Magazyn6
2701

219

AZJA

organizacje suwerenne:

Mandżur ja

Nepal

Persja

Rosja

Sjam

Turcja

i w Mandżurji. Koleje syberyjska, sy-beryjsko-turkestańska (Turk - Sib) i bag-dadzka dają wyraz wysiłkom opanowania tego kontynentu. Drogi wodne przedstawiają różną wartość zależnie od zlewisk do których należą. Ob, Jenissej i Lena są żeglowne, uchodzą jednak do mórz znaczną część roku zamarzniętych. Znaczenie ich ogranicza się do roli wewnętrznej arterji komunikacyjnej. Rzeki zlewiska oceanu Indyjskiego i Spokojnego sięgają po kilka tysięcy kilometrów wgłąb lądu, nie zamarzają, utrzymują wysokie wodostany i są istotnie pierwszorzędnemi szlakami ruchu i handlu, term więcej, że u ujścia każdej z nich rozsiadły się miasta i porty o charakterze międzynarodowym. Komunikacja lotnicza rozwija się dwoma pasami. Północny nad A. niżową wiąże wschód z zachodem i stanowi bazę dla bocznic w kierunku północnym i północno-wschodnim; znajduje on przedłużenie w linjach biegnących do Japonji i dalej na wschód. Południowy nadbiega z nad m. Śródziemnego po zewnętrznej stronie górotworów środkowo-azjatyckich do In-dyj i Kochinchiny z rozgałęzieniami w kierunku archipelagu sundajskiego i Australji.

III. Stosunki polityczne.

1.    Historja. Zachodnio-azjatyckie i mało-azjatyckie kultury wywarły silny wpływ na rozwój Europy. Z ludów azjatyckich wystarczy wspomnieć Arabów, którzy wdarli się aż na półwysep Iberyjski, oraz Hunnów, Madziarów, Mongołów i Turków jako te elementy, których immigracje odbywały się jeszcze stosunkowo niedawno. Początki wdarcia się wpływów europejskich do odosobnionej Azji sięgają zaledwie XVI w. Na okres 1800—1900 przypada czas szczególnie ostrej penetracji państw europejskich. Rok 1867 stanowi punkt zwrotny w historji Dalekiego Wschodu, jako data wdrożenia europeizacji przez Japonję, która wychodzi zwycięsko z wojny z Rosją 1904/5 r., ugruntowując swe stanowisko w czasie wojny światowej. Ruch nacjonalistyczny rozbudzony w A. pod koniec XIX w., jako reakcja przeciw metodom mocarstw zach.-europejskich, wzmaga się po wojnie światowej i przygotowuje podłoże pod ideologję panazjatycką oraz doprowadza do powstania szeregu państw narodowych.

2.    Położenie i znaczenie geopolityczne i geoekonomiczne. A. jest terenem ścierania się wpływów różnych państw zagranicznych, dążących do utrzymania 1 rozszerzenia swego stanu posiadania oraz autochtonicznych, jużto broniących swej suwerenności, już też na sposób europejski rozwijających imperjalistyczną aktywność. A. niżowa należy do Z. S. R. R., w południowo-zachodniej i w Centralnej leżą Turcja, Persja, Afganistan oraz Chiny. Obszary południowe znajdują się we władaniu Wielkiej Brytanji, Francji, Portugalji i Holandji. Jedynie Sjam zachował niepodległość. Świat wyspiarski jest również podzielony. Odrębne stanowisko zajmuje Japonja.

Zestawienie azjatyckich tworów politycznych :

a)

Afganistan

Butan

Chiny

Filipiny

Irak

Japonja

b) kol on je, protektoraty, mandaty:

Anglja: Arabja, Cejlon, Indje Brytyjskie, państwa malajskie i północne Borneo, Palestyna, Zajordanja, Cypr; Francja: Indje francuskie, Indochiny, SyTja i Libanon; Włochy: Rhodos i Dodekanez; Holandja: Indje Wschodnie; Portugalja: Macao, Indje portugalskie, Timor (część wschód.).

Napięcia geopolityczne rysują się między Z. S. R. R. a Wielką Brytanją, Wielką Bry-tanją a Japonją, Japonją a Z. S. R R., Ja-ponją a Chinami, Chinami a Mandżurją, Mandżurją a Z. S. R. R. i Z. S. R. R. a Chinami. Ponadto uwzględnić należy wrogi raczej stosunek Japonji i Stanów Zjednoczonych A. P. na tle japońskiej polityki wobec Chin. — Z reguły obserwować można w A. istnienie państw buforowych, oddzielających nieprzy jaźnie usposobione państwa. Między Z. S. R. R. a Wielką Brytanją: Turcja, Persja, Afganistan; między Wielką Brytanją a Tybetem: Butan i Nepal; między Japonją a Z. S. R. R.: ad hoc powołana do życia Mandżur ja; między Chinami a Z. S. R. R. szeroki pas prowincyj zewnętrznych ze wschodnim Turkestanem i Mongoł ją.

Kierunek akcji politycznej Z. S. R. R. wykazuje charakterystyczne i dla dawnej polityki rosyjskiej niezdecydowanie. Przegrywana od r. 1904/5 walka o utrzymanie się nad m. Ochockiem i Japońskiem skłania do próby wyjścia na m. Śródziemne. Rów-