Zdjęcie4000

Ż5$ Kołitrial*. Metodologia Indywidualnej dingnoiy dyłlekiji

Oczne. Znajduje to takie swoje bardzo wyrnżne odzwierciedlenie w ki)v riach diagnowycinych 1CD*10 (tubcla 9. J).

Nujc?ęśdej roibicżnoić dotycz)¹ IQ i wieku. Psychomctrycznyspow określania rozbieżności zwykle bazuje na równaniu regresji, które porsafa przewidywać poziom czytania oparty na IQ, na podstawie standardom błędu przewidywania. Przewidywanie to umożliwia równanie regresji określone dla powiązań 10 z czytaniem mierzonym w odpowiedni spot* (wyrazy niepowiązane) w grupie reprezentacyjnej dla całej populacji dam w określonej grupie wiekowej.

Formula rozbieżności oparta na badaniach testowych często prowt dzi do fałszywych pozytywnych i fałszywych negatywnych diagnoz, wpij. kających z właściwości testów psychometry cznych. Ważna jest rota rreW nośd i błędu pomiaru każdego narzędzia (Cotłon j wsp. 2005).

Warto dodać, że kryterium rozbieżności, oparte na IQ, zakłada, ii występuję różnice jakościowe wczytaniu między osobami z dysldujiom osobami z czytaniem na poziomie zgodnym z ich IQ. Badania cmpujtzat czynności czytania nie potwierdzają istnienia różnic jakościowych, ba tylko ilościowe (VeUutino. Scanlon i Lyon 2000). Stuebing i wsp. (20Ci dokonali przeglądu około 50 różnych doniesień z badań, które ujm* wiele wątpliwości co do słuszności stosowania kryterium rozbieżności.

Sprengcr-Charollcs, Cole i Semiclaes (2006) zwracają uwagę także na to,ie wraz z doskonaleniem się czytania rośnie werbalny IQ,cowefd-de powoduje pogłębianie się z wiekiem rozbieżności pomiędzy osoba z dysleksją a tymi, które sprawnie czytają. Doświadczenie z czytiata zwiększa zasób słów i płynność werbalną, co wpływa korzystnie ni wpd testu inteligencji i poziom !Q, zwłaszcza słownego. Można więc sądził, k starsze osoby z dysleksją z przeciętnym IQ w skali słownej mogły mik o wiele wyższe IO przed rozpoczędem nauki czytania (oceniane pnezo^ niesienie do grupy wiekowej), ale różnice w stosunku do rówieśn4ó*|» większa ly się z wiekiem ze względu na brak pozytywnego wpływu czyUMi stymulującego ogólne sprawnośd werbalne u osób, które nie majępaMf* mów z czytaniem.

Wydaje się, że kwestia przydatności i trafności kryterium rozbroi śd IQ -czytanie nic jest łatwa do rozstrzygnięcia. Kryterium wiekuj się tu o wiele bardziej rzetelne. Pewnym rozwiązaniem byłyby.bjśoj normy łączone wyników testów czytania dla wieku i inteligencji, w któp dla podstawowej grupy wiekowej opracowane byłyby odctóelne oocwyj testów czytania ze względu na najważniejsze przedziały 10 (najlep** werbalnego lub innej miary inteligencji płynnej).

B. Kryterium wyłączania

KiYierłuni wyłączania, opisywane już wcześniej wielokrotnie, odnosi się do odrzucania możliwości postawienia diagnozy w sytuacji, gdy dziecko ma obniiony poziom rozwoju umysłowego (nur to związek z kryterium rozbieżności). poważne wady narządów zmysłów, pochodzi z niekorzystnego środowiska lub ma poważne problemy zdrowotne.

Należy jednakie zwrócić uwagę, że istotą kryterium wykluczania jest odrzucenie przypadków, w których podejrzewamy, że obserwowane u dziecka trudności w czytaniu i pisaniu mogą być bezpośrednim skutkiem wymienionych czynników. Byłoby błędem sądzić, że dziecko z wadą wzroku czy nicdosłuchem nie może mieć dysleksji. Jednak w takim wypadku konieczna jest pogłębiona diagnoza specjalistyczna, która oddzieli skutki zaburzeń niespecyficznych od skutków zaburzeń specyficznych. Wyraźnie takie stanowisko znajdujemy w kryteriach diagnostycznych ICD-10, a tuk-k w. DSM-iy. W ICD-10 (por. tabela 9.1) ktyterium diagnostyczne „C" zostało sformułowane następująco: „nie wynikają bezpośrednio z deficytu wzroku lub ostrości słuchu ani z zaburzeń neurologicznych”.

9.1.3. Znaczenie badania inteligencji

Z opisanych wcześniej problemów z kryterium rozbieżności wynikają inne wątpliwości diagnostyczne i metodologiczne związane z pomiarem inteligencji w dysleksji. Oczywiście badanie inteligencji jest konieczne ze względów teoretycznych i praktycznych, chociażby po to, żeby nie tylko określić ogólny poziom rozwoju umysłowego, ale także opisać mocne i słabsze strony funkcjonowania osoby z dysleksją.

Jednak należy pamiętać, że iloraz inteligencji jako całość odzwierciedla średni poziom wykonania przez daną osobę wielu bardzo różnych zadań. W przypadku dysleksji, co jest bardzo charakterystyczne, zdarza aę, że pewne komponenty (pewne zadania z tego całego zbioru) są szczególnie łatwe dla osób z dysleksją, podczas gdy inne są szczególnie trudne do wykonania właśnie z powodu problemów dyslektycznych. Podkreślenia *ymaga to, że wartość ilorazu inteligencji jako całości staje się mniej wia-fygodna, gdy indywidualne wyniki w ramach testu inteligencji są mocno różnicowane. Należy także zwrócić uwagę, że interpretacja ilorazu ogólnego w sytuacji rozbieżności między podskalumi przewyższającej dwa odchylenia standardowe (30 punktów) właściwie jest zupełnie nicprzydutnu (Krasowicz-Kupis i Wiejak 2006). Podobnie trudno jest interpretować wy-