K �jna DIALEKTY POLSKIE783

93

gkznym wprowadzeniem miękkości, jak na Mazowszu), por. vyvcou-ga == *wyv>ielga += wywielga = tcywilga (TomL li).

Przyjmując wysunięte tu założenie o wtórnym zmiękczeniu wargowej przed ol (-- l^P{T), można by uznać, że dochowano do dziś formy typu moll, poił, óolna (ID) są resztkami dawniej tu powszechnego zastępowania twardego i stwardniałego l przez ol, z tym że wargowa spółgłoska została zmiękczona przez analogię do obocznych form z 'el (tereny 10).

W pozostałych dialektach wsehodniolechiekich (1E) labiowelaryzacja l dokonała się w tym samym zakresie, co w typie mazowiecko-łużyckim, tzn. I — l z wyjątkiem pozycji PfT'PK — po wargowej a przed inną niż przednio językowa twarda — ale późniejsze procesy rozkładania pierwotnego i wtórnego 1 oraz nie stwardniałego l nie były ident yczne i jednolite. Obok bowiem ol lub lu (i_ ól ol) na miejscu zgłoskotwórczego twardego l po zębowych (Tl) i wargowych (PI) oraz stwardniałego po zębowych (TJ) i po £ S ś (ĆJ): siolpb, molwa, dolgo, (ołgati śę, ustaliło się też tu el na miejscu l twardego po tylnojęzykowych (KI) i stwardniałego l po wargowych a przed przedniojęzykową twardą (PJT): chelmb, wolna, pełny przy równoczesnym odrębnym rozwoju nie zlabializowanego I (po wargowej a przed inną niż przedniojęzykową twarda) w 'U: wilki, ■wilga (* wiła, wjga). Ten wielkopolsko-małopolsko-śląski i potem ogólnopolski typ rozwoju 1 i l ekspandował na obszary pomorskie, zwłaszcza na tereny gwar południowokaszubskich, i Mazowsze, znacznie lub w niektórych typach całkowicie wypierając kontynuanty dawniejszego oZ (— fi}?), i być może wpływał na gwary wschodniodolno-łużyckie oraz na wschodniosłowackie, gdzie podobnie jak w polskim marny dziś mik, wilhoe, źolti, óolnok, wolna, polni (StZG 56).

§ 5. Stwardnienie spółgłosek przed 'ar z *fT

Stwardnienie spółgłosek przed 'ar *fT należało do łużyeko-wschodnio-leehickich innowacji (Rozw 1164) i przypuszczalnie rozprzestrzenione było podobnie jak utrzymanie J.

Proces zastępowania w wymienionej pozycji miękkich spółgłosek przez twarde musiał nastąpić przed przejściem T d' w ć 5, które dokonało się pod koniec XII wieku (Rozw I 192). Stąd w typie t'arł, d'arl ustaliły się twarde 1 d. Gdyby stwardnienie dokonało się po ustaleniu się ć 5 na miejscu i' d', mielibyśmy — jak w dialekcie kaszubskim (zob. dalej s. 94) carl, sari, a nie tarł, darł. Proces stwardnienia spółgłosek przed 'ar mógł być utrudniony lub znacznie opóźniony przez analogiczne wyrównania do tych obocznych postaci wyrazu, które w pozycji przed miękką, wargową lub tylnojęzykową (fT'KP) zachowały miękkie i miękczące poprzed-