Sekretariat@bsstegna.pl
Polityka społeczna - 26.11.2006 r.
Zagadnienia na zaliczenie.
Polityka społeczna:
dyscyplina naukowa zajmująca się zagadnieniem potrzeb materialnych i chuchowych człowieka oraz grup społecznych w określonym etapie rozwoju państw;
jest częścią nauk społecznych;
istnieje koniczność omawiania tej dziedziny naukowej w ujęciu interdyscyplinarnym. Ma ona ścisły związek z teorią ekonomii, socjologią, psychologią, demografią, filozofią, prawem;
jest ona również ściśle związana z nauką o polityce - jest jej częścią.
Zdaniem E. Rosset stanowi „(…) system idei oraz działań zmierzających do polepszenia całokształtu warunków życiowych ludności?”
A. Rajkiewicz jako przedmiot badań polityki społecznej uznaje „(…) część ogólnej społeczno-gospodarczej polityki społeczeństwa, stosunków międzyludzkich oraz przemian struktury społecznej. Działalność ta zmierza do optymalnego zaspokojenia potrzeb ludności uwzględniającego współzależność między postępem społecznym a wzrostem gospodarczym.
Według K. Secomskiego polityka społeczna jako działalność praktyczna jej podmiotów zmierza do najbardziej efektywnego wykorzystania środków materialnych w celu podniesienia poziomu życia ludności oraz rozbudowy systemu socjalnego, zakładającego stałe polepszanie i stymulowanie korzystnych zmian w zakresie zaspakajania potrzeb indywidualnych i społecznych.
Według W. Szuberta polityka społeczna to „(…) celowe oddziaływanie państwa, związków zawodowych i innych organizacji na istniejący układ stosunków społecznych, zmierzające do poprawy warunków bytu i pracy szerokich warstw ludności - usuwania nierówności społecznych oraz podnoszenia kultury życia”.
W jej zakres wchodzą potrzeby związane ze:
sferą bytu (a więc wyżywienie, mieszkanie, pomoc materialna, niezdolność do pracy),
sferą tzw. pozamaterialna (ochrona zdrowia, edukacja, usługi i działalność kulturalna),
sferą psychospołeczną (aktywność społeczna, satysfakcja z pracy, uznanie, poczucie bezpieczeństwa ekonomicznego i społecznego).
Podstawowe dziedziny polityki społecznej jako nauki oraz działalności praktycznej:
polityka ludnościowa, i rodzinna,
politykę w dziedzinie zatrudnienia, płac, warunków i ochrony pracy,
polityka mieszkaniowa,
polityka ochrony zdrowia,
polityka oświatowa
polityka kulturalna,
polityka zabezpieczenia społecznego i opieki społecznej,
polityka ochrony środowiska naturalnego,
prewencji, zwalczania zjawisk patologii społecznej.
Na realizację polityki społecznej wpływa wiele czynników takich jak:
sytuacja demograficzna,
specyficzne potrzeby związane z różnymi kategoriami wieku ludności,
zamożność danego państwa,
obszaru geograficznego położenia państwa,
stanu wykształcenia ludności
systemu polityczno-społecznego, itd.
Polityka społeczna jest jednym z elementów „globalnej wioski”.
Coraz większe znaczenie zyskują międzynarodowe podmioty polityki społecznej w skali globalnej świata i regionalnej.
Współcześnie politykę społeczną taktuje się jako czynnik realizowania praw człowieka, przede wszystkim praw ekonomicznych i społecznych.
Cele polityki społecznej:
bezpieczeństwo socjalne, które obejmuje zapewnienie dochodów i usług w sytuacji wystąpienia ryzyka (choroba, inwalidztwo, starość, śmierć, bezrobocie),
inwestycje w człowieka - tworzenie równych szans rozwoju ludzi, kształcenie młodego pokolenia (są czynnikiem rozwoju ekonomicznego sprawując, że wartości socjalne uzależnione są od polityki gospodarczej),
pokój społeczny - jest podstawą stabilizacji życiowej ludzi.
Wartość pokoju społecznego rośnie wraz z osiąganiem dobrobytu i stabilizacji politycznej.
życie rodzinne - akcentowanie życia rodzinnego oznacza powód do wartości związków między ludźmi i poczucia bezpieczeństwa na podstawie więzi emocjonalnych i uczuciowych. Wychowanie przyszłych generacji wymaga wsparcia rodzin nie tylko ubogich i nie tylko materialnego ze strony osób i instytucji.
Postawy polityki społecznej.
Polityka socjalne - obejmuje węższy zasięg działań ograniczający się do udzielania bezkwiwalentnych świadczeń.
Postęp społeczny - ciąg zmian społecznych, któremu przypisujemy pozytywne cechy, np. większy odsetek ludzi wykształconych.
Wzrost - może oznaczać ilościowy wzrost pewnych wartości - zarówno pozytywny jak i negatywny, np. wzrost osób wykształconych powoduje deficyt chętnych do pracy fizycznej.
Kwestia społeczna - niedogodności, które odznaczają się szczególną dotkliwością dla potencjału osobowego społeczeństwa, są następstwem niedostosowania sposobu, jakim funkcjonuje społeczeństwo do podstawowych potrzeb indywidualnych, zbiorowych.
Problem społeczny - wszelkiego rodzaju dolegliwości, zakłócenia, niedogodności występujące w życiu zbiorowym.
Skuteczność polityki społecznej świadczy o niej przede wszystkim to, że coraz mniej ludzi w społeczeństwie potrzebuje doraźnego ratunku.
Ruch naturalny - obejmuje urodzenia, zgony i zmiany stanu cywilnego.
przyrost naturalny - różnica między urodzeniami a liczbą zgonów.
Ruch przestrzenny - oznacza migrację, czyli przemieszczanie ludności zarówno w obrębie państwa (migracje wewnętrzne), jak i związane z przekraczaniem jego granic (migracja zewnętrzna).
Przyrost rzeczywisty - saldo migracji zewnętrznej (dodatnie lub ujemne) związane z przyrostem naturalnym, jest to faktyczna zmiana liczby ludności kraju w przyjętej jednostce czasu.
Polityka pronaturalistyczna - zmierza do zachowania lub przeniesienia istniejącego poziomu dzietności i w konsekwencji do odmłodzenia struktury wiekowej społeczeństwa oraz zwiększenia liczby urodzeń (świadczenia socjalne związane z macierzyństwem i wychowaniem dzieci).
Polityka antynaturalistyczna - (depopulacyjna) - zmierza do ograniczenia liczby urodzeń i zmniejszenia tempa przyrostu naturalnego.
Neutralna polityka ludnościowa - pozostawia sprawę prokreacji swobodnemu uznaniu ludności.
Polityka prorodzinna - trafia do rodzin najbardziej potrzebujących pomocy oraz zmierza do poprawy sytuacji społecznej i warunków startu życiowego już narodzonych dzieci.
Ubóstwo - stan, w którym jednostce czy grupie społecznej brakuje środków na zaspokojenie podstawowych potrzeb uznawanych w danej społeczności za niezbędne (jest pojęciem relatywnym), mierzy się wskaźnikami rozwoju społecznego.
wskaźniki rozwoju społecznego - (trzy wymiary dobrobytu) zdrowie, edukacja oraz rozwój gospodarczy.
Stopa solaryzacji - jest to odsetek uczących isę obliczony dla trzech grup wiekowych w Polsce: 7-14, 15-18, 19-24 lat.
Analfabeta - wg. UNESCO, to osoba, która nie potrafi ze zrozumieniem zarówno przeczytać jak i napisać krótkiej wypowiedzi na temat własnego życia.
Analfabeta funkcjonalny - osoba, która nie potrafi posłużyć się umiejętnością czytania, pisania i liczenia dla swojego rozwoju i rozwoju społeczności, do której należy.
Kwestia pracownicza - to kształtowanie położenia materialnego pracowników, społecznej sytuacji w sferze pracy, wreszcie określeniu miejsca pracowników (ustawodawstwo pracy).
Rynek pracy - to miejsce zetknięcia się podaży i popytu na pracę, a jego podstawowa funkcja polega na dążeniu do równoważeniu obu tych elementów.
Stan pełnego zatrudnienia - każdy człowiek zdolny i chętny do pracy znajduje pracę w stosunkowo krótkim czasie.
Rodzaje bezrobocia:
Koniunkturalne - wiąże się z wahaniami koniunktury,
Strukturalne - wynika z niedostosowania rozmiarów struktury popytu gospodarki na siłę roboczą z jej podażą,
Frykcyjne - w związku z normalnym przepływem pracowników między zakładami pracy,
Technologiczne - ze względu na rozwój postępu technicznego i organizacyjnego
Jawne - osoby zarejestrowane jako bezrobotni poszukujący pracy,
Ukryte:
Krótkotrwałe - do 12 miesięcy,
Długotrwałe - ponad 12 miesięcy,
Powszechne - regionalne.
Bezrobotny - to osoba niezatrudniona, zdolna i gotowa do pracy, nie ucząca się w szkole dziennej, zarejestrowana we właściwym dla miejsca zameldowania rejonowym urzędzie pracy, jeżeli ukończyła 18 lat (wyjątek młodociani absolwenci), a nie ukończyła 60 lub 65 lat (kobieta i mężczyzna), nie ma prawa do emerytury, renty inwalidzkiej, świadczeń rehabilitacyjnych, zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, wychowawczego, nie jest właścicielem lub posiadaczem nieruchomości rolnej powyżej 2 ha przeliczeniowych.
Sposoby walki z bezrobociem.
Programy pasywne - zasiłki dla bezrobotnych, świadczenia przedemerytalne, wcześniejsze emerytury finansowane przez ZUS.
Programy aktywne - szkolenie i przekwalifikowywanie bezrobotnych i zasiłki szkoleniowe, prace interwencyjne, aktywizacja zawodowa, roboty publiczne, pożyczki na tworzenie małych przedsiębiorstw, przygotowywanie zawodowe młodocianych.
Podmioty polityki społecznej.
Pod pojęciem podmioty polityki społecznej będziemy rozumieli wszystkie organy, instytucje i organizacje, których zadaniem jest kształtowanie zasad polityki społecznej i realizacja ich celów.
W aktualnych warunkach rozwojowych świata trzeba wyróżnić następujące typy przedmiotów:
Międzynarodowe zyskujące narastające znaczenie państwa i jego instytucje,
Pozapaństwowe,
Lokalne, przede wszystkim samorządy terytorialne,
Zakłady pracy, przedsiębiorstwa.
Międzynarodowe podmioty polityki społecznej:
ONZ - najbardziej znacząca organizacja, oprócz zarządzania ogólnego ONZ działa tzw. Rada Ekonomiczno-Społeczna ONZ, w której funkcjonują komisje:
- Socjalna,
- Praw Człowieka,
- Praw Kobiet,
- Ludnościowa.
Do podmiotów międzynarodowych zalicza się także:
UNESCO - Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Oświaty, Nauki i Kultury,
FAO - Organizacje ds. Wyżywienia i Rolnictwa
WHO - Światowa Organizacja Zdrowia
UNICEF - Fundusz Narodów Zjednoczonych Praw Dziecka.
Znaczący wpływ na politykę społeczną mają międzynarodowe organizacje związków zawodowych, tj.:
Międzynarodowa Konfederacja Wolnych Związków Zawodowych,
Międzynarodowa Konfederacja Chrześcijańskich Związków Zawodowych,
Światową Federację Związków Zawodowych.
Pewną rolę w kształtowaniu zasad polityki społecznej odgrywają też konferencje KBWE.
Polska ratyfikowała też następujące akty prawne międzynarodowego:
Europejskiej Karty Społecznej oraz protokołu dodatkowego do tej Karty z 5 maja 1988 r.
Karta Socjalna Wspólnoty Europejskiej z dnia 09 grudnia 1989 r.
Międzynarodowa Organizacja Pracy (MOP)
Zasady konstytucyjne MOP:
Mineralność,
Trójgrupowość.
Reprezentowane są 3 grupy delegatów:
2 delegatów rządu,
Po 1 delegacie pracowników oraz pracodawców z każdego kraju należącego do MOP
Powiązanie problemów społecznych z dążeniami do pokoju
Cele MOP
Poszanowanie wolności, godności i bezpieczeństwa ekonomicznego oraz równości wszelkich jednostek,
Pełne zatrudnienie czyli usunięcie źródeł bezrobocia,
Pryzmat celów socjalnych nad celami wyłącznie ekonomicznymi,
Skracanie czasu pracy i poprawy jej warunków,
Organy MOP-u:
Międzynarodowa Konferencja Pracy,
Rada Administracyjna,
Międzynarodowe Biuro Pracy.
Państwo jako podmiot polityki społecznej.
Istnieje potrzeba wyodrębnienia funkcji społecznej w działalności państwa.
W ramach funkcji społecznej państwa realizuje się następujące cele:
Ustalając cele postępu społecznego,
Sposób i realizowanie,
Określają w konstytucjach i ustawach zadania i sposobu ich realizacji,
Ustalają zakres włączenia się do działań międzynarodowych,
Tworzą organy administracji państwowej odpowiadające za realizację przewidzianych przez prawo uprawnień społecznych obywateli,
Wydają szczegółowe przepisy prawne w ramach ustawodawstwa społecznego,
Wydają na cele społeczne sumy z budżetu państwa.
Organy zajmujące się polityką społeczną w RP
Sejm - stanowiący prawa społeczne i będący organem sprawującym kontrolę nad poszczególnymi resortami działającymi w sferze społecznej
Rada Ministrów - ustalająca przepisy wykonawcze i zasady działalności poszczególnych resortów
Ministerstwo Pracy i Spraw Obywatelskich, Ochrony Zdrowia, Edukacji Narodowej, Kultury i Sztuki, Ministerstwo Sprawiedliwości.
Główny Komitet Turystyki i Sportu,
Kościół katolicki,
pozarządowe: PCK, TPD, Komitet Pomocy Społecznej, Związek Emerytów i Rencistów, Organizacje Kombatanckie.
Polityka społeczna w skali lokalnej
Do zadań samorządów terytorialnych należy:
tworzenie i zapewnienie sprawnego funkcjonowania urządzeń infrastruktury społecznej,
prowadzenie działań z zakresu zabezpieczenia społecznego,
rozpoznawanie potrzeb rodzin i pojedynczych osób na danym obszarze
Istotne jest tu m.in. przyznanie samorządom:
odpowiednich źródeł dochodu,
szersze określenie ich kompetencji
jasne oznaczenie kompetencji i odpowiedzialności za decyzje
Społeczna rola zakładu pracy:
Zakładowe świadczenie socjalne stanowią określone istotne elementy działalności przedsiębiorstw we wszystkich krajach. Współcześnie przedsiębiorstwa w krajach rozwiniętych udzielają pracownikowi:
pomocy w sytuacjach trudnych losowo (kalectwo),
wsparcia finansowego w takich wydarzeniach jak ślub, narodziny dziecka,
pomocy w rozwiązywaniu problemów.
Lucyna Mallek
Polityka spoleczna - 7 -