PEDAGOGIKA PRACY
1). Pedagogika pracy jako dyscyplina pedagogiczna:
1). Rozwój refleksji nad rolą pracy w życiu człowieka:
-Tomasz More (Morus)- "Utopia" (1516 r)- twórca idei wychowania przez prace - praca na roli
-Jan Amos Komeński- przykładał dużą wagę do prac ręcznych
-Andrzej Frycz Modrzewski- "O poprawie Rzeczypospolitej”, („Kto nie pracuje niech nie je")- prekursor wychowania przez pracę w Polsce
-Komisja Edukacji Narodowej (np. Grzegorz Piramowicz, Antoni Popławski, Hugo Kołątaj)- postulowali wprowadzenie kształcenia zawodowego dla chłopców.
2). Etapy rozwiązań instytucjonalnych i tworzenie teoretycznych podstaw kształcenia zawodowego:
I). Lata po zakończeniu prac KEN
-Stanisław Staszic (ojciec kształcenia zawodowego)- przyczynił się do powstani instytutu weterynaryjnego,szkoły Inżynierii Ogólnej Dróg i Mostów, założył Akademie Górniczą był inicjatorem powstania szkół rzemieślniczych, rolniczych i rękodzielnych.
-renesans kształcenia zawodowego (szkoły niedzielne) w okresie pozytywizmu Georg Kerschensteiner, Henryk Rowid- tworzyli "szkoły pracy"
-tworzenie "szkół pracy" - Georg Kerschensteiner, Henryk Rowid
-Tadeusz Kotarbiński (1913 r) - tworzy podstawy prakseologii, prakseologia- nauka o pracy.
II. Lata międzywojenne:
-rozwój kształcenia politechnicznego-prozawodowego (np. Stanisław Karpowicz, Władysław Spasowski).
III. Lata powojenne:
-działalność Tadeusza Wacława Nowackiego i rozwój kształcenia zawodowego.
3). Etap formalnego i instytucjonalnego rozwoju pedagogiki pracy- 1972 r (powołanie przez Tadeusza Wacława Nowackiego Instytutu Kształcenia Zawodowego w Warszawie)
2. Przedmiot zainteresowania/badań pedagogiki pracy?
Przedmiotem badań pedagogiki pracy- są pedagogiczne aspekty relacji człowiek, wychowanie, praca lub człowiek-obywatel-pracownik.
3. Obszary problemowe pedagogiki pracy wg Zygmunta Wiatrowskiego?
Obszary problemowe pedagogiki pracy wg. Zygmunta Wiatrowskiego:
1). Kształcenie przedzawodowe
2). Kształcenie prozawodowe
3). Kształcenie zawodowe
4). Kształcenie (edukacja) ustawiczna w okresie aktywności zawodowej człowieka
4. Obszary problemowe pedagogiki pracy wg. Tadeusza Nowackiego - problemy badawcze pedagogiki pracy:
1). Cele kształcenia i ich analiza w powiązaniu z przemianami kultury gospodarczej i struktury zatrudnienia.
2). Problematyka podziału pracy i wyodrębnionych na tej podstawie zawodów, zasad i kryteriów dotyczących tych zagadnień.
3). Treści kształcenia ustalane na podstawie charakterystyk zawodowych oraz ich dobór i układ
4). Zagadnienia wychowawcze z akcentem położonym szczególnie na wychowanie przez prace
5). Wyposażenie nauczycieli w metodyki i opracowania metodyczne
6). Materiały zawodoznawcze w tym dotyczące poradnictwa zawodowego
7). Dokształcanie i doskonalenie zawodowe głównie w powiązaniu z zakładem pracy
8). Warunki prawidłowej realizacji przygotowania i doskonalenia zawodowego
9). Problemy kontroli i kształcenia zawodowego
10). Problemy pedeutologiczne- pedeutologia- jak uczyć nauczycieli
5. Pedagogika pracy- to dyscyplina pedagogiczna, której przedmiotem zainteresowania i badań naukowych są problemy wychowania przez pracę, kształcenia ogólnotechnicznego, orientacji poradnictwa i doradztwa zawodowego, edukacji prozawodowej kształcenia i wychowania zawodowego, kształcenia ustawicznego pracujących i bezrobotnych oraz problemy edukacyjne zakładu pracy.
6.MIEJSCE PEDAGOGIKI WŚRÓD NAUK O PRACY
Filozofia pracy- zajmuje się wpływem pracy ludzkiej na przeobrażenie świata i człowieka |
Pedagogika pracy czyni wszystko, aby człowiek dostrzegał poznawcze, moralne i estetyczne aspekty pracy |
Ekonomia- nauka o stosunkach ekonomicznych i prawnych rządzących produkcją, podziałem, wymianą, konsumpcją na różnych szczeblach rozwoju społecznego. |
Pedagogika pracy dba o świadomy udział pracowników w procesie produkcji, podziału, wymiany i konsumpcji. |
Psychologia pracy- bada psychikę czł. w procesie pracy (przystosowanie do pracy i współżycie społ. z innymi. |
Ped.pr. interesuje się przygotowaniem czł. do pracy i jego przydatności zawodowej. |
Socjologia pracy- zajmuje się społecznym charakterem pracy i wynikającymi stąd konsekwencjami. |
Ped.pr. interesuje się przygotowaniem czł. do współdziałania w zespole, współpracy między pracownikami. |
Naukowa organizacja pracy- zajmuje się sprawnym i skutecznym organizowaniem pracy indywidualnej i zbiorowej. |
Ped.pr. interesuje się problematyką ergonomii i organizacji pracy. |
Prakseologia- nauka o sprawnym i skutecznym działaniu. |
Ped.pr. interesuje się powodzeniem zawodowym pracowników i efektami pracy. |
7. Podstawowe formy działalności człowieka?
Człowiek jest najwyższą wartością pracy-podstawowym miernikiem wartości człowieka:
Praca człowieka jest pierwowzorem ludzkiego działania, to znaczy jego zachowania się celowego i przedmiotowego polegającego na przekształcaniu dóbr przyrody i przystosowaniu ich do zaspokojenia ludzkich potrzeb w trzech aspektach:
1. Czynnościowym- oznaczającym określoną formę działania
2. Podmiotowym- oznaczającym planowy i skuteczny wysiłek człowieka dążącego do samorealizacji
3. Przedmiotowym- oznaczającym wynik, efekt określonego działania
Prace pojmuje się w kategorii wartości, dzięki której powstają i powstawać mogą wszystkie inne wartości w tym duchowe (Z. Wiatrowski).
Praca ludzka ma zawsze taki sam sens wg Z. Cackowskiego spełnia sie wielorako:
-przez to, ze daje ona środki do życia człowiekowi pracującemu
-przez to, ze potwierdza ona sprawność człowieka pozwalając mu myśleć i mówić
-przez to, ze praca i jej owoce mogą służyć drugiemu człowiekowi
8. Kontekst myślenia o pracy?
1). Kontekst uniwersalistyczny:
-praca jest wartością uniwersalną tą wartością, dzięki której powstają i funkcjonują wszystkie inne wartości
-praca stanowi podstawowy miernik wartości człowieka
-każdy człowiek powinien uzyskać przygotowanie zawodowe, które umożliwia mu wykonywanie tej pracy
-każdy pracujący ma prawo otrzymać wynagrodzenie za prace
-bezrobocie godzi w istotę człowieka i jego prawo do pracy
2. Kontekst chrześcijański (np. Biblia "O pracy ludzkiej", "Duch pracy ludzkiej"):
-istota pracy jest godność człowieka, kształtowanie cech jego charakteru
-istota pracy jest podmiotowe traktowanie człowieka oraz zabezpieczenie przed różnorodnymi zagrożeniami.
3. Kontekst pragmatyczny:
1.Praca jako źródło zarobkowania:
-dzięki pracy człowiek zaspokaja potrzeby egzystencjalnej
-zasady materialne stanowią o pozycji społecznej człowieka
-praca jest koniecznością człowieka.
9. Zawodoznastwo- zajmuje się pracą zawodową
10. Praca zawodowa- działalność ludzi organizowana społecznie w taki sposób, aby prowadziła do powstania wytworów społecznie wartościowych i podnoszenia jakości życia wykonujących ja jednostek /T. Tomaszewski/ Stanowi ona podstawowe źródło zaopatrzenia materialnego człowieka dostarcza mu obiektywnych warunków do realizacji jego potrzeb wyznacza pozycje społeczną człowieka oraz określa jego szanse w życiu. Jest ważną formą aktywności. Praca zawodowa to powołanie każdego człowieka.
Formy aktywności człowieka (działalności):
-zabawa
-nauka
-praca
-działalność oświatowa
-działalność twórcza
11. Zawód- to wykonywanie czynności społecznie użytecznych wyodrębnionych na skutek społecznego podziału pracy wymagających od pracownika, odpowiedniej wiedzy i umiejętności powtarzanych systematycznie i będących źródłem utrzymania dla pracownika jego rodziny (T.W.Nowacki).
12. Klasyfikacja zawodów:
-klasyfikacja gospodarcza ok. 4000 zaw. I spec
-klasyfikacja szkolna zaw szkolne 192
Wybór zawodu a koncepcja potrzeby wg A.H. Maslowa:
Założenia:
-zawody wybierane są dla realizacji określonych potrzeb człowieka
-na wybór zawodu mają wpływ potrzeby uświadomione jak również te "delikatnie wyczuwalne"
-wybór zawodu jest trafniejszy im lepiej potrafimy ocenić, to, w jakim stopniu spełnia on nasze oczekiwania
-samowiedza oznacza świadomość własnych wymagań (odnoszących się do wybieranego zawodu)
-satysfakcja z pracy może wynikać bezpośrednio z wykonywanych czynności lub też przewidywanych możliwości zaspokojenia potrzeb w przyszłości
-jednostka wierząc, że zmiana wypełnia na korzystne zaspokojenie jej potrzeb może dokonać powtórnego wyboru zawodu.
13. Koncepcja cech człowieka za K. Czarneckiego:
Jest ona znana zarówno w psychologii jak i pedagogice. W koncepcji cech akceptowany jest pogląd, że wybór i wykonywanie zawodu wymaga od ludzi posiadania określonych cech psychofizycznych, i że posiadanie takich cech staje się istotnym wyznacznikiem wyboru takiego a nie innego zawodu. Do istotnych cech w tej koncepcji zalicza się zdolności, zainteresowania i cechy temperamentu. Koncepcja ta służy głównie poradnictwu zawodowemu i selekcji zawodowej.
14. Poszczególne poziomy kwalifikacyjne można określić w przybliżeniu następująco:
-pierwszy poziom odpowiada elementarnym kwalifikacjom i związany jest z wykształceniem zasadniczym lub niepełnym zasadniczym
-drugi poziom odpowiada niskim kwalifikacjom i związany jest z zasadniczym wykształceniem
-trzeci poziom odpowiada średnim kwalifikacjom i związany jest z wykształceniem średnim
-czwarty poziom odpowiada wysokim kwalifikacjom związany jest z wykształceniem wyższym
15. Czym są kwalifikacje i kompetencje człowieka kształcenie przedzawodowe
I). Kwalifikacje jako układ wiedzy i umiejętności zawodowych człowieka:
1). Kwalifikacje jako możliwości pracownika jako całość subiektywno-indywodualnych umiejętności, wiadomości i sprawności, które umożliwiają jednostce wykonywanie odpowiednich funkcji w procesie pracy (M.Bethge).
2). Kwalifikacje jako umiejętności zdolności, doświadczenia, zręczności, wiedza, która pracownikowi umożliwiają wykonywanie jego pracy jako konkretnej pożytecznej działalności stanowiącej przesłankę w procesie produkcji (U.Boehm).
3). Kwalifikacje jako układ umiejętności, wiadomości i cech psychofizycznych niezbędnych do wykonywania zestawu zadań określonego w opisie zawodu (S.M.Kwiatkowski).
II. Kwalifikacje jako układ struktura wiedzy umiejętności i motywacji. T.W.Nowacki kwalifikacje składają się z 3 rodzajów struktur:
1). Układy umiejętności
2). Układy wiedzy teoretyczno-praktycznej
3). Układy osobowościowe w tym procesy motywacyjne, które decydują o postawie wobec zadań zawodowych.
16. Trójkąt kwalifikacji według T.W.Nowackiego?
-kwalifikacje społeczno-moralne-, wśród których najważniejszy jest stosunek do pracy, ale także poczucie odpowiedzialności, umiejętności, współpracy, poczucie koleżeństwa, chęć pomocy współpracownikom.
-kwalifikacje fizyczno-zdrowotne-, które stanowią decydujący wyznacznik przydatności zawodowej pracownika i wiąże się one ściśle z wykonywaniem odpowiednich czynności na stanowisku pracy w określonych warunkach
-właściwe kwalifikacje wykonawcze-, które oparte są na odpowiednich postawach.
Kompetencje dają prawo do wydawania sądów o innych
Wiadomości KWALIFIKACJE Uprawnienia
Umiejętnosci KOMPETENCJE
Postawy
Wiadiomości + Umiejętnosci = Kwalifikacje
Kwalifikacje + Postawy = Kompetencje Do wykonywania niektórych zawodów potrzebne są specyficzne uprawnienia wynikające z zasad bezpieczeństwa
Kompetencje jest pojęciem szerszym od kwalifikacji ale nie byłoby jej bez nich. Wp = f (K , M) Wp- wydajność pracy, K- kwalifikacje, M- motywacje.
17. Kształcenie przedzawodowe- to rodzaj oddziaływań pedagogicznych w okresie przedszkolnym, szkolnym, poprzedzający okres systematycznego kształcenia zawodowego.
1). Wychowanie przez pracę: dom rodzinny, przedszkole, obowiązkowa szkoła ogólnokształcąca, organizacje młodzieżowe, placówki oświatowo-wychowawcze
2). Kształcenie ogólnotechniczne
3). Orientacja i doradztwo zawodowe
18. Koncepcja osobowości zawodowej Johna Hollanda:
-Realistyczny (R)
-Konwencjonalny (C)
-Przedsiębiorczy (E)
-Badawczy (J)
-Artystyczny (A)
-Społeczny (S)
Założenie: Każda osoba posiada cechy każdego typu występujące hierarchicznie w malejącym natężeniu.
I Typ osobowości realistycznej:
-preferowanie zachowania- posługuje się czasami, narzędziami, maszynami i zwierzętami.
-kompetencje- kompetencje manualne, mechaniczne, rolnicze, elektryczne, techniczne
-słabe strony- społeczne, oświatowe
-wizerunek samego siebie- zdolności mechaniczne, sprawnościowe, fizyczne
-wartości- pieniądze, władza, status
-cechy- nietowarzyski, bezpośredni, uparty, jednostronny
-zainteresowania zawodowe- rośliny i zwierzęta, ochronne, przemysłowe
-zawodowe- inżynier, mechanik, projektant narzędzi, stolarz.
II Typ osobowości badawczy:
-preferowane zachowania- badanie zjawisk fizycznych, biologicznych, kulturowych.
-kompetencje- kompetencje naukowe i matematyczne
-słabe strony- przywództwo, perswazja
-wizerunek samego siebie- zdolności intelektualne, szkolne, matematyczne i naukowe
-wartości- nauka
-cechy- analityczny, dociekliwy, niezależny, precyzyjny, racjonalny, chłodny
-zainteresowania zawodowe- naukowe
-zawodowe- biotechnik, botanik, dentysta, chemik
III Typ osobowości artystyczny:
-preferowane zachowanie- posługiwanie się materiałem fizycznym, słownym, i ludzkim w celu wytworzenia dzieł sztuki lub produkcji artystycznej
-kompetencje- kompetencje artystyczne: języki, sztuki, muzyka, teatr, pisarstwo.
-słabe strony-biurowe
-wizerunek samego siebie- ekspresyjny, oryginalny, intuicyjny, niekonformistyczny, niezależny, niepoukładany.
-wartości- estetyka
-cechy- niezorganizowany, ekspresyjny, delikatny, oryginalny, niezależny.
-zainteresowania zawodowe- artystyczne
-zawody- architekt, projektant wnętrz, projektant mody, autor scenariuszy.
IV Typ osobowości społeczny:
-preferowane zachowania- manipulowanie innymi w celu informowania, szkolenia, rozwoju.
-kompetencje- kompetencje międzyludzkie i oświatowe
-słabe strony- manualne i techniczne oraz zdolności naukowe
-wizerunek samego siebie- lubiący pomagać innym, rozumiejący innych i zdolności nauczania.
-wartości- działalność społeczna i etyczna
-cechy- chętny do współpracy, przyjacielski, pomocny, dobry, pełen taktu i ciepła
-zainteresowania zawodowe- humanistyczne, przywódcze, wpływanie na innych, usługi
-zawody- doradca zawodowy, dietetyk, pielęgniarka szkolna, dyrektor.
V Typ przedsiębiorczy:
-preferowane zachowania- manipulowanie innymi w celu osiągnięcia celów organizacji lub korzyści ekonomicznych
-kompetencje- kompetencje przywódcy, międzyludzkie, umiejętności perswazji.
-słabe strony- naukowe
-wizerunek samego siebie- agresywny, lubiany, pewien siebie, towarzyski,
-wartości- osiągnięcia w dziedzinie polityki i gospodarki
-cechy- pełen ambicji, dominujący, ekstrawagancki, rozmowny, optymistyczny.
-zainteresowania zawodowe- przewodzenie, wpływanie na innych, sprzedaż
-zawody- reprezentant handlowy, kucharz, kierownik.
VI Typ konwencjonalny:
-preferowane zachowania- manipulowanie danymi
-kompetencje- biurowe, obliczeniowe
-słabe strony- artystyczne
-wizerunek samego siebie- konformistyczny, zorganizowany, zdolności urzędnicze i arytmetyczne
-wartości- osiągnięcia w biznesie
-cechy- zorganizowany, konformistyczny, wydajny, z kompleksami, rozważny, posłuszny
-zainteresowania zawodowe- szczegółowa praca biurowa
-zawody- stróż nocny, polonista, działalności gospodarczej, rachmistrz.
Podstawą planowania kariery zaw sa obszary aktywnosci czł. ujęte:
a). Zadania- ludzie: (usługi, kontakty interpersonalne w sytuacji pomagania, nauczanie i wychowywanie).
b). Zadania- dane: (liczenie, kopiowanie, porównywanie, analiza i przetwarzanie faktów, weryfikowanie faktów i informacji)
c). Zadania- przedmioty: (kontakt z maszynami, kontakt z fizycznymi i biologicznymi procesami, budowa, produkcja, transport, naprawa)
d). Zadania- idee: (procesy interpersonalne, twórczość, odkrywanie, interpretowanie, integrowanie abstrakcji teorii i wiedzy).
Zadania i przykłady zawodów:
a). Zawody-ludzie: (doradca, minister, policjant, nauczyciel).
b). Zawody- dane: (kasjer, bibliotekarz, urzędnik, sekretarka)
c). Zawody-przedmioty: (stolarz, rolnik, mechanik, operator dźwięku)
d). Zawody-idee: (malarz, architekt, kompozytor, naukowiec).
Mapa świata pracy:
-Osobowość przedsiębiorcza- region 2 i 3 Zawody z grupy "kontakty biznesowe" - marketing i sprzedaż
-Osobowość konwencjonalna - region 4 i 5 Grupa zawodów "operacje biznesowe" - transakcje finansowe, magazynowanie i dystrybucja
-Osobowość realistyczna- region 6 i 7 Grupa zawodów "Prace techniczne"- konstrukcja, pojazdy, maszyny, rzemiosło, zasoby naturalne
-Osobowość badawcza- region 8 i 9 Grupa zawodów "nauka"- nauki stosowane, inżynieria, medycyna, nauki przyrodnicze i ścisłe
-Osobowość artystyczna- region 10 i 11 Grupa zawodów "sztuka"- sztuka wizualna, sztuki piękne, literatura, aktorstwo, nauki społeczne.
-Osobowość społeczna- region 12 i 13 Grupa zawodów "praca z ludźmi"
Przystosowanie zawodowe:
1).-istotą przystosowania zawodowego jest odpowiedzialność między cechami jednostki i cechami jej środowiska
-jednostka wnosi "wkład" w postaci uzdolnień
-jednostka posiada szereg potrzeb i oczekuje ich zaspokojenia w środowisku
-środowisko pracy stawia jednostce różnorodne wymagania
-środowisko dysponuje gratyfikacjami, czyli wzmocnieniami
2).-stopień przydatności do pracy jest funkcja odpowiedzialności pomiędzy uzdolnieniami jednostki a wymaganiami środowiska pracy
-stopień zadowolenia z pracy, jest funkcja odpowiedzialności miedzy systemem wzmocnień środowiska pracy a potrzebami zawodowymi jednostki.
Główne założenia teorii:
Poziom przystosowania zawodowego danej jednostki w jakimś momencie czasu może być wyrażona suma osiągniętych przez nią stopni przydatności w pracy i zadowolenia z pracy.
Przystosowania zawodowego:
Kariera- to droga profesjonalnego rozwoju, którą człowiek zamierza przejść w swoim życiu zawodowym.
Kariera w danej organizacji- to ciąg obejmowanych przez pracowników stanowisk. Wykonywanych zadań i pełnionych funkcji.
19. Kategorie planowania kariery zawodowej?
Strategie kariery zawodowej:
Założenia: każda jednostka w toku rozwoju zawodowego kształtuje swoja orientację w stosunku do pracy.
Orientacje kariery:
1). "Iść na przód":
-orientacja charakterystyczna dla początków rozwoju kariery
-jednostka jest zainteresowana awansem i pnie się po szczeblach
-szczególne znaczenie ma władza, pieniądze, status społeczny
-cechy osobowości: dominacja, rywalizacja, wysoka potrzeba osiągnięcia sukcesu
-najważniejsza jest praca, awans zawodowy
2. "Bezpieczeństwo":
-orientacja związane z budowaniem poczucia bezpieczeństwa w miejscu pracy
-jednostka jest zainteresowana awansem, gdy zyska poczucie bezpieczeństwa
-szczególne znaczenie ma poczucie przynależności
-cechy osobowości: cierpliwość, pracowitość, lojalność, gotowość do pomocy firmie
-najważniejsza jest praca, przynależność do grupy zawodowej i awans
3. "Wolność":
-orientacja związana z oczekiwaniem wolności w wykonywaniu zawodu
-jednostka nie jest zainteresowana awansem
-szczególne znaczenie ma poczucie niezależności i ustalenie wysokich standardów pracy
-cechy osobowości: pracowitość, kreatywność, niezależność, powściągliwość, mała otwartość, brak komfornizmu
-najważniejsze jest poczucie niezależności
4. "Równowaga":
-orientacja związana z uzyskaniem równowagi pomiędzy pracą a życiem rodzinnym
-awans nie jest celem
-szczególne znaczenie ma poszukiwanie satysfakcji w życiu
-cechy osobowości- pracowitość, sumienność, stawianie sobie wysokich wymagań, gotowość do przezwyciężenia trudności w sytuacjach kryzysowych
5. "Sukces":
-orientacja ta łączy pojęcie sukcesu i kariery ze specjalistycznymi umiejętnościami
-awans nie jest cele
-szczególne znaczenie ma ciekawość i zainteresowanie pracą
-cechy osobowości- talent, wyjątkowe zdolności, motywacja wewnętrzna, ciekawość poznawcza, dążenie do zdobywania nowych umiejętności, wysoki poziom zapotrzebowania na stymulację.
1). "Iść na przód":
Osobowość: chce należeć do elity, lubi odpowiedzialność, lubi być autorytetem, lubi być nagradzana
Strategia: wysuwa pracę na pierwszy plan,opracowuje plan kariery,szuka nowych wyzwań, znajdź sponsora
2). "Bezpieczeństwo":
Osobowość: jest lojalna wobec firmy,lubi awans,ale nie za wszelką cenę,ceni sobie bezpieczeństwo pracy, jest gotowa zrobić wszystko by pomóc firmie
Strategia: przestudiowuje strukturę organizacji, spróbuje dopasować się do organizacji, stawia wymagania organizacji
3. "Wolność":
Osobowość: ma duże poczucie niezależności, nie lubi komfornizmu, jest powściągliwa, trudno go poznać, lubi być ekspertem
Strategia: realizuje swoje zobowiązania, bądź jeden krok przed innymi, gromadzi unikatowe informacje, postara się przetrwać w sytuacjach kryzysowych
4. "Równowaga":
Osobowość: ukrywa poglądy, ceni karierę i życie osobiste, jest pracowity gotowy zabłysnąć w sytuacjach kryzysu, ma czas na drobne przyjemności
Strategia: realizuje swoje zobowiązania i przestrzega reguł, zachowuje swoją strategie i sposób rozwoju kariery dla siebie, znajdzie sponsora, opszyj się kuszącym ofertom pracy
5). "Sukces":
Osobowość: jest utalentowana, chce wykorzystywać swoje zdolności, łatwo się nudzi
Strategia: jest nieprzeciętna, dba o swoje zobowiązania, poszukuje stymulujących zadań, jest gotowa do przeciwstawienia się przeciwnością
19. Edukacja prozawodowe?
Kształcenie prozawodowe- to celowo organizowany proces edukacyjny, realizowany głównie w liceum profilowanym zakładający przygotowanie ogólnozawodowe, w powiązaniu z wybranym układem zawodów i specjalności stanowiący etap wstępny w dążeniu do kwalifikacji i kompetencji zawodowych.
20. Zadania edukacji prozawodowe?
1) Doprowadzenie jednostek do rozpoznania ogólnych właściwości działalności zawodowej w tym zawodów specjalności i zadań zawodowych.
2) Ukazanie całej złożoności pracy zawodowej, szczególnie w produkcji oraz w masowych usługach
3) Zapoznanie uczących się ze współczesną organizacją pracy zawodowej stanowiącej realną i prawną możliwość zdobywania środków do życia oraz kształtowania i wzbogacania własnej osobowości
4) Kształtowanie cech charakterologicznych i systemu wartości sprzyjających pomyślnemu realizowaniu zadań zawodowych
5) Zbliżanie jednostek do rzeczywistych sytuacji działalności zawodowej, traktowane jako powinność człowieka dorosłego
6) Kształtowanie przekonania wśród młodzieży, że działalność współczesnego człowieka może i powinna sprzyjać stawaniu się podmiotem w każdej sytuacji pracowniczej
7) Przygotowanie młodzieży do dalszego kształcenia specjalistycznego i w efekcie zdobycia zawodu
8) Przygotowanie jednostek do kształcenia ustawicznego w całym okresie dorosłości.
21. Podstawowe założenia reformy kształcenia zawodowego?
Reforma szkolnictwa zawodowego:
W 2002 roku utworzono szkoły zawodowe. Założenia reformy:
-wyrównanie szans edukacyjnych
-około 80% młodzieży będzie kończyło szkoły ogólne a 20% szkoły zawodowe
-likwidacja techników
-podanie szkołom więcej autonomii
-finansowanie samorządowe
-zwiększanie autonomii nauczyciela
-upowszechnienie kształcenia na poziomie średnim oraz wyraźny wzrost liczby podejmujących studia wyższe
-wyrównywanie szans w dostępie do edukacji na różnych jej poziomach
-poprawa jakości kształcenia przez zapewnienie właściwej proporcji między przekazywaniem wiadomości kreowaniem umiejętności, formowanie osobowości (integracja kształcenia i wychowywania)
-zwiększenie autonomii szkół i pracy nauczycieli
-zmiany finansowania szkół
-integracja działań szkoły z rodziną i środowiskiem
22. Zewnętrzny egzamin zawodowy
Egzamin zawodowy:
-120 min test (specjalistyczna część 50 pytań, przygotowanie do działalności gospodarczej 20 pytań), egzamin praktyczny 180-240 minut
-uzyskanie dyplomu robotnika wykwalifikowanego
-ukończenie szkoły (bez zawodu)
Założenia technikum:
1) Technikum 4 lata:
-ukończenie szkoły bez matury i dyplomu
-matura
-gimnazjum
-dyplom technika: test: I część specjalistyczna 50 pytań, II część gospodarcza 20 pytań, część praktyczna: projekt 180 minut + ćwiczenia praktyczne 240 minut.
-studia, matura, technikum - szkoła policealna - egzamin zawodowy 0,5-2,5 rok
-tytuł czeladnika- egzamin rzemieślniczy zakład rzemieślniczy młodociani pracownicy „uczeń”
9warsztaty szkolne)
22. Proces kształcenia zawodowego?
Kształcenie zawodowe:
Kształcenie zawodowe można rozpatrywać w dwóch znaczeniach:
1) Określony stan wiedzy (układ pojęć, twierdzeń, i prawidłowości organizacyjnych)
2) Proces-, czyli ogół czynności dydaktyczno-wychowawczych przygotowujących do zawodu i pracy zawodowej, Wyróżniamy czynności nauczyciela i ucznia wyróżniamy również proces lekcyjny i proces działaniowy zajęcia praktyczne i ćwiczenia technologiczne.
23. Zadania kształcenia i wychowania zawodowego?
-kształtowanie osobowości zawodowej człowieka
-kształcenie umiejętności wykorzystywania wiedzy w działalności praktycznej
-przygotowanie człowieka do życia społecznego w tym udziału w życiu gospodarczym
-rozwijanie indywidualnych uzdolnień i zainteresowań zawodowych
-rozwijanie aspiracji zawodowych i postaw twórczych
-wyrabianie potrzeb całożyciowego uczenia się
-rozwijanie kultury osobistej uczenia i kultury pracy
-kształtowanie postaw patriotycznych
24. Efektywność kształcenia zawodowego:?
E = f (T,N,U,W)
E- efektywność
T- treści kształcenia
N- nauczanie
U - uczeń
W - warunki
25. Taksonomia celów?
Cele psychomotoryczne:
1) Działanie: naśladuje, odtwarza działanie,
2) Umiejętności: stosuje w sytuacjach typowych, stosuje w sytuacjach problemowych
Poziom:
1) Wiadomości: zapamiętywanie, wyjaśnianie
2) Umiejętności: stosuje w sytuacjach typowych, stosuje w sytuacjach problemowych
Informator egzaminacyjny: program, podstawa programowa kształcenia w zawodzie
Cele szczegółowe:
-opanowanie wiedzy i umiejętności charakterystycznych dla danego zawodu i specjalności i opanowanie typowych dla zawodu metod, technik, i środków pracy, rozwiniecie uzdolnień i motywacji, kształtowanie przekonania o konieczności podnoszenia umiejętności zawodowych, kształtowanie szacunku dla pracy i człowieka pracy.
Taksonomia celów-to hierarchiczny układ celów są 3 grupy celów:
-psychomotoryczne
-poznawcze
-wychowawcze
26. Treści kształcenia zawodowego?
1) Zbiór pojęć i twierdzeń dotyczących rzeczywistości społecznej, przyrodniczej, technicznej, gospodarczej, będącej przedmiotem poznania
2) Zbiór przedmiotów narzędzi i urządzeń warunkujących proces pracy
3) To układ czynności warunkujących uczestnictwo w procesie pracy
Treści podobnie jak cele określone są na podstawie programowej. Nauczycielowi nie wolno zmieniać celów, ale treści tak.
27. Kształcenie modułowe w szkołach?
W szkole zawodowej wyróżniamy:
-kształcenie lekcyjno-przedmiotowe lub kształcenie modułowe
Treści programowe i cele zostały w niektórych zawodach poszeregowane.
Moduł: jednostki modułowe (jednostka szkoleniowa)
Rolnik: uprawa roślin, hodowla zwierząt, działalność gospodarcza
28. Proces kształcenia zawodowego?
To integracje miedzy nauczycielem a uczniem służący do wyposażenia ucznia w wiadomości i umiejętności zawodowe oraz kształtowanie jego osobowości zawodowej.
Elementy procesu:
To:
a) uczeń: środowisko, pochodzenie, motywacje
b) nauczyciel:wykształcenie
c) cele kształcenia
d) treści
e) zasady nauczania
f) metody nauczania (strategie)
g) orientacja zajęć
h) warunki w których odbywa się kształcenie
Nauczyciele szkół zawodowych dzielą się na 4 grupy:
1) Nauczyciele przedmiotów ogólnokształcących
2) Nauczyciele teoretycznych przedmiotów zawodowych- muszą mieć ukończone studia wyższe kierunkowe plus przygotowanie pedagogiczne
3) Nauczyciele zajęć praktycznych- nie musi mieć ukończonych studiów wyższych może mieć wykształcenie średnie plus przygotowanie pedagogiczne
4) Nauczyciele zatrudnieni na stanowisku nauczyciela przedmiotów teoretycznych i praktycznych- musi mieć wyższe wykształcenie.
Efektywność kształcenia zawodowego:
Efektywność- jest to funkcja treści kształcenia nauczyciela, funkcja ucznia, ostatnim elementem są warunki, jakie stwarzano do pracy nauczycielowi i uczniowi.
Reforma edukacji:
a) Założenia:
-upowszechnienie kształcenia na poziomie średnim oraz wyraźny wzrost liczby podejmujących studia wyższe,
-wyrównywanie szans w dostępie do edukacji na różnych jej poziomach
-poprawa jakości kształcenia przez zapewnienie właściwej proporcji między innymi przekzywaniem wiadomości, kreowaniem umiejętności i formowaniem osobowości (inteligencja kształcenia i wychowania)
-zwiększenie autonomii szkół i pracy nauczycieli
- zmiany finansowania szkół
-integrację działań szkoły z rodziną i środowiskiem lokalnym
b) Typy szkół zawodowych:
-2- letnia zasadnicza szkoła zawodowa
-3 - letnia zasadnicza szkoła zawodowa
-4 - letnie technikum
c) Doraźność szkół:
1) po ukończeniu zasadniczej szkoły zawodowej: technikum uzupełniające, uzupełniające liceum ogólnokształcące
2) po ukończeniu technikum: studia wyższe (matura), szkołą policealna
3) po ukończeniu liceum profilowanego: szkoła policealna, studia wyższe (matura)
4) po ukończeniu liceum ogólnokształcącego: szkoła policealna, studia wyższe (matura)
d) Zewnętrzny egzamin zawodowy: etap pisemny, etap praktyczny
e) Egzamin zawodowy w „cechu rzemiosł”
Podstawa programowa:
-kształcenia przedszkolnego
-kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych
-kształcenie dla liceów
-kształcenie dla szkół zawodowych
Test egzamin- standard wymagań egzamin- podstawa programowa (MEN)- program nauczania
Na jej bazie opracowane są programy nauczania. Na bazie tego dokumentu opracowane są też testy. Podstawa programowa kształcenia ogólnego w zawodzie. Zajęć praktycznych może uczyć inżynier, osoba z wykształceniem średnim z przygotowaniem pedagogicznym. Nauczyciele teoretycznych z praktycznych zajęć- z wykształceniem wyższym.
Metody nauczania- (są sposobem osiągnięcia celu). Niema jednego jednolitego sposobu nauczania. Wybieramy metody jak nauczać żeby się nauczyli.
Strategie dydaktyczne według Czesława Plewki - wybrane metody są adekwatne do strategii:
1) Strategia informacyjna- przyswajanie informacji (wykład, pogadanka itp.)
2) Strategia problemowa- przez rozwiązywanie problemów (burza mózgów, metaplan, rybi szkielet itp.)
3) Strategia emocjonalna- przez przezywanie emocji (wyjście do teatru, wycieczka, ekspozycja itp.)
4) Strategia operacyjna- ćwiczenia praktyczne (ćwiczenie, met. Projektów, tekst przewodni, ćwiczenie z dojrzewaniem itp.)
5) Strategia badawcza- przez badanie (robienie doświadczeń)- ćwiczenia laboratoryjne np. chemia
6) Strategia multimedialna- przez poszukiwanie informacji (umiejętność korzystania z Internetu itp.)
Każda lekcja ma ściśle określony tok wg strategii.
Zasady nauczania- to reguły postępowania dydaktycznego jedną z zasad jest zasada poglądowości (zastosowanie środków dydaktycznych).
Środki dydaktyczne- są bardzo ważne
Warunki- pracownie, wyposażenie, środki.
Edukacja permanentna- to 4 nurty (filary): Edgart Fuere - „Uczyć się, aby być”
J. Dolores - „Edukacja - jest w niej ukryty skarb” (raport)
1) Uczyć się, aby być- znać własną tożsamość, kim jestem, jaki jestem, tożsamość religijna, narodowa, znać swoje korzenie.
2) Uczyć się, aby umieć- przemiany cywilizacyjne
3) Uczyć się, aby wiedzieć- przemiany cywilizacyjne
4) Uczyć się, aby żyć wspólnie z innymi- tolerancja, walka z ksenofobią
Cały raport odnosi się do świata, daje wskazówki naprawy błędów.
Edukacja permanentna- to ogół procesów oświatowo-wychowawczych, występujących w całym okresie życia człowieka (procesy całożyciowe) prowadzonych we wszystkich możliwych formach organizacyjno-programowych i we wszystkich sytuacjach kontaktów międzyludzkich.
Wyróżniamy 4 nurty działań edukacyjnych w ramach edukacji permanentnej:
1) Wychowanie naturalne: dom rodzinny, środowisko rówieśnicze, środowisko lokalne, środowisko pracy
2) Edukacja szkolna: przedszkole, szkoła podstawowa i gimnazjum, szkoła ponadgimnazjalna, szkoła wyższa
3) Edukacja równoległa: zajęcia pozalekcyjne i pozaszkolne, placówki kulturalno-oświatowe, organizacje i stowarzyszenia społeczne, środki masowego przekazu
4) Edukacja ustawiczna dorosłych: samokształcenie, dokształcanie, doskonalenie, kształcenie bezinteresowne
Kształcenie ustawiczne dorosłych:
-znaczenie pierwsze (szerokie) - kształce4nie ustawiczne, to proces całożyciowe. Kształcenie ustawiczne jest wszechstronną koncepcją.
-znaczenie drugie (wyższe)- kształcenie ustawiczne to kształtowanie poszkolne, charakterystyczne dla okresu dorosłego człowieka.
Kształcenie ustawiczne- to proces systematycznego uczenia się, następujący po zakończeniu szkolnego lub wydłużonej edukacji stacjonarnej i trwający przez cały okres aktywności zawodowej a często także w okresie tzw. „trzeciego wieku”.
Formy kształcenia ustawicznego: (podstawówki dla dorosłych, gimnazja dla dorosłych)
-formy szkolne- np. różne typy szkół dla dorosłych (SP, gimnazja, szkoły zawodowe w tym policealne szkoły wyższe)
-formy pozaszkolne w tym kursy kwalifikacyjne i udoskonalające, konferencje, sympozja.
Formy edukacji ustawicznej nauczycieli:
I) Formy edukacji mającej na celu uzupełnienie kwalifikacji formalnych (dokształcanie zawodowe):
1) w zakresie kwalifikacji specjalistycznych:
-szkoły wyższe techniczne
-uniwersytety
-uczelnie metodyczne
-uczelnie artystyczne
2) w zakresie kwalifikacji pedagogicznych:
-szkoły wyższe pedagogiczne
-studium pedagogiczne
-kursy pedagogiczne
-podyplomowe studia pedagogiczne
-kolegium nauczycielskie
II) Formy edukacji mające na celu pogłębienia i umiejętności zawodowych (doskonalenie zawodowe):
-kurs
-konferencje
-kursokonferencja
-sympozia
-seminaria
-praktyki i staże zawodowe
-dworactwo metodyczne
-samokształcenie
-studia podyplomowe
-studia doktoranckie
-warsztaty metodyczne
Kursy mogą być:
-doskonalące (nie dają kwalifikacji)
-dokształcające (dają kwalifikacje uzupełnienie kwalifikacji)
Kursy- trwają od 30h do 600h nawet do 1000h.
Konferencje- trwa od 2 do 4 dni, krótka forma doskonaląca. Dotyczy konkretnych zagadnień.
Kursokonferencja- trwa do 30h, trwają cyklicznie, osoby uczestniczące pogłębiają wiedze.
Sympozja i seminaria- prowadzone przez naukowców, dla naukowców. Poświęcone są odkryciom jakimś problemom.
Praktyki i staże zawodowe- doskonalenie zawodowe, nie nadaje formalnych kwalifikacji.
Doradztwo metodyczne- to doskonalenie pracownika przy jego stanowisku pracy trwa 1 dzień kilka godzin nie daje kwalifikacji.
Samokształcenie- nie daje kwalifikacji
Studia podyplomowe i doktoranckie- nabywanie- dzienne ok. 2 lat, zaoczne ok. 4 lat.
Warsztaty metodyczne- przygotowane tematy z zakresu dydaktyki i nauczania ok. 12 godzin dotyczy zagadnień metodycznych nie dają kwalifikacji formalnych.
Zadania kształcenia ustawicznego (wybrane):
-podniesienie poziomu wykształcenia ogólnego i zawodowego społeczeństwa
-stworzenie możliwości podejmowania nauki przez człowieka na każdym etapie jego życia
-nauczanie i upowszechnianie języków obcych
-kształcenie informatyczno-komputerowe oraz upowszechnienie komputera i Internetu jako niezbędnego dziś środka komunikacji.
-kształcenie, dokształcanie, doskonalenie lub przekwalifikowania specjalistyczne kadr pracowniczych
-rekwalifikacja pracowników
-doskonalenie umiejętności niezbędnych dla rozwoju własnej osobowości w tym doskonalenie umiejętności interpersonalnych i przedsiębiorczych
-wyposażenie jednostek w wiedze z zakresu ekonomii i bankowości.
Rozwiązania organizacyjno-programowe kształcenia ustawicznego:
-wyróżniamy bezpłatne szkoły wskazane w polskim systemie edukacji dla osób powyżej 18 roku życia
-wyróżniamy szkoły i formy kursowe organizowane przez CKU i CKUP (płatne, bezpłatne)
-wyróżniamy formy szkolne i kursowe organizowane przez szkoły i placówki niepaństwowe (płatne)
-kursy przygotowane przez organizacje i stowarzyszenia zawodowe (płatne i bezpłatne) Programy MEN i programy kursowe (w tym MEN i autorskie).
Programy na uczelniach wyższych są autonomiczne, Kursy kwalifikacyjne są ministerialne.
Różnice miedzy dokształcaniem a doskonaleniem:
-doskonalenie- zawiera w sobie: dokształcanie, samokształcenie, kształcenie bezinteresowne.
-dokształcanie- to formalne zdobywanie kwalifikacji
Dokształcanie- to proces podwyższenia kwalifikacji formalnych a szczególnie proces teoretycznego dopełniania kwalifikacji zawodowych, kończących się uzyskaniem odpowiedniego świadectwa, dyplomu lub certyfikatu.
Doskonalenie- to proces systematycznego aktualizowania poszerzania i pogłębiania wiadomości.
Funkcje doskonalenia:
1) Funkcja adaptacyjna (wdrożeniowa)- zakłada przygotowanie pracownika do nowego miejsca pracy i stanowiska pracy.
2) Funkcja wyrównawcza- występuje wówczas, gdy poziom wymagań na stanowisku pracy przewyższa poziom przygotowania zawodowego pracownika.
3) Funkcja renowacyjna- warunkuje zaznajomienie się z nowymi osiągnięciami nauki i techniki w danym obszarze zawodowym oraz zakłada przygotowanie pracownika do skutecznych działań w tym obszarze.
4) Funkcja rekonstrukcyjna- związana jest z dążeniem pracownika do działań twórczych niekonwencjonalnych.
Samokształcenie- to proces przedłużonego i poszerzonego kształcenia, prowadzący do wzbogacania intelektu i osobowości jednostki zgodnie z jej potrzebami ideowymi, społecznymi, zawodowymi i indywidualnymi.
Powyższe definicje są według Nowackiego i Wiatrowskiego.
Kształcenie bezinteresowne dorosłych- to proces dochodzenia przez jednostkę do dobrowolnie założonego stanu wiedzy i umiejętności, proces doskonalenia własnej osobowości podejmowany z własnej inicjatywy i dla własnej przyjemności.
Rekwalifikacja- to odnowienie swojej kwalifikacji (zakłady doskonalenia zawodowego, organizują kursy specjalne w konkretnych zawodach.
Kształcenie ustawiczne: doskonalenie, dokształcanie,samokształcenie,kształcenie bezinteresowne
Rozwój zawodowy człowieka:
K. Zaniara- o rozwoju mówi się zazwyczaj wtedy, gdy obserwowane zmiany jakiegoś układu mają charakter stały, stopniowy, jednokierunkowy, nieodwracalny, zmierzają w kierunku większej złożoności i integracji wewnętrznej i - podobnie jak twierdził W. Krajeński - dokonują się pod wpływem czynników powiązanych z tym układem.
Cechy, jakimi musi charakteryzować się zmiana, aby można było nazwać ją zmianą rozwojową:
1) nie ma być to zmiana nagła ani jednorazowa, ani krótkotrwała, ani zmiana względnie długotrwała
2) nie może być to zmiana pojedyncza, ale kilka zmian po sobie następujących, czyli jakiś ciąg zmian
3) nie może to być ciąg typu stale powtarzającego się zamkniętego cyklu
4) zmiany układu są względnie nieodwracalne
Zmiany ilościowe- to zmiany, które nie naruszają wewnętrznej struktury psychicznej człowieka. Zmiany te wykrywa się w różnych momentach czasu na ogół w badaniu pojedynczych czynności lub funkcji. Zmiany takie można przedstawiać za pomocą krzywych np. krzywa wznosząca oznacza wzrost, a opadająca spadek. Przyjmuje się, iż, badane zjawisko pozostaje takie samo, ale zmienia się jego nasilenie, rozmiar, wielkość.
Zmiany jakościowe- oznaczają przekształcenie wewnętrznej organizacji struktur czynności psychicznych, zachowań, a wiec powstawanie ich nowych jakościowo.
Poziomy zmian rozwojowych według W. Krajeńskiego:
1. Poziom zmian zachowania
2. Poziom zmian struktur umysłowych
3. Poziom zmian osobowości
4. Poziom zmian relacji osoba-otoczenie
Czynniki rozwoju (wrodzone):
1. Zadatki biologiczne- określone jako predyspozycje, natura jednostki, genotyp, cechy wrodzone.
2. Środowisko- określone jako środowisko materialne, społeczne, obcowanie z ludźmi, organizacja przestrzenna, stymulacja zewnętrzna.
3. Wychowanie- określone jako wpływy intencjonalne, socjalizacja, kształcenie nauczania, modelowanie, instruowanie.
4. Aktywność podmiotu- w tym aktywność własna, spontaniczna, wewnętrznie motywowana działalność.
Społeczno-kulturowa podstawa rozwoju zawodowego człowieka jest:
-podział pracy ludzkiej
-podział zawodów
-podział zadań
-podział czynności zawodowych
Podstawowym warunkiem biologicznego, psychicznego i społeczno-kulturalnego oraz ekonomicznego ludzi jest gromadzenie, przechowywanie, przekazywanie, wykorzystywanie i rozwijanie doświadczeń związanych z pracą działaniem i czynnościami.
Definicja rozwoju zawodowego wg Kazimierza Czarneckiego:
Rozwój zawodowy człowieka- to społecznie pożądany proces zmian ilościowych, które warunkują jego aktywny, świadomy i społecznie oczekiwany udział w przekształcaniu i doskonaleniu siebie samego oraz swojego środowiska, w którym żyje. Proces ten jest ściśle powiązany z innymi kategoriami rozwojowymi jako szczególna wypadkowa kategoria życia społecznego ludzi.
Właściwy rozwój zawodowy- może ulec odroczeniu w czasie pod wpływem niestabilności emocjonalnej jednostki jej problemów osobowościowych czy trudności ekonomicznych.
Linie rozwoju zawodowego pracownika (wyjaśnienie):
1) Przygotowanie zawodowe- wspomaga poradnictwo i doradztwo zawodowe.
2) Adaptacja- jest bardzo trudna do momentu, kiedy nie będziemy znali ludzi, zadań, kiedy nie przestaniemy czuć się obco. Czasem trwa to bardzo długo na tym etapie nie mówi się „mój zakład”, bo nie jest się związanym emocjonalnie z tym zakładem bardzo różnie on trwa. Na tym etapie weryfikujemy nasze zdolności i zainteresowania.
3) Nawiązanie odpowiedzialności i identyfikacji pracy- już na tym etapie mówimy, że to jest „mój zakład”, znam już ludzi, doskonale się to jest moje miejsce. Zaczyna się postawa zawodowa mam prawo głosu w dyskusji już coś, znaczne. Stabilizacja- najgorszy okres, czyli „ciepłe miejsce w pracy” tzn. mam swoją pozycję, będę się jej trzymać nie pujde ani w górę ani w dół.
Bardzo niebezpieczny okres, bo możemy nie zdobyć sukcesu nie idąc dalej. Jeśli ktoś nam zagraża ruszamy dalej.
4) Sukces zawodowy- jest to rzecz, która rusza człowieka z procesu stabilizacji. Tu kształtuje się osobowość zawodowa, odpowiedzialność za siebie i innych, uczenie się i pogłębianie swojej wiedzy, identyfikacja się z zawodem- jestem dobra i będę coraz lepsza trzeba uważać by nie spaść niżej na stabilizacje.
5) Mistrzowie w zawodzie- osoby, do których chodzimy po pomoc.
Rozwijać się możemy tylko wtedy, kiedy warunki materialne i społeczne nam na to pozwalają.
6) Selekcja i reorientacja zawodowa- (reorientacja- stałe dokształcanie) ludzie często odchodzą tu nas selekcjonują gdzie idziemy, na jakie miejsce pracy.
Rozwój zawodowy według Ginzberga:
Stadium:
1) Stadium fantazji i dzieciństwo przed 11 rokiem życia
2) Stadium próby: wczesna młodzięczość od 11 do 17 roku życia
3) Stadium realizmu młodzieńczość powyżej 17 roku życia do okresu dojrzałości
Cechy charakterystyczne:
1) Orientacja wyłącznie na orientacje pod koniec stadium zabawa orientacja się na pracą
2) Procesy przejściowe nacechowane zauważaniem zdolności wymagań pracy oraz perspektyw pracy.
3) Integracja uzdolnień, zainteresowań rozwój systemu wartości, wybór zawodu
Ogólne cechy rozwoju zawodowego:
1) Rozwój zawodowy jest procesem zachodzącym miedzy jednostką i grupą
2) Rozwój zawodowy przebiega według specyficznych etapów, które odpowiadają właściwym etapom rozwoju ogólnego człowieka fizycznego, psychicznego, intelektualnego, moralnego i inne.
3) Wynikiem rozwoju zawodowego człowieka są ukształtowane cechy osobowości zawodowej.
4) Rozwój zawodowy uwarunkowany jest zdolnościami tj. gotowością do stałego doskonalenia kwalifikacji zawodowych.
Etapy rozwoju zawodowego człowieka według Kazimierza Czarneckiego:
-okres kwalifikowanej pracy zawodowej
-okres uczenia się zawodu
Stadia rozwoju zawodowego człowieka według D. Supera:
1) Stadium stabilizacji:
-zachowania statusu grup (45-65 lat)
-stabilizowanej pracy zawodowej (31-44 lata)
-doświadczeń (25-30 lat)
-próby (22-24 lata)
2) Stadium eksploracji
Etapy rozwoju zawodowego człowieka na linii rozwoju według Zygmunta Wiatrowskiego:
1) mistrzostwo w zawodzie - nauczyciel dyplomowany
2) stabilizacja zawodowa- nauczyciel mianowany
3) identyfikacja zawodowa- nauczyciel kontraktowy
4) adaptacja społeczno-zawodowa- nauczyciel stażysta
5) przygotowanie zawodowe- praktyki pedagogiczne
Stopnie awansu zawodowego nauczycieli MENIS
Zainteresowania- względnie stałe zainteresowania
Postawa zawodowa- gotowość do pracy
Osobowość zawodowa- zmotywowana do pracy tzn. mistrz w zawodzie na nim można polegać pomaga innym.
Cykle życia nauczycieli według Sikesa:
-wiek 21-28 lat- okres próby, w którym nauczyciel buduje stosunki ze swoimi uczniami nabywa biegłości w zakresie znajomości naucznego przedmiotu
-wiek 28-33 lata- okres przejściowy nauczyciele w tym wieku są bardziej pewni siebie bardziej zrelaksowani w klasie. Jest to grupa innowacyjna z jednej strony, ale z drugiej jest to wiek pozbawienia się iluzji związanych z zawodem.
-wiek 30-40 lat- dla mężczyzn to zwykle czas przechodzenia do administracji.
Transformacja Polskiej Gospodarki:
-1981- ustawa wprowadzająca samodzielność, samorządność, samorządność samofinansowanie przedsiębiorstw państwowych.
-1987- umożliwiono tworzenie prywatnych spółek z majątku przedsiębiorstw państwowych.
-1988- ustawa o działalności gospodarczej wprowadzająca wolność gospodarczą, równość podmiotów gospodarczych, zasadę legalizmu.
-IV 1989- pierwsze wolne wybory
-X 1989- Leszek Balcerowicz przedstawia plan naprawy gospodarki
-XII 1989- ustawa wprowadzająca normy porządek gospodarki
-VIII 1990- ustawa o prywatyzacji państwowych przedsiębiorstw
-IV 1991- uruchomienie Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie
-1991-1993- reforma podatkowa (PIT, CIT, VAT)
-1 I 1995- denominacja złotówki
Cechy Gospodarki Rynkowej:
-system cen
-wolna przedsiębiorczość
-konkurencja
-własność prywatna
Popyt na pracę:
-koszty pracy
-jakość popytu na rynku dóbr i usług
-postępy techniczne
Problem bezrobocia - podaż pracy:
-struktura rozmieszczenia siły roboczej
-motywacja własna
-wykształcenie społeczeństwa
-wysokość płacy
-mobilność siły roboczej
-system opieki społecznej
-wysokość podatków
-saldo migracji
-struktura ludności
Rodzaje bezrobocia:
-frykcyjne- przerwa w aktywności zawodowej
-sezonowe- sezonowy charakter produkcji w niektórych dziedzinach gospodarki
-strukturalne- zmiany w strukturze gospodarki
-cykliczne- zmiany spowodowane wahaniami koniunktury w gospodarce
Skutki bezrobocia:
-psychologiczne
-społeczne
-ekonomiczne
Zakład pracy oraz humanizacja pracy:
Humanizacja pracy- (według Zygmunta Wiatrowskiego) to całokształt przemian w traktowaniu pracy ludzkiej uwarunkowanych współczesną kulturą pracy i postępem naukowo-technicznym prowadzącym do nadania warunkom pracy człowieka charakteru w pełni humanistycznego.
Humanizacja pracy i jej warunków polega na celowym przekształcaniu pracy w pierwszy obowiązek i wartość sama w sobie.
Właściwości humanizacji pracy:
-widzenie człowieka jako podmiotu pracy
-likwidacja podziału pracy na fizyczną i umysłową
-zapewnienie bezpieczeństwa pracy
-optymalizacja godzin pracy
-modernizację wyposażenia stanowisk pracy
-dbanie o wypoczynek ludzi pracujących
Zakład pracy- wyodrębniona jednostka organizacyjna, która zatrudnia pracowników i funkcjonuje na zasadach określających jej powstanie i działanie. Wyróżniamy zakłady: produkcyjne i usługowe.
Zakład pracy- to określony układ społeczny i określone środowisko wychowawcze.
Zadania humanizacyjne zakładu pracy:
1. Opiekuńcze i socjalne- związane z zaspokojeniem potrzeb materialnych pracownika oraz ich ochroną pracy.
2. Kulturalno-oświatowe- związane z zaspokojeniem potrzeb pracowników w zakresie podnoszenia kultury życia społecznego, wartościowego spędzania czasu wolnego, rozwijaniem zainteresowań i twórczości.
3. Dydaktyczne- związane z podnoszeniem lub doskonaleniem kwalifikacji zawodowych.
4. Wychowawcze- związane z rozwijaniem wszechstronnej osobowości człowieka.
Hierarchie potrzeb wg. A. Sarapaty i K. Doktora:
-zapewnić sobie i rodzinie byt na poziomie odpowiadającym jej przyzwyczajeniom i aspiracji
-zdobyć określone miejsce w społeczeństwie
-mieć właściwe warunki pracy fizyczne i psychiczne
-współdecydować o sprawach bezpośrednio dotyczących własnej pracy
-rozumieć całość spraw zakładu pracy, jego powiązań i innymi zakładami i całą gospodarką .
Zadania humanizacyjne związane są z zadaniami wychowawczymi:
-zadania związane z wychowaniem przez pracę mi w procesie pracy
-zadania związane z kształtowaniem postawy zawodowej pracowników i dochodzeniem przez nich do mistrzostwa w zawodzie.
-zadania związane z kształtowaniem wszechstronnej osobowości człowieka.
GRUPY PRACOWNICZE:
1). Pracownicy okresowo związani z zakładem pracy:
a) uczniowie różnych szkół zawodowych odbywających praktyki:
-studenckie
-stażyści
-pracownicy sezonowi
2). Pracownicy nowo przyjęci do pracy:
a) absolwenci szkół zawodowych, uczelni wyższych
b) pracownicy z długim stażem pracy, którzy zmienili zakład pracy lub przekwalifikowali się
c) pracownicy po raz pierwszy podejmujący pracę
d) uczniowie szkół zawodowych odbywających zajęcia praktyczne
3). Pracownicy ze średnim i długim stażem pracy
4). Pracownicy w okresie przedemerytalnym
5). Emeryci i inne osoby zwolnione z pracy
Przeszkody w rozwijaniu działań humanizacyjnych zakładu pracy:
1). Wynikające ze struktury zakładu pracy:
-wyposażenie zakładu, jego wielkość, warunki lokalne
2). Wynikające ze struktury kadry pracowniczej:
-utrudniony kontakt pracowników ze sobą, brak więzi między pracownikami, osamotnienie pracowników
-zbyt wiele problemów, z którymi boryka się zakład pracy, a które przenoszą się na pracowników
-osłabiony kontakt pracownika z kierownikiem zakładu
-powstawanie grup nieformalnych
-duża liczba pracowników, anonimowość
-zbyt duże zróżnicowanie wieku pracowników lub duże grupy pracowników nowo przyjętych do pracy lub będących w wieku przedemerytalnym
3). Przeszkody wynikające ze źle dobranej kadry odpowiedzialnej za działanie humanizacyjne w zakładzie pracy
4). Przeszkody wynikające z prowadzonego na terenie zakładu pracy mobbingu.
Warunki skuteczności działań humanizacyjnych w zakładzie pracy:
S= f (T,M,W,Ow,Op)
S- skuteczność
T- treści oddziaływań wychowawczych
M- metody pracy wychowawczej
W- warunki realizacji działań wychowawczych
Ow- osobowość pracownika prowadzącego działalność wychowawczą
Op- osobowość pracownika
PEDAGOG PRACY:
1). Znaczenie potoczne- każdy nauczyciel i każdy pracownik trudniący się w zakładzie pracy działalnością dydaktyczno-wychowawczą, każdy rodzic czy też każdy organizator różnych prac, który bierze udział w realizacji zadań dotyczących wychowania przez pracę i w procesie pracy.
2. Znaczenie profesjonalne- to pracownik legitymujący się specjalistycznym wykształceniem w zakresie pedagogiki pracy i dyscyplin z nią związanych, pełniących w zakładzie pracy funkcję samodzielnego specjalisty lub członka służb pracowniczych.
3). Znaczenie naukowe- to osoba legitymująca się tytułami i stopniami naukowymi, prowadząca badania naukowe zgodnie z wyróżnionymi obszarami zainteresowań pedagogiki pracy.
Podmiotem i przedmiotem oddziaływań zawodowych pedagoga pracy jest: człowiek jako przyszły pracownik, jako osoba już pracująca lub w okresie wycofywania się z zawodu. Głównym środkiem i celem tego oddziaływania jest PRACA. Wychowanie do pracy i przez pracę oraz organizacja pracy to najważniejsze zadania pedagoga pracy.
Przykładowe stanowiska pracy pedagoga pracy:
-pedagog szkolny
-wychowawca w OHP,
-nauczyciel; zawodu
-specjalista ds. pracowniczych i humanizacyjnych
-specjalista ds. zarządzania zasobami ludzkimi w zakładzie pracy
-organizator działalności społeczno-wychowawczej w zakładzie pracy
-specjalista w PUP
-doradca ds. zatrudniania i spraw socjalnych
Czynności pedagoga pracy są uzależnione od: miejsca pracy i stanowiska. Można ująć je w schemacie:
Diagnoza- projektowanie- realizacja - koordynacja
Przygotowanie zawodowe profesjonalnego pedagoga pracy- ukończone studia na wydziale pedagogiki/psychologii o specjalności „pedagogika pracy” lub „pedagogika pracy i andragogika”.
Oprócz kompetencji pedagogicznych pedagog pracy musi posiadać rozległa wiedzę zawodoznawczą, socjologiczną, andragogiczną i psychologiczną.
6