Magazyn6
8401

76

AKCYJNE PRAWO

wile jowane). Takie akcje spółki emitują najczęściej w przypadku t. zw. sanacji spółki. W szczególności uprzywilejowanie może dotyczyć prawa głosu, dywidendy lub podziału majątku w razie likwidacji spółki. Akcje uprzywilejowane co do głosu muszą być imienne; nie może przysługiwać jednej akcji więcej, niż pięć głosów. Dywidenda uprzywilejowana nie może być wyższa ponad dwie jednostki powyżej przeciętnej stopy dyskontowej Banku Polskiego, obowiązującej dla weksli krajowych w ciągu ubiegłego roku obrotowego spółki. Jeżeli statut przewiduje prawo poboru dywidendy uprzywilejowanej, za lata poprzednie niewypłaconej, to powinien wyraźnie oznaczyć najwyższą ilość lat, za które dywidenda może być wypłacona; nie może ona przekraczać 5 lat. Akcje uprzywilejowane co do podziału majątku korzystają z prawa pierwszeństwa przy likwidacji spółki: przedewszystkiem spłaca się akcje uprzywilejowane, a następnie zwykłe.

Wzamian akcyj, umorzonych przez losowanie, statut może nakazać wydawanie akcyj użytkowych bez określonej wartości nominalnej. Przy istnieniu takich akcyj sytuacja akcyj nieumorzonych jest podobna do sytuacji akcyj uprzywilejowanych co do dywidendy i co do podziału majątku. Akcje użytkowe przeto korzystają ze wszelkich praw, służącym innym akcjom, jednakże z zysku musi być wypłacona dywidenda pierwszeństwa, a z likwidowanego majątku spółki udział akcjom nieumorzo-nym; dopiero nadwyżka przypada akcjom użytkowym.

Celem wynagrodzenia za usługi, oddane przy powstaniu spółki, może spółka wydawać świadectwa założycielskie. Świadectwa te dają prawo uczestniczenia w ciągu najwyżej 25 lat od zarejestrowania spółki w czystym zysku spółki, po uprzedniem odliczeniu na rzecz akcjonarju-szów określonej w statucie minimalnej dywidendy.

Podstawowym obowiązkiem a k-cjonarjusza jest wpłacić pełną należność na akcję. Wpłaty te powinny być dokonywane równomiernie na wszystkie akcje. Akcjonarjusz nie może potrącać swoich wierzytelności do spółki od wpłat na poczet akcyj. Terminy i wysokość wpłat określa statut spółki lub zgromadzenie. Za opóźnienie akcjonarjusz obowiązany jest uiścić odsetki zwłoki i ewentualnie karę umowną. Jeżeli w ciągu miesiąca po upływie terminu płatności akcjonarjusz nie uiści zaległej raty z odsetkami i karą, będzie bez uprzedniego wezwania pozbawiony swych praw przez unieważnienie akcyj. Zamiast unieważnionych spółka wyda nowe akcje pod dawnemi numerami, które zarząd sprzeda na giełdzie lub przez licytację publiczną. Uzyskaną sumę zalicza się na zaległą ratę, resztę zaś wydaje się opieszałemu akcjona-rjuszowi. Jeżeli uzyskana ze sprzedaży suma nie pokryje należności, za niedobór odpowiadają solidarnie akcjonai jusz, jego poprzednicy i subskrybent (ci ostatni w ciągu 5 lat wstecz od wpisu przeniesienia akcji do księgi akcyjnej). Dokonane wpłaty na akcje nie mogą być akcjonarjuszom zwracane, chyba że będą zachowane przepisy, dotyczące obniżenia .kapitału akcyjnego. Oprócz obowiązku wpłaty na akcje statut może nałożyć na akcjonarjuszów obowiązek innych świadczeń na rzecz spółki, np. dopłat na kapitał obrotowy. Ten ostatni przepis, ujęty w bardzo ogólnej formie, stanowi innowację, wprowadzoną przez polskie prawo akcyjne, i nie jest znany europejskiemu ustawodawstwu kontynentalnemu. W sposób szczególny prawo normuje akcje, do których może być przywiązany obowiązek powtarzających się świadczeń niepieniężnych (np. akcjona-rjusze spółki akcyjnej cukrowniczej obowiązani są dostarczyć spółce buraki). Akcje takie muszą być imienne i mogą być przenoszone tylko za zezwoleniem spółki. Za świadczenia te akcjonarjusz otrzymuje wynagrodzenie niezależnie od wypłaconej dywidendy i niezależnie od tego, czy bilans wykaże czysty zysk.

Prawa akcjonarjusza są następujące: 1) prawo do współudziału w decydowaniu o sprawach spółki, 2) prawo do udziału w zyskach, 3) prawo do odpowiedniej części majątku spółki, oraz 4) prawo poboru akcyj nowej emisji. Prawo akcjonarjusza do decydowania o sprawach spółki sprowadza się przedewszystkiem do prawa wzięcia udziału w walnem zgromadzeniu. Z tego prawa wynikają szczególne uprawnienia akcjonarjusza: prawo zabierania głosu, prawo żądania od władz spółki wyjaśnień, prawo stawiania wniosków, wreszcie prawo głosowania. Co do spraw, które powinny być umieszczone na porządku obrad, mo-