Magazyn6
301

9

EGIPT

wyjaśnienia kwestyj spornych z W. Brytan ją. W r. 1927 umarł wprawdzie główny jej przeciwnik Zaghlul pasza, lecz następca jego na stanowisku kierownika Wafdu, Na-has pasza, utrzymał w dalszym ciągu jego linję polityczną. Pod presją też Wafdu rozbiły się wznowione w r. 1929 rokowania z W. Brytanją, mimo, że gotowa była ona poczynić ustępstwa we wszystkich spornych sprawach, wyjąwszy sprawę Sudanu. W tych warunkach przyszedł do władzy nie bez zgody Wysokiego Komisarza przywódca grupy Shaab i zdecydowany przeciwnik Wafdu, fsmail Sidki pasza. Uzyskał on od króla szerokie pełnomocnictwa, zawiesił konstytucję, rozwiązał parlament o większości v'afdowskiej, a Wafd uznał za grupę nielegalną. Jego rządy, niemal dyktatorskie, nie potrafiły jednak rozwiązać nabrzmiałych kwestyj i nie znalazły oparcia. Po czterech latach rząd jego upadł i wszystko powróciło powoli do poprzedniego stanu rzeczy: Wafd rozwinął na nowo działalność, przywrócono konstytucję z r. 1923, zebrał się nowy parlament o większości wafdowskiej. Zaszły jednak w międzyczasie dwa fakty, które w sposób wybitny przyczyniły się do dalszego wyjaśnienia sporu egipsko-brytyjskie-go: przebieg wojny włosko-abisyńskiej, zdecydowanie pomyślny dla Włoch, i objęcie rządów w E. przez przywódcę Wafdu, Na-has paszę. W tych okolicznościach zarówno rząd brytyjski, jak i rząd egipski okazały się bardziej niż dotychczas skłonne do ustępstw. W. Brytanj i zależało bowiem na złagodzeniu nastrojów w E. wobec możliwości konfliktu zbrojnego z Włochami, przywódcy zaś Wafdu chodzić musiało o osiągnięcie konkretnych rezultatów swych rządów.

W dn. 26 sierpnia 1936 r. doszło tedy w Londynie do podpisania układu między W. Brytanją a E. Dotyczy on najważniejszych spraw spornych, a mianowicie: 1) zniesienia kapitulacyj finansowych jednostronnym aktem rządu egipskiego; w sprawie zniesienia kapitulacyj prawnych ma się odbyć w bliskiej przyszłości specjalna konferencja; 2) wycofania wojsk brytyjskich z garnizonów, położonych wewnątrz kraju i skoncentrowania ich w rejonie kanału Sueskiego; tylko eskadry lotnicze mają pozostać na miejscu; 3) ustalenia zasad współrządów w Sudanie przez dopuszczenie doń Egipcjan.

Na krótko przed podpisaniem powyższego układu rząd Nahas paszy załatwił dwie sprawy, które unaocznić miały suwerenność E. 1) wydał dekret, którym unormował szereg kwestyj, dotyczących kanału Sueskiego i eksploatującego go T-wa, 2) zgłosił do Ligi Narodów wniosek o przystąpienie E. do Ligi, czemu do tej pory sprzeciwiała się W. Brytan ja.

Osiągnięte porozumienie z W. Brytanją nie zaspakaja w pełni dążeń wyzwoleńczych E. Regulując jednak w drodze kompromisu najważniejsze kwestje z dziedziny spraw zastrzeżonych dla rządu brytyjskiego w deklaracji z r. 1922, stwarza warunki, sprzyjające spokojnemu układowi stosunków wewnętrznych. A na układ ten decydujący wpływ miały i mają nadal trzy czynniki: Pałac, Rezydencja i Wafd.

Pałac — tak popularnie nazywają w E. króla i koła dworskie. Dziś po śmierci Fuada I królem E. został syn jego, Faruk. Wpływ dworu na sprawy państwa jest niewątpliwy. A chociaż rząd obecny przez podniesienie szefa gabinetu królewskiego do godności ministra i wciągnięcie go do gabinetu skrępował nieco swobodę działania władzy monarszej, to jednak możliwy zawsze konflikt między rządem a Wysokim Komisarzem stwarza dla króla szerokie możliwości swobodnej decyzji.

Rezydencja — tak zwą popularnie Wysokiego Komisarza W. Brytanji i jego urząd. Obecnie skasowana została wprawdzie godność Wysokiego Komisarza. Miast niego interesy W. Brytanji reprezentuje poseł J. Kr. Mości. Ale to tylko formalna zmiana. Wszak trzeba zważyć, że zawarty w r. 1936 układ brytyjsko-egipski jest dla E. niewypowiadalny. Na jego więc straży stać będzie poseł brytyjski, podobnie, jak na straży deklaracji z r. 1922 stał Wysoki Komisarz. Powaga zaś stanowiska W. Brytanji i jej posła w E. wypływa nietylko z jej znaczenia w świecie, ale także z kilku szczególnych okoliczności, a mianowicie: do tej pory posiada W. Brytanja niewątpliwą przewagę militarną w E. Jej załogi są bowiem niezaprzeczenie silniejsze od wojska egipskiego i liczebnie, i wyposażeniem. Wprawdzie obecny rząd egipski zmierza do pomnożenia liczebnego swej armji, wiąże się to jednak z koniecznością znacznego podniesienia budżetu. Może zniesienie kapitulacyj finansowych pozwoli na to. Drugim