Magazyn6
2801

220

AZJA — AZORSKIE WYSPY

nolegle toczy Z. S. R. R. dwojaką akcję propagandową. W pierwszym wypa iku na-rodowościowo-uświadamiającą (pogranicze angielskie) celem tern łatwiejszego wywołania rewolt w stosunku do państwa panującego, w drugim agitację komunistyczną z mirażem przebudowy ustroju społecznego (Chiny).

Obrona angielska idzie po linjach zdecydowanie ofenzywnych. Już sam fakt powołania do życia niezależnych państw buforowych dezorjentuje politykę lywala. Rozdział mandatów w Śyrji, Iraku i Mezopo-tamji wiąże z Wielką Brytanją Francję; polityka w stosunku do Arabj i osłabia możliwość wygrania przez Z. S. R. R. antago nizmów wyznaniowych. Wreszcie umiejętne lawirowanie w chaosie indyjskich państewek utrudnia próby zrewoltowania. Drugim rywalem Z. S. R. R. jest Japonja, usada-wiająca się systematycznie na wschodnich wybrzeżach A. — kosztem Chin i Z. S. R. R. — Zdecydowana polityka Japor.ji, wynikająca z przeludnienia kraju i z bezpośredniego sąsiadowania z obszarem ewentualnej wojny, odnosi sukcesy. Z. S. R. R. ponosi straty, uchyla się jednak od rozstrzygnięcia orężnego z uwagi na słabe powiązanie komunikacyjne centrum państwa z odległym terenem wojny, ograniczając się narazie do uruchamiania na zachodzie Sy-berji przemysłu wojennego i rozbudowy komunikacji. Równie łatwą zdobyczą są dla Japonji zewnętrzne terytorja rozbitych wewnętrznie i skłóconych Chin, gdzie jednakże akcja napotyka na sprzeciw zainteresowanych mocarstw: Wielkiej B»ytanji i Stanów Zjednoczonych A. P. Odpowiednikiem wewnętrznc-azjatyckim przeciwieństw imperialistycznych jest walka o przeobrażenie światopoglądu autochtona, zakończona już formalnie w Japonji — tocząca się w In-djach (Ghandi) i w Chinach (dziejowa rola Sun-Yat-Sena). Hasło „Azja dla Azjatów" ma jednak poza trudnościami politycznemi (wzajemna nieufność) znacznie donioślejsze przeszkody w postaci różnic językowych, kulturalnych i wyznaniowych — co do których usunięcia można żywić uzasadnione wątpliwości.

W płaszczyźnie geoekonomicznej przedstawia dzisiaj A. dla państw meazja-tyckich o gospodarce kapitalistycznej utracony lub co najmniej silnie ograniczony rynek zbytu. Cały obszar Z. S. R. R. podlega zcentralizowanej polityce gospodarczej, na terenach innych państw azjatyckich zaznacza się zdecydowana wola samodzielnego gospodarowania i strząśnięcia nienawistnej supremai ji białych. Postępy w tej dziedzinie, mierzone przedewszystkiem rozrostem nacjonalnych przemysłów, dają się już od czuwać od zakończenia Wojny Światowej. Poza tern dodać należy, że A. zajmuje decydujące stanowisko w handlu futrami, w produkcji jedwabiu, ryżu i kauczuku oraz w wydobyciu cyny. — Wielkie bogactwa mineralne (np. olej skalny na południowym zach.) giają ogromną rolę w orjento-waniu się międzynarodowej polityki (np. Mandżurja jest wyrazem imperjalistycznej ekspansji Japonji).

2. Azja a Polska. Stosunki polsko-azja-tyckie przechodziły szczególne koleje. Polska powstrzymywała najazdy Mongołów i Turków; Turcja była jedynem państwem, które nie uznało rozbiorów Polski. Syberja wchłonęła dziesiątki tysięcy najlepszych i najofiarniejszych naszych pa-trjotów. Naukowy dorobek Polski na Sy-berji (Czerski, Dybowski, Malinowski, Piłsudski, Sieroszewski i t. d.) i Dalekim Wschodzie, — podobnie jak w Środkowej Azji (Grąb-czewski, Przewalski, Massalski), zdobyty w najtrudniejszych warunkach, pomnożył hojnie stan wiedzy o A. Jednym z pierwszych, który pisał na podstawie własnych badań o Chinach był jezuita polski Boim (XVI w.).

Literatura: Bouteneok Mi., Anger H._t Schultr AW&goster G., Trautz M. F.: Nordazien, Zenlrol- und Ostasien, Handbuch der Geographischm Wistenschaftm, hrg. v.F. Kłute. Poczdam.— Frey t/., r. Medermayr ©., r. Wissmann B., eon 1 Muren

L.: Vorder- und Stidajtcn. Handbuch der Geographischm Wistenschaftm, hrg. v. F. Kłute. Poczdam. — Władysław Gumplowic*: Azja Południowa. — Jan Jaicornki: Japonja. Jan Jaworski: Chiny. Wielka Geografja Powszechna, Warszawa—Trzaska, Ewert-Michalsk'.. — Stefan Przeworski: Azja Zachodnia. — Julci Sioru Azie des moussons 1 Partie: Chine—Japon (Gćographte Uniwrsellc). Paryż—Cotin.

Orm.

Azorskie wyspy.

Dziewięć większych i kilka drobniejszych wysp, pochodzenia wulkanicznego, na oceanie Atlantyckim o łącznej powierzchni 2 393 km². A. w. należą do Portugalj i. Klimat oceaniczny z minimum opadów atmosferycznych w lecie. Roślinność typu śródziemnomorskiego z silnie rozwiniętą forma-