skanuj0021(1)

Zakażenia szpitalne

Relacje między odpornością wrodzoną i nabytą

Czynnik zakaźny atakujący organizm człowieka najpierw napotyka na bariery tworzące tzw. wrodzony system odpornościowy, którego obecność umożliwia natychmiastową reakcję obronną. Może być to wystarczające by powstrzymać rozwój choroby, ale nie zawsze. Wtedy aktywowany jest system odporności nabytej, który wymaga pewnego czasu do pełnego zadziałania; następuje wyzdrowienie i wytworzenie swoistej pamięci immunologicznej. Przy wystąpieniu ponownego zakażenia nie powstaje choroba, gdyż osobnik nabył odporność w stosunku do czynnika zakaźnego.

Istotne jest znaczenie wrodzonej odporności, składającej się ze świetnie działających barier zapobiegających wniknięciu czynników zakaźnych, komórek fagocytujących i krążących czynników rozpuszczalnych. Niepatogenne oportuni-styczne mikroorganizmy mogą się uczynniać w przypadkach dziedzicznych lub nabytych niedoborów odporności.

Głównymi komórkami fagocytującymi są leukocyty wielojądrzaste obojętno-chłonne i makrofagi, ale mogą to być też eozynofile. Drobnoustroje mobilizowane przez przeciwciała przylegają do ich powierzchni, aktywują proces wchłonięcia i zostają wciągnięte do wnętrza komórki, a następnie - do wakuoli cytoplazma-tycznej. Następnie, mechanizm zależny (lub niezależny) od tlenu doprowadza do zabicia drobnoustroju.

Często również układ dopełniacza jest używany do przyciągnięcia komórek fagocytujących w kierunku drobnoustrojów i ich pochłonięcia. Najważniejszy składnik - C3, zostaje rozszczepiony przez konwertazę utworzoną z jego własnego fragmentu - C3b oraz czynnika B i umiejscowiony na błonie drobnoustroju. Wtedy zostaje zaktywowany następny składnik - C5, tworząc mały peptyd C5a, i większy fragment - C5b, który dołącza do C3b na powierzchni błony. Następnie ułożenie końcowych fragmentów C6-9 w formie pierścienia na błonie uzupełnia kompleks ataku błony komórkowej, powoduje powstanie otworku w błonie, przepuszczalność dla płynnej zawartości cytoplazmy i liżę osmotyczną komórki bakteryjnej. Ponadto, peptyd C5a jest silnym czynnikiem chemotaktycznym dla gra-nulocytów i znacznie zwiększa przepuszczalność włośniczek naczyniowych.

Inne czynniki humoralnc obejmują białka ostrej fazy, takie jak CRP. Zabijanie zewnąlrzkomórkowe może się odbywać za pośrednictwem eozynofilów związanych z C3b.

Ze składników swoistych odpowiedzi komórkowej w obronę przeciwzakaźną angażowane są komórki NK oraz limfocyty cytotoksyczne CD4* i CD8*.

Limfocyty Th: regulacyjna rola cytokin

Istotne jest rozróżnianie limfocytów Th, które kontrolują i modulują rozwój odpowiedzi odpornościowej, od limfocytów cytotoksycznych (CTL), które są ko-1.3. Walka ustroju z zakażeniem morkami efekiorowymi zdolnymi do rozpoznania i zabijania komórek docelowych - ponieważ są one zakażone lub też są komórkami allogenicznymi. Limfocyty pomocnicze - Th mają dwie subpopulacje: Thl syntetyzujące IFN-y, IL-2 i TNF-a, oraz Th2 wytwarzające IL-4, IL-5, IL-6 oraz IL-10. Te różne profile wydzielanych cytokin mogą kierować odpowiedź w stronę szczególnych mechanizmów efektorowych. Tak więc komórki Thl, szczególnie przez IFN-y, aktywują makrofagi, natomiast limfocyty Th2 zwiększają wytwarzanie eozynofilów i komórek tucznych, stymulując syntezę przeciwciał, w tym IgE. Komórki te odpowiadają dobrze na antygeny prezentowane przez limfocyty B.

Układ odporności wrodzonej zazębia się wielorako z odpornością nabytą, która działa wprawdzie wolniej, ale znacznie skuteczniej. Ten drugi rodzaj odporności jest reprezentowany przez limfocyty B, przeciwciała, limfocyty T i ich receptory oraz komórki prezentujące antygen limfocytom T. Cząsteczki przeciwciał i receptor limfocyta T (TCR) wykazują uderzające podobieństwo budowy: ich łańcuch poli— |x.*piydowy składa się z części zmiennej (V) zwróconej na zewnątrz i części stałej (C) - w przypadku TCR zagłębionej w błonie komórkowej limfocyta. Posiadanie części zmiennej w obu przypadkach zapewnia swoiste rozpoznanie antygenu. Ścisłe |X)łączenie mechanizmów odporności wrodzonej i nabytej powoduje, że drobnoustroje, którym udało się przeżyć mimo reakcji ze strony odporności wrodzonej, natrafiają z kolei na odpowiedź układu odporności nabytej. Ich antygeny wchodzą w kontakt z limfocytami. Wartość odporności nabytej jest ogromna i nie może być przeceniona; ilustruje efekt pierwotnych lub wtórnych niedoborów limfocytów T i B oraz ich produktów. Otóż niedobór)' przeciwciał powodują niekontrolowane zakażenia drobnoustrojami zewnątrzkomórkowymi. szczególnie bakteriami ropotwór-czymi, natomiast defekty limfocytów T wiążą się z niemożnością opanowania zakażeń wewnątrzkomórkowych - wirusowych, bakteryjnych, grzybiczych, czy leż pierwotniakowych. W aktywności limfocytów T kluczową rolę odgrywają antygeny zgodności tkankowej klasy I i II.

Przebieg zakażenia wewnątrzkomórkowego zależy w dużej mierze od rozwoju odpowiedzi immunologicznej, w której główną rolę odgrywają limfocyty T. Limfocyty T pomocnicze (CD4), stanowią zróżnicowane formy komórek, wywodzące się z populacji komórek przejściowych o fenotypie ThO.

Po stymulacji przez antygeny komórki ThO przechodzą w postaci bardziej zróżnicowane syntetyzujące określone rodzaje cytokin. W zależności od syntetyzowanych cytokin, limfocyty CD4* podzielono na Thl i Th2: limfocyty Thl syntetyzują IL-2, IL-12, IFN-y i TNF-a, natomiast Th2: LL-4. IL-5, IL-6. IL-9, li-10, IL—13.

Te różne profile cytokin oznaczają też różne funkcje: limfocyt)’ Thl realizują odporność komórkową, podczas gdy limfocyty Th2 są istotne dla odpowiedzi