Finanse p stwa Wypych4 115

Finansowanie przedsiębiorstwa

ewentualne dyskonto. Ona bowiem decyduje w ostatecznym rachunku o wysokości pozyskanego kapitału.

Rynek obligacji przedsiębiorstw stopniowo w Polsce rozwija się. Na koniec lutego 1998 roku wartość wyemitowanych przez przedsiębiorstwa obligacji wynosiła 961 min zł. W większości przypadków były to obligacje zamienne o okresie zapadalności od 1 roku do 5 lat. Formuły naliczania odsetek są bardzo zróżnicowane: począwszy od braku wynagrodzenia odsetkowego, poprzez oprocentowanie stałe (w granicach od 5 do 10 % dla obligacji zamiennych oraz ponad 24 % dla obligacji zwykłych), skończywszy na oprocentowaniu zmiennym uzależnionym od poziomu rentowności bonów skarbowych, obligacji skarbowych czy stopy WIBOR. Nominały obligacji także są zróżnicowane: od 10 zł aż do 1 min zł. Firmą, która wyemitowała obligacje o największej nominalnej wartości jest Thomson Polkolor (obligacje 2-letnie o nominale 1 min zł, odsetki naliczane według oprocentowania 2-letnich obligacji skarbowych, łączna wartość emisji 500 min zł). Największymi emitentami obligacji zamiennych są. Universal (obligacje 5-letnie o wartości emisji 100 niln zł. oprocentowanie 11 % z płatnością odsetek co pół roku). Mostostal Zabrze (obligacje 3-letnie o wartości emisji 40 min zł, oprocentowanie 10 %) i ZPO Bytom (obligacje 4-letnie o wartości emisji 30 min zł, oprocentowanie 7 %).¹

3.3. Pożyczki dłużne

Obok obligacji na rynku finansowym występują pożyczki regulowane umowami cywilno-prawnymi. W przeciwieństwie do obligacji, które są papierami wartościowymi, pożyczki dłużne zawarte np. w formie ustnej mogą nawet nie być udokumentowane. Z punktu widzenia posiadacza wolnych środków pieniężnych pożyczka jest umową, w której dający pożyczkę zobowiązuje się przekazać przedmiot pożyczki (np. określoną kwotę pieniężną) na własność biorącego, zaś pożyczkobiorca zobowiązuje się zwrócić ów przedmiot pożyczki w tej samej ilości i jakości (w przypadku środków pieniężnych kwotę tej samej wysokości). W stosunkach między przedsiębiorstwami zwyczajowo przyjęło się traktować pożyczkę dłużną udzieloną w formie pieniężnej jako szczególny rodzaj lokaty finansowej. Ta szczególna sytuacja wynika stąd, że pożyczka może być oprocentowana o ile umawiające się strony wyraźnie określą to w umowie. Taki rodzaj pożyczki zwany jest umową pod tytułem odpłatnym, w przeciwieństwie do pożyczek nic-oprocentowanych zwanych również umowami pod tytułem darmowym.

Prawna identyfikacja umów pożyczkowych regulowana jest przepisami kodeksu cywilnego. Poczynając od umowy pożyczkowej, która może być zawarta w formie ustnej lub pisemnej, poprzez formy zachowań i korzyści materialne, jakie mogą być zawarte w umowie, a dotyczące pożyczkodawcy istnieją różnorodne formy zabezpieczeń pożyczki, aż do sankcji wynikających z niedotrzymania umowy przez jedną ze stron. Z punktu widzenia pożyczkodawcy oraz jego bezpieczeństwa zalecana jest pisemna forma umowy pożyczkowej. Oczekiwania pożyczkodawcy co do terminu zwrotu pożyczki, z jego punktu widzenia, powinny być zawarte w umowie. Określenie w umowie terminu zwrotu pożyczki jest ważne także dla pożyczkobiorcy - zabezpiecza go bowiem przed żądaniem zwrotu pożyczki przed ustalonym terminem.

Pożyczka dłużna jako forma pozyskiwania kapitału obcego przez przedsiębiorstwo najczęściej dotyczy podmiotów połączonych więzami kooperacyjnymi lub zaopatrzeniowymi (chodzi więc o relacje między kontrahentami) lub podmiotów skonsolidowanych np. w ramach korporacji (do której należą zarówno pożyczkodawca, jak i pożyczkobiorca). Z prawnego punktu widzenia nic nie stoi na przeszkodzie, aby pożyczkodawcą był inne podmioty gospodarcze (w tym również banki) czy nawet Skarb Państwa.

Ostateczny kształt umowy pożyczkowej jest rezultatem negocjacji między pożyczkodawcą i pożyczkobiorcą. Na wynik negocjacji wpływają czynniki kwalitatywne (personifikacja pożyczkodawcy i pożyczkobiorcy, umiejętność prowadzenia negocjacji, rodzaj pożyczki, rodzaj umowy, forma zabezpieczenia, kondycja finansowa pożyczkobiorcy) oraz czynniki kwantytatywne (wysokość pożyczki, okres i terminy spłaty, wysokość oprocentowania).

Charakteryzując pożyczkę dłużną często zwraca się uwagę na cechy odróżniające ją od obligacji:

-    forma (zawsze pisemna w przypadku obligacji, ustna lub pisemna w przypadku pożyczki),

-    gwarancje (w przypadku obligacji ustawowo określone, w odniesieniu do pożyczki negocjowane i określone w umowie),

-    korzyści dla pożyczkodawcy (narzucone przez emitenta obliga-

1

Informacje podano /.a: Papiery dłużne. Almanach Gazety Giełdy „Parkiet" 1998.