200920wstep do wesela0039

LXXV1 MAŁE AMBICJE CHŁOPSKIE

botyńskimi wprawdzie, ale odsłaniającymi rzeczywistą pustkę psy. I chiczną i ideową środowiska—a na koniec z Czepcem, z nagła I przepostatiowanym w kosyniera z legendy (jak gdyby Bartos I zstąpił z wiszącego na ścianie obrazu!), na ostatku wreszcie gwai- I towne zderzenie z sytuacją finałową: wszystko to składa się na tę I kompromitację. „Ostał się ino sznur” nie tylko Jaśkowi-drużbit I w krakusce z pawim piórem; ostał się on przede wszystkim Go- 4 spodarzowi—dopiero co tak pełnemu przejęcia i najlepszych I chęd w minioną porę listopadowej nocy. Ciągnąc dalej metaforę I można by rzec, iż zamiast Złotego Rogu i jego dźwięku o świtaniu, I zamiast spodziewanych herosów z mitu, manifestów pisanych na I Wawelu, zamiast zapowiedzianego i oczekiwanego „czynu” — taki ! właśnie „sznur” został w rękach wszystkim. „Sznur” — czyli nic f

i może tylko pustka albo rozpacz.---

Mit „racławickiego kosyniera” nie podległ wszakże jednoznacz- ' nej kompromitacji, jeśli chodzi o samych kandydatów na bohaterów: Jasiek zgubił właściwe „narzędzie” jego spełnienia, nie doj- | rżały bowiem do nagle sobie zleconej misji herolda narodowej wol- , ności, wolał chylać się po „czapkę z piór” (którą zresztą i tak zgubił...). Skusiły go pragnienia osobiście ważniejsze, bliższe; już w pierwszym akcie stały się one zresztą wiadome, ujawnione w słowach śpiewanej przezeń piosenki (na nutę późniejszej melodii Chochoła):

pawie pióra ładne, pawie pióra kradnę: postawie se pański dwór!

M

złoty wór wysypie ludziskom przed slipie: nakupic se pawich piór!

(a. I, te. S4)

Dla takich więc małych ambicji chłopskich zatraci „bajecznie kolorowy” a żywiołowy parobczak Złoty Róg, zmarnuje wyczekiwaną z dawna możliwość działania, od której miał zależeć — w sym-

boliczncj „baśni” o listopadowym świcie — po prostu los narodu, spełnienie „cudu” proroctwem zapowiedzianego. Ostatecznie — id on właśnie powyjmuje kosy z rąk i ciśnie za piec. „Nftt kii ta nic najdzie stąd”.

Ale mit „kosyniera-wybawcy" widziany od strony bohaterów w sukmanach o tyle nie podlega kompromitacji jednoznacznej, że wraz za Czepcem stawią się na pierwsze nocne wezwanie przecież tłumy cale chłopów z kosami, poświadczając tym swoją potencjalną siłę i wolę działania— również zgodnie z deklaracją wójta Czepca z aktu I:

A jak my, to my się rwiemy ino do jakiej bijacki.

Z takich, jak my, był Głowacki.

(». I. *c. Il

Z drugiej znów strony — sceny obrazujące prymitywną krzepę Czepca w pijackich zwadach z biesiadnikami weselnymi, z muzykantami, targi jego z Żydem, z Księdzem, grożenie twardą pięścią („Ino się napatrzcie pięści”) wszelkim przeciwnikom czy konkurentom, albo prostackie „zaloty” parobczaków z Kaśką, nie służą na pewno ideałizacji chłopa wedle reguł złudzeń ludomańskićh. W dramacie sprzeciwiają się one naiwnym zachwytem nie tylko tokującego w inteligenckich uniesieniach wobec wiejskiej egzotyki Pana Młodego:

teraz patrzę się i patrzę w ten lud krasy, kolorowy, taki rześki, taki zdrowy —

l-l •    .

kiedyś wszystko to napiszę; teraz tak w powietrzu wiszę w tej urodzie j...]

— ale podważają przekornie idealną sztampę interpretacyjną Gospodarza, kontynuującego romantyczną wizję kmiecia-Piasta; trudno by bowiem w zestawieniu z wymienionymi sytuacjami i posta-