Czynniki endogenne - wrodzone (genetyczne i paragenetyczne)
Egzogenne- środowiskowe
Cz niki genetyczne - to zespół odziedziczonych po rodzicach cech, które wyznaczają rozwój osobniczy. Dlatego nazywane są determinantami. Decydują one o pewnych niezmiennych właściwościach gatunku, jak również o pewnych jakościowych cechach jednostki, określając „w chwili zapłodnienia, z góry i w zasadzie w sposób nieodwracalny, przebieg rozwoju”. Współdecydują one o wszystkich strukturach i funkcjach organizmu, jego płci, szybkości zmian i poziomie przemiany materii, właściwościach fizycznych i psychicznych.
Czynniki paragenetyczne i niegenetyczne - należą do wrodzonych przyczyn wpływających na proces rozwoju osobniczego. Nie polegają one jednak na dziedziczeniu po rodzicach cech przekazywanych jako kod genetyczny w garniturze chromosomowym i tworzących genotyp, lecz na wpływie w ciągu życia łonowego (w okresie zarodka i płodu) czynników związanych z genami matki, z przemianą materii wspólnego dla płodu i matki środowiska wewnętrznego, ze stopniem pokrewieństwa rodziców, z ich wiekiem, kolejnością ciąży itp.
cynniki egzogenne są to czynniki otaczającego świata oddziałujące na organizm dziecka ciągłymi bodźcami burząc jego równowagę fizjologiczną (homeostazę), zmuszając do przystosowania się do warunków zewnętrznych i modyfikując jego rozwój. Dlatego czynniki te nazwano modyfikatorami. Pod działaniem czynników egzogennych kształtuje się fenotyp, czyli zespół cech osobnika, powstałych w wyniku reagowania właściwości dziedzicznych (genotypu) na zmiany środowiska zewnętrznego [Przewęda, s. 15]. Czynniki egzogenne są to elementy środowiska otaczającego organizm, których różnorodność polega na skali natężenia, a nieskończona wręcz zmienność na ilość kombinacji między elementami współwystępującymi.
czynniki egzogenne - środowiskowe (środowisko naturalne czynniki
biogeograficzne i środowisko kulturowe inaczej społeczno-ekonomiczne).
Genom, zespół genów zawarty w pojedynczym (haploidalnym) zespole chromosomów znajdującym się w jądrze komórkowym. Organizmy diploidalne posiadają dwa genomy w jądrach swoich komórek somatycznych, pochodzące z gamety żeńskiej i męskiej, organizmy poliploidalne mogą posiadać do kilkuset genomów. Organizmy niższe często bywają haploidalne.
Kariotyp - kompletny zestaw chromosomów komórki somatycznej organizmu. Kariotyp jest cechą charakterystyczną dla osobników tego samego gatunku, tej samej płci oraz dotkniętych tymi samymi aberracjami chromosomowymi (albo całkowicie zdrowymi)
Genotyp- zespół genów danego osobnika warunkujących jego właściwości dziedziczne.
- zespół cech organizmu, włączając w to nie tylko morfologię, lecz również np. właściwości fizjologiczne, płodność, zachowanie się, ekologię, cykl życiowy, zmiany biologiczne, wpływ środowiska na organizm. Fenotyp jest ściśle związany z genotypem, bowiem to właśnie oddziaływanie między genotypem a środowiskiem daje fenotyp. Dlatego ten sam genotyp może dać różne fenotypy w różnych środowiskach (tzw. plastyczność fenotypowa), lub odwrotnie - mimo odmiennych genotypów uzyskać podobny fenotyp.
Chromosom - forma organizacji materiału genetycznego wewnątrz komórki. 23 pary u człowieka, U człowieka występują 22 pary autosomów (ponumerowanych od największego do najmniejszego) i 1 para chromosomów płciowych (u kobiet złożona z dwóch chromosomów X, u mężczyzny z chromosomu X i chromosomu Y). Komorki mogą być
haploidalne - zawierać pojedynczą kopię każdego z autosomów oraz kopie allosomów (chromosomów płciowych) własnej płci.
diploidalne - zawierać podwójną kopię każdego z autosomów oraz kopie allosomów własnej płci.
poliploidalne - jeśli garnitur chromosomowy jest zwielokrotniony ponad dwukrotnie.
Gen (gr. γένος - ród, pochodzenie) - podstawowa jednostka dziedziczności determinująca powstanie jednej cząsteczki białka lub kwasu rybonukleinowego zapisana w sekwencji nukleotydów kwasu deoksyrybonukleinowego[1][2]. Typowe geny zawierają informacje o tym:
jak zbudować jakieś białko (tzn. w jakiej kolejności połączyć aminokwasy w ciągły łańcuch)
w jakich okolicznościach (warunkach) należy to białko tworzyć
z jaką intensywnością i przez jaki czas je wytwarzać
do jakiego przedziału komórki je przesyłać (np. do mitochondriów czy do wakuoli)
u organizmów tkankowych także informację o tym, w których tkankach, w jakiego typu komórkach dany produkt ma powstawać.
Allel - jedna z wersji genu w określonym miejscu (locus) na danym chromosomie homologicznym. Allele tego samego genu różnią się jednym lub kilkoma nukleotydami.
Heterozygota to organizm posiadający zróżnicowane allele tego samego genu (np. Aa), w tym samym locus na chromosomach homologicznych. Gamety osobnika heterozygotycznego mogą być różne, tzn. mogą zawierać zupełnie odmienny materiał genetyczny
Homozygota - organizm posiadający identyczne allele danego genu (np. aa lub AA) w chromosomach. Homozygoty wytwarzają zawsze gamety jednakowego typu - identyczne pod względem materiału genetycznego (danej cechy). Homozygotyczność może dotyczyć jednego, kilku lub nawet wszystkich genów w organizmie.
Wyróżnia się dwa rodzaje homozygot:
Nukleotydy - organiczne związki chemiczne z grupy estrów fosforanowych, są to estry nukleozydów i kwasu ortofosforowego(V) (5'-fosforany nukleozydów), podstawowe składniki strukturalne kwasów nukleinowych (DNA i RNA).
Różnice mitozy i mejozy.
Mitoza:
- proces zachodzi w komórkach somatycznych;
- obejmuje 1 cykl podziałowy;
- z jednej komórki macierzystej powstają dwie komórki potomne;
- liczba chromosomów w komórkach potomnych jest taka sama jak w komórce macierzystej;
- profaza krótka;
- nie zachodzi zjawisko crossing-over;
- w metafazie w płaszczyźnie środkowej układają się chromosomy składające się z dwóch chromatyd;
Mejoza:
- proces zachodzi w komórkach macierzystych gamet (u zwierząt) oraz zarodników (u roślin);
- obejmuje dwa cykle podziałowe;
- z jednej komórki macierzystej powstają cztery komórki potomne;
- komórki potomne mają zredukowaną do połowy liczbę chromosomów;
- profaza wieloetapowa, długa;
- zachodzi zjawisko crossing-over;
- w metafazie I rozchodzą się chromosomy homologiczne;
Zad2. Rola mitozy i mejozy.
Mitoza:
- namnażanie się komórek;
- wzrost organizmu;
- regeneracja;
- rozmnażanie wegetatywne;
- przekazywanie niezmienionej informacji genetycznej.
Mejoza:
- zapewnia stałą liczbę chromosomów w kolejnych pokoleniach, dzięki redukcji chromosomów;
- zróżnicowanie genetyczne potomstwa;
- wzrost zmienności genetycznej.
kom. jajowa jest większa od ciałek kierunkowych i większa od plemnika. znaczną jej objętość zajmuje cytoplazma. zawiera oczywiście jądro i otoczona jest osłonką przejrzystą i wiencem komórek ziarnistych. plemik : główka z akrosomem w ktorym są enzymy nadtrawiające bł. kom jajowej; wstawka z mitochondriami i witka;
mitochondrium wykorzystuje fruktoze do oddychania, wytwarzana jest energia przekazywana witce bedacej sila napedową plemnikow ktore sa w przeciwienstwie do kom. jajowych - komórkami ruchliwymi.
1.przedstaw w postaci schematu oraz porównaj przebieg i efekty spermagenezy i oogenezy.
spermatogeneza:
- z 1 kom macierzystej- spermatogoniów powstaja 4 plemniki [najpierw 4 spermatydy]\
- cytoplazma jest dzielona rowno, jadra rowniez
- zachodzi od czasu dojrzewania do poznej starosci, jest procesem masowym
oogeneza:
- z 1 komorki macierzystej - oogoniów powstaje jedna kom. jajowa
- proces zaczyna sie w zyciu plodowym [zatrzymuje sie na profazie I] - oocyt I rzędu, wznawia sie w okresie dojrzewania i zatrzymuje sie na metafazie II - oocyt II rzędu; pełny podział mejotyczny kończy się po zapłodnieniu; a proces oogenezy trwa do ok. 50 roku zycia
- podzial cytoplazmy jest nierownomierny- wiekszosc idzie do kom. jajowej- niewielka czesc do cialek kierunkowych; podzial jarda oczywiscie równomierny
Kwas deoksyrybonukleinowy (DNA) stanowi nośnik informacji genetycznej organizmów, przekazywany (dziedziczony) z pokolenia na pokolenie. Cząsteczka DNA jest podwójną spiralą (dwie nici polinukleotydowe skręcone wokół siebie). Podstawową jednostką, monomerem budującym DNA są nukleotydy (połączone ze sobą wiązaniami), złożone z następujących elementów:
zasady azotowej (jednej z czterech rodzajów: adeniny i guaniny - pochodnych puryny oraz cytozyny i tyminy - pochodnych pirymidyny);
cukru pentozy, a dokładnie deoksyrybozy;
reszty kwasu fosforowego (fosforanu).
Cechy DNA (model Watsona i Cricka):
DNA jest dwuniciową prawoskrętną spiralą, której łańcuchy polinukleotydowe są przeciwnie zorientowane względem siebie;
zasady azotowe nukleotydów skierowane są do wnętrza spirali, prostopadle do jej długiej osi, natomiast deoksyryboza i grupa fosforanowa na zewnątrz;
średnica helisy wynosi 2 nm, a na jeden jej skręt przypada 10 par nukleotydów;
obie nici są powiązane wiązaniami wodorowymi: dwoma pomiędzy A i T, trzema pomiędzy G i C.
Kod genetyczny to zbiór zasad, według których w długiej nici DNA zapisywana jest informacja genetyczna mówiąca o kolejności aminokwasów wbudowywanych do łańcucha polipeptydowego.
Cechy kodu genetycznego
TRÓJKOWY - trzy leżące obok siebie nukleotydy tworzą podstawową jednostkę informacyjną (triplet, inaczej kodon).
NIEZACHODZĄCY - kodony nie zachodzą na siebie. Każdy nukleotyd wchodzi w skład tylko jednego kodonu, np. w sekwencji "AAGAAA" pierwsze trzy zasady ("AAG") kodują jeden aminokwas (tu: lizynę) a następny kodon zaczyna się dopiero od 4. zasady, nie wcześniej.
BEZPRZECINKOWY - każdy nukleotyd w obrębie sekwencji kodujących wchodzi w skład jakiegoś kodonu, więc pomiędzy kodonami nie ma zasad bez znaczenia dla translacji.
ZDEGENEROWANY - różne kodony (różniące się na ogół tylko trzecim nukleotydem) mogą kodować ten sam aminokwas, tzn. prawie wszystkie aminokwasy mogą być zakodowane na kilka sposobów. Przykładowo lizyna kodowana jest zarówno przez kodon "AAA", jak i "AAG". Dzięki temu część zmian informacji genetycznej w wyniku mutacji nie znajduje swojego odbicia w sekwencji aminokwasów.
KOLINEARNY - kolejność ułożenia aminokwasów w białku jest wiernym odzwierciedleniem ułożenia odpowiednich kodonów na matrycowym RNA (mRNA).
UNIWERSALNY - powyższe zasady są przestrzegane dość dokładnie przez układy biosyntezy białek u wszystkich organizmów, jakkolwiek zdarzają się niewielkie odstępstwa od tej prawidłowości wśród wirusów, bakterii, pierwotniaków, grzybów i w mitochondriach[1].
Replikacja jest procesem kopiowania DNA, prowadzącym do podwojenia jego ilości. Ma charakter semikonserwatywny, co oznacza to, że jedną z dwóch nici budujących cząsteczkę potomną jest nienaruszona nić macierzysta, a drugą nowopowstała nić, zsyntetyzowana na matrycy nici macierzystej. Taki sposób kopiowania wymaga rozdzielenia podwójnej spirali cząsteczki macierzystej, a następnie dobudowania do nich nici komplementarnych. Ciągłość trwania DNA jest możliwa dzięki temu, że z każdej dwuniciowej cząsteczki DNA powstają dwie potomne, posiadające identyczne sekwencje nukleotydów.
Biosynteza białka, zachodzący w żywych komórkach organizmu proces powstawania białka uwarunkowany przez zapisaną w DNA (kwasy nukleinowe) informację genetyczną (gen).
Jeden gen determinuje jedną cechę. Możliwe są przy tym trzy rodzaje relacji między dwoma allelami danego genu. Dominacja zupełna polega na nieujawnianiu się allelu recesywnego w obecności allelu dominującego. Dominacja niezupełna występuje wówczas, gdy pierwsze pokolenie mieszańców wykazuje wartość pośrednią cechy w stosunku do wartości cech posiadanych przez rodziców. Kodominacja (współdominowanie) polega na równoczesnym ujawnieniu się w fenotypie heterozygoty cech uwarunkowanych przez oba geny, które są w stosunku do siebie „równowartościowe”.
Dymorfizm płciowy - rodzaj dymorfizmu przejawiający się różnicami w morfologii samicy i samca jednego gatunku. U ludzi dymorfizm płciowy, nieznaczny w okresie niemowlęcym (zaraz po porodzie dla wymiarów ciała, łącznie z ciężarem wynosi ok. 2-3%), wyraźniejszy w wieku przedszkolnym i szkolnym, zaznacza się bardzo wyraźnie w okresie pokwitania, a u ludzi dorosłych wynosi do 8%. Składa się na to przede wszystkim wyższy wzrost u płci męskiej, a większy rozrost miednicy i bardziej skośne ustawienie panewek biodrowych u dziewcząt; większy rozrost pasa barkowego oraz dłuższe kończyny u chłopców, a rozrost gruczołów sutkowych i obfitsza tkanka tłuszczowa podskórna u dziewcząt (głównie na udach i biodrach), różnice w budowie czaszki i sprawności fizycznej:
Wiek kalendarzowy
Wiek kalendarzowy albo inaczej metrykalny, jest to czas mierzony ilością dni, miesięcy i lat jaki upłynął od momentu twojego urodzenia do momentu badania
Wiek rozwojowy - określa prawidłowość twojego rozwoju, mówi także o różnorodnych jego przyspieszeniach i opóźnieniach.
Cechy prawidłowej postawy są następujące:
1) proste ustawienie głowy,
2) prosty kręgosłup (patrząc od tyłu) i zaznaczone krzywizny fizjologiczne (patrząc z profilu),
3) prawidłowo ukształtowana i wysklepiona klatka piersiowa z nieznacznie opuszczonymi barkami, ustawionymi na równej wysokości,
4) brzuch wysklepiony na poziomie klatki piersiowej lub niżej, nigdy nie sterczący powyżej,
5) poziomo ustawiona i prawidłowo pochylona ku przodowi miednica,
6) proste kończyny oraz prawidłowo ustawione i wysklepione stopy.
Wady postawy ciała:
KLATKA PIERSIOWA
Do zmian w postawie ciała zaliczamy również wady klatki piersiowej. Są to:
1. Klatka piersiowa lejkowata (inaczej szewska) charakteryzuje się lejkowatym zapadnięciem dolnej części mostka i przylegających odcinków żeber. Jeżeli dno „lejka” jest w linii środkowej, zmiany są symetryczne; jeżeli przesunięte jest w lewo lub w prawo od linii środkowej, zmiany są asymetryczne. Na skutek osłabienia mięśni grzbietu, wysunięcia barków do przodu, spłaszczenia klatki piersiowej i
wiotczenia mięśni brzucha osoby dotknięte tą wadą są skłonne do schorzeń układu oddechowego oraz sercowo - naczyniowego.
2. Klatka piersiowa kurza charakteryzuje się zniekształceniem mostka, który tworzy silne uwypuklenie do przodu na kształt dzioba łodzi, podobnie jak ma to miejsce u ptaków. W wyniku tego żebra tracą kształt wygięty, tworząc poniżej sutków wyraźną wklęsłość. To boczne uwypuklenie żeber jeszcze bardziej uwydatnia wysunięcie mostka do przodu. Wyróżnia się dwie postaci klatki piersiowej kurzej. W pierwszej postaci uwypuklona jest tylko rękojeść mostka. Położenie trzonu mostka albo jest prawidłowe, albo jest on odchylony nieco do tyłu. Druga postać charakteryzuje się wysunięciem do przodu trzonu mostka. Najbardziej ku przodowi sterczy zwykle wyrostek mieczykowaty.
USTAWIENIE ŁOPATEK
Łopatki skrzydełkowate polegają na nieprawidłowych ustawieniach obręczy barkowej, przy której przykręgowe brzegi łopatek wyraźnie odstają. W wyniku tego barki przemieszczają się w dół i do przodu zniekształcając sylwetkę. Natomiast asymetryczne ułożenie łopatek może być jednym z wczesnych objawów tworzącej się skoliozy.
KRĘGOSŁUP Osią całego ciała jest kręgosłup i dlatego jego ustawienie i ukształtowanie ma zasadniczy wpływ na postawę. Kręgosłup charakteryzuje się normalnymi, prawidłowymi wygięciami przednio-tylnymi. Pogłębienie lub zmniejszenie tych fizjologicznych krzywizn
powoduje powstawanie wad kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej. Najczęściej występują cztery postacie tych wad.
1. Pogłębienie kifozy piersiowej, tzw. plecy okrągłe. Charakteryzują się nadmiernym wygięciem kręgosłupa ku tyłowi. Jeżeli wygięcie to dotyczy górnego, piersiowego
odcinka kręgosłupa, to taką postać pleców okrągłych określamy jako „kifotyczną”.
Jeżeli cały kręgosłup wygięty jest ku tyłowi, to mówimy o postaci „siedzeniowej”
lub o kifozie totalnej.
Wadę tę cechują wysunięte do przodu i opuszczone ku dołowi głowa i barki,
odstające łopatki, ułożone w postaci lekko odstających skrzydeł oraz zapadnięcie
klatki piersiowej, które powoduje upośledzenie funkcji oddychania.
2. Pogłębienie lordozy lędźwiowej, tzw. plecy wklęsłe. Istotą tej wady jest nadmierne
uwypuklenie krzywizny lędźwiowej, wyraźnie zaakcentowane przodopochylenie
miednicy, brzuch wypięty. Wielkość, kształt i rozległość lordozy pozostają w
ścisłym związku z analogicznymi cechami kifozy piersiowej. Wyróżniamy:
- pogłębienie fizjologicznej lordozy bez zmian lokalizacji (hiperlordoza
lędźwiowa), która w odcinku piersiowym ma tendencje do kompensacyjnego
pogłębiania kifozy piersiowej,
- przemieszczenie szczytu lordozy połączone najczęściej ze zmianami jej
rozległości, w związku z czym rozróżniamy:
a) lordozę niską - krótką, z towarzyszącą jej najczęściej kifozą o długim łuku,
b) lordozę wysoką - długą, z towarzyszącą jej kifozą wysoką krótką.
3. Pogłębienie kifozy piersiowej i lordozy lędźwiowej, tzw. plecy okrągło-wklęsłe. W
ogólnym ujęciu wada ta stanowi połączenie pleców okrągłych i wklęsłych. Głowa i
barki są wysunięte do przodu. Kręgosłup w odcinku piersiowym wykazuje
zwiększenie się wygięcia ku tyłowi, skutkiem czego klatka piersiowa ulega
spłaszczeniu. W odcinku lędźwiowym kręgosłup wygina się przesadnie ku przodowi
powodując uwypuklenie brzucha.
4. Brak fizjologicznych wygięć kręgosłupa, tzw. plecy płaskie. W tej wadzie głowa jest
lekko wysunięta do przodu, barki silnie ściągnięte do tyłu, zaś klatka piersiowa
wyraźnie uwypuklona. Spłaszczenie naturalnych krzywizn jest niekorzystne,
ponieważ zmniejsza się funkcja amortyzacyjna kręgosłupa, poszczególne jego
elementy podlegają wpływom przeciążeniowym i w przypadku słabych mięśni
istnieje tendencja do bocznych skrzywień kręgosłupa.
Podział ten jest ogólny i istnieje tu dużo form pośrednich. Jest to jednak dopiero
cząstka wad postawy. O wiele poważniejsze i gorzej rokujące są boczne skrzywienia
kręgosłupa, tzw. skoliozy. Charakteryzują się one odchyleniem osi anatomicznej (wyrostki
kolczyste) od mechanicznej (pion) w trzech płaszczyznach: czołowej, strzałkowej i
poprzecznej. Skrzywienia kręgosłupa objawiają się łukowatą w stosunku do pionu linią
kręgosłupa, gdy obserwujemy tę linię z tyłu. Towarzyszącym objawem tych zmian jest
widoczna asymetria niektórych elementów budowy ciała, np. opuszczenie jednego z
barków i obniżenie kąta dolnego łopatki, zmiany położenia miednicy itp. Skoliozy
wykazują różnorodność odkształceń. Ze względu na lokalizację skrzywienia dzielimy je na
piersiowe, lędźwiowe i szyjne - mogą być prawo - lub lewostronne. Z uwagi na liczbę
łuków, skrzywienia dzielimy na jednołukowe (odcinkowe i całkowite) i wielołukowe
(maksymalnie czterołukowe). W skoliozach wielołukowych wyróżniamy wygięcia
pierwotne i wtórne. O ile wygięcie pierwotne zaburza równowagę i jest czynnikiem
negatywnym, o tyle wygięcie wtórne, przywracające równowagę i statykę tułowia, choć w
zmienionych warunkach, należy traktować jako zjawisko pozytywne.
Zdrowie- stan braku zakłóceń w funkcjach biologicznych organizmu. Organizm cechuje się w stanie zdrowia normalnością podstawowych funkcji.
Mierniki zdrowia:
1.Mierniki bezpośrednie
2.Mierniki pośrednie
3.Mierniki syntetyczne
Do mierników bezpośrednich, traktujących zdrowie jako zjawisko biologiczne zaliczyć można:
1.1Bezpośrednie mierniki negatywne:
-wskaźniki zachorowalności
-wskaźniki chorobowości
-wskaźniki absencji chorobowej
-wskaźniki inwalidztwa
1.2Bezpośrednie mierniki pozytywne
uzyskiwane za pomocą badań profilaktycznych, dotyczące rozwoju fizycznego, wydolności i sprawności motorycznej dzieci i młodzieży. Pozytywne mierniki zdrowia są różne dla osób w różnym wieku. W momencie urodzenia najważniejszym miernikiem jest masa ciała i tzw skala Apgara. Natomiast w wieku dojrzałym można brać pod uwagę takie mierniki jak:sprawność fizyczna, wydolność fizyczna, wskaźniki fizjologiczne, wskaźniki biochemiczne oraz funkcjonowania społeczne i samopoczucie psychiczne
2.1 Pośrednie mierniki negatywne
-ogólne i specyficzne wskaźniki umieralności
-współczynnik umieralności niemowląt
-współczynniki śmiertelności
2.2 Pośrednie mierniki pozytywne
-współczynnik płodności
-współczynnik urodzeń
-współczynnik przyrostu naturalnego
Miernikami syntetycznymi są pewne ogólne konstrukcje teoretyczne uwzględniające na stan populacji różnorakich jego determinant. Grupa ta najczęściej obejmuje:
3.1 Podstawowe parametry tablic trwania życia z uwzględnieniem określonych przyczyn zgonów.
3.2 Specjalne syntetyczne konstrukcje modelowe np. takie jak:
-wskaźniki przedwczesnej umieralności
-globalny wskaźnik stanu zdrowia
-syntetyczne mierniki taksonomiczne npHDI
Czynniki zdrowia:
-styl życia-jego udział jest największy(50-60%) i jednocześnie jego zmiana leży w zasięgu możliwości każdego człowieka.
-Środowisko fizyczne oraz społeczne życia i pracy(20%)
-czynniki genetyczne 20%
-służba zdrowia,która może rozwiązać 10-15% problemów zdrowotnych społeczeństwa.
Prawidłową postawą można nazwać taką postawę ciała, która zapewnia optymalną stabilność, wymaga minimalnego wysiłku mięśniowego do jej utrzymania w pionie oraz posiada warunki do optymalnego ułożenia narządów wewnętrznych(brak ucisków np. na płuca).
Prawidłowa postawa charakteryzuje się:
- prostym ustawieniem głowy
- fizjologicznymi wygięciami kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej i prostym kręgosłupem w płaszczyźnie czołowej
- dobrze wysklepioną klatką piersiową
- dobrze podpartą miednicą na głowach kości udowej
- prostymi kończynami dolnymi
- prawidłowo wysklepioną stopą
Wady kończyn dolnych i stóp.
Wady kończyn dolnych i stóp są niejednokrotnie przyczyną wielu wad postawy tułowia. Należy pamiętać, że nogi są podstawą całego ciała i utrzymują jego ciężar. Zatem należy dbać z wielką troską o prawidłową higienę w szczególności stóp (dobrze dobrane obuwie), a także o wypoczynek dla całych nóg.
Podstawowymi wadami kończyn dolnych są:
płaskostopie, kolana koślawe - popularne iksy i kolana szpotawe - nogi dżokeja. Należy pamiętać, że w pewnych okresach życia dziecka takie nieprawidłowości są typową prawidłowością rozwojową. Zdrowy noworodek ma kończyny szpotawe, zaś w drugim roku życia szpotawość zanika i stopniowo przechodzi w fizjologiczną kość charakterystyczną u dziecka do lat 8.
Główne korzyści wynikające z uprawiania sportu i regularnej aktywności fizycznej to:
· Zmniejszenie ryzyka otyłości
· Zmniejszenie ryzyka chorób serca
· Obniżenie profilu lipidowego, w tym cholesterolu
· Zmniejszone ryzyko zachorowania na raka
· Zapobieganie rozwojowi nadciśnienia tętniczego
· Wzmocnienie mięśni i kości
· Zdrowie umysłowe i lepsze samopoczucie
Sprawność fizyczna - umiejętność rozwiązywania przez człowieka zadań ruchowych lub zdolność do efektywnego i ekonomicznego wykonania pracy mięśniowej.
Pojęcie sprawności fizycznej jest pojmowane w odmienny sposób przez różnych teoretyków. Dla jednych może oznaczać uprawianie danej aktywności ruchowej, dla drugich zaś muskularną sylwetkę ciała, czy też troskę o swój stan zdrowia. Jednak pomimo rozbieżności można w nich zauważyć pewne wspólne cechy.
Gilewicz (1994)[1] i Trześniowski (2001) ujmowali sprawność fizyczną jako gotowość organizmu ludzkiego do podejmowania i rozwiązywania trudnych zadań ruchowych w różnych sytuacjach życiowych, wymagających siły, szybkości, gibkości, zwinności i wytrzymałości, jak również pewnych nabytych i ukształtowanych umiejętności i nawyków ruchowych opartych o odpowiednie uzdolnienie ruchowe i stan zdrowia.
Według Przewędy (1993) sprawność fizyczna to określone możliwości wykonania różnorodnych form ruchu, wyznaczone poziomem rozwoju, cech motorycznych (motoryczność), morfologicznych, funkcji fizjologicznych i psychicznych[2].
Według Chromińskiego (1986) sprawność fizyczna zależy od genetycznych właściwości człowieka, takich jak: uzdolnienia ruchowe, konstytucja somatyczna, sprawność zmysłów, temperament oraz odpowiednie proporcje ciała[3]. Jest to zespół czynników o charakterze endogennym. Drugi zespół czynników - egzogennych - odnosi się do środowiska zewnętrznego i trybu życia. Niejednokrotnie spotykamy się z pojęciem sprawności fizycznej ogólnej i specjalnej.
Sprawność fizyczna ogólna to określony poziom rozwoju, wykształcenie cech motorycznych, bądź tez ujętych kompleksowo struktur ruchu. Sprawność fizyczna specjalna polega na zaawansowaniu w wykształceniu sprawności i umiejętności technicznych w określonych dyscyplinach, czy też konkurencjach sportowych. Sprawność ruchowa, według powyższego autora, to umiejętność władania swoim aparatem ruchu, dzięki opanowaniu podstawowych nawyków ruchowych. Wzrost sprawności ruchowej uzależniony jest od nabytych umiejętności i doświadczeń osobistych. Sprawność fizyczną można określić jako aktualną możliwość wykonywania wszelkich czynności ruchowych oraz wyrobienia cech motorycznych takich jak: siły, szybkości, zręczności, i innych uzdolnień motorycznych. Sprawność ruchowa i fizyczna stanowią motoryczność i obrazują rezultaty rozwoju ontogenetycznego. W problematyce dotyczącej rozwoju fizycznego szczególnego znaczenia nabierają zagadnienia dotyczące rozwoju motorycznego, gdyż rozwój ten właśnie odzwierciedla szereg naszych zachowań, zdolności i umiejętności.
Predyspozycje i zdolności motoryczne to elementy, które budują strukturę motoryczności. To względnie elementarne cechy strukturalne i funkcjonalne organizmu człowieka, w znaczącym stopniu uwarunkowane genetycznie. Składają się one na możliwości ruchowe organizmu do wykonywania różnego rodzaju zadań ruchowych.
W ostatnich latach dokonano klasyfikacji ogółu zdolności motorycznych dzieląc je na dwie podstawowe grupy, to jest na:
• zdolności kondycyjne, uwarunkowane głównie procesami energetycznymi,
• zdolności koordynacyjne, zdeterminowane głównie procesami sterowania i regulacji ruchu.
Do grupy zdolności kondycyjnych zalicza się:
- siłę,
- szybkość,
- wytrzymałość,
Do grupy zdolności koordynacyjnych zalicza się:
- zwinność,
- zdolność orientacji,
- szybkość reakcji,
- zdolność różnicowania ruchu,
- równowagę,
- poczucie rytmu,
- zdolność łączenia ruchu,
- zdolność dostosowania i przestawienia ruchowego.