Magazyn6S801

534

HANDEL

Warszawa 1932. — Stmibart W.: Der modeme Kapilalismus. Berltn 1916—25.— Speck E.: Handelsgeschichte des Altcrtums. Leipzig 2900—6. — Weber M.: Wirtschafłsgeschichte. Mun-chen 1926.

(Fulton 1805) i kolei żelaznych (pierwsza linja Stockton—Darlington 1825) wywołały (coprawda nie odrazu) wielki przewrót w handlu, umożliwiły bowiem przewóz towarów masowych. O ile dawniej w obrocie handlowym znajdowały się przeważnie towary zbytkowne, a towary masowe miały tylko znaczenie drugorzędne (zboże w okresie nieurodzajów), w XIX w. w handlu morskim, a bardziej jeszcze w lądowym, na plan pierwszy wysuwają się towary masowe, jak węgiel, żelazo, cukier, bawełna, wełna i t. d.

Budowa kanałów międzyoceanicznych, zwłaszcza Sueskiego (1867), spowodowała zmianę w drogach handlowych. Morze Śródziemne przestaje być morzem zamknię-tem, a staje się wielką drogą handlową, prowadzącą z Europy na Wschód, przez którą przechodzi 12 do 15% obrotu światowego. Jednakże większe znaczenie ma Atlantyk. 50% światowego obrotu okrętowego przypada na obrót między Ameryką Północną a Europą, a dalsze 20% na inne drogi atlantyckie (do Ameryki Południowej i Środkowej).

Wzrost rozmiarów i techniki handlu musiał spowodować i zmiany w formach handlu. Najważniejszą jest tu powstanie i rozwój spółek akcyjnych. Powstały one w XVII wieku w handlu morskim (kompanje handlowe), potem były formą powszechną budowy i eksploatacji kanałów wodnych i kolei żelaznych (XIX w.). W związku z powstaniem akcyj rozwijają się giełdy, najpierw pieniężne (pierwsza w Amsterdamie), które rozwinęły się z dawnych jarmarków. Giełdy towarowe jednak, jakie istniały w tych miastach, długi czas miały charakter zbliżony do jarmarków, zawierano bowiem na nich tran-zakcje nie na podstawie próbek i standar tów, ale towarem, który znajdował się na miejscu. Giełdy towarowe, we właściwem znaczeniu powstały najpierw w handlu towarami kolonjalnemi. Tu też widzimy pierwsze operacje terminowe (Amsterdam XVIII w.).

W wiekach nowych następuje specjalizacja w handlu; czynności kupca rozdzielają na szereg samodzielnych zawodów, jak ko-misjoner, ekspedytor, makler, importer i eksporter, kupiec detaliczny i hurtowy i t. d., tworzących między producentem a konsumentem długi łańcuch pośredników.

Rozwój wymiany spowodował znoszenie wszelkiego rodzaju ograniczeń handlu wewnętrznego i zaprowadzania wolności handlu wewnętrznego. Proces znoszenia ceł wewnętrznych rozpoczynają reformy Col-berta we Francji (1664). Ostatecznie jednak wszystkie cła wewnętrzne kasuje we Francji rewolucja w r. 1790. Kasowanie ceł wewnętrznych zakończyło się dopiero w XIX w., przez zniesienie ceł wewnętrznych w Niemczech (Zollverein 1834). W związku z tem widzimy w XIX w. rozwój tendencyj wolnohandlowych, propagujących wolną wymianę międzynarodową. Tendencje te, idące z Anglji, osiągają punkt szczytowy w latach sześćdziesiątych ubiegłego stulecia (traktat francusko-angielski z r. 1860) i uwidaczniają się w całym szeregu umów międzynarodowych, mających na celu ułatwienie wymiany (Światowy Związek Pocztowy 1874, Berneńska Konwencja Kolejowa 1890 i t. d.).

Literatura: Beer A.: Allgemeine Geschichte des Wdthandds. Wien 1860-1884. — Charetcicseowa L.s Handel średniowiecznego Lwowa. Lwów 1925. — Kiftschke R.: Allgemeine Wirt-schaftsgeschichte den Mittelalters. Jena 1924. — Korzon T.: Hislorja handlu. Warszawa 1914. — Kulischer J.t Istoria ekonomiczsskago by ta Zap. Ewropy. Moskwa 1926. (wydanie niemieckie Milnchen 1928-9_y tłumaczenie polskie z IV. wyd. Warszawa 1923). — Kutrzeba St.: Handel Krakowa w w. średnich. Kraków 1903. — Langehbeck W.: Geschichte des Welthandels der Neuzeit. Leipzig 1926. — Laum. B.s Wirt-schaftsgeschichte. „Die Handelshochschule^,,, t IV, Berlin 1930. — Luzatto G.: Storia del commercio. Firenze 1914. — Lewicki St.: Prawo składu w Polsce. Lwów 1910. — Mayr R.: Historia handlu. Warszawa 1924. — Neurath O.: Antike Wirtschaft8geschichte. Leipzig 1918. — Aoel O.: Histoire du commerce du monde. Paris 1894. — Nuasbaum F. L.: A hi-story of the economic institutions of modem Europę. New York 1933. — Rutkowski J.s Zarys gospodarczych dziejów Polski. Poznań 1923. — Schmidt M. G.: Geschichte des Wdthandels, Leipzig 1926. — Sóe H.: Źródła współczesnego kapitalizmu.

B. ZARYS NAUKI O HANDLU.

I. Pojęcie handlu. II. Znaczenie i rola handlu w życiu społeczno-gospodarcze m. III. Rodzaje i formy organizacyjne handlu. IV. Charakterystyka współczesnego stanu handlu w Polsce na podstawie statystyki, i. Ludność utrzymująca się z handlu. 2. Dane o handlu wewnętrznym Polski. 3. Statystyka zbytu 1 spożycia, jako charakterystyka wielkości obrotów handlu w Polsce. 4. Tendencje rozwojowe i struktura handlu zagranicznego Polski.

I. Pojęcie handlu.

Znaczenie wyrazu „handel" powinno być w rozważaniach naukowych jasno określo-