0031

18

Badania wszechświata.

dniach słońce dosięgnie punktu równonocnego o dzień wcześniej. W rzeczywistości przyśpieszenie to w ciągu 400 dokładnych lat słonecznych wynosi względem 400 łat juljańskich 3 dni, co obecnie przez reformę kalendarza gregorjańską tak dokładnie jest uporządkowane, że błąd dopiero po kiłku tysiącoleciach narośnie do długości dnia.

Wskazaliśmy tu, jak rozwinęła się znajomość przebiegu obu wielkich objawów astronomicznych, które stanowią podstawy chronologiczne wszelkich innych obliczeń i przewidywań zjawisk niebieskich. Do tych podstaw chronologicznych należał też spółcześnie przeprowadzony dowód statecznej długości doby.

Rozpoznanie wszystkich tych podstaw nie wymagało bynajmniej zbyt wielkiej uczoności i techniki, ale jedynie pewnej wytrwałości i takich urządzeń społecznych, któreby zabezpieczały przechowywanie podobnych robót i dawały pole do ich stosowania.

Dokładna znajomość długości miesiąca i roku doprowadziła również okresztoty. bardzo wcześnie, w Azji wschodniej już przed kilku tysiącami lat, do wykrycia okresu 19-letniego, zw^ranego okresem złotym (cyklem złotym), który aż do czasów teraźniejszych dla pewnych urządzeń życia społecznego posiada ważne znaczenie. Okres mianowicie 19 lat słonecznych obejmuje z różnicą zaledwie drobnej części doby 235 pełnych miesięcy, a tern samem po każdych 19 latach epoki pełni powtarzają się zawsze w tychże samych datach roku słonecznego.

Kalendarz mianowicie księżycowy, który dla prostoty postrzeżeń podstawowych i dla krótkości miesiąca był najpierwotniejszem urządzeniem chronologicznem, utrzymał się i po wprowadzeniu doskonalszego kalendarza słonecznego u wielu narodów i stowarzyszeń religijnych przy ustanawianiu rozkładu świąt, nie tylko bowiem miał urok starszej tradycji, ale posiadał nadto przytoczoną wyżej zaletę, że wskazywał powrót jasnych nocy księżycowych, przedstawiających doniosłe znaczenie dla ludów pozostających na stopniach kultury bliższych jeszcze przyrody. Tak naprzykład przy oznaczaniu daty wielkiejnocy u społeczeństw żydowskich, a tern samem i chrześcijańskich, złoty ten okres pozostał szacownem urządzeniem.

Gdy w połowie V wieku przed Chr. obwieścił Meton znaczenie okresu złotego, bądź na podstawie własnego, niezależnego odkrycia, bądź, co jest prawdopodobniejszem, przejąw^rszy wiadomość ową z odwiecznej tradycji azjatyckiej, powitano rzecz tę ze szczególnem uwielbieniem, poprzednio bowiem posługiwali się do tegoż samego celu kapłani greccy okresami o wiele mniej dokładnemi. Aż do owego czasu widocznie nie byli Grecy dostatecznie świadomi tych rzeczy, by w pełnej mierze korzystać mogli ze znanych już od-dawna mędrcom Wschodu objawów niebieskich.

Z odkryciem okresu złotego pozostaje też w związku odkrycie innego jeszcze okresu, po którym WTacają w jednakowym porządku stanowiska słońca i księżyca na niebie, sprowadzające zaćmienia tych ciał niebieskich.