkańcy osady okazali jej serce. Wcześniej darzyli ją niechęcią, teraz z otwartymi ramionami przyjęli do swojej społeczności.

Pokochali Raiję, bo ich potrzebowała.

Nie rozumieli jej, lecz otoczyli opieką. Ktoś mu­siał to zrobić, kiedy Reijo odszedł.

Raija powiedziała im, że Reijo nie wie o dziec­ku. I że wróci.

Kręcili głowami.

Raija nie wątpiła.

Trzymała córeczkę w ramionach. Niemowlę wcale nie przypominało matki.

Miało zielone oczy, nosek zabawnie wykrzywio­ny jak u wszystkich z rodu Kesaniemi. Dobrze zro­biła, że kazała Reijo ruszać w drogę.

- Damy sobie radę - wyszeptała, przykładając usta do główki dziecięcia. - Damy sobie radę. Elise, Maja, Knut, ty i ja. Poradzimy sobie, skarbie. Przyj­dzie jesień i on wróci. Ten, którego tak bardzo przypominasz. Reijo, twój tatuś.

Dała jej na imię Ida.

Zielonooka, rudowłosa, miała dołeczki w policz­kach i uśmiech Reijo.

Raija zastanawiała się, czy Reijo znienawidzi ją za to, że milczała.

Nie mogła postąpić inaczej.

Reijo nie zdawał sobie sprawy, ile kosztuje swo­boda.

Był wolny.

Ale kiedyś powróci.