str12

tom pitrwuy Podstawy nauk o wychowaniu

z wywołanymi wrażeniami perfekcjonistycznymi. Kto wychodzi z pomieszczeń symulacyjnych takiej pedagogiki, ma odczucie, że zajęto się nim bardzo dobrze, ale często nic potrafi wyjaśnić i uzasadnić, czego właściwie się tam nauczył i dlaczego. Perfekcyjnie zainscenizowane przekazanie treści oszczędza bowiem żmudnych i uciążliwych rozważań krytycznych.

► Mimo tych wszystkich zarzutów nie można pominąć w enkułturacji wpływów wychowawczych, które wykorzystują metodycznie zorganizowaną edukację, elementarne wychowanie czy sięgają do pedagogiki szkolnej, dydaktyki szkolnictwa wyższego, ogólnego i zawodowego, do doskonalenia zawodowego, przekwalifikowania, kształcenia młodzieży i osób starszych, aby wymienić tylko niektóre z dziedzin.

^ 5.3.2. Wychowanie jako pomoc w emancypacji

W dyskusjach pedagogicznych ostatnich dwudziestu lat XX wieku słowo emancypacja nic tylko było używane przez wszystkich, ale zdobiło koncepcje niemalże wszystkich instytucji. Odnosiło się wrażenie, jakby pedagogika nic mogła sobie pozwolić na funkcjonowanie bez tej formuły. Podejście emancypacyjne było głośno i wyraźnie zewsząd proklamowane, chociaż nic było jednomyślnego wyobrażenia na jego temat.

Najbardziej wyraźne i prowokacyjne stało się to pojęcie w czasie ruchów studenckich w 1968 roku i kampanii przeciw wszystkim formom ustroju obywatelskiego, instytucjonalnego i państwowego. Słownictwo się nie sprawdziło i pozostało jedynie rozmazanym wyobrażeniem, które obecnie przez upadek komunizmu i socjalizmu i ich zastąpienie przez kapitalizm jeszcze bardziej zanika. Pojęcie emancypacji staje się coraz mniej upolitycznione. Wydaje się, że przemieniło się w inne hasła, takie jak „samostanowienie” czy „urzeczywistnienie”, i jest tymczasowo zastąpione przez bardziej aktualne, na przykład dojrzałość i odwaga cywilna, autonomia i autarkia. Emancypacja była w dużym stopniu zaangażowana w wielkie ruchy, na przykład ruchy wolnościowe, ekologiczne, nic zapominając o ruchach kobiet. Część z nich następnie się

rozwiązała i całkiem zniknęła. Pozostały jednak nowe postawy, jak ekologia czy feminizm. Poprzez pojęcie emancypacji broniono także niewłaściwych form, rozwojów czy interpretacji, jak choćby idee działaczy politycznych czy terrorystów.

Mimo takiego rozwoju koncepcje emancypacyjne są nadal żywe, nawet jeśli wielu mówi, że nie mają przyszłości, bo są zbyt ekstremalne, albo że cel można osiągnąć małymi kroczkami, co w zasadzie wcale się nie opłaca. Myśl idealistyczna ugruntowana przez Hegla: „jeżeli idea emancypacji nie urzeczywistni się [...], to tym gorzej dla rzeczywistości”, oznacza to, że „to, co jest etycznie właściwe, (w rozumieniu Kanta) jest też rozsądne, powinno istnieć”. Dążenie do samourzeczywistnienia i samostanowienia w wolności należy do istoty godności ludzkiej. Człowiek ma podstawowe prawo do emancypacji, nawet jeżeli jej konkretny wymiar pozostaje ideałem. Zasada emancypacyjna w praktyce wychowania ma charakter normatywnie etyczny.

Zapamiętaj

Słowo emancypacja pochodzi od łacińskiego eman-cipatio i oznacza dosłownie uwolnienie syna spod władzy ojca.

5.3.2.1. Emancypacja jako projekt

Emancypacja podlega relacji podmiot - przedmiot, będącej częścią każdego poznania i myślenia, która w sposób podstawowy definiuje związek świadomości i bytu. Mówiąc dokładniej: świata i położenia życiowego. Istotne staje się pytanie, która część ogranicza którą w jej wolności i dlatego musi zostać zmieniona w sensie etycznym. Przyjrzyjmy się dostępnym możliwościom.

jeżeli świadomość (ewentualnie świat życia) określa byt (ewentualnie położenie życiowe), to subiektywne wyobrażenie formułuje szczegółowo byt wedle własnego sensu, jeżeli horyzont interpretacji jest horyzontem politycznym, to formułuje go według własnej ideologii.