Finanse p stwa Wypych0 101

Finansowanie przedsiębiorstwa

przekazywania właścicielowi wypracowanych przez przedsiębiorstwo środków jest zatem świadczeniem o charakterze podatku, nie zaś prostym udziałem w zysku. Fundusz założycielski zasilany jest dotacjami budżetowymi na cele rozwojowe, umorzeniami kredytu finansowanymi przez budżet państwa, darowiznami i nieodpłatnymi przejęciami składników majątkowych od innych przedsiębiorstw oraz zatrzymaniem części należnego zysku w sytuacji, gdy przedsiębiorstwo wykonuje inwestycje mające na celu restrukturyzację. Tworzenie i zasilanie funduszu założycielskiego przedstawia schemat na rysunku 3.6.

Fundusz przedsiębiorstwa stanowi wyraz dorobku przedsiębiorstwa wynikającego z całokształtu jego działalności i traktowany jest jako własność przedsiębiorstwa. W przedsiębiorstwach już funkcjonujących powstał w wyniku przejęcia stanów zasobów pieniężnych zgromadzonych na funduszach: rozwoju, rezerwowym, postępu technicznego, efektów wdrożeniowych oraz pozostałej części środków nie przejętych przez fundusz założycielski a nagromadzonych na funduszu statutowym w środkach trwałych i środkach obrotowych. Jego zwiększenie następuje z zysku pozostającego do dyspozycji przedsiębiorstwa, poprzez nieodpłatne przejęcie składników majątkowych na podstawie odrębnych ustaw i w drodze darowizn otrzymanych od innych przedsiębiorstw na mocy odrębnych ustaw. Ważnym źródłem zasilania funduszu przedsię-

Rysunek 3.7. Fundusz przedsiębiorstwa

TWORZENIE

biorstwa są również odpisy amortyzacyjne. Zmniejszenie funduszu przedsiębiorstwa może wynikać ze straty bilansowej oraz umorzenia majątku trwałego. Fundusz przedsiębiorstwa zmniejsza się również o kwoty majątku trwałego przekazane nieodpłatnie osobom prawnym lub fizycznym w wykonaniu prawomocnych decyzji i orzeczeń wydanych przez upoważnione organy oraz o kwoty darowizn mienia w postaci zakładowych domów mieszkalnych, żłobków, przedszkoli, obiektów socjalnych na rzecz innych osób prawnych. Schemat tworzenia i zasilania funduszu przedsiębiorstwa przedstawia rysunek 3.7.

Poza wymienionymi funduszami, które stanowią obecnie podstawową konstrukcję w finansowaniu działalności przedsiębiorstw państwowych mogą istnieć także inne fundusze tworzone z zysku po jego opodatkowaniu. Ustawa o gospodarce finansowej przedsiębiorstw dopuszcza także możliwość tworzenia funduszów obciążających koszty (np. w przemyśle wydobywczym fundusz szkód górniczych, w przedsiębiorstwach wydobywających minerał)' metodą odkrywkową fundusz rekultywacji). Funduszem obciążającym koszty jest również zakładowy fundusz świadczeń socjalnych, służący do finansowania szeroko rozumianej działalności socjalnej. Zasady tworzenia tego funduszu reguluje odrębna ustawa (ustawa o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych z dnia 4 marca 1994 r. (Dz. U. nr 43, poz. 163). Odpisy, w granicach ustawowych normatywów, uznawane są za koszty uzyskania przychodów, wpływają więc na poziom zysku, a przez to na odprowadzany podatek dochodowy. Zapisy o tworzeniu zakładowego funduszu świadczeń socjalnych powinny być zawarte w zbiorowych układach pracy. Oprócz naliczeń w koszty fundusz ten zasilany może być z odpisów zysku do podziału a także z innych źródeł (np. opłaty, darowizny, odsetki ze środków funduszu - sprawy te reguluje wspomniana ustawa). Podobnie jak w innych przedsiębiorstwach obligatoryjne jest tworzenie funduszu rezerwowego z aktualizacji wyceny środków trwałych.

Tworzenie innych funduszy dla załogi z zysku po jego opodatkowaniu pozostawia się do swobodnej decyzji przedsiębiorstw. Przedsiębiorstwo musi racjonalnie dzielić zysk pozostający do jego dyspozycji, godząc potrzeby bieżące i rozwojowe.

Biorąc pod uwagę wzajemne relacje między funduszem założycielskim a funduszem przedsiębiorstwa należy przypuszczać, iż w dłuższej perspektywie czasowej w przedsiębiorstwach zwiększających produkcję i

101