0057

Pojęcie i funkcje partii politycznych

sekwencję przyjętych założeń programowo-ideologicznych. Ugrupowania te spełniały funkcję, o której bardzo często wspominali klasycy liberalizmu, podnosząc ją do rangi zasadniczej cechy partii politycznej - podejmowały działania służące interesowi narodowemu. W miarę jednak rozwoju tej instytucji w dwudziestowiecznych demokracjach, ta jednorodność programowa (celów i żądań o wymiarze narodowym) jako podstawa definiowania partii politycznej została zastąpiona inną cechą; jej grupową orientacją, ściśle związaną z realizacją interesów sekcjonalnych. Mamy w tym wypadku do czynienia ze swoistym europocentryzmem w definiowaniu partii politycznej.

Unikanie przez niektóre ugrupowania polityczne w swej nazwie słowa „partia” to problem szerszej natury, charakterystyczny zarówno dla państw demokratycznych, jak i niedemokratycznych. Różne są również motywy skłaniające elity polityczne do dokonania takiego zabiegu. W państwach o ustabilizowanych wzorcach rywalizacji demokratycznej z reguły chodzi o tzw. partie małe i nowe, które pojawiają się na obrzeżach systemu partyjnego i starają się zaadaptować strategie „antypartyjne” jako sposób zwrócenia uwagi części społeczeństwa (zob. na temat antypartyjności w dalszej części pracy). Jest to więc działanie celowe i intencjonalne, oparte na założeniu, iż przynajmniej część społeczeństwa jest znudzona partyjną logiką rywalizacji, która wcale nie oferuje elektoratowi jasnych alternatyw politycznych. Unikając w nazwie słowa „partia”, założyciele takich ugrupowań pragną zaakcentować, iż oto reprezentują interesy „zwykłego” obywatela, masowego wyborcy, nie kierując się jakimikolwiek sekcjonalnymi uprzedzeniami czy koniunkturalnymi racjami. Z reguły za tego typu populistycznymi strategiami kryje się proste przesłanie polityczne. Oto lider i twórca partii oferuje swoją osobę jako wartość polityczną, przyrzekając bezpośredni - bez „pośredników” partyjnych - kontakt ze społeczeństwem. Tego typu tendencje można zauważyć chociażby wśród ugrupowań politycznych zaliczanych do kategorii populistycznej prawicy (np. włoska Torza Italia). Podobne zjawisko obserwujemy w ugrupowaniach politycznych określanych mianem „personalistycznych", których zasadniczym argumentem w rywalizacji wyborczej staje się osoba lidera (np. partie tego typu w Peru czy w Wenezueli). Warto zwrócić uwagę, iż w systemach niedemokratycznych albo charakteryzujących się erozją procedur demokratycznych unikanie w nazwie ugrupowania słowa „partia” jest również zabiegiem intencjonalnym, zwłaszcza wówczas, gdy dotychczasowy styl rywalizacji partyjnej został negatywnie oceniony przez masowego wyborcę i uznany powszechnie za nieefektywny.

Można spotkać również definicje akcentujące inne właściwości czy też cechy partii politycznej niż te, o których już wspomnieliśmy (np. tożsamość programowa czy

53