0061

Pojęcie i funkcje partii politycznych

nych oferta programowa przybiera formę sztywnej ideologii, opartej na przyjętych a priori założeniach i wartościach (np. Partia Pracy Korei). W reżimach autorytarnych partie polityczne prezentują pragmatyczną ofertę programową, a jej celem staje się raczej demobilizacja i depolityzacja społeczeństwa, np. poprzez stworzenie korporacyjnego stylu kierowania państwem (kontrola życia społecznego oraz aktywności gospodarczej przez państwo drogą wykorzystania różnorodnych stowarzyszeń, np. zawodowych, związkowych, a nawet politycznych) i stworzenie paternalistycznej wizji państwa, opiekującego się każdym obywatelem, gwarantującego relatywną równość ekonomiczną (np. strategie stosowane przez Kuo-min Tang na Tajwanie do początków lat 90. czy przez partie konserwatywne w Korei Południowej). Z takim pragmatycznym „uciskiem” korporacyjnego typu mieliśmy do czynienia w Meksyku do końca lat 90., gdy status partii rządzącej miała Partia Instytucjonalno-Rewolucyjna (PRI). Do początków lat 70. pragmatyzm programowy dominował raczej w partiach afrykańskich, które odeszły od idei pluralizmu na rzecz stworzenia układu mono-partyjnego. Niektóre z tych partii określały się mianem socjalistycznych, ale był to socjalizm pragmatyczny, „afrykański” i reformistyczny, a nie rewolucyjny. Tak było np. w przypadku Tanzańskiej Afrykańskiej Unii Narodowej (TANU) czy Kenijskiej Afrykańskiej Unii Narodowej (KANU). Socjalizm lat 60. miał orientację narodową, a partie propagujące go miały jeden cel: zbudowanie nowego społeczeństwa. Silna ideologiczna orientacja programowa ujawnia się w partiach afrykańskich dopiero w połowie lat 70. (afromarksizm), a przykładami mogą być Ludowy Ruch Wyzwolenia Angolii (MPLA) czy Afrykańska Partia Niepodległości Gwinei i Zielonego Przylądka (PAIGC) w Gwinei Bissau.

Sposób realizacji przez partie polityczne przedstawionych powyżej celów może -jak już wspomnieliśmy - przybierać różne formy, co wiąże się z oferowaniem przez nie bardzo zróżnicowanych strategii politycznych. Treść tych strategii może świadczyć z kolei o zróżnicowanym poziomie aspiracji partii politycznych. W reżimach demokratycznych o poziomie aspiracji partii politycznej decyduje szereg czynników, w tym m.in. jej siła wyborcza i parlamentarna (np. partia duża z reguły dysponuje wyższym poziomem relewancji politycznej niż partia mała), charakter systemu partyjnego (np. system, w którym istnieją dwie duże partie lub bloki partii, z których żaden nie kontroluje absolutnej większości w parlamencie, wpłynie na wzrost poziomu aspiracji partii „trzecich”), charakter reżimu politycznego (np. reżimy prezydenckie wpływają zazwyczaj na ograniczenie aspiracji partii politycznych, z wyjątkiem może tzw. partii prezydenckiej), istnienie bądź też brak sponsora zewnętrznego

57