0071

Pojęcie i funkcje partii politycznych

bie „silnego człowieka” (lidera politycznego czy dowódcy wojskowego), który potrafi zapewnić im przynajmniej minimum bezpieczeństwa. Charles Taylor, prezydent Liberii od 1997 r. i lider Narodowo-Patriotycznej Partii (NPP), stosuje strategie przetrwania, tworząc nieformalny rynek wymiany dóbr politycznych jako formę sponsorowania wiernej mu klienteli. Państwa tego typu określane są niekiedy mianem sha-dow State (cień państwa).

Strategie klientelistyczne, zwłaszcza w formie patronażu administracyjnego, stosują również partie w byłych krajach postkomunistycznych Europy Wschodniej i Centralnej. Jest to konsekwencja specyfiki samego procesu demokratyzacji w tym regionie. Proces biurokratyzacji państwa nastąpił w okresie funkcjonowania rządów komunistycznych. Młode demokracje szybko zdecydowały się na wymianę starej kadry, postrzeganej jako dysfunkcjonalna w nowych warunkach społecznych. Proces przeobrażeń strukturalnych w tym zakresie oznaczał ponowną rebiurokratyzację państwa, oczywiście kontrolowaną przez nowe partie polityczne. Demontaż starej struktury oznaczał więc, iż strategie patronażu administracyjnego stały się dość istotnym dla partii mechanizmem kreowania nowej klienteli politycznej. Zdecydowało o tym szereg przyczyn.

Po pierwsze, patronaż biurokratyczny okazał się być alternatywną wobec strategii zakorzeniania w społeczeństwie formą tworzenia względnie stabilnych form lojalności partyjnej.

Po drugie, stosowanie tego typu strategii wynika z olbrzymiego rozmiaru potencjalnych łupów, jakie partia polityczna może zawłaszczyć. Strukturyzacja polityki, a zwłaszcza reguł gry politycznej, następuje na nowo, co oznacza, że nieobecni nie mają głosu, a więc mogą znaleźć się w środowisku politycznym, na kształt którego nie mieli wpływu. Przechwycenie kontroli nad przebiegiem tej fazy kreowania nowych zasad gry politycznej, a przynajmniej wpływanie na nią, pozwała partii na usytuowanie się w ramach nowej konfiguracji przetargów, co automatycznie gwarantuje dopływ określonych zasobów politycznych (np. stanowisk, środków finansowych, „szantażu" programowego, regulacji prawnych).

Po trzecie, usytuowanie się partii w roli dysponenta określonych zasobów i dóbr daje jej szansę na stworzenie względnie stabilnych formacji politycznych, opartych na współpracy z grupami interesu. Jest to o tyle istotne, iż z reguły partie polityczne nie są w stanie przechwycić kontroli nad konkretnymi grupami społecznymi i stworzyć stabilnej formy lojalności wyborczej, a sojusze z grupami interesu pozwalają na uzyskanie, przynajmniej w sposób pośredni, wpływu na określone segmenty elektoratu.