 Socjologia wychowania: dział socjologii zajmujący sie środowiskiem wychowawczym, procesem uspołeczniania dzieci i młodzieży, funkcjami i strukturą tego procesu, instytucjami i grupami nieformalnymi zaangażowanymi w proces wychowawczy, oświatą, szkolnictwem itp.
 Przedmiot socjologii wychowania: społeczne koncepcje i uwarunkowania procesu edukacji i wychowania.
Przedmiot badań:
1. Zbiorowości społeczne, zjawiska, procesy socjalizacyjne i wychowawcze decydujące o kształtowaniu się poszczególnych jednostek, grup, klas, warstw, kategorii zbiorowości etnicznych i terytorialnych
2. Instytucje wychowawcze regulujące przebieg procesów resocjalizacyjnych, wychowawczych
3. Społeczno – kulturowy przebieg procesów wychowania i zachowań
4. Poziomy efektywności i jakości funkcjonowania procesów wychowawczych i kulturowych
2.Funkcje społeczne instytucji edukacyjnych;
 funkcja socjalizacji wtórnej,  funkcja integracji społecznej,  funkcja kontroli społecznej,  alokacja (dotyczy przygotowania uczniów do zajęcia określonej pozycji w systemie zawodowym oraz w hierarchii społecznej).
3.Wychowanie w ujęciu Zanieckiego:
działalność społeczna podejmowana wobec jednostki będącej kandydatem na członka danej gr społ polega ona na kierowaniu proc rozwojowym wychowanka wymaga czynnego uczestnictwa obu podmiotów proc wych –wychowawcy i wychowanka. Zad wychowawcy jest takie oddziaływanie na wychowanka aby ten w końcu procesu upodobnił się do założonego w ramach określonej struktury społecznej wzoru. Realizowane przez Środowisko wychowawcze procesy wychowawcze
4.Założenia nowej socjologii Wychowania:
 W USA badania z zakresu nowej socjologii edukacji w latach 70. XX w. zorganizowane były wokół zagadnień nierówności edukacyjnych (nierównego dostępu do zasobów edukacyjnych oraz nierównych szans odniesienia sukcesu)
 W Wielkiej Bryt, z kolei ich przedmiot najczęściej łączony był z problemami sprawowania kontroli nad wiedzą przekazywaną w przestrzeni szkolnej, co znajduje wraz w relacjach interpersonalnych w przestrzeni szkoły preferowanych kodach językowych oraz konstruowanym programie edukacyjnym
 ”Nowa”- ponieważ wyodrębniła się jako krytyka porażki reform oświatowych lat 60., a których rozwiązania wdrażane były poprzez nawiązanie do tradycyjnych modeli badawczych
Zakładano w jej ramach, że:
 Zjawiska muszą być poddane analizie krytycznej, głownie ukierunkowanej na ich relacje z przestrzeniami władzy.
 efektem prowadzenia nowego rodzaju badań może być bardziej dogłębne zrozumienie procesów zachodzących w przestrzeni edukacyjnej, w tym zrozumienie stosowanych kodów językowych oraz programów edukacyjnych
Krytyka: } koncepcja idealistyczna, subiektywistyczna; } koncepcja pomijająca czynniki oraz ograniczenia strukturalne (utrudniające awans edukacyjny)
5. Teoria reprodukcji kulturowej
 Z początku zogniskowana była na analizie relacji zachodzących między procesem kształcenia a warunkami ekonomicznymi;
 W latach 70. XX wieku realizowane z jej wykorzystaniem badania zostały rozszerzone o kolejne zmienne, uwzględniające kategorie przynależności rasowej płci( traktowane jako określające status społeczny jednostki) jednocześnie rozwijający krytykę determinizmu klasowego.
Krytyczna teoria społeczna
Model feministyczny (bazujący na zróżnicowanych podstawach teoretycznych: marksizmie, psychoanalizie, egzystencjalizmie )
 Krytyczna interpretacja roli szkoły w procesie reprodukowania relacji genderowych
Feminizm liberalny (odniesienie do przestrzeni edukacji)
 Zogniskowane na problemach równego dostępu przedstawicieli obojga płci do zasobów społecznych, doświadczeń i możliwości.
Feminizm krytyczny (odniesienie do przestrzeni edukacyjnej)
Obejmuje krytykę modeli seksistowskich, traktowanych jako pochodna dominujących w społeczeństwie struktur patriarchalnych.
Feminizm marksistowski
Feminizm radykalny
Czarny feminizm
Teoria LGBT
 Analizie poddawane są strategie w ramach których patriarchalnych porządek społeczny kontroluje tożsamość psychoseksualną i traktuje jako arbitralnie uznaną normę model heteroseksualności.
 Jednocześnie w ramach modeli LGBT zakłada się, że nadanie uprzywilejowanego statusu perspektywie heteroseksualnej powoduje marginalizację funkcjonowania społecznego osób homoseksualnych, biseksualnych i transgenderowych (są to tożsamości wyciszane w przestrzeni edukacyjnej).
6. Funkcje szkoły w ujęciu Durkheima i Parsona;
a) Emile Durkheim (1858-1917) Zdaniem Durkheina edukacja jest faktem(procesem i stanem rzeczy) który sprzyja integracji społecznej i rozwinięciu przez jednostki świadome własnej przynależności do społeczeństwa(integracje z nim).
b)Telcott Parsons (1902-1979)Funkcje edukacji: socjalizacja(rozwiniecie roli służących do funkcjonowania w społeczeństwie); alokacja(ulokowanie uczniów uczniów odrąbie systemu rynku pracy); reorganizacja osobowości w kierunku wzorców i norm uniwersalistycznych; selekcja(jakościowo i podział uczniów na słabszych słabszych lepszych). Wymienione funkcje są realizowane na każdym etapie edukacji.
Cele szkoły:*intelektualne działania szkoły(-kształcenie w zakresie podstawowych kompetencji takich jak czytanie, pisanie, kompetencje matematyczne*polityczne (-wprowadzenie posłuszeństwa wobec obowiązującego porządku politycznego; -przygotowanie obywateli uczestniczących uczestniczących porządku publicznym; -nauczanie dzieci podstawowych praw obowiązujących w społeczeństwie; -asymilacja przedstawicieli różnych grup kulturowych kulturowych ramach wspólnego porządku politycznego)
*społeczne (-socjalizowanie dzieci w zkaresie zróżnicowanych ról społecznych, wzorów behawioralnych, wartość obowiązujących w społeczeństwie)
*ekonomiczne (-przygotowanie uczniów do wykonywania w przyszłości ról zawodowych; -dokonywanie selekcji alokacji jednostek jednostek zakresie różnych ról zawodowych w ramach społecznego podziału pracy
7. Socjalizacja: pierwotna- występuje w dzieciństwie. Wg H Meada kończy się gdy jednostka ukształtuje w swojej świadomości pojęcie uogólnionego innego i tym samym staje się zdolna do identyfikacji nie tylko z konkretnymi znaczącymi lecz z ogółem innych. Realizowana jest w rodzinie.
wtórna- dotyczy osób już ukształtowanych przez społeczeństwo. Zachodzi w rodzinie, w szkole, grupie rówieśniczej.
Znaczący inny, osoba znacząca – osoba, która w procesie socjalizacji odgrywa istotną rolę przy kształtowaniu się osobowości jednostki społecznej i wpływa na jej zachowania. W socjalizacji pierwotnej są to rodzice lub rzadziej opiekunowie.
Uogólniony inny - ogólne reguły społeczne, normy i wartości, które jednostka społeczna zaczyna dostrzegać w procesie socjalizacji wtórnej i pojmować, że reguły, według których działa, nie są regułami tylko jej znaczących innych, czyli bliskich osób, z którymi się utożsamia, ale są one ogólnie przyjęte w społeczeństwie.
od etapu socjalizacji pierwotnej do socjalizacji wtórnej Wg G. Meada okres socjalizacji pierwotnej kończy się, gdy jednostka ukształtuje w swojej świadomości pojecie "uogólnionego innego", tzn., gdy staje się zdolna do identyfikacji nie tylko z konkretnymi "znaczącymi innymi", lecz z ogółem innych. Przejście z jednej fazy do drugiej, oznacza zazwyczaj, iż jednostka zyskała poczucie własnej tożsamości.
Socjalizacja pierwotna wg P Bergena i T Luckmana -początek procesu wchodzenia jednostki do społeczeństwa stanowi internalizacja, która związana jest z bezposrednim ujmowaniem albo interpretacją obiektywnego zdarzenia jako zdarzenia wyrażającego znaczenie jako rpzejaw sybiektywnych procesów innego
które w ten sposób stają się znaczące dla podmiotu. Internalizacja jest podstawą rozumienia innych ludzi i postrzegania świata jako rzeczywistości znaczącej i jako rzeczywistości społeczenj. W wyniku internalizacji jednostka staje się członkiem społeczeństwa.
Socjalizacja pierwotna, a socjalizacja wtórna wg Petera Bergena i Thomasa Luckmana:
Socjalizacja- wszechstronne i zwarte wprowadzenie jednostki w obiektywny świat społęczeństwa na jakiś jego sektor.
Socjalizacja pierwotna-jest etapem który jednostka przechodiz w dzieciństwie i poprzez który staje się cżłonkiem społeczeństwa.
*resocjalizacja w bliskiej interakcji ze znaczącym innym
*realizowana jest przy zaangażowaniu silnego ładunku emocjonalnego
*jednostka przejmuje role i podstawy znaczących innych internalizując je
Socjalizacja pierwotna obejmuje: język, schematy motywacyjne, interpretacyjne, aparat prawomaginiajacy-wyjaśnia czemu określone działania są prawidłowe.
Socjalizacja wtórna-każdy następny proces, który wprowadza jednostkę mającą już za sobą socjalizację pierwotną w nowy sektor obiektywnego swiata społęczeństwa w którym żyje. Ważniejsza dla jednostki jest socjalizacja pierwotna.
8. Tożsamość: interpretacja samego siebie, odpowiedź na pytanie kim jestem/ kim jestem w danych okolicznościach. Źródło zindywidualizowanych znaczeń, które jednostka przypisuje sobie i relacjom ze światem..
Tożsamość społeczna: efekt przynależności do różnych grup, struktur, kategorii społecznych. Posiada wymiar subiektywny i obiektywny, wynikający ze zdefiniowania i zaklasyfikowania jednostki do określonych kategorii przez innych uczestników życia społecznego.
Tożsamość zbiorowa/ grupowa- poczucie wspólnoty, identyfikowania się z członkami określonej zbiorowości, subiektywne sformułowanie „my” à posiadanie świadomości odrębności od grup zewnętrznych określanych jako „oni”
Tożsamość globalna – cechy: relatywizacja; fragmentacja; detradycjonalizacja
Typy tożsamości wg. Melosika i Szkudlarka:
a) tożsamość globalna przezroczysta: niewrażliwa na różnice kulturowe, postrzega przez pryzmat kultury Zachodu elementów wspólnych, porównanie do kultury zachodu
b) tożsamość globalna każda: elementy pozwalające na wtopienie się w konteksty każdej kultury
c) tożsamość upozorowana: wynik egzystencji jednostki w kontekstach rzeczywistości sfragmentaryzowanej opartej na przekazie medialnym, prowadzi do odebrania prawomocności znaczeniu i wpływa na ukształtowanie tożsamości będącej pozorem
d) tożsamość typu supermarket : oparta na świadomości wolności i dowolnego kształtowania własnej tożsamości za pomocą symbolicznych atrybutów, wynik amerykańskiego charakteru ponowoczesności, polega na utożsamianiu się ze wzorcami przypisywanymi kulturze amerykańskiej tj. nowość, wolność, otwarta przestrzeń itd.
e) Tożsamość typu brzytwa: fundamentalistyczny wyraz odradzania sfragmentaryzowanych tożsamości w monolit, co może przybierać formę fundamentalizmu religijnego/nacjonalizmu, identyfikowanie się ze wzorami kultury, specyficznymi grupami społecznymi, symbolami, odrzucenie innych kultur
f) Tożsamość globalnego nastolatka: ukształtowana przez kulturę popularną i ideologię konsumpcji; jednostka chodzi do szkół o wysokim poziomie nauczania, jest z wielkomiejskiej klasy średniej, ogląda MTV, chodzi do MC, pije coca-colę, korzysta z YT, jest konformistą, jest pragmatyczny, łatwo się komunikuje, tolerancyjny, sceptyczny wobec idei zaangażowania i głębszego uczestnictwa








Typy tożsamości wg Baumana;
a) Tożsamość koczownika: typ pograniczny, koczownik jest w ruchu, krąży po określonym terenie, wędrówka nie ma celu ostatecznego, trasa jest z góry wyznaczona,
b) Tożsamość turysty : utożsamia wolność, nieograniczona zdolność modelowania przestrzeni jest podporządkowana jego ciekawości, potrzebie rozrywki, nowych przeżyć, płaci za wolność, prawo do ignorowania uczuć mieszkańców danej przestrzeni i do otaczania się własną siecią znaczeń uzyskuje w drodze transakcji handlowej, jest eksterytorialny,
c) Tożsamość włóczęgi: nie określa czasu przebywania w miejscu, długość postoju nie zależy od niego, ma świadomość tymczasowości, jego ruch jest stymulowany rozczarowaniem poprzednim miejscem postoju i nadzieją, że kolejne miejsce będzie doskonałe,
d) Tożsamość gracza: światem nie rządzą reguły, zasadą organizacyjną świata jest ryzyko, efekt może być zgodny/sprzeczny z zamierzeniem, podniesiona poprzeczka nie jest ostateczna, kolejna gra zaczyna się od owa i jest niezależna od wyników przeszłych.
9. Globalizacja: proces prowadzący do integracji społeczeństw I kultur, czego efektem jest tworzenie się “jednego świata”
Perspektywy interpretacyjne globalizacji:
Globalizacja jako rynek światowy
* Jest utożsamiana ze zmianami ekonomicznymi, zakłada się że nie byłaby ona możliwa bez światowej ekspansji systemu kapitalistycznego i postępu w deregulacji globalnych stosunków gospodarczych
Globalizacja jako relatywizacja społecznych punktów odniesienia
* Zwiększa się ilość punktów odniesienia umożliwiających określenie własnego umiejscowienia w społeczeństwie i ukształtowanie własnej tożsamości społecznej z wykorzystaniem kryteriów przekraczających granice państwa narodowego
Globalizacja jako modernizacja i detradycjonalizacja
* Zanik tradycyjnych zobowiązań, nawyków, oczekiwań – autonomiczne działania aktorów społecznych są coraz słabiej ograniczane w dążeniu do ekspansji i realizacji własnych, partykularnych celów
* Odchodzenie od lokalnych, zwyczajowych sposobów funkcjonowania na rzecz sposobów upowszechnionych w globalnym obiegu dóbr i usług, idei i wartości
Globalizacja jako homogenizacja i hybrydyzacja* Globalna dyfuzja identycznych produktów, usług i stymulujących je wzorów prowadzi do narastania w różnych społeczeństwach narodowych elementów wspólnych oraz zmniejszania się częstości występowania elementów różnicujących. Proces ten może być interpretowany jako stopniowa homogenizacja (ujednolicanie się społeczeństw narodowych według wspólnego wzorca) oraz jako hybrydyzacja (asymilacja do kultur lokalnych jedynie pewnych elementów wspólnych).
Konsumeryzm * Idea, wg której maksymalna konsumpcja dóbr materialnych i usług jest najważniejszym celem zarówno jednostki jak i społeczeństwa* Termin konsumeryzm odnosi się także do kampanii w obronie praw konsumenta
Etapy rozwoju konsumpcjonizmu
Historia konsumeryzmu Z. Baumana – opiera się na kwestionowaniu i odrzucaniu kolejnych barier, które ograniczały swobodę fantazji.
* Konsumpcja dóbr materialnych
* Konsumpcja usług
* Konsumpcja doświadczeń i przeżyć (przedmiotem konsumpcji stają się informacje, treści znaczeniowe, symbole kulturowe, a także podróże, terapie, działania sprzyjających utrzymaniu sprawności fizycznej itp. )
konsekwencje konsumpcji ostentacyjnej;
konieczność podejmowania przez konsumenta licznych decyzji o charakterze konsumpcyjnym
ciągła konieczność nabywania przez konsumenta nowej wiedzy, poznawanie nowych wzrców w celu uniknięcia alienacji
wzrost znczenia podmiotowości tych konsumentów, którzy dysponują wiedzą na temat
funkcjonowania nowyc produktów i techologii ,rozbudzenie konsumpcji wśród dzieci młodzieży, uprzedmiotowienie człowieka
10. Opór- działanie podmiotu, który się przeciwstawia presji społeczeństwa (robi to refleksyjnie) Podmiot buntuje się, gdy pojawia się przemoc symboliczna.
Elementy strategii oporowych: subiektywna analiza sytuacji jako opresyjnej, motywacja do sprzeciwienia się opresji, działanie ukierunkowane na zmianę sytuacji opresyjnej.
3 grupy społeczne są autorami oporu: (jest to podział teoretyczny)
a) młodzież (studenci)
b) intelektualiści
c) przedstawiciele mniejszości społecznej
11.Strategie oporu i strategie działania przeciwwładzy w ujęciu Ulricha Becka:
Rodzaje-oporu:-bierny–czynny-jawny-ukryty-indywidualny-zbiorowy-zogniskowany-rozszczepiony-codzienny
Definicja opresji: pochodna nierównego rozkładu władzy przejawiającego się w dyskryminacji przedstawicieli jednej z grup, dyskredytacji jej statusu i w eksploatacji. Bazuje na ideologicznie określonej nadrzędności statusu jednej grupy względem innej.
Działania o charakterze przeciwwładzy w kontekście globalizacji:
1. protest konsumencki-odmowa kupowania produktów, które są spostrzegane jako wytwarzane w sposób nieetyczny, np. ze względu na zatrudnienie dzieci
2. dramatyzacja ryzyka- transmisja przez organizacje pozarządowe wiedzy tworzącej wątpliwość dotyczącą bezpieczeństwa konsumpcji produktu, którego gwarancje dają koncerny, lecz brak ugruntowania w badaniach naukowych
3. strategia demokratyzacji-polega na demaskowaniu przypadków łamania praw człowieka w systemach deklarujących respektowanie wartości demokratycznych, zobowiązanie podmiotów deklarujących poszanowanie własności demokratycznych do podejmowania odpowiedzialności za przypadki ich łamania
4. strategia kosmopolityzacji- eksponowanie kultury jako wartości uniwersalnej. Charakter ponadnarodowy działają na rzecz problemów uniwersalnych, wykorzystują mechanizmy konsumenckie