DYDAKTYKA OGÓLNA
Wykłady str. 2 - 12
Ćwiczenia str. 13 - 18
Dydaktyka zajmuje się nauczaniem, uczeniem się. Szczególne pytania stawia o ucznia, kim on jest, kto on jest. Dotarcie do człowieka, likwidacja zjawisk negatywnych. Dużo nauka ta poświęca uczniowi, nauczycielowi.
Prof. Denek.
Kogo uczymy i kto uczy?
Po co uczymy? /sens, cel do którego zmierzamy/.
Czego nauczamy?
Jak to robić? Jakimi metodami działać?/.
Za pomocą czego uczymy? /infrastruktura szkoły, bazy, pomoce itp./
Kiedy, gdzie, jak długo nauczamy? /Gdzie się uczy - organizacja nauczania, jakie etapy kształcenia?/.
Jak oceniamy wyniki? /Jak kontrolować efekty?/.
Według prof. Denka
Sytuacje dydaktyczne /które wywołują proces myślenia/.
Proces rozwojowy /my dydaktycy musimy brać proces rozwojowy pod uwagę/.
Rezultat /efekt, do którego zmierzamy/.
Dydaktyka zajmuje się nauczaniem świadomym, planowym, steruje procesami.
Definicje dydaktyki - Okoń.
Jest to nauka o kształceniu i samokształceniu, ich celach, treści oraz metodach, środkach i organizacji.
Zaliczana jest do nauk pedagogicznych.
Pedagogika ogólna - historia oświaty i wychowania - teoria wychowania - dydaktyka.
Jest to jedna z podstaw kształtowania człowieka.
Praktyczność dydaktyki ogólnej.
Poza praktyka nauka nie istnieje, jeśli nie uczysz nie jesteś dydaktykiem. Obecnie najczęściej prezentowane jest podejście teoretyczno - praktyczne.
Dydaktyka jest to nie tylko praktyka, ma ona pewien dorobek teoretyczny. Określa zjawiska, wskazuje pewne prawa. Teoria i praktyka przenikają się.
Jeśli chodzi o tzw. nachylenie teoretyczne, to uważa się, że tak ta nauka rozwinęła się, że może być nauką teoretyczną.
Tradycje dydaktyki polskiej.
Kazimierz Twardowski /1866-1938/ - logik, pionier myśli dydaktycznej. Około 100 lat temu wydał pracę „Zasadnicze pojęcia dydaktyki i logiki do użytku w seminariach nauczycielskich i nauce prywatnej”.
Bigdan Nawroczyński /1882 - 1974/ - profesor Uniwersytetu Poznańskiego i Warszawskiego - „Zasady nauczania” - 1930r.
Kazimierz Sośnicki /1883 - 1974/ - „Zarys dydaktyki - 1925r, „Dydaktyka ogólna”.
Jan Władysław Dawid - /1859-1914/ - „Zasób umysłowy dziecka” - 1896.
Sergiusz Hessen -/1887-1940/ - „Struktura i treści szkoły współczesnej”, zajmował się polityką oświatową. Profesor Uniwersytetu Łódzkiego.
Powojenni:
Wincenty Okoń;
Czesław Kupisiewicz;
Władysław Zaczyński;
Konstanty Lech;
Kazimierz Denek;
Franciszek Bereźnicki;
Stanisław Palka.
Od 1989 roku następuje pluralizm w oświacie:
otwarcie na Zachód;
zmiana treści kształcenia;
stosunek nauczyciel - uczniowie;
nauka podlega rynkowym wpływom;
większy wpływ rodziców na uczniów;
możliwość dotarcia nauczyciela do rodzica jest coraz mniejsza.
Literatura podstawowa:
Czesław Kupisiewicz - Podstawy dydaktyki ogólnej, Dydaktyka ogólna.
Wincenty Okoń - Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej.
Zaliczenie - artykuł do opracowania związany z programem /szkoła, edukacja współczesna / co zawiera, co wnosi do rzeczywistości.
Rozdz. I - Kupisiewicz - opracowanie.
TENDENCJE W DYDAKTYCE
Budują się różne modele /zróżnicowanie/, wszystko się różnicuje. Nie można nauczać bez wychowania. Zauważa się nurt meta dydaktyki, tzn., że dydaktyka refleksuje o sobie.
Inne tendencje - podejście humanistyczne do człowieka /holistycznie - całościowo/.
Rozwój technologii kształcenia.
Tendencja, aby odchodzić od modelu przyrodniczego.
Kontestacja /antypedagogika/ - odrzuca się to co było.
METODOLOGIA DYDAKTYKI
Jest to ta część nauki, która mówi o jej badaniach.
Przykładowo - relacje, skuteczność, jak organizować naukę, wszystkim co jest \związane z pracą szkół, nauczycieli, placówek oświatowych, wszelką świadomość pedagogiczną, badanie treści i metod, organizacji.
Definicja:
Metoda badań w dydaktyce /Okoń/ jest to system takich odpowiednio powiązanych ze sobą czynności i narzędzi, które umożliwiają odkrywanie zależności między poszczególnymi elementami procesu dydaktycznego jako całości oraz ogólnych prawidłowości kształcenia i oświaty.
POJĘCIA
wskaźnik;
hipoteza - założenie /weryfikacja, falsyfikacja/;
dobór próby - decyzja, jaką część populacji obejmiemy badaniami;
badanie pilotażowe;
prototyp badania na mniejszej próbie
METODY
Spekulacja dydaktyczna - polega na tym, że autor nie przeprowadza badań, lecz obserwuje rzeczywistość, opiera się na intuicji i na tej podstawie tworzy jakieś dzieło, traktat.
Prace przeglądowe - autor pracy wybiera sobie temat, który będzie badał i bada, kto na ten temat prowadził badania i dalej drąży ten temat.
Metody badań historyczno - porównawczych - stosowana, gdy badamy przeszłość - popularne w Niemczech. Jej istotą jest rozpatrywanie faktów edukacyjnych na podstawie dokumentów historycznych.
Metody porównawcze - komparatystyczne - istotą jest porównywanie różnych systemów oświaty w czasie i przestrzeni, wyszukiwanie różnic. Są to trudne metody, rzadko się stosuje. Materiały i źródła są w różnych miejscach. Czasem pewnych spraw nie można porównać. Nie zawsze są spójne.
Metoda obserwacji - co zastajemy - metoda, która chce opisać rzeczywistość, zarejestrować ją - dotyczy tu i teraz. Nie jest to tylko opis, ale także analiza tych zjawisk, które się opisuje. Autor badań poszukuje faktów stosownie do celów sobie postawionych.
Wg Okonia - polega na systematycznym i planowym rejestrowaniu.
ETAPY:
cele badawcze - sformułowanie;
wyłanianie i analiza zmiennych;
przekształcenie problemów w łańcuch hipotez;
dobór technik - narzędzi badawczych;
określenie populacji - dobór próby;
przeprowadzenie badań;
weryfikacja hipotez;
wnioski.
Eksperyment dydaktyczny - metoda, która odpowiada na pytanie - co będzie jak ja wprowadzę jakąś zmianę? W eksperymencie wywołujemy jakiś proces. Ingerujemy w proces kształcenia, jest to metoda, która podlega ścisłej kontroli. Jest to metoda przeniesiona z nauk przyrodniczych.
Przykład: metoda nauczania dzieci. Dwie klasy homogeniczne, te same warunki, w domu, płeć itp. Uczymy dwiema metodami, a później badamy wyniki.
Metody ilościowe - nomotetyczne - są nastawione na zmierzenie - zważenie zjawiska, dbają bardzo o obiektywizm badań, aby nic nie zakłócało myśli badacza. Często stosuje się tu metody statystyczne /matematyczne/. W tych badaniach zakładamy, że ludzie zachowują się tak samo, że to można badać. Można porównywać. Możemy tworzyć wiedzę teoretyczną, obiektywną na podstawie wniosków z tych badań. Ostatnio zauważono, że nie wszystko można zbadać i zmierzyć.
Metody jakościowe - zakłada się, że człowiek jest niepowtarzalny w dydaktyce powinniśmy badać jakość zjawiska, a nie ilość.
Badania naturalistyczne - kontakt z terenem, analizuje codzienne życie ucznia, holistycznie - całościowo. Badacz stara się w sobie znaleźć naiwność poznawczą. Jest tu wiele możliwych interpretacji. Badacz nie ucieka się od subiektywności, jest tu wiele możliwych interpretacji. Metody te bazują na słowie, na opisie.
Metody dają nam możliwość mierzenia wielkości mierzalnych. Są one wzbogaceniem metody ilościowej. Można badać ważne sprawy.
Wady:
subiektywizm;
niepewność wyniku;
brak uogólnień;
brak decyzji.
Badacze posługują się:
wywiadem narracyjnym;
biografią ludzi /pamiętniki, życiorysy, dokumenty osobiste, kroniki rodzinne, wywiady nagrywane/.
FUNKCJE BADAŃ DYDAKTYCZNYCH
funkcja deskryptywna - /diagnostyczna - opisowa/;
funkcja eksplanacyjna - wyjaśniająca;
funkcja predykcyjno - prospektywna /prognostyczno - przewidywalna/;
funkcja praktyczna - możliwość wdrażania w praktyce.
SYSTEMY DYDAKTYCZNE
System to:
elementy /części, składniki/;
powiązania /interakcje, sprzężenia, współpraca/.
Dopiero te elementy wymienione powyżej stanowią system.
Jest to zbiór bardziej złożony niż składające się na nią części. Części te są połączone scalającymi je relacjami.
System społeczny - to co nas otacza, wszelkie społeczne zachowania.
System edukacyjny - cała oświata, instytucje powołane i nie powołane do wychowania, formalne, nieformalne, rodzina.
System oświaty - instytucje powołane do wychowania i nauczania.
System szkolny - tylko szkoły, przedszkola, poradnie społeczno - zawodowe, domy dziecka.
System dydaktyczny - wszystkie dokonania szkolne /kształcenia, wychowawcze, dydaktyczno - wychowawczy/.
System relacji zachodzących między nauczycielem, a uczniem.
System relacji zachodzących między uczniem i jego środowiskiem.
Definicja systemu edukacyjnego - wg Okonia.
System dydaktyczny - zespół zgodnych wewnętrznie twierdzeń opartych na jednolitym układzie celów, treści i zasad dydaktycznych, a dotyczących sposobów organizacji pracy nauczyciel i uczniów.
CECHY SYSTEMY DYDAKTYCZNEGO:
dynamiczność - powinien być na tyle zmienny ..;
elastyczność - może się dostosować do zmian, ma być elastyczny;
podmiotowość - system dla wychowanka, a nie odwrotnie;
otwartość - możliwość dołączenia czegoś, co w danych warunkach jest konieczne;
samoregulacja - powinien mieć wbudowane takie mechanizmy, w których można coś zmieniać p. poprzez książki, wydawnictwa, managerów, przepisy;
globalność - musi pasować do różnych miejsc i typów szkół musi być uniwersalny;
podzielność - musi być taki, aby można go dostosować do konkretnych warunków.
PODZIAŁ SYSTEMU WG RELACJI JAKA ZACHODZI MIĘDZY PROCESEM NAUCZANIA I UCZENIA SIĘ.
NAUCZANIE UCZENIE SIĘ
>- z historycznego punktu widzenia nauczanie było ważniejsze od uczenia się czyli tzw. przerost - nazywa się je tradycyjnym.
<- inne systemy, gdzie uczeń jest ważniejszy, nacisk na uczenie się, samokształcenie - są to systemy NOWEGO WYCHOWANIA /John Dewey/ dziecko stoi w centrum.
= - obecnie dąży się do równowagi - starają się zbliżać, dawać harmonię. Te dwa procesy są w równym stopniu uważane za ważne.
Jan Fryderyk Herbart - szkoła tradycyjna.
Szkoła Johna Deweya - pragmatyczna - progresywistyczna.
System tradycyjny do dziś wywiera wpływ na nauczanie.
Herbart - filozof, pedagog, ojciec naukowej dydaktyki. Stworzył system, który był oparty na trzech podstawach naukowych:
etyka - wywiódł z niej cele wychowania;
psychologia - szukał środków wychowania - jak wychowywać;
filozofia - wywodził z niej treści nauczania.
System ten oparty jest na idealistycznej filozofii niemieckiej. Istotą jest to, że uważał wychowanie i nauczanie jest zupełnie niezależnym procesem - jest to proces obiektywny bez względu na czas, wiek uczniów - zawsze przebiega podobnie. Zakłada on pewną stałość. Celem wychowania był ideał wychowawczy /wzór, model do naśladowania/. Dążymy, aby każdą jednostkę urobić do tego wzoru.
Miał podstawowe działy:
nauczanie wychowujące /dydaktyka/ - nauczanie;
teoria prowadzenia ucznia /hodogetyka/ - wychowanie.
Części hodogetyki - karność, wychowanie.
Główne pojęcia:
zainteresowania - uczeń jest białą tablicą, jako taki nie ma żadnych zainteresowań. My mamy mu dać pewne podstawy. Nauczaj tak, aby budzić zainteresowanie.
budowa lekcji - interesował się budową lekcji. Stworzył stopnie formalne lekcji. Uważał, że każda lekcja ma 4 części:
jasność;
kojarzenie;
system;
metoda.
Główne problemy hodogetyki:
Karność - środek nacisku przez przymus i karę. Uważał, że karność ma służyć do przywrócenia ładu, ma to być środek doraźny.
Pielęgnowanie - środki długotrwałe, spokojne, łagodne, które maja zmierzać do urabiania wychowanka. Pielęgnowanie ma dominować w opiece nad dzieckiem, np. dobry przykład dla dziecka.
GŁÓWNE CECHY SZKOŁY TRADYCYJNEJ
Intelektualizm - zakładał, że człowiek ma rozwijać swój intelekt, dużo materiału, dużo dziedzin.
Dawanie wiedzy statycznej - czyli niezmienna, sprawdzona.
Konserwatyzm i dogmatyzm myślenia uczniów - narzucał treści i metody nauczycielom i uczniom. Szkoła miała być wciąż taka sama. Autorytet nauczyciela i podręcznika był bezwzględny - czyli w centrum. Tok podający - uczeń słuchał - był pasywny.
odizolowanie od życia rzeczywistego.
Wychowanie moralne.
Była bardzo rozpowszechniona, była tania, nie wymagała pomocy naukowych, nauczyciel był w centrum.
Na opracowaniu:
Kupisiewicz /rozdz. II - Herbart, Dewey, współczesne.
TREŚCI KSZTAŁCENIA
Treść jest to istota rzeczy, coś co jest najważniejsze - meritum.
Dydaktyka zajmuje się problemem co wybrać?
Treść kształcenia jest to uporządkowany zasób informacji i czynności lub materiał nauczania, uczenia się.
Kiedy używamy pojęcia treść kształcenia - jest to np. cały zasób wiadomości jaki się zdobywa w ramach nauki w określonej szkole np. podstawowej.
Kruszewski Krzysztof:
Jest to zbiór planowanych czynności ucznia wyznaczonych przez materiał nauczania i zaplanowaną zmianą psychiczną.
W Polsce treści kształcenia są zazwyczaj starannie dobierane.
Treści są pojęciem szerszym niż program nauczania.
Curiculum - istota, przebieg życia.
Treści kształcenia muszą mieć związek z potrzebami dziecka.
Program bardziej skłania się ku potrzebom społecznym.
TENDENCJE W BUDOWANIU PROGRAMU I DOPASOWYWANIU TREŚCI.
Tak się dobiera treści, aby preferować aktywność, umiejętności - to znaczy dać człowiekowi pobudzenie, aby był aktywny i tę wiedzę stosować.
Pogłębiać wykształcenie ogólne.
Profesjonalizm, perfekcjonizm - żeby dać młodzieży doskonałe wykształcenie, dzięki któremu odnajdą się we współczesnym świecie.
Zmiana proporcji między wiedzą o teraźniejszości, przeszłości i przyszłości.
Integracja treści, budowanie bloków interdyscyplinarnych, wiązanie tego, integracja, łączenie.
Treści mają być dostosowane do wymagań społecznych, kulturowych, rodzinnych, w pracy.
Obecnie w większej mierze potrzebna jest komunikacja międzynarodowa /języki/, kreatywność.
Następuje dostosowanie do możliwości czyli:
weryfikacja;
podążanie za nauką - stosownie do wieku;
dopasowanie do wieku.
Wymagania dydaktyczne:
systematyczność i korelacja /eksponowanie pewnych związków między poszczególnymi przedmiotami/, np. z różnych przedmiotów podobną wiedzę powinno się przekazywać w tym samym czasie.
Rodzaje korelacji:
Jeden przedmiot podbudowuje inny.
Porównywanie, uzupełnianie, rozszerzanie /np. język polski - historia - omawianie podobnych okresów w historii i np. w literaturze/.
Stanowi zastosowanie wiadomość dla usprawiedliwienia.
Koncentracja - szukanie we wszystkich treściach nadrzędnej myśli lub idei, która łączy przedmioty i zmierza do jednego ideału wychowania.
TEORIE DOBORU TREŚCI KSZTAŁCENIA
Materializm dydaktyczny - /encyklopedyzm/ - polega na tym, aby nauczyć jak najwięcej - stawianie na pamięć ucznia. Są ambitne, obszerne, jest to najstarszy rodzaj doboru treści. Konsekwencje dla ucznia - brak własnych przemyśleń, wiedza jest powierzchowna, uczeń dużo zapomina, powierzchowność.
Formalizm dydaktyczny - /Herbart/. Istotą tej teorii jest oparcie jej na racjonalizmie, że człowiek posiada rozum i trzeba go używać. Fakty powinny być porządkowane a za pomocą rozumu. „Myślę więc jestem”. Skutki dla ucznia - uczeń staje się intelektualistą, uczy się myśleć, przenosi się to na inne przedmioty.
Utylitaryzm dydaktyczny - uznano, że najważniejsze jest, aby wiedzę zastosować w praktyce /Dewey/. Ucz się przez działanie. Uwzględniano wszystkie kryteria, aby działać. Konsekwencje dla ucznia - ograniczenie jego wiedzy, brak wiedzy ogólnej.
Materializm funkcjonalny /łączy pamięć, rozum i działanie w jedno, twórca Okoń, czyli tzw. kształcenie wielostronne - harmonijnie łączy treści teoretyczne z praktycznymi. Teoria to pozostaje na razie jako postulat.
Teoria problemowo - kompleksowa /Suchodolski/. O doborze treści decyduje jakie problemy będą przed człowiekiem w jego życiu.
Strukturalizm - /K. Sośnicki - 1961/ - każdy przedmiot ma pewna strukturę. Aby dobrać treści, należy się najpierw w daną dziedzinę „wgryźć”, zobaczyć, co jest ważniejsze, a co mniej ważne. Uczniom należy przekazywać specyfikę danej wiedzy, a nie szczegóły. Trzeba zrozumieć istotę.
Egzemplaryzm /Wagenschein/ - bazowanie na egzemplarzach - wykorzystanie przykładów /np. są różne wojny - opisywać na przykładzie jednej - typowej/. Eksponować elementy typowe. Stosować tzw. „wyspowanie” - tylko niektóre wyspy dajemy zwiedzić. Nadaje si e do historii i biologii.
OGÓLNE ZASADY DOBORU TREŚCI
Na opracowaniu Kupisiewicz rozdz. VI.
PROGRAM SZKOLNY
Jest to zbiór tematów z danej dziedziny przydatny do nauczania.
Kruszewski Krzysztof:
Program szkolny jest to diachroniczne i synchroniczne przedstawienie treści kształcenia
diachroniczne tzn. jaki temat po jakim;
synchroniczne - jakie grupy tematów.
Kryteria:
merytoryczne;
skuteczności;
społeczne
Przy budowaniu programu bierze się pod uwagę różne aspekty. Program powinien zawierać:
uwagi wstępne - określa się w nich cele kształcenia;
materiał nauczania - wykaz lekcji, czy bloków programowych;
uwagi o realizacji programu - specyfika, formy, metody, środki;
ewaluacja - ocena uczniów - czyli co będzie umiał, jak to sprawdzimy.
Podział programów:
takie, które reprodukują kulturę;
restrukturyzujące kulturę - takie, które chcą wychować nowego człowieka /szkoły prywatne, społeczne, alternatywne/.
Plan nauczania jest to rejestr przedmiotów - rozkład na poszczególne lata nauki.
TYPY PODRĘCZNIKÓW I FUNKCJE
Typy:
właściwy - książka związana z programem szkolnym, są cztery rodzaje:
uniwersalny;
systematyczny - odpowiada rocznemu programowi;
do ćwiczeń;
programowane - ułożony wg zasad programowania;
uzupełniająca książka do czytania, np. lektury wspierające dany przedmiot;
książki podręczne /słowniki, encyklopedie, leksykony/.
Cechy podręcznika:
stabilność;
mobilność.
NIEPOWODZENIA SZKOLNE
Niepowodzenie jest zawsze bez względu na system dydaktyczny. Każdy uczeń doznaje pewnych powodzeń i niepowodzeń.
POJĘCIE NIEPOWODZENIA SZKOLNEGO
Wg Kupisiewicza - niepowodzenie jest to pewna rozbieżność między wymaganiami szkoły, a wynikami nauczania.
Wg Konopickiego? - jest to stan, w który się wpada i pozostaje.
Wg Okonia - jest to proces trwania i utrwalania się tych rozbieżności pomiędzy wymaganiami, a możliwościami ucznia.
Powodzenie szkolne jest to optymalne w stosunku do możliwości i warunków pracy ucznia jego osiągnięcia w nauce i wychowaniu.
RODZAJE NIEPOWODZEŃ:
wychowawcze;
dydaktyczne.
Jedne i drugie łączą się ze sobą /dydaktyczne - stanowią 98%/ i one w przypadku powstania generują trudności wychowawcze.
Trudności dydaktyczne mogą być:
ukryte - są one ukryte - początkowo też utajone;
jawne - po odkryciu ukrytych - wychodzą na jaw. Mogą one być przejściowe, czyli, jeśli się odpowiednio wcześnie zareaguje /rodzice, nauczyciele/ to dają się one zwalczyć;
trwałe - jeśli dotyczą większej ilości materiału - czyli np. uczeń zostaje na drugi rok w tej samej klasie.
DYDAKTYCZNE WYCHOWAWCZE
UKRYTE JAWNE
PRZEJŚCIOWE TRWAŁE /WZGLĘDNIE TRWAŁE/
DRUGOROCZNOŚĆ ODSIEW
KONSEKWENCJE NIEPOWODZEŃ
W rezultacie tego procesu człowiek gubi się, traci poczucie własnej wartości. Mogą powodować tzw. fobie szkolne, załamania. Może być też poszukiwanie sukcesów w innych dziedzinach, wtórny analfabetyzm, brak możliwości zdobycia zawodu, ma coraz mniejsze szanse w życiu. Osoby takie niestety utrudniają proces dydaktyczny.
Niepowodzenia szkolne można rozpatrywać w różnych skalach:
mikroskala - jeden uczeń - nauczyciel;
mezoskala - patrzenie przez pryzmat danej placówki oświatowej;
makroskala - MEN - w skali całego kraju;
megaskala - skala międzynarodowa.
W Polsce około 70 tysięcy uczniów powtarza klasę.
PRZYCZYNY NIEPOWODZEŃ SZKOLNYCH
przyczyny społeczno - ekonomiczne - szuka się ich poza uczniem /słabe zarobki, brak dochodów w rodzinie/, niski status rodziny pod względem wykształcenia, złe warunki do odrabiania lekcji, brak miejsca do odrabiania lekcji, brak systemu pomocy dla tych rodzin, przeciążenie pracą, konieczność zarobkowania lub pomocy rodzinom, pochodzenie społeczne, brak opieki, struktura rodziny /np. niepełna, konfliktowa, z problemem alkoholowym/, duża ilość dzieci;
przyczyny biopsychiczne /związane z uczniem/ - spostrzeganie, pamięć, koncentracja /uwaga/, inteligencja, zainteresowania /motywacje i aspiracje, uzdolnienia, choroby - ogólny stan zdrowia dziecka, cechy charakteru /np. brak obowiązkowości może wpływać ujemnie/, nadpobudliwość /trudności ze skupieniem się/;
dydaktyczne - w szkole, w systemie nauczania, źle wyznaczone cele, złe metody, sztywność systemu mogą tkwić w podręcznikach, brak metod problemowych, werbalizm, przeciążenie uczniów, rzadka kontrola, brak klasówek, duża liczebność klasy, wadliwa selekcja, wykształcenie kadry dydaktycznej, zła atmosfera szkoły.
Aby te niepowodzenia zniwelować tworzy się odpowiedni klimat, brak napięć, cele szkoły dostosowuje się do potrzeb uczniów.
PRZECIWDZIAŁANIE NIEPOWODZENIOM SZKOLNYM
profilaktyka;
diagnoza;
terapia.
Ad. 1. Zmiana sposobu nauczania metody problemowe, włączanie ucznia do pracy, nauczyciel nie powinien wpadać w konflikty z uczniami.
Ad. 2. Zapobieganie, prawidłowe kierowanie do następnych etapów kształcenia, ludzi z niepowodzeniami nie można pozostawiać samym sobie.
Ad. 3. Terapi można podzielić na:
indywidualną - korepetycje, konsultacje indywidualne, prace domowe, samopomoc koleżeńska, praca z rodzicami;
zbiorową - tworzy się grupy wyrównawcze, środki socjoterapeutyczne /świetlice/;
STRUKTURA DYDAKTYKI
Część teleologiczno - treściowa /przedmiot i zadania dydaktyki, cele kształcenia, treści kształcenia/;
Część procesualna.
Część wynikowa.
Ad. 1. Teleologiczna nauka o celach /dokąd idziemy, czego będziemy uczyć/.
Ad. 2. Dotyczy technicznej strony procesu:
procesy kształcenia i systemy dydaktyczne;
zasady kształcenia;
metody nauczania;
metody uczenia się i samokształcenia;
......
lekcja;
podręczniki i środki dydaktyczne;
organizacja i planowanie.
Ad. 3.
kontrola;
dydaktyczne wykorzystanie kontroli;
doskonalenie działalności dydaktycznej.
CELE KSZTAŁCENIA
Nauczanie musi zdawać sobie sprawę z tego do czego zdąża. Cele musi sobie uświadamiać. Uczniom też należy uświadamiać cele.
Cele kształcenia to jest to, do czego zmierzamy, do tego co ma być później.
Spójność wewnętrzna - cele nie mogą być wzajemnie sprzeczne.
Spójność zewnętrzna - z polityką z innymi.
Związek z wymaganiami społecznymi - normy moralne, prawne, zasady współżycia, potrzeby społeczne.
Szkoła przede wszystkim realizuje cele społeczne - jeśli się mówi o tym, że potrzeba dziecka jest najważniejsza to jest to tzw. „mydlenie oczu”.
Kompletność i komplementarność - dajemy kompetencje, które dają osobowość wszechstronną.
Prognostyczność - zdolność przewidywania - jest to trudne, bo nie wiemy jakie przedmioty będą potrzebne w przyszłości.
Kontynuacja wartościowych tradycji polskich i światowych.
Kryterium ogólności i konkretności - kryterium konstruowania przebiega ono od ogółu do szczegółu.
Sprawności - prostość, czytelność, dyrektywność, zrozumiałość.
CEL
Strona rzeczowa (obiektywna) |
Strona osobowościowa (podmiotowa) |
|
|
TAKSONOMIE - sposób porządkowania.
SCHEMAT
Taksonomia celów nauczania
POZIOM |
KATEGORIA |
|
|
|
|
Zapamiętanie wiadomości oznacza gotowość ucznia do przypomnienia sobie pewnych terminów, faktów, praw i teorii naukowych, zasad działania. Wiąże się to z elementarnym poziomem rozwinięcia tych wiadomości. Uczeń nie powinien ich mylić ze sobą i zniekształcać.
Zrozumienie wiadomości oznacza, że uczeń potrafi je przedstawić w innej formie, niż je zapamiętał, uporządkować i streścić, uczynić podstawa prostego wnioskowania.
Stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych oznacza opanowanie przez ucznia umiejętności praktycznego posługiwania się wiadomościami według podanych mu uprzednio wzorów. Cel, do którego wiadomości mają być stosowane, nie powinien być bardzo odległy od celów osiąganych w toku ćwiczeń szkolnych.
Stosowanie wiadomości w sytuacjach problemowych oznacza opanowanie przez ucznia umiejętności formułowania problemów, dokonywania analizy i syntezy nowych dla niego zjawisk, formułowania planu działania, tworzenia oryginalnych przedmiotów wartościowania przedmiotów według pewnych kryteriów.
CELE OGÓLNE /FUNKCJE/
POŚREDNIE
/CZYNNOŚCI/
SZCZEGÓŁOWE
/ZADANIA/
Operacjonalizacja - uszczegółowianie celów
Cel ogólny:
nie precyzyjny;
wskazują tylko kierunek dążenia;
ma zapewnić rozwój ogólny ucznia;
cel ogólny jest bogaty znaczeniowo;
zazwyczaj jest zwięzły, jest konieczny, elastyczny, pojemny.
Wady:
nie daje konkretnych wiadomości;
jest wieloznaczny /niedokładny/
Cele szczegółowe
przechodzimy na konkretne operacje
Zalety:
jednoznaczność;
wskazuje sposób zademonstrowania;
mierzalność;
istnieje możliwość oceny stopnia realizacji.
Wady:
względne ubóstwo znaczenia;
nauczenie wszystkich tego samego;
pole działania jest ograniczone;
uciążliwy dla nauczyciela, bo trzeba wszystko rozebrać na czynniki pierwsze.
Argumenty przemawiające za uszczegóławianiem celów:
nauczyciele osiągają przez to wyższe wyniki;
podnosi się efektywność procesu kształcenia;
jesteśmy zmuszeni zastanawiać się nad każdym elementem treści;
możemy mierzyć wyniki;
ułatwia dobór i układ treści, porządkuje pracę;
dzięki temu możemy realizować zadania zawarte w taksonomiach;
jest podstawa porozumienia między nauczycielami;
ułatwia korelację /te same treści w różnych przedmiotach/;
daje podstawy do indywidualnego traktowania uczniów.
Cechy ujemne:
zabijanie twórczości ucznia;
zbytnie uszczegóławianie;
upodobnienie do fabryki /wszystko bez względu na człowieka/.
PROCES KSZTAŁCENIA
Jest to coś, co jest rozciągnięte w czasie.
ciąg zdarzeń;
trwa w czasie;
jest celowy;
jest świadomy
Proces kształcenia to zespół czynności wykonywanych w odpowiednim czasie przez nauczyciela. Proces zakłada interakcje pomiędzy nauczającym, a uczącym się.
Proces kształcenia jest to zbiór powiązanych ze sobą czynności uczniów i nauczyciela warunkujących się wzajemnie i podporządkowanych realizacji wspólnego celu, którym jest wywołanie u dzieci, młodzieży lub osób dorosłych pewnych zamierzonych i względnie trwałych zmian.
Można wyróżnić siedem ogniw procesu kształcenia.
Lp. |
Rodzaje czynności nauczyciela |
Rodzaje czynności uczniów |
1 |
Działania sprzyjające uświadomieniu uczniom celów i zadań kształcenia |
Działania służące wytwarzaniu pozytywnej motywacji do nauki stosownie do zaaprobowanych celów. |
2 |
Zaznajamianie uczniów z nowymi rzeczami i zdarzeniami |
Poznawanie nowych rzeczy i zdarzeń. |
3 |
Kierowanie procesem nabywania pojęć |
Procesy uogólnienia służące wytworzeniu pojęć. |
4 |
Kierowanie procesem poznawania prawidłowości i praw naukowych /nauczyciel porządkuje wiedzę/. |
Poznanie prawidłowości i praw naukowych oraz systematyzowanie wiedzy. |
5 |
Kierowanie procesem przechodzenia od teorii do praktyki. |
Nabywanie umiejętności i nawyków. |
6 |
Organizowanie zajęć praktyczno - wytwórczych. |
Działania praktyczne służące wytwarzaniu przedmiotów i zmian w otoczeniu |
7 |
Sprawdzanie i ocena osiągniętych przez uczniów kompetencji. |
Samokontrola osiągnięć uzyskiwanych w toku uczenia się. |
Ocena wartościowa:
sprawiedliwa;
słuszna wg nauczyciela
Grupy:
procesy motywacji;
procesy poznawania;
procesy operowania;
procesy utrwalania;
procesy sprawdzania i oceniania;
tok problemowy
ZASADY NAUCZANIA
Zasada to:
norma;
reguła;
teza;
prawidło;
twierdzenie.
Zasada jest to coś, co przenika nasze życie. Nauczyciel w swej pracy musi się czymś zawsze kierować.
Występuje 7 zasad
Wg Okonia |
Wg Kupisiewicza |
Systematyczności |
Systematyczności |
Poglądowości |
Poglądowości |
Samodzielności |
Świadomy i aktywny udział ucznia |
Związku teorii z praktyka |
Wiązanie teorii z praktyką |
Efektywności |
Trwałości wiedzy |
Przystępności |
Przystępności |
Indywidualizacji i uspołecznienia |
Operatywności wiedzy |
Systematyczności - porcjowanie wiedzy bez przerw:
uwzględniaj wiedzę zdobytą wcześniej;
dziel materiał na części;
Samodzielności - uczeń nie ma być uzależniony cały czas od nauczyciela, uczniowi trzeba dać działać.
Związku teorii z praktyką; zasada ta mówi o łączeniu dwóch różnych światów, trzeba wskazywać drogi połączeń, dawać przykłady z życia, należy referować tematy nie odległe od rzeczywistości uczniów.
Efektywności - jak nauczać w jak najkrótszym czasie jak najwięcej.
Przystępności - tak organizować przekazywanie wiedzy, aby była ona zrozumiała, należy zaczynać od rzeczy łatwiejszych do trudniejszych i od ogółu do szczegółu.
Indywidualizacji i uspołecznienia - bądź miły, patrz na możliwości człowieka, dostosuj to do możliwości człowieka.
Zasada operatywności - chcę, aby uczniowie myśleli i działali.
Dr Zawiślak wykłady 2
Dr Zawiślak ćwicz.13
Środowisko edukacyjne ucznia
przyrodnicze;
techniczne;
kulturowe;
społeczne
na poziomie:
konkretnym - obrazowym;
abstrakcyjnym - pojęciowym
KANAŁ INFORMACYJNY
KANAŁ INFORMACYJNY
B
baza mat.
S
środki
T
treści
U
uczeń
O
organizacja
M
metody
Z
zasady
N
Nauczyciel
Uczeń
Jego:
wiedza;
umiejętności;
postawy
zainteresowania;
zdolności;
wiek;
płeć.
C
E
L
E
T
R
E
Ś
C
I
M
E
T
O
D
Y
Ś
R
O
D
K
I
F
O
R
M
Y
O
R
G
A
N
I
Z
A
C
J
A
NAUCZYCIEL
Cele kształcenia
Treści kształcenia
Nauczyciele
i czynności metodyczne
Uczniowie
i czynności uczenia się