Przedsiębiorstwo turystyczne w gospodarce wolnorynkowej G Gołembski (145)

146 VI. Oddziaływanie na przedsiębiorstwa turystyczne...

wań ogólnych najistotniejszym jest ustrój, określający system gospodarczy. Uwarunkowanie to nabiera cech obiektywnych. Zjawiska bowiem, które mu towarzyszą, nabierają cech prawidłowości. Na przykład centralne planowanie było przyczyną oderwania działalności przedsiębiorstw od rynku. Jednocześnie państwo oddzielało obieg procesów finansowych od procesów realnych. Możliwości zdobycia środków finansowych niezbędnych do produkcji czy świadczenia usług były niemal zawsze zagwarantowane i niezależne od efektywności produkcji. W tej sytuacji powstawał niedobór środków.

Skoro więc zysk w takich warunkach nie mógł odzwierciedlać efektywności prowadzonej działalności, nie mógł również wyznaczać priorytetów rozwoju gospodarczego kraju. Zatem wiele decyzji inwestycyjnych, i to w dużej skali, mających wpływ na kierunki rozwoju gospodarczego, podejmowanych było na podstawie kryteriów finansowych¹.

Do najistotniejszych uwarunkowań rynkowych działalności przedsiębiorstwa zaliczamy: stan równowagi na rynku i pozycję przedsiębiorstwa na rynku. Całe zachowanie się przedsiębiorstwa i jego reakcje na sposoby oddziaływania pośredniego są uzależnione od wspomnianych uwarunkowań. Stwierdza się wręcz, że zrównoważony rynek stwarza korzystne warunki do posługiwania się rachunkiem ekonomicznym (w wyborze warunków działalności gospodarczej) i dostarcza zobiektywizowanych parametrów ekonomicznych².

W gospodarce rynkowej muszą nastąpić reakcje przedsiębiorstwa na zmiany parametrów. Ich kształtowanie się ma bowiem zasadniczy wpływa na wyniki ekonomiczne, kształtowanie się zysku i w konsekwencji pozycję przedsiębiorstwa na rynku. Jeżeli np. stopa oprocentowania kredytu będzie bardzo wysoka, a zmiany jej kształtowania się trudne do przewidzenia, to inwestowanie (np. budowa nowych hoteli) może stać się wysoce ryzykowne i grozić załamaniem pozycji finansowej firmy. Jeżeli opodatkowanie świadczy o fiskalnym charakterze systemu podatkowego, reakcją przedsiębiorstw będzie ograniczanie produkcji, wzrost szarej strefy, a przede wszystkim przyrost kosztów. Wiele obszarów atrakcyjnych turystycznie charakteryzuje się niskim rozwojem gospodarczym i co za tym idzie - wysokim bezrobociem. Z drugiej strony instrumenty ekonomiczne (głównie podatki) są źródłem dochodów budżetowych wynikających z realizacji nowych projektów. Wynikają one ze wzrostu dochodów z opodatkowania sprzedaży (bądź VAT), podatku od płac, opłat celnych, podatku dochodowego od zarobków osób fizycznych i pra-

1

G. Gołembski, Efektywność funkcjonowania przedsiębiorstw na rynku turystycznym, Instytut Turystyki, Warszawa, 1991, s. 31.

2

^m J. Śliwa, Strategia...., s. 20-23.