Obraz�5

216 Podstawy dydaktyki ogólnej

Aby film mógł być w pełni skuteczną pomocą dla uczniów, nauczyciel powinien obejrzeć go przed projekcją oraz ustalić jego funkcję i miejsce na prowadzonych przez siebie zajęciach dydaktycznych.

Telewizja dydaktyczna, nazywana także telewizją szkolną, jest kolejnym środkiem audiowizualnym, którego znaczenie pedagogiczne stale wzrasta w procesie nauczania. Dzięki niej uczniowie mogą bezpośrednio obserwować najważniejsze wydarzenia krajowe i zagraniczne, poznają wybitnych mężów stanu, uczonych i artystów, śledzą przebieg różnorakich procesów technicznych i technologicznych, oglądają spektakle teatralne, słowem — zdobywają aktualną wiedzę o świecie w sposób bez porównania pełniejszy i bardziej atrakcyjny aniżeli za pomocą innych środków masowego przekazu informacji.

Z badań nad nauczaniem realizowanym wyłącznie przy użyciu telewizji wynika jednak, że na ogół nie jest ono skuteczniejsze od nauczania konwencjonalnego (por. np. Schram i inni, 1970, s. 67 i nast., a także Strykowski i Gawrecki, 1990, s. 28). Dlatego też telewizja dydaktyczna znajduje zastosowanie w szkolnictwie różnych typów i szczebli nie tyle jako środek jedyny, co raczej jeden z wielu, tzn. wykorzystywany w procesie nauczania-uczenia się obok gramofonu, filmu, magnetofonu, radia i tradycyjnej tablicy ściennej lub łącznie z nimi. W pracy dydaktyczno-wychowawczej telewizja może być stosowana jako telewizja otwarta, bądź obwodowa, ściślej — w obwodzie zamkniętym.

Telewizja otwarta obejmuje zwykle stacje telewizyjne, które przeznaczają pewną liczbę godzin dziennie na transmisję programów szkolnych. W godzinach przedpołudniowych nadawane są przeważnie programy dla szkół podstawowych i średnich, głównie lekcje różnych przedmiotów nauczania. W godzinach popołudniowych oraz wieczorami emitowane są natomiast różnorakie programy oświatowe dla szerokiego kręgu odbiorców, lekcje języków obcych, wykłady politechniki telewizyjnej itp.

Telewizja w obwodzie zamkniętym — (telewizja obwodowa), w przeciwieństwie do telewizji otwartej, służy realizacji programów dydaktycznych w obrębie jednej tylko szkoły lub zespołu szkół. W Polsce stosuje się ją na razie tylko w niektórych uczelniach wyższych.

*

Telewizja należy do złożonych środków dydaktycznych o charakterze technicznym. W miarę rozwoju techniki i technologii te właśnie środki coraz częściej uzupełniają — a niekiedy wręcz wypierają — z nauczania takie środki proste, jak modele czy radio. W związku z tym rośnie

znaczenie tzw. kształcenia multimedialnego, którego istota sprowadza się do wykorzystywania w pracy dydaktycznej racjonalnie i zarazem funkcjonalnie dobranych prostych i złożonych — w tym technicznych —środków dydaktycznych. Charakterystyczną cechą tych ostatnich jest, iż składają się one, po pierwsze, z określonych urządzeń technicznych, np. projektora filmowego, oraz po drugie, z materiału dydaktycznego eksponowanego za pomocą tych właśnie urządzeń, np. z filmu—w przypadku projektora filmowego.

Wielości stosowanych w nauczaniu środków, łącznie z najbardziej nowoczesnymi, nie musi przy tym towarzyszyć—niejako automatycznie — poprawa uzyskiwanych efektów dydaktycznych. Takie bowiem efekty są zależne nie tyle od ilości włączonych do procesu kształcenia środków, co raczej od ich kompleksowego i równocześnie funkcjonalnego zastosowania w tym procesie. Kryterium rozstrzygającym musi tu zatem być pytanie, czy daną czynność (przekaz informacji, kontrolę i ocenę stopnia ich opanowania przez uczniów, utrwalanie wiadomości itp.) lepiej wykona nauczyciel czy np. maszyna dydaktyczna. Ponadto trzeba brać pod uwagę, że o ile w nauczaniu konwencjonalnym środki dydaktyczne służą głównie, a niekiedy wyłącznie, do ilustrowania („upoglądo wiania”) werbalnego przekazu nauczy ciela, to w nauczaniu multimedialnym należy posługiwać się nimi dla realizacji różnych zadań dydaktycznych, a więc kształtowania u dzieci i młodzieży motywów pobudzających ich do aktywności poznawczej, samodzielnego przyswajania sobie wiadomości, autokontroli i samooceny postępów w nauce, rozwiązywania problemów, posługiwania się zdobytą wiedzą w praktyce itd.

6. Środki wzrokowe, słuchowe i wzrokowo-słuchowe a maszyny dydaktyczne

Czy maszyny dydaktyczne są po prostu jeszcze jedną odmianą środków wzrokowych, słuchowych i wzrokowo-słuchowych. czy też różnią się od nich pod pewnymi względami?

Aby odpowiedzieć na to pytanie, porównajmy charakterystyczne właściwości maszyn dydaktycznych z właściwościami np. oświatowego filmu dźwiękowego jako typowego reprezentanta środków wzrokowo-słuchowych.

Maszyny dydaktyczne, jak pamiętamy z rozdziału VIII, spełniają stępujące funkcje: