wykłady z polskiej składni0

Rozdział VII

Pojęcie akomodacji syntaktycznej. Typy związków akomodowanych. Granice akomodacji

1. Istota akomodacji

Akomodacją, najogólniej mówiąc, nazywa się technikę sygnalizowania zależności składniowych. Pojęcie to uogólnia tradycyjnie opisywane związki zależności nazywane związkami rządu i zgody. Przez akomodację rozumiemy więc wszelkie formalne podporządkowanie się podrzędnika wobec nadrzędnika. Przy pokazywaniu schematów zdaniowych mówiliśmy także o wymaganiach formalnych czasownika w stosunku do konotowa-nych grup nominalnych — wymaganiu określonego przypadku, infinitiwu itp. Te wymagania mają charakter równocześnie konotacyjny i akomoda-cyjny. Jednakże głównym polem działania związków akomodacyjnych są grupy składniowe; zadaniem akomodacji jest bowiem przede wszystkim sygnalizowanie zależności w obrębie rozbudowanych grup, a także między grupami, np. w zdaniu: Spotkałem dziewczynę, której powiedziałem o wszystkim, forma której jest akomodowana pod względem rodzaju i liczby przez formę dziewczynę, a pod względem przypadka przez czasownik powiedziałem.

W sumie wszelkie oddziaływanie gramatyczne nadrzędnika na pod-rzędnik czy też (od drugiej strony) podporządkowanie się podrzędnika wymaganiom nadrzędnika nazywa się akomodacją.

Opis akomodacji jest potrzebny do tego, by zdać sprawę z relacji formalnych w obrębie schematów zdaniowych (por. np. Nie szczędzono

im (mu) pochwał, które realizuje schemat: N|-V-N3-N₂ przekształcony mi konstrukcję bezosobową), a także (a może przede wszystkim), by opisać reguły rozwijania schematów. Empiryczne wypowiedzenia są bowiem bar-d/o rzadko zdaniami minimalnymi, najczęściej — to rozbudowane konstrukcje, których struktura syntaktyczna sygnalizowana jest przez zależności akomodacyjne. Na przykład wypowiedzenie:

I Nasz wspólny przyjaciel lubi, niestety, długo spać rano przy zasłoniętych oknach

rozbudowuje schemat: N]-V-Inf w ten sposób, że grupa nominalna mianownikowa rozwinięta jest na zasadzie zgody (nasz wspólny przyjaciel), że czasownik w infmitiwie uzyskuje określenie długo, rano, przy zasłoniętych oknach i że zostaje dodana do całego zdania partykuła modalna niestety.

Przyjrzyjmy się dokładniej typom powiązań akomodacyjnych.

2. Typy akomodacji

Jak powiedzieliśmy, pojęcie akomodacji pogłębia i rozszerza trady-cyjny opis związków składniowych ujętych w terminach: zgoda, rząd i przynależność. Akomodacją to wszelkie dostosowywanie się jednej formy do wymagań innej formy. To dostosowywanie się może być bardzo różne, stąd mamy wiele typów akomodacji. Autorzy podręcznika składni formalnej, Saloni i Świdziński, którzy zaadaptowali to pojęcie dla potrzeb polskiej składni, rozumieją akomodację bardzo szeroko. Pokażmy zróżnicowanie akomodacji na stosunkowo prostym zdaniu, będącym modyfikacją podręcznikowego przykładu z książki Saloniego i Świdzińskiego.

można kupić poszukiwaną książkę

I_11_t