WSP J POLN25494

Nazwy terenowe 413

Kościelne, Lasoci (należący do Lasoty). Rzadziej będą to rzeczowniki, np. Morciniec, Jędrysek. Jest rzeczą oczywistą, że podziały własności sprzyjały tworzeniu nazw posesywnych, o motywacji przynależnościowej.

Wymienione typy motywacji nazwotwórczych wynikały z realiów otaczającej rzeczywistości (topograficznej lub kulturowej) bądź ze stosunków gospodarczo-społecznych. Badacze toponimii zwracają uwagę na istnienie także takich nazw, które powstały w wyniku skojarzenia jakiejś widocznej cechy nazywanego obiektu z innymi przedmiotami. Szczególnie częste są skojarzenia z częściami ciała. np. nazwy terenowe Szyja, Kolanko, Głowacz, Odnoga, ale także z kształtem ludzkich postaci, np. Baba. Nazwy tego typu zostały uznane za metaforyczne. Nazwami metaforycznymi są również nazwy, których motywacje semantyczne uzasadnione są kształtem sprzętów gospodarczych, instrumentów muzycznych, naczyń, odzieży, np. Widły, Łopata, Siekierka, Skrzypce, Dzbanek.

Bywają też motywacje odwołujące się do jakiegoś wydarzenia związanego z nazywanym miejscem i przywołujące je na pamięć. Można je nazwać sytuacyjnymi. Są one ulotne, nietrwałe i niejednokrotnie ulegają zapomnieniu. Wśród nazw powstałych pod wpływem motywacji sytuacyjnych można wymienić Obiadek, Wisielec, Zabawa, Pijewo, Pohulanka i inne. Oddzielenie nazw terenowych o motywacji sytuacyjnej od nazw powstałych w -wyniku motywacji metaforycznej jest często bardzo trudne.

Nazwy terenowe powstają nie tylko w wyniku przeniesienia wyrazu pospolitego do klasy nazw własnych, ale także w procesie derywacji słowotwórczej. Model powstawania derywatów' słowotwórczych polega na odtwarzaniu struktury wyrazów pospolitych z tendencją do przekraczania ograniczeń strukturalnych i semantycznych właściwych wyrazom pospolitym. Na przykład na wzór wyrazu brzeźnik ‘młody las brzozowy' powstaje cykl nazw terenowych, takich jak Lipnik, Wrześnik, mimo że nie istnieją odpowiednie wyrazy pospolite. Formant -nik nabrał w tym wypadku cech for-mantu toponimicznego. Podobnie na wzór wyrazów siedlisko, łowisko powstały nazwy własne z formantem -isko: Kalinisko, Rąbieżysko itp.

Nazwy terenowe mogą powstawać także w procesie derywacji fleksyjnej, np. młyn —> Młyno (dodanie końcówki -o).

Dla mikrotoponimii charakterystyczna jest także duża liczba nazw dwu-wyrazowych typu Mała Łąka, Górny Dział, Bukowa Dolina. Są to nazwy złożone, zwykle z terminu topograficznego w drugim członie i charakteryzującego go przymiotnika w^r członie pierwszym. Odwrócona kolejność członów (np. Pole Zapłotne) zdarza się rzadziej. Zdarzają się też nazwy' trzy-i więcej wyrazowe, są to jednak przypadki sporadyczne.

Badania poświęcone polskim nazwom terenowym są wciąż niepełne. Brak opracowań, które dostarczyłyby materiału pochodzącego ze wszystkich regionów i z różnych, także najdawniejszych, okresów historycz-