Untitled11

176 II. Klasyczna myśl ekonomia, Malthus i Marks

Zasadach opublikowanych w 1848 r. Artykuł Milla o metodologii jest dostęp_nJ|M Essays on Same Unsettled Questions of Political Economy^{1 2}. Uważał on ekonomię gL % hipotetyczną posługującą się metodą a priori. Ekonomista przyjmuje pewne a następnie z tych założeń dedukuje wnioski. Ponieważ metoda eksperymentaJsjM niedostępna dla ekonomistów, to nie mogąc stosować technik indukcyjnych, które b ^ owocne w naukach przyrodniczych, muszą oni polegać na technice dedufof nej. Jednakże Mili jest na tyle ostrożny, że zwraca uwagę, iż wnioski wysnute ekonomistów z ich dedukcyjnych modeli powinny być weryfikowane przez porowi z faktami z życia. Niezgodność między wynikami przewidzianymi za pomocą dedukcyjnego a faktami historycznymi będzie, jego zdaniem, wskazywać na ważfc „przyczyny zakłócające”, które zostały przeoczone. Przyczyny te mogą być źródłeni nowych owocnych hipotez, które poprzez rozumowanie dedukcyjne doprowadzą nowych wniosków lub mogą być wynikiem czynników pozaekonomicznych, nie uwzględ nianych przez ekonomistę. Aczkolwiek stanowisko Milla w sprawie metodologii właściwe dla ekonomii było zasadniczo logiczne, to jednak w praktyce, podobnie jak jem współcześni, nie stosował on tego, co głosił. „Zakłócające przyczyny” stały sie płaszczykiem, pod którym ortodoksyjni ekonomiści skrywali wszelkie rozbieżności między predykcjami modelu ricardiańskiego a dowodami empirycznymi.

Pod wpływem idei Comte’a, Mili uważał ekonomię jedynie za część dużo szerszych studiów nad ludzkością. Ekonomista przyjmował w swoich założeniach abstrakcyjnego człowieka ekonomicznego, motywowanego całkowicie pragnieniem posiadania bogactwa Jednakże Mili uznawał, że mimo iż ta abstrakcja przynosiła pewne użyteczne wnioski, musiała ona na koniec zostać zintegrowana w bardziej złożonym modelu istot ludzkich w ich społecznych działaniach. Otwartość umysłu Milla, szeroki zasięg jego wiedzy i jego społeczne zainteresowania doprowadziły go do rozwinięcia swej własnej analizy ekonomicznej na znacznie szerszej płaszczyźnie niż to uczynił Ricardo. Pełny tytuł jego głównego dzieła brzmi: Zasady ekonomii politycznej i niektóre jej zastosowania do filozofii społecznej. Istnieją dwa znakomite wydania tej klasycznej pozycji. To, na którym sk opieraliśmy, ukazało się pod redakcją W. J. Ashleya³.

Podczas gdy Senior stosował rozróżnienie między ekonomią pozytywną a normatyw ną w celu eliminacji sądów normatywnych z dociekań ekonomicznych. Mili dokonał tego podziału w celu włączenia z powrotem kwestii społeczno-filozoficznych do m ■; Ricardo. Mili twierdził, że jego najważniejszym szczegółowym wkładem dojw ekonomicznej było owo rozróżnienie między prawami produkcji i prawami P Prawa produkcji są. według Milla, prawami natury (podobnie jak prawo ciążenia), ki mogą być zmienione z woii człowieka lub przez urządzenia instytucjonalne. N^att,n^ prawa podziału nie są ustalone; są przede wszystkim wynikiem szczególnych ^urZ3ul

ortodoksyjny

i instytucjonalnych. Mili ostro reagował na to, jak wykorzystywano _spok^czn- ^C ^ _(eorię klasyczną. Na sprzeciwy napotykało w szczególności wiele wysiłków

robotniczym

rntacji, że starania te zostaną udaremnione przez prawa ekonomicz-^konsCnV^_orzystywano ekonomię klasyczną dla wykazania, że podział dochodu był

a- y    «;_Q^inipnnp nnufii ktnrvf'h nip mninn Tmipnir tak camo iak nip

"do poprawy jakości życia mas społecznych przez ustawodawstwo socjalne, zmierzamy _ch związkowy i politykę redystrybucji dochodu. Sprzeciwy te opierały się na

°^e ' _n przez stałe niezmienne prawa, których nic można zmienić, tak samo, jak nie określonymi^ p_fawa ciążenia — pomimo dużej sympatii dla uciskanych mas. nie można ®°^:do tecr₀, aby serce rządziło głową. Mili pragnął dowieść, że większość ^°P^U ^j_sl5_W była w błędzie sądząc, że ani prawa produkcji, ani prawa podziału nie mogą t ć zmienione przez strukturę instytucjonalną społeczeństwa. Prawa produkcji (jak na kład zasada malejących przychodów w rolnictwie), są według Milla stałe, ale podział dcKltodów osobistych podlega zmianom poprzez, interwencję socjalną.

W swojej Autobiografii Mili omówił pochodzenie swoich koncepcji praw produkcji i praw podziału, przytaczając socjalistyczne prace saint-simonistów jako swoje główne źródło inspiracji, a zasłygę uświadomienia mu ważności rozróżnienia tych praw przypisując Harriet Taylor. jTak więc predykcjom teorii ricardiańskiej o stanie stacjonarnym z placami ukształtowanymi na poziomie minimum egzystencji Mili przeciwstawiał swoje bardziej optymistyczne przekonanie, że społeczeństwo będzie z biegiem czasu działać w sposób mądry i humanitarny, doprowadzając do bardziej wyrównanego i sprawiedliwego podziału dochodl/Dlatego właśnie wypowiadał się za wysokimi stawkami opodatkowania spadków, ale sprzeciwiał się progresji podatkowej z obawy przed jej antybodźcowymi skutkami. Wypowiadał się również za tworzeniem spółdzielni produkcyjnych i sądził, że jeżeli robotnicy będą otrzymywać nie tylko płace, ale też zyski i procenty z tych spółdzielni, to bę lą odczuwać silniejsze bodźce do podnoszenia swojej wydajności. Ponadto uważał, że można łagodzić skutki malejących przychodów w rolnictwie przez podnoszenie uświadomienia i redukcję stopy przyrostu ludności w drodze podwyższenia wieku zawierania małżeństw i przez kontrolę urodzeń^

iektóre spośród czysto ekonomicznych implikacji rozróżnienia przez Milla praw teoria ^ * *^>raW P^oc*^/ia^^u wymagają dalszego omówienia. Nowoczesna ortodoksyjna ftąe onomii wskazuje na ścisły związek między prawami produkcji i funkcjonalnym fcy ^em dochodu. Czynniki określające ceny dóbr i usług końcowych na rynkach ^cznyeh wiążą się ściśle z czynnikami określającymi ceny różnych czynników f^Hkcjani ’^Zy^czna relacja między nakładami i wynikami — to, co ekonomiści nazywają ^Czyiników ^Pr°^dUkCji — określa krańcową fizyczną produkcyjność poszczególnych tę p_r0[i , _ P^r°tlukcji, zaś cena czynnika produkcji na rynku jest częściowo określona przez to now_0tz^yjn°^SĆ- ^^satom*^ast jeśli chodzi o czynniki określające osobisty podział dochodu, dochodu z T^{na le0rKi ort}°doksyjna ma bardzo mało do powiedzenia. Osobisty podział Pfawa .    ^L/~-* o°^wtem od znacznie szerszego zbioru zmiennych pozaekonomicznych, jak

°ⁿodok_sv "^L/a,C * ^urZŁtdzenia instytucjonalne społeczeństwa, i dlatego — w opinii ^le°^retyk ^L°° ^ekonomisty — leży on poza sferą dyscypliny ekonomicznej. Ponadto P°tlział_eill' ^loc^⁰*^csyjⁿy wzdraga się przed badaniem kwestii związanych z osobistym ^cnodu, ponieważ wchodzą tam w grę kwestie normatywne i sądy wartoś-

York

⁶ J.S. Mili, Essays on Some Unsettled Questions of Political Economy, A. M. Kelley, N^eW s. 120-164.

t Social PhUosopfiP *

1

u*⁴-

2

i-*

3

J. S. Mili, Principles of Political Economy with Some ofTheir Applications to Social Philos'’! "• j^zrid .

4

wstępem W.J. Ashleya, Longmans, Grccn, London 1929. (Cytaty / wyd. poi.: Zasady ekononM PsSi i niektóre jej zastosowania do filozofii społecznej. PWN, Warszawa 1965 — od tłum.).