Przedsiębiorstwo turystyczne w gospodarce wolnorynkowej G Gołembski (142)

143

1. Charakterystyka oddziaływania pośredniego na przedsiębiorstwa

się do poprawy bilansu płatniczego poprzez nadwyżkę eksportu nad importem.

Rozważmy więc czy turystyka może i powinna być przedmiotem polityki interwencyjnej państwa i czy działalność taka jest merytorycznie uzasadniona.

Jak wiadomo, gospodarka ulega stałym i coraz szybszym przeobrażeniom strukturalnym, wynikiem których jest zjawisko strukturalnego bezrobocia. Pewne branże „starzeją się”, a ich produkty są coraz trudniej zbywalne. Skutkiem tego jest spadek cen i zmniejszanie efektywności, co w ostateczności może prowadzić do zysków ujemnych. Jeżeli w takich branżach zatrudnionych jest wiele osób i zaangażowany duży kapitał, a na dodatek nie zostały jeszcze sprywatyzowane, interwencja rządu jest nieunikniona. Do branż takich w Polsce należą między innymi: górnictwo, przemysł stalowy czy rolnictwo (pomimo że większość ziemi znajduje się w rękach prywatnych).

Z kolei inne branże i gałęzie gospodarki, często nowo powstałe, cechują się wielką dynamiką rozwoju. Do takich branż należą m. in. usługi. Wynika to z obiektywnego trendu polegającego na wzroście wagi sektora usług w strukturze konsumpcji wraz ze wzrostem dochodów ludności i zamożności społeczeństw.

Tendencja ta jest również wyraźnie odczuwalna w Polsce. W latach 1990-1996 udział usług w strukturze wydatków ludności w Polsce wzrósł z 22 do prawie 31%, natomiast udział żywności w strukturze tych wydatków spadł z 34 do 27% K

Usługi związane z zaspokajaniem potrzeb turystów charakteryzowały się szczególnie wysoką dynamiką rozwoju. W latach 1990-97 liczba osób odwiedzających Polskę wzrosła z 18 do 87,5 min, a więc przeszło 4,8 razy (w tym 19,5 min osób spędzało w naszym kraju co najmniej 1 noc). Wydatki w latach 1992-97 wzrosły 2,2 razy osiągając kwotę 8,7 mld dolarów. Stanowiło to prawie 1/3 polskich wpływów pochodzących z eksportu^{1 2}.

Jednocześnie podmioty gospodarcze świadczące usługi turystyczne są w naszym kraju prawie całkowicie sprywatyzowane, co przyczynia się do wzrostu efektywności ich działań. Chociaż obserwuje się tendencje do koncentracji kapitału w tych usługach, to jednak charakterystyczne jest dla nich duże rozproszenie i rozdrobnienie, szczególnie w przypadku biur podróży. W tej sytuacji rynek sam jest z reguły regulatorem efektywności. Jej brak powoduje eliminacje podmiotów gospodarczych z rynku, bez ponoszenia

1

   Polska w liczbach, GUS, Warszawa, grudzień 1997.

2

   Turystyka Polska 1996, Urząd Kultury Fizycznej i Turystyki, Warszawa 1997; Turystyka w Polsce ITB ’98 Berlin, Urząd Kultury Fizycznej i Turystyki, Warszawa 1998.