D:\Prawo konstytucyjne - wykład.doc

Prawo konstytucyjne → w Polsce posługujemy się tym terminem od około 20 lat (od III RP, od 1989 r.);

→ wcześniej nazywało się prawo państwowe;

→ w Polsce międzywojennej - prawo polityczne (pojęcia tego używał prof. Wacław Komornicki, powtarzając za J.J. Rousseau)

→ nazwa wywodzi się od Konstytucji (Ustawa Zasadnicza)← ona zaś funkcjonuje w Europie i Ameryce od Oświecenia.

Kategoria, nazwa, którą jest prawo konstytucyjne występuje w dwóch znaczeniach:

WĄSKIE

(sensu stricte)

Prawem konstytucyjnym nazywamy wyłącznie te przepisy prawne, które są zawarte w Konstytucji, czyli Ustawie Zasadniczej

SZEROKIE

(sensu largo)

Przez prawo konstytucyjne rozumiemy wszystkie, wszelkie te przepisy prawne, które mają za przedmiot (dotyczą) uregulowanie ustroju politycznego i społeczno-gospodarczego państwa

*prawo parlamentarne, wolności i prawa człowieka i obywatela ← powstały z gałęzi prawa konstytucyjnego, a które są teraz oddzielną gałęzią prawną.

POJMOWANIE KONSTYTUCJI

KONSTYTUCJA

w sensie formalnym w sensie materialnym

(w znaczeniu prawniczym) (w znaczeniu faktycznym)

Konstytucja w znaczeniu formalnym ← akt prawny, który ma szczególną formę i szczególną treść.

Na FORMĘ Konstytucji składa się:

1. najwyższa moc prawna przepisów zawartych w tym akcie;

2. tryb dokonywania zmian w Konstytucji ← z tego względu możemy wyróżnić Konstytucję sztywną (są to Konstytucje bardzo trudno zmieniane) oraz Konstytucję elastyczną (łatwo podlegają zmianie);

*zawsze musi być kryterium, punkt odniesienia - tu punktem wyjścia, porównania jest ustawa zwykła;

*w istocie nie ma konstytucji elastycznych (to tylko teoria) - wszystkie są sztywne, trudno zmieniane - różnią się tylko stopniem trudności zmiany

Konstytucja USA 1787 r. ← najbardziej sztywna Konstytucja (zmieniana chyba 25 razy)

3. szczególna systematyka, czyli budowa; dzieli się na:

ogólną

uporządkowanie treści Konstytucji w rozdziały, księgi, części, działy (wielkie jednostki systematyzacji)

punktem wyjścia dla systematyzacji ogólnej jest SYSTEM WARTOŚCI, jaki przyjmuje prawodawca/ ustrojodawca

szczegółową (szczególną)

uporządkowanie treści przepisów w obrębie części, działu, rozdziału

punktem wyjścia - LOGIKA PRAWNICZA I TECHNIKA LEGISLACYJNA

Z punktu widzenia TREŚCI Konstytucję dzielimy na:

I. Pełne - Duża Konstytucja ← zawiera 5 elementów treści:

1. określa podstawy ustroju politycznego państwa → art. 2 Konstytucji RP

2. wskazanie podstaw ustroju społeczno-gospodarczego → art. 21, art. 64 Konstytucji RP

3. określenie wolności i praw człowieka i obywatela → rozdział 2 Konstytucji zwłaszcza art. 30 (godność człowieka jest źródłem wolności i praw człowieka i obywatela), art. 32 (równość wobec prawa), art. 31 ust. 3 (przepis, który określa kiedy można prawa człowieka ograniczyć, w jaki sposób, pod jakimi warunkami ← wyrażona ZASADA PROPORCJONALNOŚCI w tym przepisie), art. 2 (sprawiedliwość społeczna)

4. określenie systemu rządów w danym państwie (system rządów w Polsce jest parlamentarny! ← nie jest to czysty, klasyczny, angielski parlamentaryzm, ale jakaś jego mutacja)

5. określenie sposobu zmiany Konstytucji

II. Niepełne - Mała Konstytucja ← taki akt, który nie zawiera któregoś z tych pięciu elementów treści dużej konstytucji, np.: Ustawa z października 1992 r. (obowiązywała przez 5 lat do 1997 r.), Konstytucja z 1947 r.

* Mała Konstytucja z 1992 roku nie regulowała praw człowieka, regulowała przede wszystkim system rządów, ustanawiała system rządów, które nazywaliśmy prezydencko - parlamentarnym ← taka efemeryda! Od tego systemu rządów odeszliśmy w 1997 r.

NAJWYŻSZA MOC PRAWNA

Przepisy prawne po pierwsze mają moc prawną i jednocześnie mają moc obowiązującą.

Moc prawna prawa jest stopniowalna - jest prawo silniejsze i jest prawo słabsze ← moc prawna podlega gradacji.

Moc obowiązująca jest jednakowa dla wszystkich aktów, constans; przestrzegam przepisów prawnych niezależnie od tego kto je wydał.

Nie można mylić ze sobą mocy prawnej i mocy obowiązującej!!!

Na czym to polega, że przepisy Konstytucji mają najwyższą moc prawną?

1. Przepisy zawarte w Konstytucji są punktem wyjścia dla kształtowania (do wydawania) pozostałych przepisów prawnych (wszelkich innych przepisów prawnych w Polsce)

Hans Kelsen: Konstytucja jest to norma dla norm prawnych.

2. Inne przepisy nie mogą być sprzeczne z przepisami zawartymi w Konstytucji (nie mogą przeczyć temu, co jest zawarte w Konstytucji)

3. Te wszystkie inne przepisy muszą rozwijać przepisy zawarte w Konstytucji.

Suma tych trzech tez (składników) wyjaśnia na czym polega najwyższa moc prawna przepisów zawartych w Konstytucji.

1. Art. 8 Konstytucji RP → stanowi, że Konstytucja jest najwyższym prawem w Polsce ← wyraża ZASADĘ KONSTYTUCJONALIZMU, czyli najwyższej mocy prawnej przepisów zawartych w Konstytucji. Podobnie było w Konstytucji marcowej z 1921 r. (art. 38) oraz w Konstytucji kwietniowej z 1935 r. (art. 49).

2. Po II wojnie światowej w Europie powstał specjalny mechanizm, urządzenie, które gwarantuje tę najwyższą moc przepisów zawartych w konstytucji → SĄDOWA KONTROLA KONSTYTUCYJNOŚCI PRAWA → SĄDY KONSTYTUCYJNE ← jest sądem nad prawem, sądzi się w nim przepisy prawne, czy są zgodne z Konstytucją.

Konstytucja (Ustawa Zasadnicza) a Ustawa Konstytucyjna

• Konstytucja jest również formą Ustawy Konstytucyjnej (* Mała Konstytucja z 1992 r. miała tytuł: Ustawa Konstytucyjna o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym)

• Cechy wspólne Konstytucji i Ustawy Konstytucyjnej:

1. Przepisy i Konstytucji i Ustawy Konstytucyjnej mają tą samą najwyższą moc prawną;

2. I Konstytucja i Ustawa Konstytucyjna uchwalane są w tym samym trybie, w ten sam sposób.

• Różnice między Konstytucją a Ustawą Konstytucyjną:

1. Konstytucja jest aktem docelowym, który w pełni reguluje ustrój państwa (punkt dojścia), natomiast Ustawa Konstytucyjna służy do dwóch różnych celów:

• Ustawa Konstytucyjna służy do dokonywania zmian w Konstytucji → np. 08.09.2006 r. - poprawka do art. 55 Konstytucji Europejski Nakaz Aresztowania (ENA) wprowadzona Ustawą Konstytucyjną;

• W Polsce Ustawa Konstytucyjna służy do tymczasowego regulowania ustroju państwa zanim będzie przyjęta docelowa Konstytucja → np. Mała Konstytucja z 1992 r.

Art. 87 Konstytucji (wylicza) ustanawia zamknięty katalog aktów prawnych, jakie w Polsce mogą funkcjonować (istnieć) ← nie ma w tym katalogu Ustaw Konstytucyjnych

Art. 235 Konstytucji głosi, że zmiany w Konstytucji są dokonywane za pomocą Ustaw Konstytucyjnych.

3

---