Wykład 18

Zasady sporządzania leków w warunkach aseptycznych cz.2

Bubble Point Test

• Membrany po zwilżeniu stają się nieprzepuszczalne dla powietrza i potrzebne jest pewne ciśnienie , aby je przetłoczyć - tym większe, im mniejsze są otwory

• Uszkodzenie membrany (zbyt duże pory) - Bubble Point przy niższym ciśnieniu niż deklarowane przez producenta
  

• Warunki aseptyczne

• Wyjałowiony filtr z oprawką

• Jałowy odbieralnik lub wyjałowione opakowanie (fiolki, butelki, buteleczki do kropli ocznych)

• Dozowanie do jałowych opakowań

Filtrowanie kropli ocznych - zalety

• Filtrowanie przez membrany 0,2 μm - jednoczesne usunięcie bakterii i innych mikroorganizmów (wyjałowienie) oraz usunięcie zawiesin stałych o wielkości cząstek równej co najmniej wielkości porów

• Wyjałowiony roztwór jest wolny od martwych bakterii i ich fragmentów (przy sterylizacji termicznej - pirogeny)

• Możliwe jest wyjaławianie roztworów termolabilnych

• Proces prosty, zajmuje niewiele czasu

• Może być traktowany jako element rozlania gotowych kropli do końcowych opakowań

Filtrowanie kropli ocznych - wady:

• Ograniczone możliwości w przypadku roztworów o zwiększonej lepkości (szybkie zapychanie się filtrów)

• Proces długotrwały w przypadku produkcji przemysłowej

• Nie usuwa wirusów

• Konieczność kontroli filtra przed i po procesie

• Po kontroli produkt przenosi się do jałowych opakowań (? czystość powietrza, ? opakowań)

Przez sączenie nie należy wyjaławiać roztworów które mogą być wyjaławiane termicznie! (wyjaławianie termiczne - proces zachodzi w ostatecznym opakowaniu)

Sączki ze szkła spiekanego (In. Sączki Schotta)

• Dyski szklane ze spiekanego szkła, umieszczone trwale w lejkach szklanych lub tyglach

• Do sączenia metodą próżniową jak i ciśnieniową

• Odporne na kwasy i rozpuszczalniki organiczne

• Mała zdolność adsorpcyjna

• Wyjaławia się je gorącym powietrzem lub parą wodną pod ciśnieniem

• Wielokrotnego użytku

FILTRY HEPA (wyjaławianie powietrza)\

• Montowane w sufitach pomieszczeń lub lożach

• Konstrukcje o grubości ok. 30cm wykonane z włókien szklanych o średnicy 0,1 μm połączonych żywicą lub inną substancją wiążącą np. akrylową

• Zatrzymują 99,997% cząstek o średnicy 0,3 μm (kurz, pyłki, alergeny, bakterie)

• Są najskuteczniejsze przy szybkości przepływu powietrza:
  0,3m/sekundę - przepływ pionowy
  0,45m/sekundę - przepływ poziomy

• Wielowarstwowe, z pofałdowaną płytą sączącą

• W przemyśle - przesuwane namioty z filtrami HEPA na dany reaktor

• Nie mogą być regenerowane
  (wstępne oczyszczanie powietrza za pomocą sączków włóknistych lub włókien szklanych nasączonych olejem - zatrzymują 99,9% cząstek o średnicy 0,5μm)

Wyjaławianie gazami (metoda farmakopealna)

• Wg FPVI - metoda z konieczności

• Materiały wrażliwe na temperaturę mogą być wyjaławiane tlenkiem etylenu lub jego mieszaniną z innymi gazami oraz formaldehydem

• Przedmioty z tworzyw sztucznych, gumy (strzykawki, strzykawkowe sączki membranowe, igły, zestawy do pobierania i podawania krwi, zestawy do podawania płynów infuzyjnych, cewniki, protezy)

• Czynniki ograniczające tę metodę:

• Zjawisko sorpcji gazu przez wyjaławiany materiał

• Możliwość reakcji chemicznych z wytworzeniem związków toksycznych

Tlenek etylenu - warunki

• Wilgotność - 40-50%
  (komórka bakterii nie może być wysuszona)

• Temperatura do 60°C

• Stężenie 250-1000 ng/l

• Np. 450 ng/l, 54°C, 5h

Tlenek etylenu - zalety

• Naboje z tlenkiem etylenu

• Wykazuje silne działanie bakteriobójcze i wirusobójcze (alkilowanie białek i grup aminowych kwasów nukleinowych)

• W stężeniu 50 mg/l (?) niszczy przetrwalniki

• Bardzo dobra dyfuzja przez warstwy tworzyw sztucznych (opakowanie wyjaławianych materiałów)

• Niska temperatura procesu (do 60ႰC)

• Skuteczność wobec wszystkich mikroorganizmów

• Długi „okres ważności” po sterylizacji

Tlenek etylenu - wady

• Toksyczność, rakotwórczość gazu

• Skomplikowana instalacja

• Długi czas trwania procesu

• Konieczność kontroli wilgotności w procesie

• Mniej efektywny i droższy niż wyjaławianie nasyconą parą wodną pod ciśnieniem

• Sorpcja gazu przez wyjaławiany materiał

• Konieczny okres desorpcji - „leżakowania” materiału (7-30 dni w temperaturze pokojowej, czas ten można skrócić stosując urządzenia z wymuszonym obiegiem jałowego powietrza i temp. do 50ႰC lub stosując próżnię 20 kPa, a następnie „płukanie” jałowym powietrzem)

STERYLIZACJA PLAZMOWA

• Cząsteczki gazu wzbudzane energią w polu elektromagnetycznym przechodzą w stan plazmy np. nadtlenek wodoru

• I faza: po wytworzeniu próżni w komorze sterylizatora następuje wtrysk H₂O₂, jego parowanie i dyfuzja; cząsteczki H₂O₂ adsorbują się na wyjaławianym materiale

• II faza (10-15 min.): włączenie źródła energii o wysokiej częstotliwości i z H₂O₂ wytwarzana jest plazma

• III faza: wentylacja i wyrównanie ciśnienia

I faza + II faza + III faza = ok. 75min

STERYLIZACJA PLAZMOWA - wymagania

• Nie można wyjaławiać

• Roztworów zawierających celulozę

• Materiałów porowatych

• Płynów

• Materiał powinien być idealnie suchy

• Konieczność zastosowania innych materiałów opakowaniowych

„Wyjaławianie” za pomocą roztworów środków chemicznych (DEZYNFEKCJA WYSOKIEGO STOPNIA)

• Tylko w wyjątkowych przypadkach i tylko materiał który nie może być wyjaławiany innymi metodami (np. endoskopy, bronchoskopy)

• Wyjaławianie prowadzi się najczęściej w temperaturze pokojowej, w odpowiednich zbiornikach wypełnionych roztworem środka chemicznego (najczęściej aldehydu glutarowego lub kwasu nadoctowego)

• Po zakończeniu procesu, przedmioty należy starannie opłukać jałową wodą oczyszczoną, osuszyć jałowym materiałem i zabezpieczyć przed wtórnym skażeniem

KONTROLA PROCESÓW STERYLIZACJI

1. Wskaźniki fizyczne
   obserwacja manometrów i termometrów sterylizatora
   rejestrowanie parametrów przy pomocy kart sterylizatora, wydruków z przebiegu procesu

2. Wskaźniki biologiczne
   testy zawierające spory przetrwalników bakterii opornych na działanie czynnika sterylizującego
   Bacillus stearothermophillus - sterylizacja parą wodną
   Bacillus subtilis var. niger - sterylizacja tlenkiem etylenu
   Bacillus subtilis - sterylizacja suchym gorącym powietrzem
   Bacillus pumilus - sterylizacja promieniowaniem jonizującym

3. Wskaźniki chemiczne

• Sprawdziany - reagują na I parametr, pozwalają odróżnić materiały poddane procesowi sterylizacji od tych, które nie były sterylizowane (taśmy z indykatorem - zmiana barwy)

• Wskaźniki temperaturowe - mierzą tylko temperaturę podczas procesu, nie reagują na czas i obecność pary wodnej

• Wskaźniki wieloparametrowe - zintegrowane, reagują na temperaturę, czas, obecność pary wodnej

• Testy Bowie&Dick - kontrolują gotowość sterylizatora do pracy, wykrywają pozostałości powietrza, różnice temperatur w pakiecie kontrolnym, słaba penetracja pary wodnej

Proces sterylizacji powinien być kontrolowany wszystkimi wskaźnikami równocześnie!

Wskaźniki biologiczne

Bibułki nasączone zawiesiną spor bakterii;

Czasem w fiolce z pożywką

Wzrost bakterii - metabolizm składnika barwnego

PRODUKCJA LEKÓW JAŁOWYCH

• W odpowiednich izolowanych od otoczenia pomieszczeniach umożliwiających postępowanie aseptyczne i o odpowiedniej czystości powietrza (Klasa A-B) (coś na niebiesko)
  w przemyśle - przesuwane (?) narządy z filtrami HEPA, odizolowane przestrzenie, linie produkcyjne

• Jałowe substancje, urządzenia, pojemniki, odzież ochronna

• Trzy elementy postępowania aseptycznego

• Dezynfekcja (niszczenie drobnoustrojów na powierzchni przedmiotów, ścian, podłóg etc.)

• Antyseptyka (na skórze rąk)

• Wyjaławianie

KLASY CZYSTOŚCI POWIETRZA

Maksymalna dopuszczalna ilość cząsteczek/m³

	Stan spoczynku		Stan pracy
KLASA	Do 0,5 μm	Do 5 μm	Do 0,5 μm	Do 5 μm
A	3 500	0	3 500	0
B	3 500	0	350 000	0
C	350 000	2 000	3 500 000	20 000
D	3 500 000	20 000	Nieokreślona

Zanieczyszczenia mikrobiologiczne

KLASA	uz	uz	Uz
A	<1	<1	<1
B	10	5	5
C	100	50	25
D	200	150	50

Człowiek stojący nieruchomo 100 000/min.

Człowiek skaczący 15 000 000/min.

CZYNNOŚĆ	STREFA
Aseptyczne sporządzanie leków, filtracja i rozdozowywanie płynów wyjaławianych przez sączenie	A/B
Sporządzanie leków wyjaławianych termicznie w pojemnikach końcowych	C
Sporządzanie roztworów przeznaczonych do wyjaławiania przez sączenie	C (dopuszczalna D)
Sporządzanie leków niejałowych	D (pożądana C)

WALIDACJA

Działanie mające na celu potwierdzenie w sposób udokumentowany, że procesy, procedury, metody, urządzenia, materiały, czynności i systemy prowadzą do zaplanowanych wyników.

Walidacja procesu sterylizacji

SAL = 10^{-6 (albo -5, sprawdzić)}

SAL - sterility asuance level

Prawdopodobieństwo obecności jednostki niejałowej w serii produkcyjnej.

W 10^-6 jednostek może być 1 komórka bakteryjna.

• Badanie na jałowość - niewielka „szansa” na znalezienie bakterii

• Wielkość serii - minimalna ilość pojemników kropli do oczu badanych na jałowość

Do 200 op. kropli ocznych - 5% lub 2

Ponad 200 op. - 10

Minimsy - 20

RECEPTURA ANTYBIOTYKÓW

Antybiotyki - związki wrażliwe na

• Enzymy wytwarzane przez drobnoustroje oporne na dany antybiotyk

• Temperaturę

• Wilgoć

• Odczyn środowiska

• Obecność jonów metali

• Niektóre na światło

Postać leku z antybiotykiem - trwałość przynajmniej przez 7 dni

(lek przechowywany i używany przez pacjenta przez 7 dni powinien zachować ok. 85% swej początkowej aktywności lub zawartości oznaczonej chemicznie)

• Postacie leku z antybiotykami - szczelne opakowania, uniemożliwiające dostęp wilgoci (maści w tubach, czopki w szczelnych foliach, zasypki w odpowiednich pudełkach)

• „robot recepturowy” - Unguator do maści i czopków (formy do czopków bezpośrednie opakowanie chroniące przed wtórnym zakażeniem mikrobiologicznym)

• konstrukcja aparatu umożliwia przygotowanie go do wykonywania preparatów jałowych

ZASADY NIEASEPTYCZNEGO POSTĘPOWANIA W PRZYGOTOWANIU LEKÓW DO UŻYTKU ZEWNĘTRZNEGO ZAWIERAJĄCYCH ANTYBIOTYKI

1. Przygotowanie stanowiska pracy

• Blat stołu recepturowego powinien być umyty roztworem detergentu i odkażony środkiem dezynfekującym (etanol 70°; 0,5% roztwór glukonianu chlorheksydyny)

2. Surowce farmaceutyczne, rozpuszczalniki

• Należy użyć wody jałowej

• Oleje i bezwodne podłoża maściowe wyjałowić w sterylizatorze powietrznym (170°, 1h)

3. Przygotowanie naczyń recepturowych i opakowań

• Naczynia szklane lub porcelanowe dokładnie umyć roztworem detergentu, spłukać bieżącą wodą do całkowitego usunięcia detergentu, następnie przepłukać wodą oczyszczoną

• Odpowiednio zapakowane naczynia wyjałowić:

• Naczynia szklane, porcelanowe, tuby aluminiowe bez elementów plastikowych wyjałowić termicznie w sterylizatorze powietrznym (170°, 1h)

• Nakrętki, aplikatory ogrzać w roztworze środka przeciwbakteryjnego w temp. 90° przez 30 minut (przed użyciem przepłukać dokładnie wodą oczyszczoną)

• Pojemniki do unguatora przetrzeć 70° etanolem

4. przygotowanie osoby wykonującej preparat

• przed przystąpieniem do pracy dokładnie umyć ręce mydłem, spłukać bieżącą ciepłą wodą, osuszyć i zdezynfekować (70° etanol, krem do rąk z chlorheksydyną)

---