WSP J POLN25496

Nazwy iiuejicourr 415

w okresie przedosadniczym, czy też później, w fazie stałego osadniorwa. W obydwu wypadkach utworzenie tych nazw motywowane było przez realne cechy topograficzne miejsca, w którym powstawała osada.

Inaczej rzecz się ma z nazwami miejscowymi, które pierwotnie oznaczały gromadę ludzi. Przybyła na nowe miejsce grupa osadników - członków jednego rodu lub grupy związanej z jednym przywódcą - zasiedlała miejsce, którego nazwa oznaczała, że zajmują je ludzie o nazwie Racławicy, Konoja-dy, Bolesty itp. Na nazwę osady przenoszona była w tym wypadku nazwa zbiorowa łudzi, ta zaś wywodziła się najczęściej od imienia lub przezwiska głowy rodu czy przywódcy.

Istnieje przypuszczenie, formułowane nie tylko w odniesieniu do najstarszego osadnictwa słowiańskiego, ale też -w związku z pierwszymi osadnikami anglosaskimi na Wyspach Brytyjskich, że z grupami pierwszych wędrowców zakładających nieduże osiedla związane są właśnie nazwy osad identyczne z nazwami tych grup ludzi. Na tej podstawie niektórzy uczeni przyjmują, że słowiańskie nazwy miejscowe patronimiczne związane są ściśle z najstarszą fazą osadnictwa.

Patronimiczne nazwy miejscówce pojawiły się w' pierwszej fazie stałego osadnictwa słowiańskiego (do XII w.) tylko w niektórych okolicach Polski - najogólniej w Polsce południowo-zachodniej. Również w* okresie późniejszym (do wieku XVI) ten region Polski obfituje w tego typu nazwy, podczas gdy Polska północna i wschodnia ma ich znacznie mniej. W zwńąz-ku z tym historyk Henryk Łowmiański sformułował tezę, iż nazwy patro-nimicznc stanowią warstwę najstarszą odpowiadającą pierwotnemu osadnictwa słowiańskiemu. Uważał on, że okres żywotności tych nazw zakończył się w- VII wieku. Teza Łowmiańskiego spotkała się z krytyczną oceną językoznawców główmie z tego powodu, iż liczne są dowody powstawania i szerzenia się nazw' patronimicznych także w okresach późniejszych. Na przykład wiele tego typu nazw pow-stało od imion i godności chrześcijańskich (np. Michałowice, Biskupice) czy też od imion niemieckich (np. Gotartowice od niem. Gołhard). Są też dowody powielania popularnego modelu nazw na ■ice, -owice we wszystkich okresach historycznych.

Nie ulega wątpliwości, że nazwy patronimiczne są zlokalizowane w Ma-łopolsce i na Śląsku szczególnie często na glebach urodzajnych, tzw. czarno-ziemach i glebach lessowych, natomiast znacznie rzadziej na mało urodzajnych glebach piaskowych, bielicach i szczerkach. Brak ich między innymi na terenach górskich, rzadkie są na Pogórzu i na Pomorzu, podobnie jak na obszarach silnie zalesionych. Prowadzi to do wniosku o niewątpliwym związku patronimicznych nazw miejscowych z tą fazą dawnego osadnictwa słowiańskiego, w której poszukiw.-ano żyznych gleb pod uprawę roli.

Do nazw miejscowych, które początkowo były również nazwami grup ludzi, z czasem zaś zaczęły oznaczać ich siedliska, należ,} także nazwy s i u -