1. Co rozumiesz pod pojęciem rozwoju fizycznego człowieka ?
To ciągły proces przebiegający nierównomiernie i skokowo, prowadzony do dojrzałości organizmu w toku rozwoju człowieka obserwujemy przewagę procesów anabolicznych nad katabolicznymi.
2.Wymień i opisz jakościowe cechy rozwoju osobniczego.
• wzrastanie - powiększanie się ciała
- rozrost - powiększa się wielkości i masa komórek i tkanek oraz zwiększa się ilości substancji
Międzykomórkowej
- rozplem - zwiększa się liczba komórek przez podział komórkowy
• różnicowanie - doskonalenie budowy organizmu ludzkiego
- przebudowa struktury komórek i tkanek ( cytogeneza i histogeneza)
- grupowanie tkanek w określone układy i narządy ( organogeneza)
- dostrajanie się poszczególnych układów i narządów do pozostałych i formowanie się ogólnych kształtów i
proporcji organizmu ( typogeneza)
• dojrzewanie - doskonalenie się funkcji organizmu ludzkiego
- narządy i układy ulegają doskonaleniu w zakresie p[pełnionych funkcji ( specjalizacja)
- narządy i układy dostrajają się do funkcji innych układów w ramach całego ustroju (integracja)
• postęp - doskonalenie całego organizmu
3. Wymień i opisz ilościowe cechy rozwoju osobniczego.
Kinetyka rozwoju - poziom na jakim rozwój człowieka przebiega np. dzieci w tym samym wieku różnią się wielkością jedno jest większe a drugie mniejsze
dynamika rozwoju - jest to dynamika dynamika wzrastania w funkcji czasy czyli np. badamy masę ciała dziecka w systemie kwartalnym, rocznym
rozmach - porównujemy tutaj wielkość rozwoju osobniczego do stanu wyjściowego lub maksymalnej wartości
cechyrytmiczność rozwoju - czyli różne tempa rozwoju w poszczególnych etapach ontogenezy np. różne tempo
zmiany wysokości ciała człowieka
4. Wymień cechy rozwoju osobniczego.• cechy ilościowe - są częściowo zdeterminowane przez słabo działające geny w trakcie rozwoju ulegają przemianą i maja na nie wpływ czynniki środowiskowe , np. inteligencja, ciężar ciała
• cechy jakościowe - SA zdeterminowane genetycznie, są stałe i niezmienne ( nie maja na nie wpływu czynniki środowiskowe), np. grupa krwi, ilość palców, kolor tęczówki
7. Co to jest genotyp i fenotyp ?
Genotyp - zespól wszystkich genów, warunkujący właściwości dziedziczne danego organizmu. Każdy żywy organizm ma swój indywidualny zestaw genów
Fenotyp - zestaw morfologicznych, anatomicznych, fizjologicznych i biochemicznych cech organizmu żywego wykształcony w trakcie jego rozwoju osobniczego.
10. Co to jest gen i opisz jego role w organizmie człowieka.
Gen jest to odcinek DNA zawierający zakodowaną informację genetyczną wystarczającą do syntezy jednego rodzaju białka, kontroluje wszystkie procesy życiowe w organizmie
11. Rola chromosomów w organizmie człowieka.
Chromosomy powstają na skutek skracania włókien chromatynowych w komórkach przygotowujących się do podziału
Chromosom jest nosicielem kilku tysięcy genów. Każdy z tych genów jest złożony z niewielkich jednostek gromadzących informację genetyczną determinującą jedną cechę. Przykładowo, gen koloru oczu jest nosicielem jednej z dwóch informacji - kolor brązowy lub niebieski. Na skutek konfliktu pomiędzy informacjami z różnych genów, jeden zazwyczaj wygrywa. Gen, który przegrywa jest nazywany genem recesywnym, a gen wygrywający określany jest mianem genu dominującego. Gen niebieskich oczu jest więc recesywny, natomiast gen brązowych oczu jest dominujący. Dziecko, które dziedziczy jeden gen oczu brązowych, a drugi oczu niebieskich urodzi się z oczyma brązowymi. Para genów oczu brązowych będzie świadczyć o tym, iż również powstaną brązowe oczy. Natomiast para genów oczu niebieskich sprawi, że dziecko będzie miało oczy koloru niebieskiego.
12. Opisz budowę i funkcje kwasu dezoksyrybonukleinowego (DNA).
DNA jest dwuniciową, spiralnie skręconą cząsteczka, w której nici są względem siebie komplementarne ( tzn. wzajemnie siebie dopełniają). Funkcje DNA:
- przekazuje informacje genetyczna komórka i organizmom potomnym
- kieruje synteza białek w organizmie
- kieruje wszystkimi procesami zachodzącymi w organizmie
13. Na czym polega biosynteza białek ?Pierwszy etap - transkrypcja
To proces wytwarzania cząsteczki rNA na matrycy jednego łańcucha DNA zgodnie z reguła komplementarności zasad.
Drugi etap - składanie genu
W wyniku transkrypcji powstaje proste pre-mRNA które nie jest gotowe do uczestniczenia w translacji gdyz zawiera introny. Następnie mRNA jest transportowane z jądra do cytoplazmy gdzie służy jako matryca do wytwarzania białek w procesie translacji. Trzeci etap - translacja
To proces wytwarzania białek z aminokwasów. Translacja odbywa się w rybosomach. Translacja przebiega aż do momentu aż wszystkie aminokwasy zostaną przyłączone do cząsteczki białka zgodnie z kodem genetycznym.
17. Jakie znasz etapy rozwoju osobniczego człowieka?
• etap rozwoju wewnątrz łonowego ( prenatalny)
-zygota - 7-10 dzień ciąży - zarodkowy - pierwsze 8 tygodni ciąży - płodowy - od 9 tygodnia ciąży
• etapy rozwoju zewnątrz łonowego ( postnatalny)
- noworodek - do 28 dnia życia- niemowlęcy - do ukończenia 1 roku życia- poniemowlęcy - do końca 3 roku życia
- Dzieciństwa: przedszkolny - do 6 roku życia szkolny 6-11 lat - dojrzewania płciowego 11-17 lat- młodzieńczy 17 - 21 lat - dojrzałość 21 - 65 lat - starość po 65 roku
21.Opisz działanie modyfikatorów naturalnych.
- cechy klimatu takie jak temperatura, wilgotność, ciśnienie atmosferyczne kształtują wiele cech fizjologicznych
i morfologicznych człowieka- wysokość nad poziomem morze również wpływa na rozwój człowieka
- ludzie żyjący na dużych wysokościach maja większa liczbe krwinek czerwonych we krwi, niższą wartość
ciśnienia tętniczego, zwolnioną pracę serca- w klimacie gorącym w bujnej florze i faunie istnieje duże zagrożenie dla rozwoju osobniczego ze strony drobnoustrojów i pasożytów chorobotwórczych
22. Opisz działanie modyfikatorów kulturowych.
- rozwój fizyczny zależny jest od miejsca zamieszkania- wykształcenie rodziców: u rodziców z wyższym wykształceniem dzieci rozwijają się dużo lepiej, niż w rodzinach rodziców o średnim lub podstawowym wykształceniu
- przeżycia psychiczne powodują zwolnienie tempa rozwoju
23. Scharakteryzuj rolę żywienia jako czynnika odpowiedzialnego za prawidłowy przebieg rozwoju osobniczego.
- jest jednym z najważniejszych czynników endogennych
- wywiera znaczący wpływ w każdej fazie rozwoju ontogenetycznego człowieka
- braki i niedobory pokarmu powodują nieprawidłowy rozwój organizmu, mogą przerwać cykle menstruacyjne i
powodować bezpłodność u mężczyzn
24. Z czym wiąże się tryb życia człowieka?
Tryb życia człowieka wiąże się z aktywności i wypoczynkiem ( te dwa elementy naprzemiennie ze sobą występują i wpływają w sposób zdecydowany na rozwój człowieka).
Aktywność ( zużywanie energii) - praca fizyczna, uprawianie sportu, ruchliwością osobnika, praca umysłowa, stres, temperamentem osobnika.
Wypoczywanie ( regeneracja sił) - sposób spędzania wolnego czasu, jakością i częstością wypoczynku, snem
25. Co to jest komórka?Komórka to zorganizowana jednostka biologii której procesy związane z różnymi funkcjami zachodzą w obszarach ograniczonych przez szereg błon plazmatycznych.
26. Jakie znasz organelle komórkowe?
- jądro komórkowe, będące siedliskiem informacji genetycznej - mitochondria kuliste bądź podłużne drobne twory, złożone z białek, kwasów nukleinowych i fosfolipidów
- aparat Goldiego system błon cytoplazmatycznych, złożone z cienkich pęcherzyków, odgrywające rolę m. in. w
procesach wydalniczych komórki- lizosomy - pęcherzykowate, drobne ciałka powstałe z siateczki śródplazmatycznej, spełniają role narządów trawienia wewnątrzkomórkowego
- rybosomy, zawarte w cytoplazmie i mitochondriach zawierające enzymy biorące udział w syntezie kwasów
nukleinowych, białek- wodniczki, wypełnione wodnista cieczą, szczególnie dobrze rozwinięte w komórkach roślinnych
30. Co to są komórki prokariotyczne i eukariotyczne?
K prokariotyczna:Charakteryzuje się brakiem jądra komórkowego. DNA znajduje się w pewnym rejonie cytoplazmy, nie oddzielony od niej błoną. Cząsteczki DNA w większości komórek prokariotycznych są koliste i połączone z niewielką ilością białek. K. p. są to komórki małe (wymiary rzędu kilku mikrometrów).
Są to komórki bakterii.
K. eukariotyczna:Charakteryzuje się obecnością jądra komórkowego, utworzonego przez linowe DNA (z wolnymi końcami) otoczone przez dwie błony śródplazmatyczne (otoczkę jądrową). DNA eukariotyczny tworzy kompleks z dużą ilością białekPoza jądrem, komórki eukariotyczne mają wiele rejonów oddzielonych błonami od cytoplazmy (mitochondria, chloroplasty, siateczka śródplazmatyczna).
Są to komórki zwierząt, roślin, grzybów i protistów. Ich rozmiary to zazwyczaj kilkanaście do kilkudziesięciu mikrometrów, ale niektóre z nich osiągają rozmiary nawet do kilku centymetrów (jaja ptasie).
31. Opisz znaczenie mitochodrium w komórce?
Główną rolą mitochondriów jest uzyskiwanie energii w formie wysokoenergetycznych wiązań chemicznych wewnątrz ATP wskutek przekształcania innych związków organicznych.
32. Co to jest biosynteza białka i jakie etapy występują w tym procesie?
Biosynteza białka - proces doprowadzający do wytworzenia w pełni funkcjonalnych cząsteczek białek. Proces zachodzi w większości komórek żywych, a także jest możliwy do przeprowadzenia in vitro.
Informacja o sekwencji danego białka jest zapisana w genach. W trakcie procesów syntezy białka, informacja genetyczna, zakodowana w sekwencji nukleotydów kwasu nukleinowego, musi zostać odczytana i na jej podstawie syntezowany jest łańcuch aminokwasów o określonej kolejności. Sekwencja aminokwasów decyduje w głównej mierze o właściwościach białka.
Pierwszy etap - transkrypcja
To proces wytwarzania cząsteczki rNA na matrycy jednego łańcucha DNA zgodnie z reguła komplementarności zasad.
Drugi etap - składanie genu
W wyniku transkrypcji powstaje proste pre-mRNA które nie jest gotowe do uczestniczenia w translacji gdyz zawiera introny. Następnie mRNA jest transportowane z jądra do cytoplazmy gdzie służy jako matryca do wytwarzania białek w procesie translacji. Trzeci etap - translacja
To proces wytwarzania białek z aminokwasów. Translacja odbywa się w rybosomach. Translacja przebiega aż do momentu aż wszystkie aminokwasy zostaną przyłączone do cząsteczki białka zgodnie z kodem genetycznym.
33. Jakie znasz rodzaje tkanek występujących w organizmie człowieka?
TKANKA - składa się komórek pełniących określone funkcje, zestaw tych samych komórek pełniących te same funkcje w organizmie. Powstają w okresie zarodkowym.
Rodzaje tkanek: mięśniowa, nabłonkowa, łączna, nerwowa.
Mitoza, kariokineza, podział jądra komórkowego (kariokinetyczny, pośredni), w trakcie którego chromosomy dzielą się wzdłuż na dwa chromosomy siostrzane, wskutek czego w jądrach potomnych znajdują się dwa (diploidalne), identyczne zespoły chromosomów zawierające identyczną informację genetyczną
Tkanka mięśniowa, składa się z włókien mięśniowych, zbudowanych z miocytów (zespołów komórek mięśniowych), posiadających zdolność do aktywnego kurczenia się. Rodzaje tkanki mięśniowej:
-mięsień poprzecznie prążkowany-mięsień gładki-mięsień sercowy
Funkcje tkanki mięśniowej: wykonywanie wszystkich ruchów, lokomocja, realizacja podstawowych funkcji życiowych (oddychanie, trawienie, wydalanie), utrzymanie postawy ciała, wytwarzanie ciepła, kształtowanie sylwetki, ochrona dla tkanek znajdujących się pod nią, ochrona dla naczyń i nerwów.
Tkanka nabłonkowa - otacza nasz organizm od otaczającego świata (środowiska zewnętrznego) oraz wyścieła narządy w naszym ciele. Wyróżniamy dwa rodzaje tkanek - jest to podział ze względu na liczbę warstw:
-Tkanka nabłonkowa jednowarstwowa - tu jest dalszy podział na: płaskie, sześcienne, walcowate i wielorzędowe. Tkanka jednowarstwowa występuję tam, gdzie zachodzi intensywne przemieszczanie substancji, np. dyfuzja i wchłanianie.
-Tkanka nabłonkowa wielowarstwowa - są tylko płaskie.
Funkcje: Gruczołowe(Wątroba - trawienie), Zmysłowe(Kubki smakowe ,Błony węchowe nosa), Pokrywające (Skóra, Warstwa pokrywająca układ krwionośny), Odbiór bodźców
Tkanka łączna - jedna z podstawowych tkanek zwierzęcych, jest charakterystyczna dla zwierząt przechodzących dwie fazy gastrulacji i powstaje z mezodermy. Komórki tkanki łącznej wytwarzają dużą ilość substancji międzykomórkowej, która wypełnia przestrzenie między nimi. Tkanka łączna ma za zadanie: spajać różne typy innych tkanek, zapewniać podporę narządom i ochraniać wrażliwe części organizmu. Wygląd tkanki łącznej zależy od obfitości substancji międzykomórkowej.
Tkanka nerwowa - jest odpowiedzialna za przewodzenie impulsów nerwowych. Zbudowana jest z dwóch rodzajów komórek - neuronów oraz komórek glejowych.
34. Opisz budowę i znaczenie tkanki łącznej?
Jej cechą jest obecność obfitej substancji międzykomórkowej i stosunkowo rzadko rozsianych w niej elementów komórkowych, jej zadaniem jest przede wszystkim łączenie i powiązanie innych tkanek, utrzymywanie kontaktu między nimi i transport wewnątrz organizmu
• tkanka łączna właściwa
- tkanka wiotka, znajdująca się w skórze - tkanka zbita, budująca prze wszystkim wiązadła i ścięgna- tkanka siateczkowa- tkanka tłuszczowa -która gromadzi tłuszcze
• tkanka łączna chrzęstna ( zbita, gąbczasta) - tworzy szkielet u większości kręgowców, charakteryzuje się duża twardością • tkanka zarodkowa • tkanka krwiotwórcza • krew i chłonka
35. Opisz budowę i znaczenie tkanki nabłonkowej?
Najbardziej pierwotna tkanka organizmu, stanowi pokrycie ciała, wyściela narządy wewnętrzne i ściany jamy ciała. Zbudowana jest ze ściśle przylegających komórek, pozbawiona substancji międzykomórkowej. Wyróżniamy:
- nabłonek jednowarstwowy i wielowarstwowy
Ze względu na kształ tkanka nabłonkowa dzieli się na:
a) nabłonek płaski b) nabłonek sześciennyc) nabłonek cylindryczny
ze względu na pełnione funkcje:a) nabłonek powierzchniowy b) nabłonek gruczołowy
c) nabłonek zmysłowy d) nabłonek rozrodczy
36. Co to są listki zarodkowe i jakie znasz ich rodzaje?
Są to zespoły komórek powstałe u zwierząt w okresie zarodkowym w etapie gastrulacji w wyniku różnicowania się węzła zarodkowego, z których później wyodrębniają się tkanki, narządy i układy narządów zarodka. U zwierząt dwuwarstwowych powstają tylko dwa listki zarodkowe: zewnętrzna ektoderma i wewnętrzna endoderma, natomiast u zwierząt trójwarstwowych pomiędzy nimi różnicuje się trzecia warstwa: mezoderma
37. Jakie znasz rodzaje podziałów komórkowych i krótko je scharakteryzuj?
Mejoza, kariokineza redukcyjna, podział redukcyjny jądra komórkowego zachodzący w procesie powstawania komórek rozrodczych (gamety, mejospory), prowadzący do redukcji liczby chromosomów do połowy, co umożliwia odtworzenie pierwotnej liczby chromosomów w zygocie.
43.Przedstaw budowę kości.
• tkanka kostna - nadaje kształt kości • szpiku kostnego• chrząstki• okostnej lub ochrzęstnej ( w tkance kostnej najważniejsza jest substancja międzykomórkowa)- u dorosłych ktanka kostna ma budowę blaszkowata i dzieli się na:
Istotę zbitą- bardzo zwarty układ blaszek kostnych, występują w niej kanały w których przebiegaja naczynia krwionośne wnikające do kości z okostnej każdy kanał otoczony jest blaszkami w kształcie cienkościennych rur ułożonych współśrodkowo ściśle ze sobą zespolonych tworzących osteon.
Istotę gąbczastą - utworzona jest z cienkich blaszek i beleczek kostnych krzyżujących się ze sobą
44.Przedstaw podział kości ze względu na kształt.
Kości mają różny kształt, wielkość i długość
- kości długie, to przede wszystkim kości kończyn, składają się z: trzonu , końca dalszego i bliższego
- kości krótkie, występują tam gdzie silna masywna budowa łączy się z ograniczoną ruchomością, są one mniej
więcej równomiernie rozwinięte we wszystkich trzech wymiarach ( kości nadgarstka, kość stepu)
- kości płaskie, są wydłużone w dwoch kierunkach i bardzo znacznie spłaszczone w kierunku trzecim, np. kość
biodrowa, łopatka- kości różnokształtne - takie jak żuchwa, rzepka, kręgi
46.Jaka jest struktura mięśni poprzecznie prążkowanych ?
struktura mięśnia:-mięsień stanowi zbiór pęczków mięśniowych-mięsień otacza tkanka łączna zwana namięsną
• pęczek mięśniowy
-stanowi zbiór komórek mięśniowych-otoczona jest omięsną, która łączy się z namięsną otaczającą cały mięsień
• miocyt-komórka mięśniowa-zawiera zbiór miofibryl (włókien kurczliwych, 500-600)
• miofibryl-włókno mięśniowe
47.Omów budowę komórki mięśniowej.
Kształt wydłużonego cylindra
- błona komórkowa ( sarkolema) - protoplazma, jest to substancja wewnątrzkomórkowa, zawiera substancje energetyczne ATP- mioglobina, jest barwnikiem koloru czerwonego
- mitochondria, elementy w kształcie ziarenek lub pałeczek, pełniące bardzo ważna role w procesach przemiany
materii - siateczka sarkoplazmatyczna, wypełnia komórkę mięśniową, posiada strukturę kanalikową, pełni ważną rolę w przewodzeniu pobudzeń
51.Podaj ogólny podział układu nerwowego.
- układ nerwowy ośrodkowy - układ nerwowy obwodowy - układ nerwowy autonomiczny
52.Do czego służą i jakie są rodzaje komórek gleju ?
Dzielą się na dwie grupy:
- komórki makrogleju, stanowią rusztowanie dla komórek nerwowych, pośredniczy w przemianie materii,
chronią neuron, wytwarzają płyn rdzeniowo mózgowy
- komórki mikrogleju, pełnią funkcje obronną
53.Omów budowę komórki nerwowej.
Komórka nerwowa ( neuron) składa się z:
- ciało komórkowe, zbudowane jest z jądra komórkowego, siateczki śródplazmatycznej zawierającej ziarnistość Nissla ( substancji zasadochłonnej)
- organelle cytoplazmatyczne, mitochondria, aparat goldiego, rybosomy ( miejsce syntezy białka i polipeptydów), neurofibryle ( włókn nerwowe)
- wypustki zwane dendrytem, może ich być kilka, przekazują impuls z zewnątrz do ciała komórki
- wypustki zwanej aksonem ( neurytem) przenosi impuls od ciała komórkowego na zewnątrz
54.Scharakteryzuj układ nerwowy ośrodkowy.
• rdzeń kręgowy: leży w kanale kręgowym, rozpoczyna się na wysokości skrzyżowania piramid rdzenia przedłużonego. Składa się : zgrubienia szyjnego (zwiększony obszar unerwienia związany z kończyna górna), zgrubienia lędźwiowego (zwiększony obszar unerwienia związany z kończyna dolna), na powierzchni przedniej rdzenia znajduje się szczelina pośrodkowa przednia z symetrycznymi bruzdami boczno - przednimi, na powierzchni tylnej rdzenia znajduje się bruzda pośrodkowa tylna z bocznie symetrycznymi umieszczonymi bruzdami boczno - tylnymi, stożek rdzeniowy, nić końcowa.
W przekroju poprzecznym możemy w rdzeniu wyodrębnić : istotę szarą, istotę białą, kanał środkowy
• mózgowie: leży w jamie czaszki, składa się z :dwóch półkul mózgowych, móżdżku, pinia mózgu (rdzeń przedłużony, most, konary mózgu)Przekrój poprzeczny mózgowia człowieka : Kresomózgowie, Spoidło wielki, Wzgórze i podwzgórze,
Przysadka, Most, Móżdżek, Śródmózgowie, Rdzeń przedłużony.
• opony : łącznotkankowa błona, oddziela mózgowie i rdzeń przedłużony od ścian jamy czaszkowej i kanału kręgowego.
55.Scharakteryzuj układ nerwowy obwodowy.
OBWODOWY UKLAD NERWOWY: na obwodowy układ nerwowy składaja sie nerwy czaszkowe i nerwy rdzeniowe. Układ ten przenosi informacje między narządami a ośrodkowym układem nerwowym. Na układ obwodowy składa sie autonomiczny układ nerwowy (AUN) i somatyczny układ nerwowy (SUN). Układ autonomiczny odpowiada za sterowanie narządami wewnętrznymi a somatyczny za odbiór bodźców z otoczenia
56.Scharakteryzuj układ nerwowy wegetatywny.
• Unerwia narządy których czynność nie jest zależna od naszej woli : mięsnie gładkie, mięsień sercowy,
gruczoły. Reguluje środowisko wewnętrzne organizmu, układ ten dzieli się na :
- układ współczulny (sympatyczny), pobudza aktywność narządu unerwianego, część współczulna ma neurony pochodzące z nerwów rdzeniowych i rozpoczyna się w segmencie T1 a kończy w segmencie L3 rdzenia kręgowego,
- układ przy współczulny (parasympatyczny), hamuje aktywność narządu unerwianego, część przy współczulna ma neurony z jąder nerwów czaszkowych III, VII, IX, X oraz w segmencie krzyżowym rdzenia kręgowego (S2-S4),
63.Jaka jest budowa i funkcja skóry?
Skóra dorosłego człowieka zajmuje powierzchnie od 1.5 do 2.0 metrów kwadratowych, wagowo natomiast stanowi około 15% masy ciała grubość zaś zależnie od okolicy ciała wynosi od 0,5 do 4 mm. Skóra jest odbiorca bodzców ze srodowiska zewnetrznego poprzez liczne zakończenia nerwowe, które sie w niej znajduja. Z drugiej strony stanowi osłone chroniaca nasz ustrój przed szkodliwym działaniem tegoż srodowiska. Jest wiec bariera miedzy organizmem człowieka a otoczeniem działajaca dwukierunkowo.
percepcji bodzców- receptory w skórze i naskórku, włókienka nerwowe:
Zmysły czucia: są to dotyk, ucisk, ból, ciepło i zimno. Na całej powierzchni skóry znajdują się receptory, które odpowiadają za poszczególne zmysły. Za dotyk odpowiadają łąkotki dotykowe
- termoregulacji ustroju - powierzchowne sploty naczyniowe, głównie żylny, biernie - owłosienie, gruczoły potowe
- ochronie mechanicznej:
osłona przed otarciami - warstwa rogowa naskórka, włókna skóry
amortyzacja sił działających od zewnątrz - włókna kolagenowe i sprężyste, podściółka tłuszczowa.
- ochronie chemicznej - gruczoły łojowe ,płaszcz kwasowy i lipidowych powierzchni keratyna naskórka
-Skóra wytwarza witaminy z grupy D, które występują w organizmach w postaci tzw. prowitamin, będących pochodnymi cholesterolu, i pod wpływem promieniowania ultrafioletowego przekształcających się we właściwą witaminę.
Budowa skóry:- Naskórek- Skóra właściwa- Tkanka podskórna- Włosy i paznokcie- Gruczoły
64.Budowa układu pokarmowego
Jama ustna2 Sliniaki3 Gardło4 Przełyk5 Wątroba 6 Żęłądek7 Pęcherzyk żółciowy8 Dwunastnica
9 Trzustka10 Jelito grube11 Jelito cienkie12 Wyrostek robaczkowy13 Odbytnica
Fukcje u.p jest zespołem narządów służących do pobierania pokarmu, jego przeróbki mechanicznej (rozdrabnianie, połykanie, mieszanie pokarmu, transport treści pokarmowej) i chemicznej (trawienie), wchłaniania strawionych substancji oraz wydalania substancji, które nie zostały strawione i użyte przez organizm.
65 Budowa ukl.odeechowego1. górne drogi oddechowe-• jama nosowa, • gardło, • krtań
2. dolne drogi oddechowe- • tchawica, • oskrzela, • płuca
Narządami pomocniczymi biorącymi udział w ruchach oddechowych są mięśnie: głównie przepona oraz mięśnie międzyżebrowe.
Jama nosowa to pierwszy odcinek dróg oddechowych.
Podzielona jest na dwie części przegrodą nosa zbudowaną z kości oraz chrząstki. Wokół jamy nosowej znajdują się przestrzenie wypełnione powietrzem, tzw. zatoki oboczne nosa - często występują stany zapalne tych zatok. Od tyłu jama nosowa łączy się poprzez nozdrza tylne z jamą gardła.
Wewnątrz wysłana jest silnie unaczynioną błoną śluzową pokrytą licznymi rzęskami - migawkami, w przedniej części błonę śluzową jamy nosowej pokrywają grube, krótkie włoski. W jamie nosowej możemy wyróżni okolicę węchową, w błonie śluzowej tej okolicy znajdują się zakończenia nerwów węchowych.
Powietrze, które przechodzi przez jamę nosową, zostaje:- oczyszczone z kurzu dzięki śluzowi, rzęskom i włoskom pokrywającym tę jamę;- ogrzane; - nawilżone.Gardło jest odcinkiem, w którym krzyżują się drogi oddechowe i pokarmowe. Jama gardła dzieli się na 3 czści:- górną - nosową , która łączy się z jamą nosową; w bocznej ścianie części nosowej gardła po obu stronach znajdują się otwory - ujścia trąbek słuchowych;
- środkową - ustną, leżącą bezpośrednio za jamą ustną;- dolną - krtaniową, w której znajduje się wejście do krtani.
KRTAŃJest to narząd położony między gardłem a tchawicą. Zbudowana jest z 9 chrząstek, połączonych ze sobą więzadłami i mięśniami, które służą do unoszenia i opuszczania krtani. Jedna z chrząstek - nagłośnia - zamyka wejście do krtani w czasie połykania pokarmu. W ten sposób drogi oddechowe są zabezpieczone przed niepożądanym wyniknięciem cząstek pokarmowych.
Wnętrze krtani jest wysłane nabłonkiem z ruchomymi rzęskami. Rzęski poruszają się w kierunku gardła, usuwając pyły lub inne zanieczyszcznia, dostające się do krtani wraz z wdychanym powietrzem.
Krtań jest narządem głosotwórczym. Wewnątrz krtani pomiędzy chrząstkami są rozpięte tzw. fałdy głosowe, które ograniczają przestrzeń, zwaną głośnią. Jest to właściwy aparat głosowy. Dolne fałdy głosowe są zwane strunami głosowymi.
Fałdy głosowe mogą się przemieszczac względem siebie dzięki odpowiednim mięśniom, powodując powiększanie lub zwężanie szpary głośni.
Szpara głośni może by szeroka, wtedy przechodzące przez nią powietrze nie powoduje powstawania żadnego dźwięku. Przy wąskiej wycieśnionej szparze głosowej, przechodzące przez nią powietrze wywołuje drgania strun głosowych i powstawanie dźwięku.
Wysokośc dźwięku zależy od stanu napięcia strun głosowych, natężenia zaś dźwięku - od szybkości przepływającego przez szparę głosową powietrza.
TCHAWICAMa kształt rury o dużej sprężystości, długości około 10-13cm. Od góry połączona jest z krtanią, u dołu przechodzi w dwa oskrzela.
Ściana tchawicy zbudowana jest z chrzęstnych pierścieni połączonych ze sobą za pomocą więzadeł. Każda chrząstka ma kształt podkowy. Tchawica wewnątrz jest wysłana błoną śluzową pokrytą nabłonkiem z rzęskami. Śluz wydzielany przez gruczoły śluzowe oraz falujące ruchy rzęsek ułatwiają wychwytywanie wdychanych wraz z powietrzem drobin pyłów, które usuwane są z dróg oddechowych w czasie odruchu kaszlu.
OSKRZELASą naturalnym przedłużeniem tchawicy. Zbudowane podobnie jak tchawica z podkowiastych chrząstek, połączonych ze sobą więzadłami, wysłane nabłonkiem z ruchomymi rzęskami.
Oskrzela główne rozgałęziają się na oskrzela o mniejszej średnicy, które dają początek jeszcze węższym oskrzelikom. Najdrobniejsze z oskrzelików zakończone są pęcherzykami płucnymi.
W ścianach oskrzelików nie występują chrząstki.System rozgałęzień każdego z oskrzeli głównych tworzy tzw. drzewo oskrzelowe doprowadzające powietrze do każdego z płuc.Podstawowe zadania tchawicy i oskrzeli to:- transport powietrza do płuc;- ogrzewanie i nawilżanie tego powietrza;- oczyszczanie powietrza z ciał obcych.PŁUCAPłuca są narządem parzystym o gąbczastej strukturze, leżącym wewnątrz klatki piersiowej. Mają kształ zbliżony do spłaszczonych stożków. Płuco lewe - w związku z ułożeniem serca - jest nieco mniejsze od prawego.
Płuca są pokryte cienką, błyszczącą błoną, tzw. opłucną, której wilgotna powierzchnia ułatwia ruch płuc w czasie oddechu, nie pozwalając na tarcie ścian. Zbudowane są z milionów pęchrerzyków płucnych. Każdy pęcherzyk jest opleciony gęstą siecią naczyń krwionośnych włosowatych
W pęcherzykach płucnych odbywa się wymiana gazowa między wypełniającym je powietrzem a krwią. Przenikanie gazów przez ściany pęcherzyków płucnych jest możliwe, gdyż składają się one z pojedynczej warstwy komórek.
Główna funkcją oddychania jest dostarczenie każdej żywej komórce organizmu tlenu gdzie przy jego udziale dochodzi do spalania, czyli utleniania substancji odżywczych. W wyniku procesu utleniania organizmowi dostarczana jest energia. W rezultacie przemian zachodzących w komórkach powstaje między innymi dwutlenek węgla, który wyprowadzany jest z organizmu przez płuca.
66. ęłęóUKŁAD WYDZIELANIA WEWNĘTRZNEGO, CZYLI ENDOKRYNALNY zoły hormonalne nie mające przewodów odprowadzających, oddające swoje wydzieliny nie na zewnątrz ustroju, lecz bezpośrednio do krwi. Głównym ośrodkiem tego układu jest podwzgórze, wpływające na działanie przysadki, która z kolei oddziałuje na inne gruczoły, w tym na tarczycę, jądra, jajniki i korę nadnerczy.
67.d wydalniczy człowieka składa się z następujących elementów:- nerek- moczowodów- pęcherz moczowego- cewki moczowejMocz powstaje w nerkach, skąd jest odprowadzany moczowodami do pęcherza moczowego. Ośrodek regulujący odruchowy skurcz pęcherz moczowego i wydalanie moczu znajduje się w krzyżowej części rdzenia kręgowego.Ośrodek ten podlega nadrzędnym ośrodkom kory mózgowej, dlatego też oddawanie moczu jest procesem świadomym.Budowa nerki:NerkiNerki są umiejscowione na tylniej ścianie jamy brzusznej, po obu stronach kręgosłupa, na wysokości od ostatniego kręgu piersiowego do drugiego kręgu lędźwiowego (dodać należy, że prawa nerka jest przesunięta nieco niżej). Do ich górnej powierzchni przylegają gruczoły nadnerczowe (nadnercza). Na przyśrodkowym brzegu każdej nerki zwraca uwagę zagłębienie nazywane wnęką nerkową, przez którą przechodzą: moczowód, tętnica nerkowa, żyła nerkowa i nerwyPęcherz moczowy jest nieparzystym zbiornikiem moczu o bardzo rozciągliwych ścianach. Objętość wypełnionego pęcherza wynosi nawet około 800ml, a po opróżnieniu zaledwie kilkadziesiąt.Mocz z pęcherza moczowego usuwany jest na zewnątrz poprzez cewkę moczową. Spełnia więc funkcję wyłącznie wydalniczą.NefronJest on strukturalną, funkcjonalną jednostką nerki. Splot naczyń włosowatych kłębuszka nerkowego tworzą tzw. sieć dziwną otoczoną torebką Bowmana. Tętniczka doprowadzająca ma większą średnicę niż tętniczka odprowadzająca. Na skutek różnicy ciśnień między kłębkiem a torebką woda i substancje drobnocząsteczkowe przesączają się (tzw. filtracja kłębuszkowa) do wnętrz torebki Bowmana. Zbierający się w niej ultraprzesącz (mocz pierwotny) ma skład chemiczny i ciśnienie osmotyczne takie samo jak płyny ciała, ale nie zawieraj komórek i białek. W kanaliku krętym I rzędu następuje zwrotne wchłanianie do płynów ciała substancji potrzebnych organizmowi - związków organicznych, jonów, wody. Procesy te określa się jako resorpcję zwrotną obowiązkową. Niektóre substancje, np. kwas moczowy, przenikają z tętniczek otaczających kanalik do jego światła. Proces ten nazwano sekrecją kanalikową.68.budowa krwi Jest swoistą, płynną łączną tkanką, która krąży w krwionośnym układzie kręgowców; składa się z osocza płynnego oraz krwinek: leukocytów, erytrocytów, trombocytów (płytki krwi u ssaków); dostarcza tlen tkankom, odbiera CO2, rozprowadza odżywcze substancje oraz hormony, odprowadza metabolity szkodliwe, ma swój udział w odpornościowych reakcjach organizmu. Maly obieg Mały obieg krwi (płucny)Rozpoczyna się w prawej komorze serca, skąd Krew przepompowywana jest do pnia płucnego, który rozgałęzia się na tętnice płucna lewą i prawą. Jest to Krew pozbawiona tlenu (która spływa do prawej Komory z prawego przedsionka serca). Tętnice płucne rozgałęziają się na coraz to drobniejsze tętniczki, które tworzą się naczyń włosowatych oplatających pęcherzyki płucne. W pęcherzykach płucnych następuje wymiana gazowa (pobieranie tlenu, oddawanie dwutlenku węgla). Z kolei naczynia włosowate łączą się w coraz większe gałązki z których powstają 4 żyły płucne. Prowadzą one Krew natlenioną do lewego przedsionka serca. Mały obieg krwi zamyka się (droga krwi z prawej Komory przez Płuca do lewego przedsionka serca).Duzy obieg Duży obieg krwi (krążenie obwodowe)Rozpoczyna się w lewej komorze serca, skąd Krew z tlenem wypływa aortą (najgrubsza Tętnica, około25 mm średnicy). Od aorty odchodzą odgałęzienia, które też się rozgałęziają na tętnice o coraz mniejszych średnicach. Najmniejsze z nich to naczynia włosowate oplatające wszystkie Tkanki organizmu. W nich dokonuje się wymiana substancji. Po przejściu przez dany Narząd naczynia włosowate łączą się w naczynia o coraz większej średnicy, noszące nazwę żył. Żyły tworzą coraz większe naczynia. Do prawego przedsionka serca uchodzą: żyła główna górna(odprowadzająca Krew z kończyn górnych i głowy) oraz żyła główna Dolna, odprowadzająca Krew z pozostałych części ciała. Zamyka się duży obieg krwi (droga krwi z lewej Komory serca, przez Tkanki ciała do prawego przedsionka serca).Proces krzepniecia krwi Krzepniecie krwi polega na wytraceniu sie z rozpuszczalnego bialka osocza zwanego fibrynogenem w nierozpuszczalna postac zwana wloknikiem albo fibryna.Jest to zlozony proces uwarunkowany dzialaniem szeregu enzymow i cial czynnych wystepujacych w osoczu i tkankach.krzepniecie krwi ma dla organizmu znaczenie obronne gdyz zapobiega jej utracie po zranieniach. W procesie krzepniecia krwi odgrywaja wazna role tzw. komorki plytkowe czyli trombocyty. Na klasyczny schemat krzepniecia krwi skladaja sie 4 zasadnicze
skladniki. Z osocza wytraca sie czesc bialka zwana fibrynogenem w
postaci wloknika czyli fibryny. Reakcja ta zachodzi tylko wowczas gdy we krwi pojawi sie substancja zwana trabina. Trombina znajduje sie we krwi w postaci nieczynnej ktora nosi nazwe protrombiny. Protrombina jest cialem bialkowym powstajacym w
watrobie.Do syntezy protrombiny w watrobie konieczna jest witamina K. Protrombina ulega aktywacji czyli przemianie na aktywna trombine pod wplywem trombokinazy przy udziale jonow wapnia.
TRANSKRYPCJA- informacja genetyczna przepisana zostaje z DNA na pre-mRNA. Po obróbce powstaje mRNA. Obróbka polega na wycinaniu sekwencji niekodujących- intronów, pozostawieniu sekwencji kodujących- egzonów i połączeniu ich.TRANSLACJA- to biosynteza białka na matrycy mRNA. Przebiega na rybosomach. Składa się z trzech etapów:Inicjacja- rozpoczyna się znalezienia na mRNA kodonu inicjującego syntezę białka. Jest to triplet kodujący metioninę- AUG Elongacja- wymaga czynników translacyjnych, jest to wydłużanie łańcucha białkowego Terminacja - to zakończenie biosyntezy. Rybosom musi natrafić na jeden z kodonów nonsensownych kończących syntezę. Są to: UAA, UAG, UGABudowa układu wydalniczegoBudowa układu wydalniczego: parzyste nerki -> moczowody -> pęcherz moczowy -> cewka moczowa Główny wydalany produkt przemian azotowych: mocznik Funkcje u.w-wydalanie zbędnych produktow z organizmu, usuwanie zbędnych produktow przemiany materii utrzymuje ruwnowage wodno elektronitową, duwtlenek usuwany jest drogą oddechową, woda usuwana jest poprzez pot, pare , układ wydalniczy nerki, drogi którymi wydalane są zbędne produkty przemiany materii- płuca, skora, ukł .wydalniczy .Mocznik pierwotny-przypomina składem odbiałczone osocze krwi zawiera nie tylko substancje zkodliwe, które powinny być uusunięte z organizmu(kwas moczowy, mocznik)lecz substancje potrzebne cukier, sole mineralne oraz znaczną ilość wody .Mocz ostateczny-gromadzi się w miedniczkach nerkowych skąd moczowaodami splywa do pęcherza moczowego Układ endokrynalny U.WYDZIELANIA WEWNĘTRZNEGO,
tzw.: U. DOKREWNY:Reguluje czynności różnych tkanek i narządów za pośrednictwem substancji chemicznych wydzielanych do krwi - hormonów. Tym działem medycyny zajmuje się endokrynologia. Gruczoły wydzielania wewnętrznego (dokrewne) nie mają przewodów wyprowadzających. Ich wydzielina to hormon. Hormony dostają się bezpośrednio do układu krążenia, płynu rdzeniowo-mózgowego lub tkanek. Wywierają wpływ na różne procesy życiowe organizmu. Gruczoły dokrewne to :przysadka - leży na podstawie mózgu, ma wielkość pestki czereśni. Wydziela: hormon wzrostu (somatotropina), hormon tyreotropowy, kotrtykotropowy, folikulotropowy, hormon luteinizujacy, prolaktynę, hormon melanotropowy, dwa neurohormony - wazopresynę i oksytocynę. szysznka - to część nadwzgórza w międzymózgowiu. Kształtem przypomina spłaszczony stożek o dług. 8-12 mm. Wydziela melaninę oraz związki polipeptydowe. tarczyca - tzw. gruczoł tarczowy; leży na szyi po obu stronach krtani i przed górną częścią tchawicy. Wytwarza tyroksynę, trójjodotyroninę i kalcytoninę. Wychwytuje jod z krwi, prowadzi syntezę hormonów, magazynuje je w koloidzie i uwalnia do krwi. przytarczyce - tzw. gruczoły przytarczyczne; najczęściej występują w liczbie czterech. Leżą na tylnej powierzchni płatów tarczycy. Wielkością i kształtem są zbliżone do ziarnka grochu. Wydzielają parathormon (PTH). grasica - zob. Układ chłonny nadnercza - tzw. gruczoły nadnerczowe; leżą w jamie brzusznej na górnym końcu nerek. Mają kształt trójkątów i półksiężyców. Wydzielają głównie kortyzol, kortykosteron, adrenalinę i noradrenalinę. narząd wysypowy trzustki - stanowi 1% masy gruczołu trzustki; wydziela: glikagon, insulinę, somatostatynę i polipeptyd trzustkowy. jajniki -jądra - HORMONY PODWZGÓRKOWE Podwzgórze jest częścią mózgu odpowiedzialną za regulacje narządów wewnętrznych organizmu. Wytwarza hormony:*o działaniu pobudzającym lub hamującym uwalnianie hormonów przysadki *uwalniane do krwiobiegu, działają na odległe narządy wewnętrzne - wazopresyna i oksytocyna.
Niedobór wazopresyny powoduje moczówkę prostą, nadmiar - tzw. chorobę nadmiaru wody. Wydzielanie wazopresyny hamuje alkohol etylowy. Oksytocyna działa na gruczoł mleczny, powoduje kurczenie się przewodów mlecznych w celu wytrysku mleka z brodawek. Wzmaga też skurcze macicy podczas porodu i podczas stosunku płciowego. HORMONY PRZYSADKI Część gruczołowa przysadki wytwarza i wydziela do krwi hormony:*hormon wzrostu - działa na przemianę materii w różnych tkankach; pobudza uwalnianie kwasów tłuszczowych z tłuszczów tkanki tłuszczowej; zmniejsza zużycie glukozy przez mięsnie i zwiększa jej wytwarzanie w wątrobie; zwiększa transport aminokwasów przez błony komórkowe. Działania te docelowo powodują wydłużanie się kości i liniowe wzrastanie ciała - prawidłowe ich funkcjonowanie warunkują prawidłowy wzrost. Wydzielanie tego hormonu bardzo ważne jest w okresie płodowym i u noworodków; później się zmniejsza, ale w dalszym ciągu jego wydzielanie jest na wyższym poziomie niż u dorosłych. W ciągu doby wydzielanie hormonu wzrostu jest zmienne: w nocy znacznie większe niż w ciągu dnia, wzrasta podczas wysiłku fizycznego, w sytuacjach stresu i głodu; a jego poziom znacznie zmniejsza się po posiłku.
Niedobór tego hormonu powoduje zahamowanie wzrostu; nadmiar powoduje gigantyzm (nadmierny wzrost). Nadmiernemu wydzielaniu hormonu wzrostu towarzyszy najczęściej cukrzyca. *prolaktyna - pobudza wytwarzanie i wydzielanie mleka przez gruczoł mleczny; wydzielanie tego hormonu wzrasta po porodzie i utrzymuje się na wyższym poziomie podczas laktacji, wzrasta także podczas stosunku płciowego. *beta-endorfina - wydzielana jest pod wpływem bodźców stresowych. *tzw. hormony tropowe - wywierają wpływ na czynność kory nadnerczy, tarczycy, jąder i jajników. Ich nadmiar może powodować przerost kory nadnerczy. Ich wydzielanie zwiększa się najczęściej pod wpływem zimna i w stanach wzmożonego napięcia emocjonalnego. *melanotropina - pobudza syntezę i odkładanie melaniny (barwnika) w komórkach skóry. Jej wydzielanie hamują hormony kory i rdzenia nadnerczy. W chorobach nadnerczy melanotropina wywołuje przebarwienia skórne. HORMONY TARCZYCY*tyroksyna i trójjodotyronina - hormony te zawierają w swoich cząsteczkach 4 lub 3 atomy jodu. Wzmagają tempo przemiany materii w większości tkanek organizmu. Ich wydzielanie zwiększa się pod wpływem zimna oraz w stanach wzmożonego napięcia emocjonalnego. PARATHORMON hormon peptydowy wydzielany przez przytarczyce. Jest niezbędny do życia.*zwiększa uwalnianie wapnia z kości *stymuluje przemianę komórek kościotwórczych *hamuje wydzielanie wapnia przez nerki *zwiększa wydalanie fosforanów i wzmaga syntezę wit. D3 (kalcytriolu) w nerkach Niedobór parathormonu powoduje tężyczkę - groźną chorobę, w wyniku której następuje nadmierna pobudliwość skurczowa mięśni.
KALCYTONINAhormon peptydowy wydzielany przez tarczycę i przytarczyce.*zwiększa odkładanie wapnia i fosforanów w kościach *hamuje wydzielanie wit. D3 w nerkach KALCYTRIOL - CZYNNA POSTAĆ WITAMINY D3 hormon będący pochodną cholesterolu, wytwarzany w nerkach.*zwiększa wchłanianie wapnia w jelitach *stymuluje uwalnianie wapnia z kości HORMONY KORY NADNERCZYhormony wytwarzane z cholesterolu w korze nadnerczy.*mineralokortykosteroidy - zwiększają wchłanianie zwrotne soli, wody oraz wydalanie potasu; nadmiar tych hormonów powoduje nadmierne zatrzymywanie się wody i jonów sodu w organizmie, a to skutkuje nadciśnieniem i obrzękami; niedobór tej grupy hormonalnej powoduje odwodnienie. *glikokortykosteroidy - hormony te działają na przemianę materii w wielu narządach; powodują podwyższenie stężenia glukozy we krwi; zwiększają uwalnianie kwasów tłuszczowych w tkance tłuszczowej; we wszystkich tkankach (oprócz wątroby) zwiększają rozkład białek; ich prawidłowa gospodarka ma ważne znaczenie w adaptacji człowieka przy różnych warunkach stresowych; wywierają ogólne działanie przeciwzapalne i przeciwalergiczne; pobudzają też produkcję krwinek czerwonych; zwiększają przesączanie kłębuszkowe w nerkach. Ich wydzielanie zwiększa się pod wpływem: emocji, wysiłku fizycznego, zimna lub wysokiej temperatury otoczenia, urazu, krwotoku, chorób zakaźnych. *androgeny nadnerczowe - działają podobnie do testosteronu; przyczyniają się do rozwoju wtórnych męskich cech płciowych; zwiększają syntezę białek w tkankach. HORMONY RDZENIA NADNERCZY - adrenalina i noradrenalina*wytwarzane są w mózgu, działają prawie na wszystkie tkanki *zwiększają siłę i częstość skurczów serca *rozkurczają mięsnie gładkie oskrzeli *hamują motorykę i rozkurczają mięsnie gładkie przewodu pokarmowego *ich wydzielanie wzrasta przy obniżonej zawartości glukozy we krwi, w stanach niedotlenienia *adaptują przystosowanie organizmu do sytuacji stresowych HORMONY TRZUSTKI:
INSULINA - hormon działający na przemianę materii w różnych tkankach.*zwiększa transport glukozy do wnętrza tkanek przez błonę śluzową *zwiększa syntezę białek w mięśniach szkieletowych *powoduje wzrost syntezy tłuszczów w tkance tłuszczowej *wydzielanie insuliny zwiększa się po jedzeniu GLUKAGON - hormon działający głównie na wątrobę*zwiększa tempo uwalniania glukozy do krwi *pobudza rozkład białek *zwiększa rozkład tłuszczów *wzmaga siłę skurczów serca SOMATOSTATYNA - hormon, który hamuje wydzielanie insuliny i glukagonu*nie poznano dotąd fizjologicznych mechanizmów wydzielania tego hormonu *poza trzustką wydzielany jest także w mózgu POLIPEPTYD TRZUTKOWY - hormon, który hamuje wydzielanie enzymów trzustkowych*hamuje skurcze pęcherzyka żółciowego ERYTROPOETYNA - hormon wydzielany w nerkach; pobudza wytwarzanie krwinek czerwonych w szpiku kostnym; niedotlenienie nerek i działanie testosteronu powodują zwiększenie wydzielania tego hormonu.
ANGIOTENSYNA II - hormon peptydowy powstający we krwi; kurczy naczynia krwionośne i zwiększa uwalnianie noradrenaliny.
PRZEDSIONKOWY PEPTYD NATRIURETYCZNY - hormon peptydowy wydzielany przez komórki mięśnia sercowego.*wywiera silne działanie na nerki poprzez zwiększone wydalanie wody, sodu i w mniejszym stopniu potasu. *rozszerza naczynia krwionośne
HORMONY TKANKOWE:*hormony przewodu pokarmowego - regulują czynności poszczególnych części układu pokarmowego: wydzielanie soków trawiennych, wydzielanie insuliny i glukagonu. *wazoaktywny peptyd jelitowy - substancja wytwarzana w układzie nerwowym, spełnia role neuroprzekaźnika; rozkurcza mięsnie gładkie naczyń krwionośnych, przewodu pokarmowego, oskrzeli; pobudza rozkład glikogenu w wątrobie. *neurotensyna - hormon peptydowy wydzielany w układzie nerwowym i jelicie; wpływa na termoregulację; kurczy mięsnie gładkie przewodu pokarmowego; rozkurcza naczynia krwionośne; hamuje wydzielanie insuliny. *peptydy opiatowe (substancje morfinopodobne) - wytwarzane i uwalniane w układzie nerwowym i w przysadce; działają przeciwbólowo; reguluja proces przyjmowania pokarmu. *substancja P - polipeptyd wytwarzany w układzie nerwowym; przekazuje informacje bólowe; kurczy mięsnie gładkie przewodu pokarmowego i oskrzeli; rozkurcza naczynia krwionośne. *histamina - hormon uwalniany w wielu tkankach w miejscach objętych stanem zapalnym lub odczynami alergicznymi; rozszerza naczynia krwionośne i zwiększa ich przepuszczalność; silnie kurczy oskrzela, macicę; stymuluje wydzielanie soku żołądkowego. *serotonina - jest magazynowana w płytkach krwi i uwalniana przy ich rozpadzie; w układzie nerwowym jest neuroprzekaźnikiem; silnie kurczy mięśnie gładkie naczyń krwionośnych, przewodu pokarmowego i oskrzeli. *kininy - substancje peptydowe wytwarzane we krwi z białek osocza; rozszerzają naczynia krwionośne w miejscach objętych stanem zapalnym. *eikozanoidy - pochodne wielonienasyconych kwasów tłuszczowych; ich działanie nie zostało dokładnie poznane; w większości rozszerzają naczynia krwionośne, hamują wydzielanie soku żołądkowego, pobudzają motorykę przewodu pokarmowego; w nerkach hamują wchłanianie zwrotne wody i sodu; działają kurcząco i rozkurczająco na mięsnie układu oddechowego; niektóre kurczą mięsień macicy; bora udział w procesach immunologicznych.