Prawo konstytucyjne- wykład 3.

ZASADA GODNOŚCI CZŁOWIEKA → art. 30 Konstytucji

• Art. 30 Konstytucji → przepis, który otwiera rozdział drugi Konstytucji dotyczący wolności i praw człowieka i obywatela

* w Niemczech w ich Ustawie Zasadniczej z maja 1949 r. zasada godności człowieka jest wyrażona w art. 1 - otwiera ona całą Ustawę Zasadniczą, która rozpoczyna się od rozdziału o prawach człowieka)

* w Polsce dla twórców Konstytucji ważniejsze było unormowanie w rozdziale pierwszym ustroju RP, z kolei dla ustrojodawcy w Niemczech ważniejsze było rozpoczęcie od praw człowieka, od zasady godności.

• Na gruncie art. 30 Konstytucji i w ogóle na gruncie całej Konstytucji ta zasada godności człowieka ma dwa znaczenia:

1. Godność w znaczeniu OSOBOWYM → to znaczenie jest węższe, ściślejsze; godność człowieka jest jedna, jednakowa, równa dla wszystkich ludzi

→ pochodzi ona albo od Boga (ujęcie chrześcijańskie, teistyczne) - imago Dei albo

→ według ujęcia filozoficznego Immanuela Kannta od rozumu i woli: Kant podkreślał, że każdy człowiek ma rozum i wolę, a jeśli ma rozum i wolę, to ma godność (ujęcie oświeceniowe).

Te dwa pojęcia się nie wykluczają; art. 30 Konstytucji może oznaczać, że człowiek, który pochodzi od Boga ma godność i/lub ma rozum i wolę - ma godność.

→ godność jest darem naturalnym, jesteśmy nim powszechnie obdarzeni, posiadamy ją wszyscy w jednakowym stopniu

→ godności nie można odebrać, nie można zniszczyć

2. Godność w znaczeniu OSOBOWOŚCIOWYM → znaczenie szersze

• Godność w tym znaczeniu podlega stopniowaniu, może być większa, mniejsza i ta godność jest jakimś rodzajem zasługi, którą sobie wypracujemy lub nie wśród ludzi (jest moją cechą w zależności jak na nią zasłużę)

• Element dynamiczny w rozumieniu godności

• W tym znaczeniu godność podlega ochronie sądowej (przede wszystkim w prawie cywilnym) poprzez ochronę dóbr osobistych (koncepcję cywilną dóbr osobistych (imię, nazwisko, honor, cześć ← dobra osobiste w prawie cywilnym))

• Styk moralności, filozofii i prawa; korzenie godności, to z czego ta godność wyrasta, znajdują się poza Konstytucją; Roman Ingarden, Józef Tischner, Jan Paweł II ← `specjaliści' od godności

Jaka jest rola art. 30 Konstytucji i godności człowieka?

Właśnie godność człowieka jest źródłem (przyczyną) wolności i praw człowieka i obywatela.

* Do roku 1989 prawa człowieka (właściwie prawa obywatelskie - w PRL nie używano pojęcia prawa człowieka) czerpaliśmy z woli władzy państwowej (źródłem - wola władzy). Obecnie od roku 1989, a w szczególności od 1997 wszelkie wolności i prawa wynikają z godności człowieka.

Jaką rolę pełni władza państwowa w zarysowaniu granic godności człowieka?

Konstytucja, prawodawca zastrzega, że niektóre prawa, czy godność należą się nam, jednak możemy ich dochodzić w granicach ujętych w ustawie (określonych przez ustawę) - tam ingerencje prawodawcy zwykłego np. przy świadczeniach emerytalnych.

• Godność jest określona jako:

1. PRZYRODZONA

2. NIEZBYWALNA

3. NIENARUSZALNA

4. Jej poszanowanie i ochrona jest OBOWIĄZKIEM WŁADZ PUBLICZNYCH.

• Problem godności ma kapitalne znaczenie dla współczesnej dyskusji o prawie (np. eutanazja, nowe techniki narodzin ← ich powstawanie zawsze wraca do zasady godności)

GODNOŚĆ JAKO ŹRÓDŁO DLA PRAW CZŁOWIEKA!!!

ZASADA SUWERENNOŚCI NARODU


Klasyczne (oświeceniowe) ujęcie zasady suwerenności

Suwerenność narodu




Rozumienie zasady suwerenności w okresie integracji europejskiej

KLASYCZNE UJĘCIE ZASADY SUWERENNOŚCI NARODU

• Punktem wyjścia dla ujęcia suwerenności narodu była konstrukcja prawna, a wcześniej filozoficzna → konstrukcja (pojęcie) WOLI POWSZECHNEJ ← zalążek, protoplasta władzy najwyższej narodu; koncepcja woli powszechnej dla koncepcji władzy najwyższej jaką ma naród

• J.J. Rousseau - Umowa społeczna, 1762 r. - główna praca Rousseau w zakresie prawa, państwa

• Tę wolę powszechną cechują trzy właściwości:

1. Niepozbywalna

2. Niepodzielna

3. Nieprzenoszalna

• Tę kategorię (koncepcję) woli powszechnej ( i na tym polega osiągnięcie Rousseau) przypisał narodowi, naród wyraża i reprezentuje taką cechę jak istnienie woli powszechnej → wobec tego władza narodu w państwie jest niepozbywalna, niepodzielna, nieprzenoszalna (władza najwyższa w państwie); Rousseau gloryfikuje podmiot - naród, dlatego że Rousseau podstawił pod naród cechy woli powszechnej (Rousseau doprowadził władzę narodu do skraju, `do ściany');

• Pod koniec życia Rousseau godził się na to, że można delegować władzę posłom i ustanawianie ustawy, ale naród wyraża na nie zgodę w referendum;

• Rousseau wprowadził kryterium rozumu jako najwyższa wartość;

• W ujęciu klasycznym (formy oświeceniowe) zasada suwerenności narodu polega na tym, że władzę najwyższą w państwie sprawuje naród, który jest wspólnotą wszystkich obywateli. Obecnie zasadę suwerenności narodu wyraża art. 4 ust. 1 Konstytucji. Natomiast art. 4 ust. 2 Konstytucji wprowadza zasadę rządów przedstawicielskich (reprezentacji), głosi, że naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio.

SUWERENNOŚĆ NARODU W DOBIE INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ

Suwerenność w okresie integracji europejskiej wyjaśnia:

Art. 4 Konstytucji + art. 90 ust. 1 Konstytucji + orzecznictwo TK

↑

Podkreśla ograniczenie suwerenności


w okresie integracji europejskiej

współczesne pojmowanie zasady suwerenności narodu

W orzecznictwie TK kapitalną rolę odgrywa wyrok TK z 11 maja 2005 r. o sygnaturze K18/04 ← jest to wyrok dotyczący traktatu akcesyjnego z Aten (wyrok o członkostwie Polski i innych 9 państw w UE), na mocy którego od 2004 r. 10 państw, w tym Polska, przystąpiło do UE.

Kolejnym ważnym elementem jest wyrok z 22 listopada 2010 r. o sygnaturze K32/09 ← wyrok dotyczący traktatu lizbońskiego.

Obydwa te wyroki są na zgodność, TK stwierdził, że te traktaty są zgodne z Konstytucją RP, ale w uzasadnieniu użyto innych argumentów; w orzeczeniu z listopada 2010 r. TK wprowadził taką kategorię jak TOŻSAMOŚĆ KONSTYTUCYJNA POLSKI (państwa):

• Nasze orzecznictwo zaimportowało tę konstrukcję z Niemiec, Francji;

• Taki bezpiecznik, rezerwa, oznacza taką sferę kompetencji, wartości, których nie możemy się wyzbyć jako państwo polskie;

• Taki rdzeń, istota suwerenności, której nigdy nie możemy się wyzbyć, której nie możemy w żadnym razie, na żadnych warunkach przekazać UE.





4

---