Magazyn6h701

683

INFLACJA

była pierwotnie P. K. K. P., wynosiło i miljard marek; już 7 grudnia 1919 roku maxirnum zostało podwyższone do 1 500 milj. Przywilej emisyjny P. K. K. P. wykorzystany był w trudnej ówczesnej sytuacji skarbu przedewszystkiem na zaspokojenie wzrastających stale potrzeb państwa; prowadziło to do coraz częstszych i coraz znaczniejszych emisyj banknotów'. Już w czerwcu 1919 roku obieg wynosił 1 785 milj., w końcu roku 5316 milj. Ustawa z 26 III. 1920 roku powiększa ma-ximum emisji do 11 mil jardów. Należy zauważyć, że polityka kredytowa P. K. K. P. była początkowo bardzo liberalna: ustawa z 30 maja 1919 roku upoważnia instytucję emisyjną do dyskontowania weksli przemysłowych do wysokości 75 milj. marek polskich, bez przestrzegania art. 5 statutu, przepisującego termin najdłuższy weksli czteromiesięczny i trzy dobre podpisy. W lipcu 1920 roku przepisy te zostały jeszcze bardziej zliberalizowane: nawet weksle sześciomiesięczne z dwoma podpisami mogły być dyskontowane i zaliczane do pokrycia emisji. Naogół jednak działalność emisyjna P. K. K. P. miała na celu pokrywanie potrzeb skarbu, a nie życia gospodarczego. Zadłużenie skarbu wzrastało jednocześnie i równomiernie z emisjami P. K. K. P., pochłaniając je niemal całkowicie. W końcu roku 1923 przy obiegu 125 biljo-nów zadłużenie skarbu wynosiło iii biljo-nów t. j. 89%.

Równolegle z emisjami (choć niewspół miernie) wzrastały ceny artykułów pierwszej potrzeby i kursy dewiz:

koniec miesiąca		obieg miljardy mk	wskaźnik cen styczeń 1914	wskaźnik kursu dolara (1914 = 1)
styczeń.	1920	6,7	30.4	33.8
grudzień	. . 1920	49.4	104.4	138,0
czerwiec	. . 1921	102,7	202	492
grudzień	. . 1921	229,6	467	703
czerwiec	. . 1922	300,1	684	1 082
grudzień	. . 1922	793.4	2 310	4 242
czerwiec	■ • 1923	3 566.0	12 617	24 167
grudzień	. . 1923	125 372.0	1210 578	1 502 976
luty .	• • 1924	528 913.0	2924174	2 220 089

Należy zauważyć, że równowartość ca łej emisji z końca 1918 roku (miljard ma rek polskich) wynosiła 113,8 milj. dolarów zł, gdy równowartość emisji z końca roku ^r9²3 (przeszło 125 biljonów mk polskich)

stanowiła zaledwie 19,7 milj. doi. Daje to przy ówczesnej liczbie ludności w Polsce 0,70 doi. na mieszkańca, gdy we Francji w tym samym czasie przypadało 60 doi., w Szwajcarji 43,74, w Stanach Zjednoczonych 20,85, P^rzy znacznie bardziej rozpowszechnionym obrocie bezgotówkowym.

W pierwszych trzech latach i. ceny, zwłaszcza ceny hurtowe, podnosiły się szybciej, niż spadała marka, później, szczególnie w roku 1923 stwierdzić należy ustosunkowanie odwrotne. W okresie od stycznia do lutego 1924 roku (już po uchwaleniu ustawy z 5 stycznia 1924 roku) obieg powiększył się jeszcze (z 313,7 do 528,9 biljonów), kurs dolara pozostał na poziomie niezmienionym, a wskaźnik cen nawet nieznacznie spadł.

W roku 1924 wskutek pogarszającego się bilansu handlowego, nieurodzaju i wzrastającego niedoboru budżetowego, zaczęła znacznie powiększać się emisja skarbowa t. zw. biletów zdawkowych i bilonu Ani wzrost obiegu biletów Banku Polskiego do 489,6 milj. w dniu 30 czerwca 1924 r., pięciokrotny w ciągu półrocza, ale przeprowadzony zgodnie ze statutem, ani też wzrost wykorzystanych kredytów ze 110,7 niilj. w końcu kwietnia do 245 milj. w końcu października, nie oznaczały jeszcze i. T. zw. druga i. polska była i. bilonową, a raczej i. biletów zdawkowych i bilonu. Przy zakładaniu Banku Polskiego przewidziane było maximum emisji bilonu 360 milj., t. j. około 12 zł na mieszkańca. Wskutek przyczyn technicznych skarb wypuścił prowizorycznie bilety zdawkowe, których największy odcinek opiewał na zł 2. — Rozporzą dzenie z 28 czerwca upoważniło skarb do wypuszczenia odcinków pięciozłotowych. Wszystkie te bilety miały być wycofane z obiegu do dn. 1 maja 1925 roku. Tymczasem wskutek trudności gospodarczych i skarbowych emisje biletów zdawkowych i bilonu musiały być stale powiększane: w styczniu 1925 obieg banknotów wynosił

553.2    milj., obieg monet srebrnych, bilonu

i biletów zdawkowych —    139,3 milj.

W dniu 30 czerwca, pfzy obiegu banknotów

503.2    milj., kursowało biletów zdawkowych 107,9 rnilj., 83,5 milj. monet srebrnych i 52,6 miljonów monet niklowych. Obieg zdawkowo-bilonowy stanowił przeszło 48% obiegu banknotów. Wskutek znacznego zmniejszenia się rezerw kruszcu i dewiz, zaliczonych do pokrycia, Bank Polski zmu-