Teoria sportu
Ulatowski T. „Teoria i metodyka sportu”
„Teoria sportu”
Nawlak Z. „Trening sportowy”
Ważny Z. „Współczesny system szkolenia w sporcie wyczynowym”
Sozański H. „Podstawy teorii treningu sportowego”
Czasopisma:
„Sport wyczynowy”. Miesięcznik teoretyczno- metodyczny. Urząd Kultury Fiz. i Turystyki.
„Wychowanie Fizyczne i Sport”. Kwartalnik. AWF W- wa.
kultura- wartości materialne i niematerialne nagromadzone i uznawane społecznie.
W skład kultury fizycznej wchodzą:
wychowanie fizyczne
sport
rekreacja
rehabilitacja
wychowanie fiz.- jest procesem kształtującym harmonijny rozwój psychofizyczny młodzieży i dzieci.
sport- forma aktywności czł. mająca na celu doskonalenie sił psychofiz. indywidualnie bądź zbiorowo wg. reguł umownych.
wyczynowy- forma aktywności czł. podejmowana dobrowolnie w drodze rywalizacji dla uzyskania max. wyników
profesjonalny- jest częścią sportu wyczynowego, uprawiany w celach zarobkowych
rekreacja ruchowa- jest formą aktywności fizycznej podejmowana dla wypoczynku i odnowy sił psychofiz. w czasie wolnym, w celach niezarobkowych.
rehabilitacja- proces mający na celu przywrócenie, poprawę lub utrzymanie psychofiz. sprawności osobom czasowo lub trwale niepełnosprawnym za pomocą specjalnych zabiegów i ćw. fiz. w oparciu o wiedzę medyczną.
Szybkość- to zdolność do wykonywania działań ruchowych w najmniejszych odcinkach czasu. To cecha motoryczności określona w jednostkach czasu (s), nie jest związana z przemieszczaniem.
prędkość- to stosunek drogi do czasu.
refleks- czynność nieświadoma na dany bodziec.
Wyróżniamy 3 składowe szybkości:
czas reakcji (utajony czas reakcji ruchowej)- czas reakcji upływa od momentu zadziałania bodźca do zapoczątkowania ruchu. Skł. Się z 5 odcinków:
powstanie pobudzenia w receptorze, uzależniony jest od koncentracji uwagi (wzrokowej, słuchowej) i od umiejętności widzenia obwodowego (t1)
przekazanie pobudzenia do Ośrodkowego Układu Nerwowego (OUN) (t2)
przebieg pobudzenia przez ośrodki nerwowe i uformowanie sygnału wykonawczego (t3)
przebieg sygnału z OUN do mięśni (t4)
pobudzenie mięśni, zmiana ich napięcia, zapoczątkowanie ruchu (t5)
T = t1 + t2 + t3 + t4 + t5
Na wielkość czasu r- cji mają wpływ:
wiek- po 30 r.ż wydłuża się
płeć- u kobiet jest dłuższy (inna struktura włókien mm., inne parametry)
wielkość ciała- im większy wzrost, tym dłuższy czas r- cji
aktualny stan organizmu- stan psychiczny, stan zdrowia, koncentracja, stan pogodowy, u kobiet- cykl biologiczny)
koordynacja nerwowo- mm.
sprężystość podłoża
siła mm. antagonistycznych
komfort emocjonalny (skrócenie)
pozycja startowa- krótszy w pozycjach „wygodnych”
sprzyjające warunki startu- temp., warunki atmosferyczne, stan urządzeń)
wpływ środków farmakologicznych- śr. uspokajające, przeciwbólowe (wydłużają czas r- cji)
Reakcje na bodźce wzrokowe:
u dziecka 0.5 s
u nie trenujących 0.25- 0.30 s
u trenujących 0.15- 0.20 s
Reakcje na bodźce słuchowe:
u nie trenujących 0.17- 0.27 s
u trenujących 0.05- 0.07
Składowe szybkości
A. czas r- cji (upływa od zadziałania bodźca do zapoczątkowania ruchu)
1) r- cje proste- danemu bodźcowi odp. zawsze jedna z góry określona odpowiedź ruchowa
2) r- cje złożone:
r- cje na poruszający się obiekt- występuje 2 lub więcej bodźców, a wymagane jest reagowanie na jeden z nich
r- cja z wyborem- należy wykonywać różne r- cje na różne bodźce
B. prędkość pojedynczego ruchu prostego- zależy od wielkości pokonywanego oporu. Dla rozwinięcia max. prędkości nieodzowna jest możliwie najdoskonalsza synchronizacja aktywizujących ruch grup mięśniowych, a także grup nerwowo- mięśniowych przekazujących pobudzenie od jednej jednostki morfologicznej do drugiej.
C. częstotliwość ruchów cyklicznych- mierzymy przez rejestrowanie max. ilości ruchów wykonanych przez daną grupę mięśniową w określonym czasie. Wysoka częstotliwość ruchów związana jest z „ruchliwością” ukł. nerwowego. Max. tempo ruchów zależy od sprawności zawiadujących antagonistycznymi grupami prowadzącymi do szybszego przechodzenia ze stanu pobudzenia do stanu hamowania i odwrotnie.
Rozwój szybkości w ontogenezie
1) Młodszy wiek szkolny (7- 12):
- stały i powolny przyrost wysokości i masy ciała
- rozrost mm.
- doskonalenie systemu nerwowego
- wzrost zdolności koordynacyjnych
- dziecko dysponuje znacznymi zasobami energii, bawi się i rywalizuje
- wykazuje znaczną sprawność i szybkość
- prędko się męczy
- dzieci łatwo przyswajają umiejętności ruchowe
2) Okres 10- 13 lat:
- „złoty wiek” dla sprawnościowej doskonałości dziecka
3) Średni wiek szkolny (12- 14 lat):
- faza dojrzewania i szybkiego wzrastania
- dziew. przewyższają chłopców wzrostem i masą ciała
- wzrastanie skokowe mm.- mm. rosną szybciej niż narządy wewnętrzne. Racjonalny trening łagodzi zbyt gwałtowne przejawy dojrzewania. Niezbędny jest dobór środków treningowych i intensywność ich stosowania.
- okres ten nie jest etapem umożliwiającym rozwój szybkości
4) Okres dorastania (14- 18 lat):
- rozwój ukł. nerwowego
- wzmacnianie ukł. mm.
- wzrost zdolności koordynacyjnych
- doskonalenie ukł. krążenia
- najlepszy okres dla doskonalenia szybkości
5) Okres dojrzewania (16- 18 lat):
- bezczynność ruchowa prowadzi do regresu szybkości
- trening pozwala na dalszy jej przyrost i osiąganie wyników na najwyższym poziomie
- okresy krytyczne: u chłopców od 10.5- 15.5 r.ż
u dziew. Od 7.5- 9.5 r.ż oraz od 10.5- 13.5 r.ż
6) Okres młodzieńczy (18- 22 lat):
- pełna sprawność poszczególnych ukł. pozwala na intensywne kształtowanie szybkości
- czas r- cji i ruchu są najkrótsze w tym wieku
- osiąganie życiowych rezultatów
- do wieku 30- 32 lat utrzymuje się najwyższy pułap szybkości u osób trenujących
Metody treningu szybkościowego
Metoda powtórzeniowa- dla zaawansowanych, polega na powtarzaniu wyćwiczonych ruchów z max. prędkością. W metodzie tej stosuje się:
a) optymalne przerwy 8- 12 min., faza egzaltacji (pobudzenia) max. wysiłku, redukcja długu tlenowego. Kompromis pomiędzy zlikwidowaniem długu tlenowego, a max. pobudzeniem wynosi 3-4 min.
b) max. intensywność
c) technika perfekcyjna
d) każde powtórzenie musi być z tą samą szybkością lub ją przekraczać
Metoda prędkości submaksymalnych- dla początkujących, krótsze przerwy, mniejsza intensywność (85- 95%).
Trening sensoryczny- rozwija zdolność do różnicowania niezwykle małych przedziałów czasowych.
faza- wskazówki dla trenera
faza- konfrontacja (samoocena)
faza- odczucia są zgodne ze stanem faktycznym
Trening wspomagający- kształtowanie cech sprzyjających przejawianiu się szybkości.
Przygotowanie: siłowe, skocznościowe, gibkościowe, doskonalenie koordynacji ruchowej.
Próby do oceny szybkości:
* 30, 40, 50, 60,100m
* wysokie unoszenie kolan
* test Tapping- do oceny szybkości kończyn
* zabawy z rywalizacją
Wytrzymałość- zdolność do kontynuowania długotrwałego wysiłku o wymaganej intensywności przy utrzymaniu możliwie najwyższej efektywności pracy i zachowaniu
podwyższonej odporności na zmęczenie.
Podział wytrzymałości ze wzgl. na:
A) formę
wytrzymałość ogólna- zdolność wykonywania przez dłuższy czas dowolnej, niespecyficznej pracy fiz., angażującej liczne grupy mięśniowe.
wytrzymałość ukierunkowana- sprawność charakteryzująca się adaptacją ustroju do przyszłych wysiłków specjalistycznych np. wytrzymałość skocznościowa, biegowa.
wytrzymałość specjalna- ozn. zdolność do specyficznego wysiłku w obrębie danej dyscypliny czy konkurencji.
B) kryterium energetyczne
wytrzymałość tlenowa
w. beztlenowa
w. mieszana
C) czas trwania wysiłku
krótki od 45 sek. do 2 min.
średni od 2 min. do 8 min.
długi od 8 min. do ......
Czynniki wpływające na wytrzymałość:
fizjologiczne
- liczba erytrocytów
- ciśnienie 120- 160
- max. tętno 220 ud/min
- pojemność życiowa- u męż. 3600- 8000, u kob. 3500- 4500
- pojemność minutowa serca
- pojemność wyrzutowa serca
- tętno 60- 80 ud/min., u wytrenowanych 36 ud/min.
- kapilaryzacja tkanek
- sprawność ukł. krążenia, oddychania
somatyczne
- szczupła budowa ciała
- proporcje ciała
- stosunek tk. czynnej do tk. biernej (u męż. 3- 4%, u kob. 8- 10%)
- przewaga wł. szybko (białe) i wolnokurczliwych (czerwone)
koordynacyjne
- sprawność procesów regulacji funkcji ustroju
psychiczne
- motywacje
- gotowość do znoszenia bólu
- cechy woli
- wytrwałość
- dążenie do celu
poziom techniki sportowej (wytrenowanie)
wiek
płeć
Rozwój wytrzymałości w ontogenezie
Metody treningu wytrzymałościowego
Metoda ciągła- kształtuje mechanizm tlenowy, stała i umiarkowana intensywność, umiarkowana praca i stosunkowo długi czas pracy. Najlepsza dla dzieci i młodzieży.
I etap- zwiększenie czasu trwania bez zmiany intensywności
II etap- skracanie długości, a zwiększenie szybkości
a) o jednostajnej intensywności- mała lub średnia intensywność oraz stosunkowo długi czas jej trwania
b) o zmiennej intensywności- wykonanie długotrwałego wysiłku w trakcie którego intensywność ulega planowym zmianom.
B) Metoda przerywana- kształtuje mechanizm mieszany i beztlenowy
powtórzeniowa (interwałowa)- wysoka intensywność pracy, optymalne przerwy wypoczynkowe, zmienność liczby powtórzeń.
zmienna- zmienna intensywność, różny czas trwania ćwiczeń. Zmiany obciążenia osiągane są bez pełnego wypoczynku, bez zmniejszenia objętości.
C) Metoda kontrolna (startowa)- nie kształtuje wytrzymałości w pełnym stopniu, wyrabia wytrzymałość na starty, zawody, oddziałuje na wytrzymałość specjalną.
Formy i środki kształtowania wytrzymałości:
- gry i zabawy
- marszobieg
- trucht
- zaprawa terenowa, biegowa
- biegi ( ciągły, zmienny, przełajowy, orientacyjny)
- bieg interwałowy
Próby do oceny wytrzymałości:
test Coopera
test kilometrowy
testy laboratoryjne
Badają wytrzymałość tlenową.
Siła- jest to zdolność do pokonywania oporu zewnętrznego lub przeciwstawiania się mu kosztem wysiłku mięśni.
F = m * a
Fmax = m max *a max
1) m max * a - pchnięcie kulą, ciężary
2) m * a max - sprinty, skoki
Czynniki wpływające na poziom siły:
- masa mięśniowa
- jakość mm
- wpływ uprzednio wykonywanej pracy mm (rozgrzewka- wzrasta o 20%)
- rytm dobowy (godz. 10 -11 i 17- 18 najwyższy, godz. 2- 4 najniższy)
- rytm sezonowy (zima- wzrost masy, wiosna, lato, jesień- w zależności od indywidualnych możliwości)
- zmiana strefy czasowej- pełna aklimatyzacja 10- 14 dni
- odżywianie- pożywienie powinno być zróżnicowane (białka- 1gram stabilizacja, powyżej- przyrost masy ciała, tłuszcze, węglowodany)
- wiek
- płeć
- aktywność ruchowa
- budowa ciała atletyczna (grube kości, gruby gorset mm)
- przekrój poprzeczny mm. (1cm przekroju = 4- 12 kg siły), im większy przekrój poprzeczny, tym siła jest większa
- promieniowanie ultrafioletowe- wzrost wzmożonej syntezy białek
- po 60 r.ż pomimo treningu nie ma przyrostu siły
Rozwój siły w ontogenezie
Do okresu pokwitania brak zróżnicowania na płeć
13- 14- u dziew. które nie trenują obserwuje się stabilizację bądź regres
14- 17/19- u chłopców dynamiczny wzrost
20- 30 - najlepszy okres dla treningu siły, u osób które nie trenują siła utrzymuje się na tym samym poziomie
30-.... - spadek (regres)
menopauza- przekwitanie
antropauza- przekwitanie u mężczyzn
„syndrom sportowca”- zbyt intensywny wysiłek powoduje przyspieszenie pracy hormonów, szybsze starzenie się oraz brak cykliczności.
Siła dzieli się na:
A) dynamiczną
1.metoda body building system- met. Klasyczna,
- 8- 10 ćwiczeń angażujących wszystkie duże grupy mm.
- 8- 10 powtórzeń,
- czas przerw między powtórzeniami od 3- 4 min.
Efekty:
- wzrost masy mm.
- przyrost siły
- wzrost tonusu mm.
- ukł. krążenia i oddechowy nie stawia żadnych wymagań
Po 4 tyg. następuje adaptacja. By obserwować dalsze efekty zwiększyć możemy podnoszony ciężar. Aby oddziaływać na ukł. krążenia zwiększamy obciążenie, skracamy czas przerw.
2. metoda obwodowa:
- obciążenie 50%
- nie ma przerw (duże wymagania dla ukł. krążenia i oddychania)
- 12- 15 powtórzeń
- szybkie tempo wykonywania
- na 1 stacji czas trwania nie dłuższy niż1 min.
Efekty:
- niewielki przyrost masy mm.
- wzrost tonusu mm.
- wzrost odporności organizmu na zmęczenie
Zastosowanie: na początku okresu przygotowawczego, ogólne rozruszanie się.
Na obwodzie ustawiamy stacje, po 1 min. Przejście do kolejnej stacji.
3. metoda wytrzymałości siłowej:
- przedłużony czas wykonania
- 30 powtórzeń ( zawsze gdy rośnie czas spada intensywność)
- czas trwania wysiłku od 45- 120 sek.
Zastosowanie: pływanie, bieganie.
4. metoda ciężkoatletyczna:
- kształtowanie max. siły mm.
- supresja- pobudzanie wszystkich wł. mm. (opuszczanie, wybijanie)
B) statyczne
1.izometryczna
- można wszędzie wykonywać
- przerwa 3- 4 min.
- skurcz 5- 6 sek.
Efekt:
- b. szybki przyrost siły i masy mm.
- zaburzenia koordynacji i gibkości
- zaburzenia oddychania
Jest to met. B dobra, ale tylko jako uzupełniająca.
2.metoda elektrostymulacji:
- przerwa ok. 50 sek.
- skurcz ok. 10 sek.
Efekt:
- po 9 seansach przyrost siły o 27%
- po 20 seansach przyrost siły o 38%
Zastosowanie: jako met. rekonwalescencyjna.
Metody kontroli
Próby:
pompki
wyskok dosiężny
zwis na czas dla kobiet
zwis z ugięciem RR dla mężczyzn
skok w dal z miejsca
dynamometr
siła mm. brzucha (ilość wykonanych brzuszków w ciągu 30 sek.)
moment siły, gradient siły- typowe specjalistyczne
Zalecenia:
ogólnym założeniem jest to, żeby trening robić własnym ciężarem ciała (drabinki, kraty)
ćwiczenia ze wspłópartnerem
w młodszym wieku sięgamy tylko po met. dynamiczne (50%)
żadna z met. nie może być dominująca
kształtujemy wszystkie duże gr. mm.
skoczność- jest to zdolność do przemieszczania ciała w przestrzeni jak najwyżej lub najdalej kosztem wysiłku własnych mięśni.
Czynniki wpływające na skoczność:
- wiek- skoczność rozwija się wraz z wiekiem, do pełnej dojrzałości (20 r.ż u męż., 16 r.ż u kob.)
- mm. szkieletowe
- wł. mięśniowe- białe są szybkościowe i wpływają na skoczność
- proporcje ciała
- masa ciała
- podłoże (tartan, belka, ziemia)
Metoda służąca do kształtowania skoczności to met. powtórzeniowa. Wyznacznikiem tej met. są optymalne przerwy. W zależności od obciążenia jest inna liczba powtórzeń.
- ćwiczenia w miejscu- unoszenie kolan do kl. piersiowej, do pośladków
- w marszu,
- w biegu- skipy
- z przyrządami- przez ławeczki, skrzynie
- zeskoki w głąb
- trenażery
- wieloskoki ze sztangą
- ścieżki zdrowia
Metody do oceny skoczności:
- wieloskoki z miejsca (pięcioskok, siedmioskok)
- wyskoki w górę
- rzut kulą w tył przez głowę
- szelki Abałahowa
1.Przygotowanie szybkościowo- siłowe.
2.Kształtowanie skoczności.
3.Wszechstronna sprawność skocznościowa.
4.Ukierunkowana sprawność skocznościowa (sporty zespołowe, indywidualne, walki)
5.Specjalna sprawność skocznościowa.
6.Max. gotowość startowa.
Skoczność b. szybko tracimy. W rocznym cyklu treningowym zwracamy uwagę na siłę dynamiczną, a w miarę zbliżania się do kresu treningowego specjalizujemy się. W treningu musimy stopniować natężenie.
gibkość- to właściwość biologiczna organizmu polegająca na wykonywaniu jak największej amplitudy ruchów.
a) czynna- przy pomocy siły własnej mm.
b) bierna- przy pomocy współpartnera, przyrządów
Czynniki wpływające na poziom gibkości:
- wiek- im młodszy tym lepsza
- płeć- bardziej gibkie są kobiety
- elastyczność ścięgien i więzadeł
- temp. ciała, rozgrzewka
- spożywanie posiłku- krew zabierana jest do trawienia
Wykłady
Temat: Teoria sportu jako przedmiot wykładany na uczelniach WF.
teoria sportu- nauka o wychowaniu i doskonaleniu sportowym w przebiegu całej działalności sportowca, począwszy od doboru i prognozowania poprzez selekcję i całą drogę do mistrzostwa sportowego, aż do zakończenia kariery i zbadania skutków działalności sportowej.
Wyróżniamy 3 podst. działy:
1.prognoza, nabór, selekcja w sporcie
2.szkolenie sportowe
3.zbadanie skutków działalności sportowej
Badania nad rozwojem sportu uwzgl.:
potrzeby materialne
problemy humanistyczne (sport w kształtowaniu współczesnej kultury i osobowości)
badania w zakresie przebiegu efektywności kształcenia i doskonalenia kadr
proces szkolenia sportowego dzieci i młodzieży
Etapy rozwoju nauki o sporcie:
1.intuicyjny i ekstensywny- środki, metody, formy dobierano gł. Na zasadzie prób i błędów w obawie przed zbyt dużym obciążeniem organizmu sportowca. Podnoszono systematycznie objętość i treść szkolenia np. w zakresie zwiększania ilości treningu i startów.
2.prestiżowy i intensywny- wzrost partykularnych interesów w sporcie oraz dążenie do wyniku „za wszelką cenę”.
3.systemowy- rozwój sportu w sposób systemowy, w którym była pełna współpraca nauki i praktyki.
P = W
Praca = wypoczynek
Temat: Sport jako zjawisko społeczne.
Sport- składowa część kultury społeczeństwa obejmująca dobrowolną działalność mającą na celu podnoszenie sprawności fiz. i jej manifestację.
W zależności od celu jakie stawiają sobie jego uczestnicy można wyodrębnić:
sport wyczynowy- charakteryzuje się daleko idącą specjalizacją, gdzie dominującym czynnikiem jest dążenie do uzyskania możliwie max. wyniku sportowego na prestiżowych zawodach sportowych.
Sport rekreacyjny- dąży się do utrzymania sprawności fiz., odprężenia psychicznego oraz dobrego samopoczucia.
W obu wymienionych postaciach sportu wymaga się od zawodników przestrzegania zasady „fair play”.
Tradycyjne zróżnicowanie sprawiających sport na:
Amatorów- nie czerpiących korzyści materialnych z jego uprawiania
Zawodowców- dla których sport jest źródłem utrzymania
Czynniki wyznaczające poziom sportu w określonych krajach:
1.Stosunek społeczeństwa do sportu.
2.Liczba uczestników ruchu sportowego.
3.Poziom wyników uzyskanych na różnych etapach szkolenia.
4.Stopień wykorzystania sportu w procesie wychowania młodzieży.
5.Liczba i jakość kadry zawodowej i społecznej.
6.Miejsce zajmowane przez sport w kulturze danego społeczeństwa, przede wszystkim w literaturze i sztuce.
7.Poziom rozwoju nauki o sporcie.
8.Stan materialnego wyposażenia ogniw ruchu sportowego.
9.Dostępność urządzeń sportowych i sprzętu osobistego.
10.Struktury organizacyjne ogniw zarządzania sportem.
11.Rola masmediów w kształtowaniu świadomości.
Trening sportowy- to proces pedagogiczny, w ramach którego uczy się zawodnika techniki i taktyki danej dyscypliny czy konkurencji oraz doskonali je kształtując jego sprawność fiz., a także cechy wolicjonalne i osobowość w celu uzyskania jak najlepszego wyniku sportowego. Trening sportowy przebiega w ramach określonego porządku, w skład którego wchodzi m.in. struktura czasowa i struktura rzeczowa.
Temat: Struktura treningu sportowego.
Struktura treningu- jest wewnętrzną organizacją elementów składowych procesu, sposobem ich wzajemnego podporządkowania relacjami i zasadami funkcjonującymi jako całość.
Wyróżnia się w niej:
System wzajemnych powiązań różnych składowych przygotowania
Określoną zależność parametrów obciążenia treningowego i startowego
Występowanie różnych ogniw regulujących w czasie elementy budowy formy sportowej
Czynniki wpływające na strukturę treningu:
Biologiczne prawa rozwoju organizmu
Charakterystyka procesów fizjologicznych zachodzących pod wpływem treningu
Uwarunkowania systemu szkolenia sportowego
Cechy modelu mistrzostwa sportowego w dyscyplinie (oraz współzawodnictwo)
Charakter obciążeń treningowych
Poziom wiedzy teoretycznej i doświadczeń praktyki w procesie szkolenia
Funkcje struktury treningu:
merytoryczna- trening właściwy jako proces doskonalenia zawodnika charakteryzuje się:
- celowym doborem poszczególnych rodzajów treningu (W, U, S) oraz ćwiczenia kształtujące cechy motoryczne, technikę i taktykę
- istnieniem wyodrębnionych faz procesu (cykle, okresy)
- określoną strukturą oraz stosunkami parametrów obciążeń treningowych (objętość i intensywność pracy) w poszczególnych fazach czasowych
- przestrzeganie w obrębie jednostek treningowych, a także między nimi faz pracy i wypoczynku, których regulacja uzależniona jest od zaawansowania i stażu zawodnika.
organizacyjna:
- warunki materialne
- kontrola (lekarska, trenerska, psychologiczna)
- odnowa biologiczna
- obozy i zgrupowania
środowiskowa- uwzględnia zależność funkcji merytorycznej i organizacyjnej od uwarunkowań i norm środowiska takich jak:
- warunki bytowe zawodników
- rodzaj szkoły lub zakładu pracy
- dojazdy na treningi
- zainteresowanie społeczne dla danej działalności sportowej
Temat: Struktura czasowa.
Struktura czasowa dzieli się na:
etapy szkolenia: wszechstronny- ogólny
ukierunkowany- podstawowy
specjalny- mistrzowski
cykle treningowe: makrocykle
mezocykle
mikrocykle
okresy treningowe: przygotowawczy- wszechstronny
ukierunkowany
specjalny
startowy- stabilizacja formy
przejściowy- względne obniżenie formy
jednostka treningowa: trening- lekcja treningowa
Etapy szkolenia
Naglak proponuje określanie celów szkolenia na poszczególnych etapach w oparciu o następujące elementy:
- wyniki osiągnięte na zawodach
- wyniki testów sprawności fiz.
- wyniki oceniające poziom opanowania nawyków ruchowych
- wyniki oceniające stopień wykonania zaleceń taktycznych
- wyniki badań antropometrycznych kontroli lekarskiej
- wyniki oceniające nastawienie i stosunek do zajęć treningowych
Etap szkolenia wszechstronnego (10- 13 lat)
50% przygotowanie ogólne
45% przyg. Ukierunkowane
5% przyg. Specjalne
Etap szkolenia ukierunkowanego (13-14 lat)
35% ćwicz. wszechstronne
40% ćwicz. ukierunkowane
15% ćwicz. specjalne
Etap szkolenia specjalnego (powyżej 17 lat)
15% przygotowanie ogólne
25% przyg. Ukierunkowane
60% przyg. Specjalne
Etap szkolenia specjalnego dzieli się na podetapy:
- wstępny
- właściwy
- mistrzowski
Cykle treningowe
Cyklem treningowym nazywa się okres w trakcie którego realizowane są określone zadania treningowe służące budowaniu formy sportowej- przygotowanie sprawnościowe, techniczne, taktyczne, psychiczne, teoretyczne.
Czas trwania i treść cykli oraz ich liczba uwarunkowane są wieloma czynnikami związanymi m. In.:
ze specyfiką dyscypliny (np. modelem działalności startowej, strukturą wytrenowania)
z etapem wieloletniego przygotowania, zadaniem kształtowania różnych cech i zdolności
z kalendarzem imprez oraz zadaniami stawianymi w związku z tym przed zawodnikami
z indywidualnymi, funkcjonalnymi właściwościami przygotowania zawodników, ich rezerwami adaptacyjnymi, charakterem treningu i obciążeń
Cykl treningowy charakteryzuje falista tendencja wzrastania obciążeń treningowych, określona kolejnością pracy i odpoczynku oraz akcentów treningowych.
Falisty charakter obciążeń związany jest z wpływami następujących czynników:
okresowymi zmianami stany organizmu zawodnika zachodzącymi pod wpływem biorytmów i oddziaływań środowiska
relacjami między objętością a intensywnością pracy treningowej i jej wpływem na poziom formy sportowej
Rozróżnia się 3 poziomy struktury szkolenia sportowego:
I poziom makrostruktury- jest to struktura dużych cykli, od wieloletniego do półrocznego
II poziom mezostruktury- struktura cykli pośrednich
III poziom mikrostruktury- struktura cykli małych i jednostek treningowych
Temat: Testy sprawności fizycznej.
Motoryczność- całokształt zachowań, możliwości i potrzeb ruchowych człowieka. Ujmuje się ją kategorii biologicznych właściwości człowieka uwarunkowanych społecznie. Kształtuje się ją zgodnie z biologicznymi fazami filogenezy i ontogenezy jak również zgodnie z prawem rozwoju społecznego. Stąd też motoryczność ludzką określa się jako rezultat biologicznych funkcji ruchowych i zdeterminowanych społecznie czynności człowieka.
Strona potencjalna motoryczności:
1.predyspozycje morfologiczno- strukturalne (wysokość ciała, masa ciała, proporcje ciała, masa mm., proporcje włókien mm.)
2.predyspozycje energetyczne (rozpad fosfokreatyny, glikoliza, cykl Krebsa)
3.predyspozycje koordynacyjne- orientacje przestrzenne, równowaga, różnicowanie ruchów, reakcja, rytm, łączenie ruchów)
4.predyspozycje psychiczne- motywacja, siła woli, temperament
sprawność motoryczna- to aktualna możliwość wykonania czynności ruchowych wymagających zaangażowania siły, szybkości, wytrzymałości, koordynacji ruchowej i gibkości.
Podział testów:
1) syntetyczne- badają kompleksowo ogólną sprawność fiz.
2) analityczne- oceniają poszczególne zdolności koordynacyjne organizmu
3) specjalne- oceniają poziom sprawności w określonej dyscyplinie sportu
Kryteria jakie powinien spełniać test:
trafność
rzetelność
obiektywność
normatywność
ekonomiczność
Uwarunkowania motoryczności:
zdolności kondycyjne- energetyczne uwarunkowania motoryczności
zdolności. koordynacyjne- informacyjne uwarunk. motorycz.
zdolności hybrydowe- kompleksowe uwarunk. motorycz.
zdolności ruchowe- specyficzne uwarunk. motorycz.
Przejawy motoryczności:
formy i przebieg ruchu- cechy ruchu
efekt ruchu
Z punktu widzenia potrzeb motoryczności wyróżnia się 3 grupy testów:
testy oceny umiejętności ruchowych
testy oceny zdolności motorycznych
testy oceny sprawności motorycznej
Klasyfikacja testów wg. Thiess, Blume:
- liczba ocenianych znamion (testy jedno i wielowymiarowe)
- czas pomiaru (T. Szybkości i poziomu)
- sposób rozwiązywania zadania (T. Otwarty, zamknięty)
- struktura testu (T. Jednozadaniowy, serie testów)
Klasyfikacja testów wg. Bos:
1) testy o prostej strukturze
T. max. siły mm.
T. ogólnej wytrzymałości aerobowej
T. dokładnej koordynacji
2) testy o kompleksowej strukturze
T. sprawności motorycznej
T. zwinnościowe (akcenty koordynacyjne)
Temat: Struktura techniczna.
Technika- sposób wykonywania zadania ruchowego- efektywny, racjonalny.
Technika- ogólny sposób wykonania zadania ruchowego, określonego przez taktykę działania, przy uwzględnieniu cech motorycznych i psychicznych.
Technika sportowa- sposób wykonania zadania ruchowego określony przepisami obowiązującymi w danej dyscyplinie sportu, uwzględniający cechy somatyczne, motoryczne i psychiczne zawodnika.
By praktyka zdawała techniczny egzamin w walce sportowej Meinel uważa że powinna się charakteryzować:
Dobrze zaznaczony przedział przestrzenno- czasowy (faza przygotowawcza, główna, końcowa ruchu)
Dobrze zaznaczony przedział dynamiczno- czasowy (rytm ruchu- płynna kolejność napięć i rozluźnień)
Dobrym przepływem- koordynacją ruchu w stosunku do potrzeb
Wysoką elastycznością ruchu (umiejętne zmaganie się z oporami stawianymi przez środowisko)
Wczesnym przewidywaniem ruchu (właściwe ustawienie koncepcji ruchu)
Przewidywaniem ruchów (przeciwnik, sport, wiatr, śliska nawierzchnia)
Przyczyną ruchu (trzymanie się drogi prowadzącej do celu)
Do najważniejszych cech techniki wykonania ruchu możemy zaliczyć:
- swobodę
- lekkość
- ekonomikę przy wyeliminowaniu niepotrzebnego napinania mm.
- równowaga-z punktu widzenia biomechanicznego chodzi tu o przyjmowanie takiej postawy podczas wykonywania ćwiczenia, która max. zapobiega zachwianiu równowagi ciała)
- kierunek ruchu, prędkość przyspieszenia
- poziom cech motorycznych (odp. siła, szybkość, wytrzymałość)
Fazy nauczania techniki
1) Powstanie wyobrażenia o działaniu ruchowym i kształtowanie się warunków do jego wykonania- powstaje nastawienie do wykonania określonego działania.
2) Kształtowanie początkowego opracowania struktury ruchu- studium eliminowania niepotrzebnych ruchów i unikania zbędnych napięć mm.
3) Kształtowanie się umiejętności doskonałego wykonania aktu ruchowego- precyzowanie działań ruchowych i odczuwanie ich w świadomości pełnej i jednocześnie dokładnej.
4) Pełne opracowanie nawyku- utrwalenie działania ruchowego- automatyzacja i stabilizacji nawyku.
5) Osiągnięcie plastyczności i jego stosowanie w zmieniających się warunkach, doskonalenie techniki do indywidualnych właściwości ćwiczącego, łączenie różnych działań ruchowych, a w niektórych przypadkach opanowanie techniki w czasie max. napięcia mm.
Mikrocykle. Jednostki treningowe.
Mikrocykle ( cykle krótkie)
Mikrocykl składa się z kilku jednostek treningowych. Mikrocykl stanowi ogniwo procesu szkolenia i jego powtarzalny fragment. Na ogół trwa od 7- 10 dni i składa się z 2 faz:
- stymulującej ( rozwijanie i związane z tym zmęczenie)
- odbudowującej
Na budowę i czas trwania mikrocykli wpływają:
- tzw. plan życiowy zawodnika (poziom sportowy, nauka, praca zawodowa)
- treść, liczba zajęć i ogólna wielkość obciążeń w mikrocyklu
- indywidualna reakcja na obciążenia treningowe
- miejsce mikrocyklu w całościowej strukturze treningu (w różnych okresach, podokresach, mezocyklach)
Mikrocykle treningowe dzieli się na:
- ogólno- przygotowawcze- odgrywają szczególną rolę w trakcie kształtowania wszechstronnego przygotowania sprawnościowego. Charakteryzują się równomiernym wzrostem obciążeń osiągających znaczną objętość i intensywność, nie dochodzi do wielkości maksymalnych
- specjalno- przygotowawcze- stosowane są w podokresie przygotowania specjalnego i w okresie startowym. Charakteryzują się mniejszą objętością, zaś intensywność osiąga wartości submaksymalne i maksymalne.
- wprowadzające- obciążenia i wypoczynki rozplanowane są zgodnie z zawodami, uwzględnia się godziny startów, warunki rozgrywania zawodów, wartość i sposób walki przeciwnika.
- startowe- obciążenia średnie i duże w zależności od programu, zasad, regulaminu zawodów. Ich zadaniem jest osiągnięcie stanu gotowości startowej.
- odbudowujące- występują zwykle po zawodach o wysokich obciążeniach lub po serii mikrocykli właściwych. Charakteryzują się zmniejszoną objętością pracy, zwiększoną liczbą dni aktywnego wypoczynku, zmianą zestawu ćwiczeń i wewnętrznych warunków treningowych.
referat
Mariola Żelazek
gr.IżB
Jednostka treningowa (trening, lekcja treningowa)
Jednostka treningowa to najmniejszy element struktury treningu. Zawiera ona:
- część wstępna (rozgrzewka) przygotowanie organizmu do określonego rodzaju pracy
- część główna (podstawowa), w której realizowane są zadania główne
- część końcowa- uspokojenie organizmu.
Przygotowanie organizmu zawodnika do treningu.
Rozgrzewka jest to zestaw specjalnie dobranych ćwiczeń fizycznych, w celu przygotowania organizmu do pracy. W wyniku rozgrzewki:
skraca się czas reakcji ruchowej,
ruch lub czynność wykonuje się na wyższym poziomie technicznym, z większą siłą, szybkością, zręcznością i wytrzymałością,
podczas pracy mięśniowej zwiększa się przemiana materii i zużycie energii,
zachodzą korzystne zmiany w czynności narządów i układów,
nasilają się reakcje organizmu: zwiększa częstość skurczów serca, wentylacja płuc i wymiana gazowa,
nasila się stan pobudzania ośrodków nerwowych.
Rozgrzewka pozwala złagodzić lub całkowicie wykluczyć pojawienie się tzw. „martwego punktu”, występującego podczas wykonywania ćwiczeń o dużej lub średniej intensywności. „Martwy punkt” charakteryzuje się nagromadzeniem kwaśnych produktów przemiany materii w organizmie i naruszeniem procesów nerwowych. Zmiany te powodują trudności w kontynuowaniu pracy, a nawet mogą doprowadzić do jej przerwania.
Niewłaściwe wykonanie rozgrzewki przyczynia się do kształtowania 2 stereotypów dynamicznych:
1) odpowiada wyobrażeniu ideomotorycznemu prawidłowego wykonania ruchów
2) tworzy wyobrażenie ideomotoryczne, które odpowiada nieprawidłowemu wykonaniu ruchów.
W momencie ważnego startu rozpoczyna się w świadomości zawodnika walka tych 2 stereotypów, które kończą się często przewagą stereotypu nieprawidłowego. Z tego względu rozgrzewkę należy wykonywać prawidłowo pod względem technicznym.
Przygotowanie zawodnika do lekcji treningowej.
Rozgrzewka składa się zazwyczaj z 2 części:
- rozgrzewania
- przygotowania organizmu do oczekiwanego działania.
Zadaniem pierwszej części rozgrzewki jest zwiększenie ogólnej zdolności do pracy oraz wykonanie ściśle dobranych ćwiczeń fizycznych.
Czas rozgrzewki zależy od:
stopnia przygotowania sportowca i jego ogólnej wytrzymałości (początkujący trenuje 1- 1,5 godz., zawodnik wysoko kwalifikowany 2- 3 godz.)
temperatury powietrza
rodzaju stroju treningowego
specyfiki dyscypliny
pozycji taktycznej zawodnika (gry zespołowe)
przyzwyczajeń sportowca
Rozgrzewkę należy zacząć od tych mięśni, które biorą najmniejszy udział w wykonaniu programu treningu. Zaczynamy od małych grup mięśni i przechodzimy do większych, a następnie wykonujemy ćwiczenia, których zadaniem jest poprawa ruchomości w stawach biodrowych.
Zadaniem 2 części rozgrzewki jest „przestawienie” organizmu sportowca na wykonywanie tych ćwiczeń, które są specyficzne dla danej konkurencji.
Ogólny czas rozgrzewki powinien wynosić 25- 30 minut.
Przygotowanie zawodnika do odbycia konkurencji.
Przed zawodami rozgrzewka rozpoczyna się od 60- 80 min. i składa się z 3 lub 4 kolejnych części:
wstępnej (ćwiczenia jak w pierwszej części rozgrzewki przed treningiem)
głównej (ćwiczenia jak w drugiej części przed treningiem)
przerwa wypoczynkowa i wyjście na miejsce startu
końcowe przygotowanie na miejscu startu
W pierwszej części rozgrzewki rozgrzanie organizmu osiąga się przez bieg w wolnym tempie. Rozgrzewanie trwa tak długo, aż u sportowca wystąpi pot.(10- 30 min.). Ilość ćwiczeń jest taka sama jak ma treningu.
Druga część rozgrzewki służy przestawieniu centralnego układu nerwowego, ustaleniu potrzebnego rytmu i poprawnej koordynacji ruchów oraz prawidłowemu rozłożeniu wysiłku.
Druga część rozgrzewki składa się z 3 części:
a) powtarzania poszczególnych elementów i „połączenia” danego ćwiczenia sportowego
b) powtarzania całego ćwiczenia z przyspieszeniem
c) prób wykonania ćwiczenia z dużym wysiłkiem
Następnie zawodnicy przechodzą do pomieszczeń, w których można odpocząć i przygotować się do wyjścia na miejsce startu. W tym czasie przebierają się w suche ubrania, biorą masaż, smarują środkami, które wywołują przepływ krwi do mięśni, przygotowują rzeczy, które trzeba zabrać na miejsce startu i leżąc odpoczywają.
Podczas trzeciej części rozgrzewki zawodnicy powinni zapoznać się z warunkami (podłoże, przybory). Głównym zadaniem jest przestawienie się na oczekiwaną pracę mięśniową przez wykonanie ćwiczeń w całości bez maksymalnych wysiłków. Następnie zawodnicy odpoczywają kilka minut w ruchu i przystępują do startu.
Literatura. Praca zbiorowa:
Z. Naglak „Trening sportowy” Wrocław 1979.PWN
M. Żelazek „Własne przemyślenia na temat rozgrzewki w treningu sportowym” Kock 2003.AWN