larsen0099

5. Opioidy 99

4.6    Skóra

Kliniczne dawki morfiny rozszerzają naczynia skóry. Skóra w zakresie górnej części klatki piersiowej, twarzy oraz szyi jest zaczerwieniona i ciepła. Efekt ten częściowo polega na uwalnianiu histaminy.

4.7    Obwodowe działanie przeciwbólowe

W doświadczeniach na zwierzętach wykazano istnienie obwodowych efektów przeciwbólowych opioidów, których mechanizm polega na aktywacji obwodowych receptorów opioidowych. Działanie analgetyczne występuje przede wszystkim w tkance zapalnie zmienionej. U człowieka tego efektu dotąd jednoznacznie nie wykazano.

4.8    Wpływ na układ hormonalny

Opioidy hamują wydzielanie czynników uwalniających gonadotropiny i kortykotropinę przez wpływ na podwzgórze. Hamowanie przysadkowych hormonów troficznych prowadzi do zmniejszenia stężenia kortyzolu i testosteronu w osoczu. Wydzielanie hormonu wzrostu i prolaktyny jest także hamowane przez opioidy. Przy krótkotrwałym stosowaniu efekty te nie mają znaczenia.

4.9    Uwalnianie histaminy

Morfina i półsyntetyczne opioidy, jak petydyna i niektóre analogi, mogą uwalniać histaminę z ba-zofili i komórek tucznych skóry oraz płuc. Uwalnianie histaminy jest przypuszczalnie zależne od dawki i powoduje rozszerzenie naczyń ze spadkiem ciśnienia. Można im zapobiec przez uprzednie podanie leków blokujących receptory H, i H₂, ale nie naloksonu.

4.10    Świąd

Świąd jest typowym objawem niepożądanym wszystkich stosowanych klinicznie opioidów, pojawiającym się znacznie częściej po wprowadzeniu dordze-niowym lub nadoponowym niż po wstrzyknięciu parenteralnym. Dokładny mechanizm powstawania świądu jest nieznany; uwalnianie histaminy nie odgrywa jednak żadnej roli, bo ten objaw niepożądany występuje także po opioidach, które nie uwalniają histaminy. Świąd pojawia się też często dopiero kilka godzin po wystąpieniu analgezji. Szczególnie często występuje u kobiet ciężarnych. Przez wstrzyknięcie naloksonu można znieść ten przykry objaw, może jednak upłynąć do 30 min zanim to działanie wystąpi; trzeba też liczyć się z osłabieniem działania przeciwbólowego. Znoszenie odczuwania świądu przez nalokson przemawia za mechanizmem swoiście opioidowym.

4.11    Drżenia mięśniowe

Opioidy wpływają na tennoregulację i mogą powodować hipo- i hipertermię. Drżenie mięśniowe jest typowym fenomenem występującym w okresie wybudzania ze znieczulenia, zwłaszcza wywołanego anestetykami wziewnymi. Dokładne mechanizmy nie są znane, ale hipotermia odgrywa w tym przypadku ważną rolę. Drżenie mięśniowe można u 70-80% wszystkich pacjentów znieść iniekcją opioidu petydyny (25-50 mg u dorosłego). Inne opioidy też co prawda działają, ale znacznie słabiej niż petydyna.

4.12    Interakcje z innymi lekami

Przy podaniu opioidów z innymi substancjami mogą wystąpić interakcje, które zmieniają ośrodkowe i krążeniowe działania opioidów.

Środki nasenne. Skojarzenie opioidów z hipnoty-kami lub dożylnymi anestetykami powoduje, że dawki obu grup środków potrzebne do osiągnięcia utraty świadomości trzeba zmniejszyć. Należy się spodziewać synergizmu w deprymującym oddychanie i krążeniowym działaniu opioidów przy skojarzeniu z hipnotykami. Depresja oddychania jest silniejsza, tak samo działanie hipotensyjne, a w przypadku propofolu także bradykardia.

Anestetyki wziewne. Wszyscy p-agoniści zmniejszają minimalne stężenie anestetyku wziewnego w powietrzu pęcherzykowym (szczegóły - zob. rozdz. 3); odwrotnie, anestetyki wziewne wzmacniają ośrodkowe działania opioidów, między innymi depresję oddychania. Natomiast wpływ skojarzenia na funkcje autonomiczne, endokrynne i układ krążenia jest skomplikowany: ważną rolę odgrywa wiele innych zmiennych, jak spontanicz-