Zdjęcie3999

254 Rozdział 9. Metodologia indywidualnej diagnozy dyddaji

Maźfhwe jest takie tmzgł^dnienle dodatkowego kryterium włączaniu (Jo pg» nycb cełów naukowych badacze mogą także wymagać warunku .W okna* paka* nym występowanie pewneg) poziomu osłabienia mewy, jeżyka. Kalegoryacy £«**-ków. toonJyTiaqi motoiycznej. przetwarzania wzrokowego, uwag o taMe hórsrói aktywności*.

Komentarze: Powyższe kryteria me zawierzą ogólnego opóźnienia umi^ętnosciał^ r«a {generał rearfing bactwarioass). Kliniczne kryteria o»agnosty«ne dla' ogDetcgi opóźnienia czytania byłyby takie same. z wyjątkiem kryterium Al. dotyczącego tf*o? błędów standartowych przewidywania poniżej wieku chronołogtomegó (tu nie.b&w sie pod uwagę JQ) oraz kryterium A2 - według tych samych zasad dla pisania; Trafno* wyrtżnunia tych dwóch typów trudności w czytaniu nie jest jednoznacznie ustata (piq^J. ale wydaje się, ze typ specyficzny ma bartziel specyficzne prwwąanezopoi. nientem językowym (podczas gdy ogólne opóźnienie czytania wiążą sie z szdroką zaburzeń rozwojowych) oraz dotyczy przeważnie płci męskiej

Źródło: 7hetCD-10 Oasslfcadon ofmental and bebav*xrał dfsorden diagnosto cwafo research World Health Organization, Gencva 1993. httpyAvww.wtx)jnVcłass6c«o^ti erVGRNBOOKpdf)

Szczcrbiński podkreśla też właściwy cel diagnozy, którym me jes wyłącznie etykietowanie, lecz przede wszystkim ukierunkowanie pracy t rapeutycznej. Autorka niniejszej książki generalnie zgadza się ze stiia dzeniami Szczerbinskiego dotyczącymi diagnozy, choć z pewnością najbardziej kontrowersyjna wydaje się akceptacja diagnozowania dysleksjinow z inteligencją niższą niż przeciętna. W następnych podrozdziałach zoom przedyskutowane poszczególne problemy związane z diagnozą indyńk alną, aby zwieńczeniem rozdziału mogła być synteza zarówno cefrrfr gnozy, jak i głównych kierunków zaleceń postdiagnostycznyeh.

9.1.2. Wybór kryteriów diagnostycznych

9.I.2.I. Kryterium kliniczne - ocena czytania i pisanie

Podstawą diagnozy dysleksji jest stwierdzenie występowania kluczo*r objawów, czyli trudności w czytaniu - znacznych i trwałych, oraz flweon^ nie towarzyszących im trudności w pisaniu. Ważne mogą być takie ione^ jawy wspomniane w rozdziale drugim.

Kryteria objawowe są jednak ogólnie uważane za bardzo nier^ badacze bowiem nie są zgodni co do ustalenia „repertuaru'' objawów dysleksji. Największa zgodność dotyczy stwierdzeni*.

oirudności w czytaniu i ewentualnie w pisaniu, jednak to. na czym one pole*

[ gaji|. jest już bardziej kontrowersyjne. Biorąc pod uwagę najczęściej wymic-I nianc behawioralne wskaźniki deficytu czytania, wydaje się, że najbardziej przekonującym objawem dyslcksji jest brak rozwiniętej umiejętności auto-L litycznego rozpoznawania pojedynczych wyrazów (bez kontekstu) (Sta-novicli 1986,2000; Stanovich i Siegel 1994). Oznacza to, że do celów diagno-| zy różnicowej potrzebujemy testu czytania niepowiązanych wyrazów, który pozwoli ocenić poprawność i tempo czytania. Nie znaczy to oczywiście, że pełna diagnoza czytania nie jest konieczna - wprost przeciwnie. Pełna ocena czytania powinna zawierać możliwość oceny wszystkich jego aspektów.

Wiele objawów towarzyszących dysleksji występuje także przy innych zaburzeniach - np. ADHD czy trudnościach w uczeniu się z powodu słabego poziomu intelektualnego - ale brak jest zgodności co do tego, które l)    z nich są specyficzne wyłącznie dla dysleksji (por. rozdz. 1 i 2).

Z punktu widzenia możliwości diagnozowania pod typów dysleksji (fonofogicZnej i powierzchniowej), a także oceny poziomu przetwarzania fonologicznego lub czytania na poziomie subleksykalnym czy leksykalnym konieczne jest też wykorzystanie oceny czytania sztucznych wyrazów.

Warto także zwrócić uwagę na diagnozę umiejętności pisania Powszechnie stosowana próba pisania ze słuchu wydaje się odpowiednia, pod warunkiem możliwości porównania wyniku indywidualnego z kryterium ze-| wnętrznym - normami wiekowymi dla pisania, stanowiącymi obiektywne odniesienie do porównań. W Polsce popularne są różne sposoby analizy jakościowej błędów w pisaniu - zc względu na przyczyny, np. klasyfikacja Mickiewicz (1997). Niestety jest ona obarczona pewnymi błędami (zalicza do kategorii błędów reprezentujących deficyty analizatora słuchowego pisanie fonetyczne). Ponadto - jak wykazała Pietras (2007,2008) - brak jest podstaw empirycznych do wiązania kategorii błędów z deficytami poznawczymi i percepcyjno-motorycznyml Wydaje się, że najistotniejsze znaczenie ma uwzględnianie liczby błędów jako wskaźnika ilościowego oraz ewentualnie w ocenie jakościowej rozróżnianie błędów zgodnych i niezgodnych z wymową.

9.1.2.2. Kryterium psychometryczne A. Kryterium rozbieżności

Kryterium rozbieżności pojawia się w widu definicjach dysleksji (por. rozdz. 2). Szczególnie jego. znaczenie jest podkreślane, gdy jest mowa o diagnozie. Jest to bowiem podstawowe kryterium pozwalające różnicować tzw. zwykle trudności w uczeniu się I trudności czy zaburzenia specy-