100 75

20 jv Lasiawski * Oil Idei da Integracji europejskiej

opracowania Antoniego Marszalka^{1 2}'. Natomiast w podręcznikowych opracowaniach dziejów powojennej Europy, problemy integracji najszerzej zostały wyeksponowane w pracach Stanisława Parzymiesa Stosunki międzynarodowe n- Europie 1945-1999 (Warszawa 1999) i Józefa Kukułki Historia współczesna stosunków międzynarodowych 1945-2000 (Warszawa 2001). Oprócz opracowań monograficznych ukazało się wiele prac zbiorowych, ujęć szczegółowych oraz prac popularyzatorskich. Część z nich upraszcza złożony proces integracji europejskiej lub tylko ujmuje wybrane aspekty tego problemu.

W literaturze przedmiotu występują różnorodne podziały procesu integracji Europy na etapy rozwojowe. Poszczególni autorzy przyjmują zmienne kryteria periodyzacyjne i w różnych proporcjach ujmują te same, lub podobne wydarzenia z dziejów jednoczenia Europy. Przytaczany w wielu opracowaniach Willem Molle prezentuje najszerszą, ale bardzo subiektywną pcriodyzację, obejmującą pięć historycznych etapów: do 1815 roku - okres o niewielkim stopniu integracji; lata 1815-1870 okres postępującej integracji; lata 1871-1914 stagnacja procesów integracyjnych. Okres 1914-1945 ocenia jako dezintegrację, a etap po 1945 roku zalicza do nowej fali integracji¹⁴. Z wielu prób ujęcia okresów integracji najbliższy jest nam podział Donunique Mamona i Iwana Scrge Kellera, wyodrębniający etap „rozruchu" integracji, tworzenia pierwszych ugrupowań integracyjnych po II wojnie światowej, etap poszerzania i pogłębiania integracji oraz nowy etap jej rozwoju po rozpadzie bloku wschodniego²'. Powyższa praca dzieli złożony proces integracji europejskiej na cztery etapy, a wewnątrz jedenastu rozdziałów- przyjmuje ujęcie chronol ogiczno-problemo we.

Część pierwsza, obejmująca trzy rozdziały, ma charakter wprowadzający. Prezentuje wiele idei. koncepcji i prób integracji Europy od najdawniejszych czasów do zakończenia II wojny światowej. Wskazuje na dużą rolę osobowości autorów koncepcji, wpływ czynnika cywilizacyjnego oraz wpływ- konkretnych w-arunków rozwoju kontynentu na formułowanie idei integracyjnych. Uw-zględnia również dążenia do silow-ego jednoczenia kontynentu (Napoleon. Hitler) oraz najbardziej znane propozycje polskie, m.in. księcia Adama Czartoryskiego i Wojciecha Bogumiła Jastrzębowskiego.

Część druga (rozdziały IV, V i VI) opisuje początek procesu zaawansowanej integracji. Charakteryzuje rozw-inięte ruchy integracyjne oraz procesy powstania i początkową działalność różnych organizacji, a głównie: Rady Europy, Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali, Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej, Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (Euratomu) i Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu. Wskazuje na specyficzne działania integracyjne Beneluksu i krajów nordyckich, pomoc USA dla zniszczonej wojną Europy i powstanie Organizacji Europejskiej Współpracy Gospodarczej (OECD) oraz utworzenie NATO i Unii Zachodnioeuropejskiej. Zarysowuje też działania*unifikacyjno-integracyjne państw wschodnioeuropejskich.

Część trzecia (rozdziały VII i VIII) charakteryzuje rozwój nowego etapu integracji europejskiej, rozpoczętego na przełomie lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych. Jego początek zbiegł się z odprężeniem stosunków europejskich, zbliżeniem radziecko-amerykańskim, układami wschodnimi RFN, czterostronnym porozumieniem w sprawach Berlina Zachodniego i początkiem przygotowań do konferencji ogólnoeuropejskiej (KBWE). Główną uwagę skupia na zabiegach o tworzenie zachodnioeuropejskiej unii politycznej i gospodarczo-walutowej i rozszerzeniu Wspólnot Europejskich na nowe państwa. Wskazuje też na podjęte próby racjonalizowania działalności RWPG po 1971 roku.

Część czwarta (rozdziały IX, X, XI i XII) przedstawia - najbardziej zaawansowany - trzeci etap integracji europejskiej, rozwinięty po rozpadzie bloku wschodniego i zjednoczeniu Niemiec. W tym okresie doszło do wynegocjowania i przyjęcia układu z Maastricht i utworzenia rozwiniętych struktur Unii Europejskiej. Nastąpiło też rozszerzenie działalności unijnej na państwa neutralne: Austrię, Finlandię i Szwecję. W latach dziewięćdziesiątych rozbudowywano trzy filary Unii Europejskiej, rozszerzono zakres realizacji wspólnych polityk „unijnych" i wprowadzono wspólną walutę. Wypracowano również zasady wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa oraz stopniowego przejmowania zadań UZE przez Unię Europejską. Znaczną uwagę skupiono na procesie rozszerzenia integracji na dziesięć nowych państw Europy, w tym osiem z dawnego bloku wschodniego.

Istotne uzupełnienie tekstu pracy stanowią załączniki, w których zaprezentowano ważniejsze projekty integracyjne, rozwinięte struktury integracji oraz osoby kierujące działalnością Komisji i Parlamentu Europejskiego. Pracę zamyka wielojęzyczna bibliografia problematyki integracji europejskiej, umożliwiająca zainteresowanym osobom samodzielne poszukiwania i zgłębienie problemów procesu jednoczenia kontynentu.

Na zakończenie chciałbym wyrazić serdeczne podziękowanie prof. zw. dr. hab. Józefowi KUKUŁCE, prof. zw. dr. hab. Kazimierzowi SOBCZAKOWI i prof. zw. dr. hab. Piotrowi RADZIKOWSKIEMU za ich wnikliwe recenzje, uwagi i propozycje, które znacząco wzbogaciły treść rozprawy.

1

¹¹ Z historii europejskiej idei integracji iniędz)'narodowej Lód/ 19.96; Suwerenność a integracja europejska w perspektywie historycznej. Lód i 2000. Integracja ekonomiczna krajów RWPG a stosunki międzynarodowe Geneza niepowodzenia. Lódż 1991. Uprowadzenie do leorii suwerenności i integracji europejskiej. Lód/ 2001

¹⁴ W. Molle, Ekonomika integracji europejskiej Teoria, praktyka, polityka. Gdańsk 1995, s 28-51.

2

D Mamon, I S Keller, op. cit.