DSCF6742

330 Osiemnastowieczny klasycyzm

453 John Soane: plan parterów domów przy Lincoln's Inn Fields 12,13 i 14 (ob. Sir John Soane's Museum,

1792-1824), Londyn

ni nazwał „poezją architektury". To określenie - podobnie jak „tajemnicze światło", również użyte przez Soane'a - wywodzi się od Le Camusa de Mśzieres. W Common Coundl Chamber (sali radzieckiej) Dance'a w londyńskim ratuszu (1777-1778; zburzony 1908) tradycyjna nakryta kopułą przestrzeń została przekształcona we wnętrze przypominające spadochron czy też namiot: kopuła i żagielki byty częścią tej samej czaszy. Soane rozwinął następnie ten motyw jako podstawę nowej architektury wnętrza o niezapomnianej poezji. Był on uczniem Dance'a od 1768 roku. W latach 1772-1778 pracował u Henry'ego Hollanda (1745-1806), a potem spędził dwa lata we Włoszech, przyswajając sobie język międzynarodowego klasycyzmu i podziwiając niezwykły majestat (trwful grandeur) greckich świątyń. W1788 r. miał szczęście zostać mianowanym na architekta Banku Anglii. W latach dziewięćdziesiątych pod względem znaczenia przewyższał go tylko James Wyatt, po którego śmierci w 1813 r. Soane'a mianowano jednym z trzech architektów wchodzących w skład Board of Works (Zarządu Budownictwa), obok Sir Roberta Smirke'a i Johna Nasha.

W projekcie Stock Office w Banku Anglii z 1792 r. (nie istnieje) - przy którym pomagał mu Dance - Soane urzeczywistnił cel swego nauczyciela i stworzył „architekturę uwolnioną z pęt", w której atrybuty języka klasycznego zostały zredukowane do systemu rytych linii na elementach nośnych i gęstych rowków na sklepieniu. Oświetlone z góry przestrzenie nabrały niezwykle poetyckiego wyrazu. Kontynuował on ten temat w takich wnętrzach Banku Anglii, jak Consols Office (1798-1799), Colonial Office i Dibi-dend Office (1818-1823). Jego Law Courts (sąd) z lat 1822-1825 w średniowiecznym Pałacu Westminsterskim oraz Privy Council Chamber w nowych Board of Trade and Privy Council Offices (1824-1826) stanowiły kulminację niezwykle osobistego i romantycznego połączenia klasycyzmu i gotyku. Znamienne dla tych przestrzeni były tajemnicze efekty świetlne i podwieszone sklepienia.

Żadne ze wspomnianych dotąd budowli Soane'a nie zachowały się, tak więc - żeby poznać bezpośrednio typ jego poczucia estetycznego - musimy przyjrzeć się niezwykłemu domowi-muzeum, który stworzył dla siebie w latach 1792-1824 przy Lincoln's Inn Fields w Londynie. Zachował się on nienaruszony wraz z bogatymi w skojarzenia wnętrzami, zatłoczonymi dawnymi i współczesnymi dziełami sztuki. Pomieszczenia te reprezentują ostatnią fazę rozwoju ujęcia przestrzeni wewnętrznej i pokrewne są urozmaiconej naturalnej scenerii rozwijanej wcześniej przez Adama w latach sześćdziesiątych XVIII wieku. Istotnie, sposób operowania przez Soane'a zróżnicowaniem poziomów, górnym oświetleniem, lustrami, sceniczną złożonością oraz nieustanne aluzje do antyku czynią z tego budynku kulminację kierunku pidurescjue (malowniczego) w kla-sycystycznej Brytanii. O pokoju śniadaniowym (ii. 469), z jego płytką kopułą na żagielkach oderwaną z dwóch stron od ścian na podobieństwo baldachimu, Soane pisa! tak:

Widoki z tego pomieszczenia na Monument Court (dziedziniec] i na muzeum, lustra na sklepieniu i w innych miejscach, w połączeniu z urozmaiceniem jego zarysu i ogólnego układu oraz ze sposobami zagospodarowania tej ograniczonej przestrzeni, stanowią zespół owych wyszukanych efektów, które składają się na poezję architektury.

Urbanistyka

Chociaż wiejska rezydencja jest najlepiej znanym brytyjskim wkładem do osiemnastowiecznej architektury, to niewiele mniej znaczące są także georgiańskie domy miejskie i urbanistyka. Ośrodkiem innowacji było Bath położone około